“Öğrenci merkezci” üniversiteler için

Üniversitelerde özgürlükler denince, düşündüğünü söyleyebilen öğrenciler, sorgulayıcı akademisyenler, kendisi gibi davranabilmenin keyfini çıkartan bilim insanları akla geliyor hep. Ama nedense “Bu özgürlükler nasıl kazanılır?” diye “reformist” formüller geliştirilmiyor.

Hangi başkan gelirse gelsin Yükseköğretim Kurulu’nun başına, bu ‘pembe panjurlu üniversite hayalimizi’ bir türlü gerçekleştiremiyor…

Ya sistem çok yapış yapış, vıcık vıcık, kim dokunsa elinde kalıyor ya da bilim üretme merkezleri olan üniversiteler sisteminde değişiklik yapılmıyor…

Ben yine de en iyi ihtimalle diyeyim ki ülkemiz akademisyenleri öylesine akademik çalışmalarla meşguller ki dünyada neler olup bittiğine vakit ayıramıyorlar.

Aslında şöyle bir yukarı, bir de aşağı bakılacak olunursa, bu göz kamaştıran özgürlük okyanusunda bizim de küçük bir gemimiz olabilir…

Örneğin ben, gençliğimin en güzel yıllarını geçirdiğim Hollanda’da kendi öğrencilik günlerimi hatırlıyorum. Rotterdam Üniversitesi’ne kayıt olacağım o ilk günü hiç unutamıyorum…

Üniversite hakkında bilgi edinmek için kapıdan içeri girdiğimde beni güler yüzlü kişiler karşılamıştı (Sonradan öğrendim, beni karşılayanlar öğretim görevlisi hocalarımız imiş)…

Bana “Arzu ederseniz üniversitemizin tanıtımında size eşlik edebiliriz.” diyerek öğrenci olmanın nasıl bir keyif olduğunu daha o dakikadan itibaren HİSsettirmişlerdi…

O gün, okulun bütün yaşam alanlarını gezdik. Hatta ben bir Türk olduğum için, okulumuzun Türkçe konuşabilen öğrencilerini de bizlerle buluşturmuşlardı. Tam bir özgür ortam içinde bizden önceki öğrenciler, okulun negatif ve pozitif yanlarından bahsettiler…

Hiç unutmuyorum, bir öğrenci arkadaş “Bu üniversiteye gelirseniz, çay ve kahveler çok kalitesiz, haberiniz olsun!” demişti. Ve dediği gibi de çıktı!

Bir başka öğrenci, “Okuldaki bazı öğretmenler yabancı milletten öğrencilerden hoşlanmaz, belki bilmek istersiniz.” uyarısında bulunmuştu.

Bir diğeri ise “Rotterdam Üniversitesi pedagoji sahasında Avrupa’nın en köklü üniversitelerinden biridir. Bazı hocalar sizin dünyanızı değiştirecek, değişime hazır olun.” demişti…

Bütün bu konuşmalar o sırada hazır bulunan öğretim görevlilerinin önünde yapılıyor ve onlar da bu ortamın keyfini çıkarırcasına kahvelerini yudumlayarak konuşmaları dinliyorlardı…

Dinliyorlardı, çünkü üniversiteler gençlere arzu ettikleri kaliteli bir ortam sunabilmek için ciddi bir yarış hâlindeydi.

E şimdi diyeceğiz ki “Ülkemizde de üniversiteler kaliteli olabilmek için birbiri ile yarışıyor…”

Hah, işte tam da işin fay hattı burası…

Nasıl yani?

Şöyle ki: Eğer ben Hollanda’da bir üniversiteyi beğenir ve kayıt yaptırırsam, o zaman, o üniversite benim adıma devletten on binlerce euro para alma hakkı kazanıyor…

Hollanda’da bir üniversitenin devletten ne kadar ödenek alacağı, o üniversitenin öğrenciler tarafından ne kadar tercih edildiği ile bağlantılıdır…

Bir başka deyişle devlet üniversitesi-özel üniversite diye bir bütçelendirme ayrımı yok… Öğrenci kimi tercih ederse, bütçe o üniversiteye aktarılıyor…

Şimdi dönüp ülkemiz üniversitelerine bakıyorum. Falanca üniversite “devlet üniversitesi” olduğu için bir kamyon para o üniversite kapısına yıkılıyor… Ne öğrenci memnuniyetine ne akademik başarıya bakılmadan o üniversiteye “devlet üniversitesi” unvanı taşıdığı için kaynak aktarılıyor…

O zaman da yönetim, tabii olarak bazen öğrencilerin saçını beğenmiyor bazen de kıyafetini… Azıcık itiraz edilecek olsa, “Beğenmiyorsan kaydını sildirebilirsin” diye öğrenciler kapı dışarı edilebiliyor…

“Öğrenci merkezli” bir üniversite yapılanması sağlanmadıkça, üniversitelerde özgürlükler yüce bir değer olamaz… Yükseköğretim bütçeleri, her yıl kayıtsız şartsız devlet üniversitelerine aktarılmak yerine, devlet üniversitesi-vakıf üniversitesi ayrımı yapılmadan, serbest pazar ekonomisi ile öğrenciler hangi üniversiteyi tercih ediyor ise o üniversiteye kendisini tercih eden öğrenci adedince aktarılmalıdır…

İşte o zaman üniversiteler, “öğrenci merkezci” düşünceyi kendilerinde bir yetenek hâline getireceklerdir.

 

Her çocuk özeldir

Osmanlı Devleti’nin eğitim sistemi oldukça ilginçtir. Her çocuğun sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkarmak ve o potansiyeli geliştirmek, Osmanlı eğitim sisteminin en önemli özelliğiydi.

Bu anlayışa göre her çocuk özeldir ve her çocuğun kendine has yetenekleri vardır. Önemli olan, eğiticinin, bu yetenekleri bulup geliştirmeye çalışmayı becerebilmesidir.

Bir hocanın, talebesinin yeteneklerine hitap edemeyeceğini fark ettiğinde, “Falanca semtteki filanca hocayı bulmalı ve ondan ders almalısın.” diyerek öğrencisini sahip olduğu yetenek türüne göre başka hocalara yönlendirmesi çok bildik bir uygulamadır. Günümüzde Howard Gardner ile temsil edilen “çoklu zekâ kuramı”, Osmanlı’da asırlarca uygulanmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde eğitimde uygulanan “çoklu zekâ kuramı”na göre her çocuk, başka çocuklardan farklı zekâ türüne ve yeteneğe sahiptir.

Buna göre, bazı çocuklar matematik zekâsına, bazı çocuklar sosyal zekâya sahiptir. Ya da bazıları resim, müzik veya sanat zekâsına…

Sahip oldukları yetenekleri hesaba katmadan her çocuğu aynı eğitime tabi tutmak ve her çocuktan aynı sonuçları beklemek, bir “çocuk katliamı”dır. Böylesi bir uygulama, hem ülkenin geleceğini berbat eder hem de insanlardaki mutluluk duygusunu ortadan kaldırır.

Bir çocuk düşünün, duygu dünyası sıcacık. Gitarın tellerine dokunduğunda ne kadar da mutlu oluyor. Dudaklarındaki ince tebessüm, gözlerindeki ışıltı, vücut dilinin her hâli sizi bile kendinizden geçiriyor.

Bir başka çocuk, renkleri ve desenleri öyle güzel görüp HİSsediyor ki eline aldığı bir kâğıda çizdiği resimlerle kendisini izleyenleri hayretler içinde bırakabiliyor.

Bir diğer çocuk, öylesine candan ve öylesine sosyal ki girdiği arkadaşlık grupları içinde hep göz dolduruyor, aranan kişi oluveriyor…

Ve böyle onlarca farklı yeteneği kendi ruhunda barındıran çocuklar, maalesef ülkemizdeki klasik eğitim sistemi içinde heba olup gidiyor.

Geleceğin sanatçıları, ressamları, müzisyenleri, fizikçileri, edebiyatçıları kör olası bir inat uğruna yok olup duruyor. Ne anne babalar mutlu ne de çocuklar…

Ne kadar trajik bir durum değil mi, müzik ruhuna sahip çocuğa matematikte “logaritma cetveli” ezberletmek…

Ya da yazdığı hikâyelerle Nobel Edebiyat Ödülü’nü alabilecek bir çocuğa “trigonometri” hesabı yaptırmak ve onu canından bezdirmek…

Veya kendi yeteneği dışındaki alanlarda kendisine zoraki sunulan bu eğitimi başarmakta zorlanan çocuklara “dikkat dağınıklığı” veya “konsantrasyon bozukluğu” teşHİSi koymak…

Çocuklarımıza yazık oluyor.

Kendi yeteneğinin dışında sunulan eğitimi başarabilmek için çırpınan, her çırpınışta daha da dibe batan ve battıkça da eğitimden ve insanlardan soğuyan çocuklar, ülkemizin temel problemi, ama heyhat kimsecikler bu trajik tabloya bakmıyor. Ve bu çocuklar bir süre sonra toplumun sorunlu kesimini oluşturuyor.

Kendisine hitap etmeyen eğitim sisteminde başarısız kabul edilip bir “baş belası” ilan edilen bu çocuklar, çete kurup o çetenin liderliğini mükemmel bir şekilde yapabiliyorlar, uyuşturucu satışında üstün başarı sağlayabiliyorlar, internet dolandırıcılığında inanılmaz yetenekler sergileyebiliyorlar, kız çocuklarını tuzağa düşürüp onlardan istedikleri gibi istifade edebiliyorlar!

Ve bu çocuklar bizim çocuklarımız…

Matematik sınavından kötü not aldı diye anne babasından azar işiten ince ruhlu çocuklarımız…

Fen ödevini yapmadı diye öğretmeninden ceza alan sanatçı ruhlu çocuklarımız…

Bir yandan öğretmenler diğer yandan anne babalar, ille de eğiteceğiz diye çocuklara haksızlık ediyorlar. Kızmayın çocuklarınıza! İnanın arıza çocuklarınızda değil, her çocuğu aynı şekilde eğiteceğini zanneden eğitim sistemimizde!

 

Yok edilen çocukluk yılları

“Çocuklara ne öğretmeli?”, tarih öncesinden beri en sık sorulan sorulardan biridir. Ve her dönemde enteresan enteresan şeyler öğretmeye kalkmış yetişkinler çocuklara.

Antik çağlarda yaşamış Homeros’u bilirsiniz. Hani şu meşhur “İlyada” destanını yazan adam. Destan ki ne destan! Tam 16 bin dize…

Şimdi sıkı durun! O dönemde yaşayan eğitimciler, faydası olur (!) diye yaklaşık on ciltlik bir ansiklopedi büyüklüğündeki böylesi destanları çocuklara ezberletmişler.

Keza İngilizler, zekâları açılsın diye, Hindistan’ı işgal ettikleri yıllarda Hintli çocuklara “logaritma cetveli” ezberletmeye kalkmışlar.

Modern eğitim sistemlerini incelediğimizde bu “çağ dışı” yöntemlerin uygulandığı çocuklara ağlamamak mümkün değil.

İşte bu hüzünle geçen haftalardaki bir yazımı kaleme almış ve ülkemiz okullarında okutulan kitapların gereksiz birçok ıvır zıvır bilgi ile çocukları sersemleştirdiğini, agresifleştirdiğini, eğitimden soğuttuğunu yazmıştım. Hatta somut bir de örnek vermiş, “İlköğretim okullarında bütan gazı ile etil alkol arasındaki benzerliklerin sorulması hangi akla hizmettir?” demiştim.

Bütan gazını ilköğretim okulunda öğretmeye çalışmak ile logaritma cetvelini ezberletmeye çalışmak arasında “mantık” olarak ne fark var? İkisi de “bir gün faydası olur” diye gereksiz bilgi yığını oluşturuyor çocuğun o masum beyninde.

Hâlbuki benim kırk küsur yıllık hayatımda ne bütan gazı ile işim oldu ve ne de etil alkol ile… Yazık değil mi bana şimdi?

Hâlbuki öğrenilen konular ne kadar güncel yaşamı ilgilendiriyorsa, çocuk o kadar kolay öğreniyor. Çocuk, öğrenmenin keyfine vardıkça hayattan tat alıyor, yüzünde tebessümler açıyor. Ama dönüp bir bakın etrafınıza, kaç çocuk var öğrenmenin keyfi ile okula gidip gelen?

Ülkemizde çocuklar okul için yaratılmış sanki. Sabahtan akşama kadar okul, akşam eve gelince de ödev… Hatta öylesi anne babalar var ki tatil yaklaşınca “Hocam, tatilde çocuğumuza nasıl ders çalıştırabiliriz?” diye soruyorlar.

Yahu bu çocuk ne zaman kendisi gibi olacak! Ne zaman çocuk olacak! Ne zaman oyun oynayacak! Oyun oynama hakkı kısıtlanan çocuk sağlıklı bir ruha sahip olabilir mi hiç?

Bakın Japonya’ya…

‘Nükleer tehlike var’ diye sokağa çıkamayan çocukların oyun oynama ihtiyaçlarını gidermek için hükümet seferber oldu, risk altındaki bölgeye dev bir çadır kurup içini tam bir oyun bahçesine çevirdi.

Niye?

Çocuklar arkadaşları ile oynadıkça sağlıklı bir ruha sahip olurlar da ondan. Tatilde bile ders çalışarak değil…

Ama ülkemizde öğretmenler, sayfa sayfa ödev vererek, tatilde hangi kitapların okunacağını listeleyerek iyi bir şey yaptıklarını zannediyor.

Böylece bir yandan ebeveynler bunalıma giriyor çocuklar ödevi son güne bıraktıkça, diğer yandan çocuklar bunalıma giriyor ödevini yapmadığı için dışarı çıkmama cezası aldıkça…

Yazık değil mi pencere saksısı gibi camın arkasından dışarıyı özlemle seyrederek büyüyen çocuklara?

Bırakın çocuğunuzun yakasını, bırakın çocuklarımızın yakasını!

Zira öğrenme ne kadar “doğal” ve “kendindenlikle” olursa o kadar kalıcı ve keyifli olur.

Çocukluk yılları çok çabuk geçer.

Annelik babalık coşkusunu yaşayacağınız yıllarda ‘ders, ders, ders’ diye çocuğunuzu bıktırmayın. Ödevlerine değil, ellerine bakın çocuğunuzun. Minicik elleri ile nasıl da ödev yapmak için çırpınıyor bir bakın. Uyurken yüzüne bakın. Öğretmeninden azar işitmemek için yaşadığı telaşa bir bakın. Hissedin çocuğunuzu ve kendisi olabilmesine izin verin.

Ne ezberlediği İlyada destanı size anne babalık duygusunu yaşatır ne de öğrendiği logaritma cetvelinin içindedir ebeveyn duygusu…

Çocuğunuzla yağmurda koşmak, güneşli bir günde çeşme başında soluk soluğa su içmektedir ebeveyn duygusu. Yaşamanızı tavsiye ederim.

 

Annenizi seyreder gibi

Çocuk ile anne arasındaki ilk yıllar oldukça önemlidir. Bir bebek, henüz tanımadığı sesler ve görüntüler arasında aslında korku ve endişe içindedir ve bir teselliciye ihtiyacı vardır. Endişelerini giderecek bir tesellici bulursa kişilik ve karakterini keyiflice şekillendirir, etrafa gülücükler saçar, ruhu ‘sükûn’ içinde güçlü bir benlik yapısına doğru adım adım ilerler ve çocuk kendisi gibi olur.

Eğer bir çocuk bu dönemde güven içerisinde bağlanacak bir kişi bulamazsa huzursuz ve agresif olur, şiddete meyleder. Ne kendisi gibi olabilir ne de kendisinden beklendiği gibi…

Ve aslında bu bir kısır döngüdür. Zira çocuğunda huzursuz ve agresif bir hâl sezinleyen birçok anne, kucağını açıp ona teselli vereceği yere, maalesef bu “mızmız” ve “ağlamaklı” hâlden rahatsız olup böylesi bir hâli cezalandırarak yok etmeye çalışmayı bir marifet zanneder.

Ve insanın dramı işte burada başlar.

Bir güven duygusuna ihtiyaç duyan çocuk, bulamadığı tesellinin huzursuzluğu ile daha çok hırçınlaşır ve annesini daha çok rahatsız eder. Anne ile çocuk arasında yaşanan bu kısır döngünün adı “kaygılı bağlanma”dır. Böylesi bir çocuk, annesinin varlığı içinde anne yoksunluğu ile büyür. İçinde adını koyamadığı bu yoksunluk hep yeni yeni problemler oluşmasına sebep olur. Anaokulunda okula alışamaz, ilköğretimde arkadaşları ile kavgasız günü geçmez, liseye geldiğinde kız ise erkeklerin, erkek ise kızların peşinde koşmaktan bıkmaz. Aradığını bulsa da ruhu sekineye ulaşamaz. Zira aradığı şey, bulduğu şey değildir. Boşluğunu HİSsettiği şey, bir dönem annesinden nedense hiç kana kana içemediği anne sevgisidir.

Annesine kaygılı bağlanan çocukluklar, sadece çocukluk ve gençlik döneminde değil, neredeyse yaşamlarının her döneminde güvensiz, iç huzurdan yoksun, çevresi ile çatışan, şiddete meyilli bir kişiliği barındırırlar bünyelerinde. Ve böylesi kişiler genelde problem çözme yöntemi olarak şiddeti tercih ederler.

Sevgi ifadeleri bile şiddet içerir. Çocuğunu severken döverek sever. Şaka olsun diye ensesine vurur, tekme atar, durduk yere güreş yapar, küçük düşürücü şakalarla sever. Böylesi kişiler, doymak bilmez bir sevgiye muhtaçtır ama kendileri sevebilme yeteneğine sahip değildir.

Ne kadar severseniz sevin, hep kendisini sevilmiyor gibi HİSseder. Kendisinden sevgi isteseniz doyasıya sevemez, kendisini sevdiklerine “güven” içinde bırakamaz.

Zira sevebilmek bir yetenek ister ve kişi ancak çocukluk yıllarında sevildiği kadar sevebilir.

Sorun karşınızdaki asık suratlı bir kişiye, çocukluk yıllarında ne kadar sevilmiş?

Ya da gidin sorun patronunuza, şefinize, amirinize, müdürünüze, neden tebessüm edemiyor, neden hep bağırıp çağırıyor, neden iş arkadaşlarına coşku ile gülemiyor? “Beceremiyorum. Suiistimal edilir diye endişe duyuyorum.” olacaktır cevabı, eğer size güven duyabiliyorsa...

Bir kişinin yüzünün gülebilmesi, yüzü gülen bir anneye bağlıdır. Hadi o hâlde, gelecekte tebessüm edebilen, kendisi olmanın keyfini çıkartan, aslan gibi çocuklar istiyorsanız, eşinizin yüzünü güldürün. Çok zor değil. Alın bir çiçek, uzatın, bakın nasıl tebessüm edecek, hem size hem çiçeğe… Ve belki de sarılıp ağlayacak “çok ihtiyacım vardı” diyecek. Tabii becerebilirseniz…

Beceremiyorsanız, bugün saçlarınızı taramış olarak eve girin. Ya da ıslık çalın, bir şarkı mırıldanın. “Hayırdır!” dese de eşiniz, aldırmayın. “Sana yeniden âşık olmak istiyorum.” deyin, çekinmeyin. Uyandırın eşinizdeki annelik HİSsini. Göreceksiniz siz de bir çocuk gibi şenleneceksiniz onun annelik HİSsini HİSsettikçe…

Bu toplumda, işte bu ülkede, güzel günler görmek istiyorsanız kadına saygı gösterin. Asansöre binerken kapısını açın, önce o binsin. Otobüste, metrobüste, minibüste, metroda yer verin, belki çocuğuna sevgi taşıyordur, izin verin, azıcık dinlensin. Kapayın gözlerinizi azıcık görmeyin, bırakın iş yerinden yarım saat önce çıksın, koşarak çocuğuna gitsin ve siz saygı ile seyredin annelik sevincini…

Tıpkı yokluğunu HİSsettiğiniz annenizi seyreder gibi...
 

Adem Amca, benim babam bir canavar!

Geçenlerde bir dostum, 6 yaşındaki kızını getirdi yanıma… “Hocam, çocuk son bir haftadır geceleri sanki ‘cin çarpmış gibi’ uyanıyor, korku içinde bağırarak ağlıyor.” dedi.

Biraz sordum soruşturdum… Problemin nereden kaynaklanmış olabileceğini algılamaya çalıştım ama belirgin hiçbir şey de yoktu ortada…

Gayet düzenli, tertipli bir aile ortamı vardı çocuğun. Beyefendi bir baba ve hanımefendi bir anne ile yaşıyordu…

Oturduk bu küçük hanım ile sohbet etmeye başladık…

Görüşme ilerledikçe şaşkınlığım arttı… Çünkü çocuk, babasından korkuyordu… Rüyasında babasını gördüğü gecelerde korku ve dehşet içinde uyanıyordu…

Hâlbuki yıllardır tanıdığım bu arkadaşım, çok şefkatli bir beyefendiydi… Karıncaları bile incitmekten kendini alıkoyan birisiydi… Baba olarak da imrenilecek güzelliklere sahip bir insandı…

Şaşırdım… Hem de çok…

Babasının bir kâbus gibi geceleri neden rüyasına girdiğini anlamak için çocuğun ruhunun derinliklerine doğru bir göz attığımda, şaşkınlığım daha da arttı…

“Pes yani” dedim…

Alın size ülkemizdeki eğitim anlayışından bir manzara, ister gülün ister ağlayın…

Bu çocuğun gittiği bir anaokulu var… Bu okulda trafik kurallarının öğretildiği bir derste öğretmen, çocuklara hitaben “Ülkemizde trafik canavarları yüzünden birçok insan ölüyor, birçok çocuk da babasız kalıyor.” deyince, çocuklardan biri “Trafik canavarı nasıl oluyor öğretmenim?” diye sormuş.

Öğretmen de cevap vermiş: “Trafik canavarları çok iyi bir insan gibi görünüyorlar, ancak arabaya bindikleri sırada birdenbire trafik canavarı oluyorlar ve hızlı gitmeye başlıyorlar. Sanki birilerini öldürmek için uğraşıyorlar.”

Üstüne üstlük bir de hızlı gitmenin ne demek olduğunu göstermek için arabanın kilometre sayacını öğretmiş çocuklara: “Eğer bir arabanın hız çizgisi şurayı geçiyorsa o kişi trafik canavarı oluyor.”

Sonra trafik canavarının sembolünü göstermiş… Hani şu yuvarlak bir levha içinde dişleri dışarı çıkmış, saçları dik dik duran ve üzerine de bir çizgi atılmış iğrenç resmi…

Tabii bu değerli öğretmen hanım iyi niyetli… Amacı, hız yapan anne babalara çocuklar vasıtası ile bir mesaj iletmek ve ülkemizdeki trafik sorununun çözümüne bir katkı sunmak… Ama kullandığı yöntem, korku ve şiddet…

Aslında sorun öğretmende değil…

Trafik kazalarını “bir terör” olarak nitelendiren ortak akıl tutulmasına yakalanmışız… Trafiği terör gibi görürsek, mücadelemiz de şiddet üzerine kurgulanır…

Bakın, trafikteki düzensizliği engellemek için kullanılan sembole… Korkunç bir adam… Dişler vampir gibi… Gözler yerinden fırlamış sanki…

Amaç nedir bu resimde? Trafikte kurallara uymayanlara dönük bir nefret oluşturmak toplumda… Ve böylece insanları trafik kurallarına uymalarını sağlamak...

Bu aklı ortaya atanlar hayatlarında hiç mi pedagoji kitabı okumamış acaba? Davranış değişikliği oluşturmak için şiddet ve nefret unsurlarını kullanmanın yeni yeni problem alanları oluşturabileceğini hiç mi düşünmez bu konuda söz sahibi olan kurumlar…

Hiçbir pedagojik değeri olmayan bu sembolün okullarda, yollarda, televizyonlarda kullanılması ne kadar üzülecek bir durumdur…

Bütün bunlar ülkemizin acınacak pedagojik tümörleri… Toplumsal dokumuza derinden derine tesir ediyor ama farkında değiliz…

Neyse…

Çocuk ne oldu diye düşünüyorsunuz değil mi?

Böylesi durumların çözümü bir-iki günde olmuyor maalesef… Birkaç haftayı bulabiliyor, bazen de birkaç ayı...

Biz şimdilik küçük hanımla babasının bir “canavar” olmadığını HİSsettik…

Ancak babası canavar olmasa da etrafta birçok canavarın var olduğuna hâlâ inanıyor… İnanıyor, çünkü her yerde “Trafik canavarına dikkat!” diye levhalar asılı… Sayın yetkililer ve özellikle Karayolları Genel Müdürlüğü, yollardaki trafik canavarlarını ne zaman kaldıracaksınız acaba?

 

Çocuğa karşı mahcubiyet HİSsi yitirilirse

Önceki gün bir arkadaş telefon etti: “Hocam, biliyorsunuz bizim kız 3 yaşında. Kızımızın araç koltuğuna oturması yasal bir mecburiyet. Ancak koltuğa oturtacağımız sırada ciyak ciyak bağırıyor, tepiniyor… Baş edemiyoruz… Bize bir yol gösterin.”

Sordum: “Araca bindiğinizde siz emniyet kemeri takıyor musunuz?”

Arkadaş biraz mahcup vaziyette cevap verdi: “Öyle bir alışkanlık edinemedim hocam.”

Tebessüm ederek çocuk dünyasını anlatmaya başladım: “Bu yaşlardaki bir çocuğun davranış kazanması, anlatarak, ikna ederek değil, görerek olur… Çocuk neyi görüyorsa öyle biri olur… Yetişkinlerin yapmadığı bir davranış çocuktan istenirse çocuk korkar, kaygılanır ve güvensizlik HİSsetmeye başlar… O yüzden siz emniyet kemerini takmadan çocuğunuzdan emniyet kemerini takmasını istemek pedagojik olarak oldukça yanlış bir ebeveyn tutumudur.”

Biz yetişkinler nedense yapmadığımız şeyleri çocuklardan istemekten çekinmiyoruz…  Çocuğun karşısında mahcubiyet HİSsetmiyoruz…

Çok yakın bir arkadaşımla çay içip sohbet ediyoruz… Bir ara arkadaşım günümüz çocuklarının ders yapma konusundaki eksikliklerinden bahseder oldu… Ve kendi çocuğundan örnek verdi: “Hocam, bizim oğlanı oturtup bir saat ders yaptıramıyoruz. Bıraksak akşama kadar televizyon izleyecek, sabaha kadar internette oyun oynayacak. Bir kenara oturup şöyle sakin sakin bir kitap okumuyor.”

Merak edip sordum: “Evinizin içinde belirli bir kitap okuma saati var mı? Koltuğun bir kenarına siz, diğer kenarına da eşiniz oturup belli saatlerde kitap okuyor musunuz?”

Arkadaş ne demek istediğimi anladı ve sustu. Sonra kafasını kaldırıp “İyi de hocam, biz akşama kadar çalışıp çabalıyoruz, kafamız beynimiz bir kelime dahi götürmüyor artık eve vardığımızda.” dedi.

Azıcık dikkat etse, kendi çocuğunun da sabah erkenden evden çıktığını düşünür, akşama kadar okulda zihnen yorulmuş olabileceğini çok rahatlıkla kavrayabilirdi…

Çocuk eğitimi böyle bir şey değil…

Galiba biz, çocuğa karşı “mahcup olma” HİSsini kaybettik…

Sadece yapmadığımız bir şeyi çocuktan istemek değil, örneğin çocuğa psikolojik şiddet uygulamak da utanç verici bir şey… Ama birçok yetişkin, hâlâ, sokak ortasında çocuğunun kulağından tutup eve doğru götürüyor olmayı bir marifet zannediyor…

Ne garip değil mi?

Birçok anne babaya bakıyorum, hiç mahcup olmadan çocuklarına bağırabiliyor, hakaret edebiliyor… Hâlbuki bu, çok kötü bir çocuk yetiştirme yöntemi… İnsan çocuğuna şiddet uygularken utanmalı…

Utanma ne zaman biter? Kişinin duygu dünyasını HİSsetme yeteneğini kaybettiğinde…

Eğer bir yetişkinin duyarlılığı yok olursa oturup hep beraber ağlamak gerekir…

Zira duyarlılığı kaybolmuş olan yetişkinin yanında yetişen çocuk da duyarlılığını kaybeder… Duyarlılığını kaybeden kişi, mahcubiyet HİSsini de kaybeder…

Ve böylesi biri, acınacak kişi olur...

Çocuk dostu valiler

Geçen hafta Çorum’daydık. Çorum Valisi Nurullah Çakır’ın konutunda misafir olduk. Ordu Valisi Orhan Düzgün’ü tanıma fırsatım oldu. Kısacık bir sohbet esnasında kendilerinden birçok şey öğrendim.

Onlar, “Türkiye Çocuk Zirvesi” tarafından çocuklar adına yaptıkları çalışmalar nedeniyle ödüllendirilen valiler.

Sıradanlığın içinde barındırdıkları güçlü yöneticilik yeteneklerini nasıl da doğal olarak kullanıyor olduklarını görmek çok keyif verici idi.

Daha da ötesi, onca yıllık yöneticilik tecrübelerine rağmen, mütevazı kişilikleri ayrı bir hayranlık uyandırdı bende.

Çay içerken samimi bir sohbet oluştu.

Nurullah Bey sohbetin bir yerinde, “Aslında her bir yöneticiye, kendi idaresi altındaki kişilerle nasıl bir iletişim içinde olduklarını gözlemleyip hatalı davranışlarını kendisine gösterecek bir psikolog desteği lazım. Hatta, ve belki de bu hatalı davranışları düzeltmek için yöneticilere ‘drama’ eğitimleri oluşturmak ne güzel olurdu.” dedi.

Onca yıllık yöneticilik tecrübesine rağmen büyüklük taslamadan sunduğu bu teklif, öyle her yöneticinin “ha deyince” söyleyebileceği bir teklif değil.

Kendisine özendim.

Çorumlular adına da sevindim.

Böylesi içten yöneticilerle o şehirde neler yapılmaz ki…

Hatta kimbilir, Çorum ve Ordu’da da Montessori Okulları açılabilir… Tıpkı İstanbul Bahçelievler’de olduğu gibi...
 

İnternet oyunları ve ‘yarasa ruhu’

Onlarca kişinin katil zanlısını mahkemede yargılayan hâkim “Bu kişileri nasıl öldürdün?” diye sorduğunda, zanlı, salonda davayı izleyen mağdur yakınlarına dönüyor ve sanki elinde uzun namlulu bir silah varmış gibi, karşısındaki kişilere doğrultup soğukkanlı bir şekilde “Pam, pam, pam! İşte böyle öldürdüm!” diyerek alaycı bir gülümseme ile hâkimin sorusuna cevap veriyor.

Hâkim bu duygusuz tavırlar karşısında rahatsız oluyor ve “Burada, izleyici sandalyelerinde, öldürdüğün insanların yakınları ve olaydan yaralı kurtulanlar var. Sen alaycı gülümseme ile ateş edişini anlatırken, onların ne HİSsettiğini düşünebiliyor musun?” dediğinde, zanlı omuzlarını kaldırarak “Sinirleniyorlardır herhâlde” diyerek yine alaycı bir gülümseme ile cevap veriyor.

Bu olay, 22 Temmuz 2011’de Norveç’te 77 kişiyi öldüren Norveçli Anders Breivik’in yargılandığı mahkemede  yaşandı.

Hemen “Bana ne elin Norveç’inden, Danimarka’sından!” demeyin öyle. Çünkü bu adamın vicdan acısı duymadan insan öldürebilecek kıvama gelmesi “Aman bana ne!” denilecek kadar basit bir olay değil. Hele ki çocuğunuz varsa…

Ruhsal yapısı tamamen arızaya uğramış bu kişinin internet ve şiddet oyunları ile ilgili söylediği şeyler hayli dikkat çekici.

32 yaşındaki bu adam mahkemede günde yaklaşık 16 saat internette şiddet oyunları oynadığından bahsediyor… Silah kullanmayı, nişan almayı, ateş ettiğinde karşısındaki kişinin can çekişini tebessümle izlemeyi şiddet oyunları ile yaşamış ilk defa.

Şiddet oyunları oynayan herkes katil mi oluyor? Tabii ki değil. Ama bazı oyunlar var ki oynayan kişiyi “farklı bilinç hâllerine” sokuyor. Sadece şiddet oyunları değil, birçok sempati oyunları var ki o da oynayan kişiyi farklı bilinç hâllerine sokuyor.

Nedir farklı bilinç hâlleri?

Bilincin, gündelik yaşam akışından kopması ve hayalî paralel bir yaşam içerisine girmesidir.

Ve günümüz teknolojisi ile üretilen oyunların birçoğunun çok tutuluyor olması, oynayan kişiye farklı bilinç hâlleri yaşatıyor ve paralel bir yaşam tarzına sürüklüyor olmasından kaynaklanıyor. Bu türevdeki oyunlar özellikle Norveç katliamından sonra Batı’da adım adım takip ediliyor ve yasaklanıyor. Mesela Norveç, 51 adet oyunun ülkesine girişini ve oynanmasını yasakladı.

Neden yasaklanıyor? Çünkü farklı bilinç hâllerini yaşamaya başlayan kişiyi, oluşturduğu o paralel yaşamdan çıkartmak oldukça zor. “Fizik” olarak bilgisayarın arkasında olmasına rağmen “ruhu” ile oyunun içine giriyor.

Bu oyunlar genelde, FTS (First Person Shooter) tarzında hazırlanıyor. Yani siz oyunu, oyundaki karakterin gözünden bakarak oynuyorsunuz.

Mesela, ekranda yarısı görünen bir silah ve bu silahı tutan iki el görünüyor. Çocuk bu oyunu oynarken, karşıdaki düşmanların kendisini öldürmemesi için yoğun bir şekilde ekrana kendini vermek zorunda kalıyor. Vurulmamak için eli her an ekranda yarısı görünen silahın tetiğinde gergince bekliyor. İşte bu yoğun konsantrasyon hâlinde iken bir süre sonra bir şey fark ediyorsunuz, ekranda yarısı görünen silah ve o silahı tutan el sanki sizin eliniz oluveriyor. Ve siz birden kendinizi ekranın içinde HİSsetmeye başlıyorsunuz. Siz şu an oyun oynayan değil, oyunun içinde yaşayan birisiniz artık. Hoparlörlerden duyduğunuz ayak sesleri kendi ayak sesleriniz, nefes alıp vermeler sizin korku ile nefes alıp vermeleriniz oluveriyor. Oyunun içindeki merdivenleri çıkarken farkında olmadan ayaklarınız kımıldamaya, oyunda biri sizi vurmasın diye duvar arkasına saklanmaya, oturduğunuz koltukta omuzlarınız yana yatmaya, karşınızdaki insanları vururken yüzünüzde önceleri heyecan ve korku, sonraları ise öldürdüğünüz insanlar adedince bir mutluluk HİSsi oluşmaya başlıyor, karşı koyamıyorsunuz.

Aslında, anne babaların yeme-içme saatinde bile oyunu bıraktıramadığı çocukları ile yaşadıkları çatışmalar, oyun oynayan bir çocuk ile anne baba arasındaki sıradan çatışmalar değil, farklı bilinç hâlinde ekranın içindeki atmosferi yaşayan çocuğun ekranın dışına çıkamıyor olduğu hâldir.

Hâlbuki çocuğunuzun o minicik kalbini bir takip etseniz… Kendi yanınızda oyun oynadığını zannettiğiniz çocuğunuzun ruhen kim bilir hangi karanlık ve nemli mahzenlerin içinde nasıl da bir yarasa ruhu geliştiriyor olduğunu ürperti ile göreceksiniz.

 

İnsanlar, kişiliklerini koruyabildiği kadar evliliğini de koruyabilir

Boşanmak üzere olan bir karı koca yanıma geldi.

Becerememişler evliliği. Ayrılmaya karar vermişler.

Orta yaşın üzerindeler. Kadın 39, erkek 42 yaşında. Üç tane de çocukları var. Büyük kızları lise son sınıf öğrencisi. Ve ailede yaşanan bu sorunlar nedeni ile kız iyice içine kapanmış.

Bana “Ayrıldığımızda çocuğumuz en az nasıl zarara uğrar?” diye danışmaya gelmişler.

Böylesi durumlarda içime ince bir sızı düşer.

Sordum: Ayrılmasanız olmaz mı? Bir aile danışmanına gitseydiniz, bir hakemden yardım alsaydınız.

Gitmişler, ama bir sonuç alamamışlar.

Sonuç alamama bir tarafa, aldıkları danışmanlık, ayrılık sürecini daha da hızlandırmış.

Kadın bu süreçte kendisinin nasıl da yıprandığını gözleri dolarak anlattı: “Hocam, yapmadığım fedakârlık kalmadı. Evliliğimi kaybetmemek için kişiliğimi kaybettim. Bana dediler ki eşini kendine bağlamak için onun ‘nefsine’ hitap et. Çek erkeğini kendine. Ben kendi kişiliğime saygı duyan bir kadınken, eşime kendimi beğendirebilmek için kendimden taviz verdim. Yılıştım resmen onun karşısında, süslendim, giyindim kuşandım... Ama nafile. Ben böyle giyindikçe, dönüp bana bakacağı yerde giydiğim kıyafetler nedeni ile onurumu kırıcı sözler söyledi. Çok düşündüm hocam, hiç uğraşmayın. Ayrılmaya kararlıyım ben.”

Çünkü bu kadın, ayrılmamak için kişiliğinden taviz vermesi için aile danışmanından tavsiyeler almış. Kendisini rahatsız HİSsetse de eşinin ‘nefsine hitap etmesi’ ve kendisini kocasına ‘sunmaya’ çalışarak çıkış yolu araması önerilmiş.

Ama evlilik böyle bir şey değil ki.

Önceki gün bir e-mail aldım.

Bir dindar hanım, şöyle soruyordu: “Hanım arkadaşlarımızla fikir alışverişinde bulunurken, bir sorunun içinden çıkamadık. Malum, hanımların beylerine süslenmesi tavsiye edilmiştir. Eşlerimize güzel görünmek için süslenirken, çocuklarımızın mahremiyet eğitimini zedelemiş olur muyuz? Özellikle ergenliğe girmiş olan çocuklarımızın karşısında eşlerimiz için giyeceğimiz kıyafetler, çocuklarımızın anneye bakışını nasıl etkiler?”

Bu sorudan ve yukarıdaki boşanma olayının “onur kırıcı” yanından anladım ki kadınlar bir yerde yanılıyor. Evlilikte problem çıktığında sorunlar kendi kişiliğinden taviz verdikçe değil, aksine kişiliğini korudukça çözülür...

Nefislere hitap edildiği kadar ayakta tutulacak bir oluşum değildir evlilik.

Eğer evliliklere bu gözle bakılırsa, insanların yaşlılık hâllerinde, düşkünlük ve sakatlanma hâllerinde o aileler yerle bir olur.

Evet, kadının süslenmesi tavsiye edilmektedir, ama bu süslenme, bir “kölenin” kendisini beğendirmek üzere “efendisine” sunması gibi bir şey de değildir. Bu konuda ailelere tavsiyede bulunanlar yanılmamalıdır.

Belki şöyle izah etmek gerekir…

Evet, zaten süslenmek, kadının fıtratının gereğidir. Süslendikçe fıtratının coşkusunu ve kadın olmanın heyecanını yaşar. Ancak kişinin kendi içindeki bu coşkulu hâli yaşayabilmesi için, bu süslenmiş hâlini görecek” ve bu süslenmiş hâline “beğenisini” ifade edecek biri olması gerekir ki içindeki kıpırtılara can gelsin. İşte bu, eştir. Bu açıdan bakıldığında kadının süslenmesi, kendisini eşine ‘sunması’ değil, aksine ‘kendisine beğeni ile bakan eşi vasıtası ile duygularını coşku içinde tutmasıdır.’

Ayrıca, bir kadının kendisini süslemesi, illa “açık giyinmek” demek de değildir.

Maalesef günümüzde popüler kültürün tesiri ile en mütedeyyin insanlarda bile süslenmek demek, dekolte kıyafet giymek olarak algılanıyor.

Hâlbuki süslenmek, kişinin ruhuna uygun giyinmesidir. Kendisi ile çelişmeden, kendini rahat HİSsetmesi demektir.

Ve en “süslü” kişi de kendisi gibi olabilen kişidir.

Burada aile danışmanlarına büyük iş düşüyor.

Aileyi koruyayım ve eşleri birbirlerine yakınlaştırayım derken, eşlerin kişiliklerini kaybettirecek tavsiyelerde bulunmak, ayrılış sürecini yavaşlatmaz, daha da hızlandırır.

Unutmamalı ki insanlar, evliliklerini, kişiliklerini koruyabildiği kadar koruyabilir.

 

Bu mektup okuldan mı, tımarhaneden mi?

Günümüz çocuklarının şiddete en çok maruz kaldığı yer, ev ve okulu oluyor.

Onların evde uğradığı şiddet genellikle şefkatten kaynaklanıyor.

Anne babaların, çocuklarının yanlış yapacakları kaygısı ile başvurdukları ilk yöntem maalesef “şiddet” oluyor.

Şiddet derken akla hemen “dayak” gelmesin. Zira, pedagojik olarak bakıldığında, psikolojik ve duygusal şiddet, fiziksel şiddetten çok da farklı değildir.

Bir annenin, ödevlerini yapmayan çocuğunu “Senden de, senin derslerinin peşinde koşmaktan da bıktım!” diye aşağılaması, çocuğun dayak yemesi kadar onur kırıcıdır.

Yetişkin tarafından böylesi aşağılanmaya maruz kalan çocuğun kalbinin atışını dinleseniz, yaşamınızda bir daha asla bir çocuğu incitmezsiniz.

Aşağılama, insan onurunun kaldırabileceği bir yük değildir. O yüzdendir ki çocuklar dayak yediği zaman ağlar, ama aşağılanan çocuk ağlamaz. Sıkar kendini. İşittiği sözlerin acısını duymamak için duyarsızlaştırır kendini. Kimi zaman “yılışıklığa” verir. Kimi zaman önemsemiyormuş gibi davranır… Ama aşağılanan bir çocuk, içinde koca bir ağırlıkla güne öylece devam eder. Ya da uzanır yatağına, öylece uyuyakalır.

Günümüz evlerinin birçoğu, çocukların sığındıkları bir liman olmanın aksine, çocukların zarara uğramamak için savaş verdiği bir alana dönmüş durumda.

Çocuk sadece evde mi zarara uğratılıyor? Keşke o kadarla kalınsa. Ama ya okullar?

Önceki gün, geceleri kâbusla uyanan ve son zamanlarda da altını ıslatmaya başlayan 8 yaşındaki bir kız çocuğu ile görüşme yapıyorduk.

Sordum: “Gece nasıl bir rüya gördüğünü hatırlıyor musun?”

Cevap, ne kadar masumca ve ne kadar berrak: “Ben ödevimi yapmam lazım ya… Yapamazsam öğretmenim sinirleniyor ya… Ben bazenleri rüyamda unutuyorum ödevimi yapmayı.  O zaman korkuyorum öğretmenim bana kızacak diye. O zaman ağlıyorum. Ama uyanınca rüya olduğunu anlıyorum. Ama yine de ağlamak geliyor içimden, susamıyorum.”

Sizi bilmem ama ben böylesi konuşmalardan sonra oldukça garip bir acı duyuyorum ruhumda.

Evet, ben bir profesyonelim ve duyduklarımı HİSsetmemem gerekir belki. Ama insan olmanın gereği belki de. Böylesi aşağılanan bir çocuğun konuşmasını dinlerken gözlerine ve masum yüzüne bakıyorum. Bakıyorum ve içim çok acıyor.

Bilmem dikkatinizi çekti mi? Aksiyon’un geçen haftaki sayısında Murat Tokay imzalı bir haber vardı. Haberde ilkokul 7. sınıf öğrencisi bir çocuğun yetkililere kendi el yazısı ile yazdığı mektup şöyle başlıyordu: “Ben sınıfımı değiştirmek istiyorum. Çünkü 7/C sınıfında hep şiddet görüyorum. Sabahları okula endişe içinde geliyorum. Kendi kendime, dayak yiyecek miyim, yemeyecek miyim, diye… Şiddet görmekten bıktım, her yerde şiddet görüyorum, evde, okulda, sokakta... Artık ben de rahatça okula gelmek istiyorum. Ne olur Allah aşkına bana yardım edin.”

Eğitim böyle bir şey değil.

Tımarhaneden kurtulmak isteyen bir hastanın feryat figan yazdığı mektup gibi yetkililere mektup yazılan kurumlar değildir eğitim kurumları.

Daha minicik elleri ile kalem tutmayı yeni yeni öğrenmeye çalışan çocukların üzerine kara bir dev gibi gelip oturmak ve onu yaşamdan soğutmak değildir eğitim denilen şey.

Öğretmenlik ki hele böyle bir şey hiç değildir.

Üniversite giriş sınavında başka bir bölüm seçemeyince “Neyse, hiç olmazsa öğretmen olalım” denilerek yapılacak bir meslek hiç değildir.

Eğitim bir gönül işidir.

Duyarlılık işidir.

Meşgul olduğunuz şey taş değil ki. Çocuğun bizzat kendisi. Sınıf içinde azarlasanız, duyarsızlaşır, arsızlaşır. Azıcık kaşlarınızı çatsanız altını ıslatır.

Çok defa isyan etmişimdir. Bir heykeltıraş olmak için üniversite giriş sınavı yetmiyor ülkemizde. Ayrıca bir de “Sanatçı ruhu var mı bu kişide?” diyerek mülakat yapılıyor. İyi de yapılıyor.

Ama yumuşacık insan kalbi ile meşgul olmak isteyen kişilerde neden “duyarlılık” sınavı yapılmaz, puanını her tutturan eğitim fakültesine gider, anlamış değilim.

Umarım Millî Eğitim Bakanlığı, ortaya koyacağı yeni eğitim modelinde, şekle önem verdiği kadar çocuk kalbine de önem veren bir sistemi hayata geçirir.

 

Okullardaki cinsel eğitim çocuk ruh sağlığına zarar veriyor

Geçenlerde bir okuyucum ailecek içine düştükleri zor durumu yazmış ve yardım istemişti. Mesaj aynen şöyle diyordu:  “Hocam kız kardeşimin sınıfında geçen hafta derste ‘insanların üremesi’ ile ilgili bir konu işlemişler ve kardeşim bir haftadır anne-babamla konuşmuyor. Odasından dışarı çıkmıyor. Ben neden böyle yaptığını sorduğumda ise ‘Annemden artık tiksiniyorum’ dedi.  Ne yapacağımı şaşırdım, annem ve babam da çok zor durumdalar, lütfen yardım edin.”

Böylesi mesajları her yıl tam da bu dönem mutlaka alıyorum. Kimi zaman çocuk okulda ‘biyoloji’ dersinde duydukları ile şok geçirmiş vaziyette eve geliyor, annesine bir garip bakıyor, babasından uzak duruyor... Kimi zaman da derste anlatılanları tam anlayamamanın şaşkınlığı içinde eve geldiğinde anne babasını soru yağmuruna tutuyor, “Anne, bebekler annesinin karnına nasıl giriyor?” diye okulda anlatılan ve zihninde yarım kalan bilgilerin devamını anne babasından öğrenmeye çalışıyor.

Anne babaların zora düştükleri bu durum maalesef ilköğretim müfredatından kaynaklanıyor. Ve yine maalesef iyi niyet ile ilköğretim 10. sınıf biyoloji dersi içine yerleştirilen, “insan ve hayvanların üremesi” konulu “cinsel eğitim anlatımı” çocuk ruh sağlığına faydadan çok zarar veriyor.

Sanırım yetkililer, “komünist” sistem alışkanlığının bir sonucu olarak, çocukları bir sınıfa doldurup onlara “cinsel eğitim” vermeye çalışırken iyi bir şey yaptıklarını zannediyorlar. Hâlbuki insanın en mahrem HİSleri öyle sere serpe ve herkesin içinde konuşulmamalı. Zira aynı yaşta oldukları hâlde çocukların birçoğu aynı gelişim düzeyinde değildir. Kimisi var cin gibi, siz anlatmaya başladığınızda o gülüp geçiyor, “Hocam biz bunları çoktan biliyoruz!” diyor, kimisi ise öğretmenin her anlattığı konuyu kalbi duracak gibi arka sıralarda yüzü kızara kızara dinliyor.

Bütün bunlarla birlikte bir de “çocuklara yönelik cinsel eğitim” seminerleri yapılıyor ki, o da tam bir fecaat. Çocukları “güya” tacizden korumak için başlarına gelebilecek “felaket senaryoları” anlatılıyor ve hatta “Ailenizde de böyle şeylerle karşılaşabilirsiniz, dikkatli olun!” deniyor.

Çok iyi hatırlıyorum bir genç kız böylesi bir “eğitim” programına katıldıktan sonra artık babasının kendisine sarılmasından, öpmesinden şüphe duymaya başladığını ve çok istediği hâlde o günden sonra babasıyla artık yakınlaşamadığını söylemişti.

Olmaz ki böyle…

Yazık yetişen nesillere…

Hâlbuki ergenlik çağındaki bir çocuğa şüphecilik içinde bir “cinsel eğitim” değil, güven duygusu içinde bir “mahremiyet eğitimi” verilmelidir. Nedir cinsel eğitim ile mahremiyet eğitimi arasındaki fark?

Cinsel eğitimde çocuklar topluca bir yere alınır ve öğretmen anlatacağı konuları patır patır anlatmaya başlar. Kimi çocuk kıpkırmızı bir yüzle, kimi çocuk sinsi bir tebessümle öğretmeni dinler. Zil çalıp öğrenciler dışarı çıktıklarında dersin tesiri ile “kakara kikiri” birbirlerine el şakası yapmaya başlarlar. Kızlar bir kenarda gülüşür, erkekler diğer yanda şımarırlar.

Hâlbuki mahremiyet eğitiminde “her çocuk özeldir”, bilgiler topluca verilmez.  Ve bilgiyi çocuğa aktaran kişi öyle rastgele biri değil, çocuğun güven duyduğu bir yakınıdır. Böyle bir yetişkin, vakti geldikçe çocuğa “ihtiyacı olduğu kadar” bilgiyi yavaş yavaş verir.

Bu kişi, kız çocuklarında genellikle anne veya abladır. Çünkü kızlar, ihtiyaç duydukları konuları anneleri ile paylaşmayı ve onlar ile bir kenarda “fısıldaşarak” bilgi edinmeyi severler. Ancak, erkek çocuklarda bu kişi baba veya abi olamaz. Erkek çocukları cinsel bilgileri babadan duymak istemezler. Kırılır içlerinde bir şeyler. Gözlerinde büyüttükleri babalarına karşı bir hayal kırıklığı yaşarlar. Bu nedenle, erkek çocuklara cinsel bilgiler ancak, yaşına yakın bir üçüncü kişi tarafından ve vakti geldikçe verilmelidir. Ve bu kişi evli olmamalıdır.

Görüldüğü gibi, mahremiyet eğitiminde, bırakın çocukları bir sınıfın içine toplayıp “Şimdi size insan üremesini anlatacağım.” diye mahrem konuları uluorta ilan etmeyi,  bilgiyi aktaracak olan kişinin özellikleri bile çocuk ruh sağlığı açısından önemlidir.

Umarım ki, yetkililer, ilköğretim okullarında “biyoloji” dersi adı altında çocuklara “cinsel eğitim” verdikleri için iyi bir şey yaptıkları yanılgısından çıkarlar ve umarım ki, gelecek yıl bu dönemde bunalıma düşmüş çocukların ve ailelerin mesajları gelmez.
 

Anne karnındaki bebeğin yaşam hakkını kim savunacak?

Son günlerdeki kürtaj tartışmaları toplumu ikiye böldü. Büyük çoğunluk, kürtaja karşı çıkıyor ve çocuğun “yaşam hakkı”nı savunuyor. Diğer bir kesim ise kürtaja  “kişisel tercih” olarak bakıyor ve “İster kürtaj olurum, ister olmam. Kim benim kişisel tercihime karışabilir ki?” diyor.

Acaba öyle mi? Kürtaj bir kişisel tercih midir?

‘Kürtaj kişisel bir tercihtir’ diyenler ciddi bir yanılgı içindedir. Zira kürtaj olmaya karar veren bir kadının kişisel tercihte bulunduğu yer her ne kadar kendi bedeni gibi görünse de, aslında üzerinde işlem yapılan beden henüz doğmamış olan bir başka insanın bedenidir…

Bu doğru bir bakış açısı olamaz. Böyle bir bakış açısı insani değerlere uymaz. Kimse bir başka bedenin üzerinde tasarrufta bulunmak için söz hakkı isteyemez…

Aslında bugün tartışmalar bir sonuçtur… Ve ortada görünen sorun da bir kürtaj sorunu değildir. Sorunumuz, “duyarsızlaşma” sorunudur…

Kenara çekilin lütfen ve İstanbul’u seyreder gibi kürtaj tartışmalarını seyredin. Göreceksiniz ki ortada yatan cesedin adı “duyarsızlık” ve “ben merkezci” yaşam sorunudur.

Doğacak çocuğun kendi yaşamını daraltacağını düşünen bir kadın, yaşamını daraltacağını düşündüğü kişinin bedeni üzerinde operasyon yaptırmaya hakkı olduğunu düşünüyor.

Her ne kadar “Kürtaj yasak kalsın da tecavüze uğrayan bir kadın, tecavüzcüsünün çocuğunu mu dünyaya getirsin?” diyenler, farkına varmadan kendileri de bir başkasının yaşam hakkına tecavüzde bulunuyorlar…

Bu, duyarlılığımızı kaybettiğimizin resmidir, kürtaj resmi değil… Bir bebek anne karnından alınırken, onun canının yanacağı ve korkabileceği düşünülmüyor…

Gelişen teknoloji artık anne karnındaki bebeği çok yakından izleyebiliyor… Bu izlemeler sonucunda görüldü ki çocuk sadece fiziksel olarak değil, duygusal olarak da anne karnında varlığını devam ettiriyor… Mesela, annesi sevinen bir bebeğin dudakları gülme pozisyonuna geliyor ve tebessüm ediyor… Annesi üzgün olan bir bebeğin de gözyaşı çıkıyor…

Kasaptaki bir et parçası değildir cenin, o yaşıyor, gülüyor, seviniyor, üzülüyor, ağlıyor, hatta dışarıdan bir müdahale olursa canı acıyor, tepki veriyor…

İngiliz kadın hastalıkları ve doğum uzmanları kuruluşu The Royal College of Obstetricians and Gynaecologists (RCOG), çocuğun anne karnında acıyı HİSsedip HİSsetmediği ile ilgili yaptığı çalışmalarda, henüz dünyaya gelmemiş olsalar da ceninin acıyı duyduğunu ortaya koymuştur.

RCOG’da yapılan bu çalışmada her ne kadar çocukların 24 haftalık olduktan sonra acıyı net olarak duyduğunu ortaya koysa da, sahada yapılan diğer çalışmalar da göstermektedir ki anne karnındaki yaşamın daha ilk haftalarından itibaren cenin acıya karşı duyarlıdır…

Amerika’da bazı eyaletlerde anne karnındaki çocuk 10 haftalıktan itibaren bir Amerikan vatandaşı kabul edilmekte ve onun zarara uğratılmasını bazı eyalet mahkemeleri suç olarak değerlendirmektedir…

Aslında ülkemizdeki kürtaj tartışmalarına biraz da bu açıdan bakmak gerek…

Kürtaj konusundaki temel soru şudur: Anne karnındaki bebeğin sahibi anne midir? Ve onun üzerinde istediği gibi tasarrufta bulunabilir, gerekirse ölümüne, gerekirse yaşamına karar verebilir mi?

Yoksa o bebeğin kendisine ait bir yaşam hakkı var da o hak gerekirse kanunlarla garanti altına mı alınmalıdır?

Yazarın 4 Haziran 2012 tarihli yazısıdır.

Bu film, bizim filmimiz

Yılan kurbağayı nasıl avlar, denk geldiniz mi hiç?

Bir belgeselde izlemiştim, ürpertici bir sahneydi…

Yılan, hiçbir şeyden haberi olmadan su kenarında “Vrak vrak!” diyen kurbağayı önce çalılar arasından sessizce seyrediyor… Çatal dilini dışarı çıkartarak kurbağaya saldıracağı yere büyük bir soğukkanlılıkla yerleşiyor… Kurbağa sağa sola bakınıp dururken bir ara ağaçlar arasından kendisine bakan yılanın gözlerine denk geliyor…

Yılanın gözleri çok soğuktur… Ölüm soğukluğundadır...

Yılan kurbağaya öyle bir bakıyor ki, az önce türkü söyleyerek dans eden minik kurbağanın birden dizleri titriyor…

Kurbağanın dizlerinin titrediğini gören yılan, “tısssss” ederek kurbağanın üzerine saldırıyor… Ve şaşkına dönen kurbağayı tek hamlede parçalıyor…

Soğuk ve saldırgan gözlü yılan…

Tıpkı, bakışları ile çocuklarını terbiye etmeye çalışan anne babalar gibi…

Önceki gün Ümraniye İlçe Emniyet Müdürlüğü’nün düzenlediği seminerdeydim. Anne babalara “Çocuklarınızı şiddet ile değil, şefkat ile kendinize bağlayın… Sesinizle çocuklarınızı korkutmayın… Yılan gibi bakan gözlerinizle çocuğunuzun dizlerini titretmeyin… Bu bizim ahlakımız değil.” dedim…

Programa katılan 65-70 yaşlarında bir beyefendi yanıma geldi, “İçimi yaktın hoca!” dedi… “Niye?” dedim. Önce konuşamadı, sesi titredi… Sonra gözlerini silerek anlattı: “Sen anlatırken kendi çocuklarımı nasıl yetiştirdiğim gözümün önüne geldi… İçim yandı… Nasıl yapmışım bilmiyorum ama çocukları gözlerimle öyle bir hizaya dizer ve bununla övünürdüm ki etraf gıptayla bakardı benim bu yeteneğime… Bir keresinde küçük oğlum bir kabahat işlemişti… Kaşlarımı çattım, gözlerimle öyle korkuttum ki küçücük dizleri titremeye başladı…Bir tokat atacak gibi üstüne gittiğimde birdenbire altını ıslattı…” dedi ve sesi titremeye başladı, daha fazla konuşamadı…

Geçenlerde bir anne geldi benden yardım istemeye…

Bana, kendi kızına uyguladığı şiddetten artık rahatsız olduğunu ve kendisini durduramadığını söyledi…

Çocuğuna şiddet uygulayan anne baba görünce aklıma ilk gelen şey, o anne babanın da çocukken şiddet içinde büyümüş olma ihtimalidir…

“Siz de çocukluk yıllarında şiddet gördünüz mü?” diye sordum. “Şiddet değil de babamdan çok korkardık… Babam bizi bakışları ile korkuturdu… Bir keresinde misafirlikteydik, babam bizim ayakta gezinmemize çok kızdığı için üç kız kardeş duvarın dibine minderin üzerine oturmuştuk… Bize bir bardak limonata getirdi ev sahibi. Herkes aldı limonatayı. Sıra bana gelince yanlışlıkla bardağa dokundum. İçecekler yere döküldü… Ben hemen kafamı kaldırıp babama baktım. Babamın gözleri öylesine şiddetle bana bakıyordu ki o an ne yapacağımı şaşırdım… Kendi bedenimin kontrolünü kaybettim o bakışlarla… Sonra altıma kaçırdığımı hatırlıyorum.”

Babasını rahmetle anıyordu ama içine batan o şiddet kıymığı kendisine annelik yaptırmıyordu bugün…

Şiddet psikolojik bulaşıcılık taşır… Dayak yiyenin kalbi donar… Duyarsızlaşır… Büyüyünce anne gibi annelik yapamaz... Baba gibi baba olamaz...

Adolf Hitler’in “Davam” isimli kitabını okudunuz mu bilmiyorum ama kitapta Hitler’in nasıl Hitler olduğunun ipuçlarını bulabilirsiniz…

Onun da yılan gözlü bir babası vardı…

Babasının kendisini “adam etmek” için nasıl da kırbaçladığını anlatıyor kitabında. Küçük Adolf suç işlediğinde babası belinden çıkarttığı kemeri kırbaç gibi yapıp sıyırdığı sırtına olanca gücü ile vurmaya başlardı… Adolf diyor ki: “İlk kırbaç çok acıtırdı…. Ama kırbaçlar çoğaldıkça bir süre sonra acıyı HİSsetmezdim… Babam hırsla sırtıma vurmaya devam eder, bense yumruklarımı sıkar, sadece kırbaç darbelerini saymaya çalışırdım…”

İnternette dolaşan “Oğlum bak git!” isimli videoyu defalarca izledim… Belinden kırbaç gibi kemerini çıkartıp babası yaşındaki temizlik işçisine saldırmaya çalışan o zavallı çocuğun haline çok ağladım…

Zira o çocuğun nasıl dayak yediğini hayal ettim, belinden kemerini çıkartan kişilerden… O film, sokaktaki bir adi tartışmanın filmi değil… O çocuğun nasıl dayak yediğinin filmidir… Çaresiz köşeye sıkışmış “Ne olur vurma!” diyerek ellerini kaldırmış yalvarırken, kemerini çıkartmış birinin ona “Ne o! Korktun mu!” diye kırbaç şakırdattığının filmidir…

İster kabul edin, ister etmeyin o film, ülkemizin çocuk terbiyesinin filmidir...

 

Çocuk dövmeyi din emrediyor mu?

Ne zaman “Ceza ile çocuk eğitimi olmaz. Çocuk, eğitim için dövülmez.” desem, hep aynı itirazla karşılaşıyorum: “Ama dinimizde çocuğu dövmek var!”

“Nasıl yani?” diye sorduğumda “Peygamber Efendimizin ‘Çocuğunuz 7 yaşına gelince namazı öğretin, 10 yaşına gelince, kılmıyorsa dövün’ diye hadis-i şerifleri var.” denilerek çocuk eğitiminde dayağın yerinin olduğu iddia ediliyor…

Ben bir ilahiyatçı değilim. Bir pedagogum. O yüzden dinî kaynakları derinlemesine analiz etmesini bilmem… Ve bu konuda bir söz söylemem ilahiyatçılara saygısızlık olur…

Ama yıllardır “Çocuğun dövülmesi dinimizde var” denilerek ve bu hadis gösterilerek o kadar çok itiraz geliyor ki sonunda bu konuda ciddi bir araştırma yapma ihtiyacı HİSsettim…

Kendi yaşamı boyunca çocuklara kaşlarını dahi çatmamış bir şefkat peygamberi, acaba gerçekten böylesi bir tavsiyede bulunmuş mudur? Bulundu ise bunun gerekçesi nedir diye oldukça merak ettim…

Zira görüyorum ki ceza ile eğitilen çocuklarda “kişilik kaybı” oluyor. Ceza alan, ceza vermeyi öğreniyor… Hele ki çocuk kendisini cezalandıran anne babasını bir gün cezalandırmaya kalkarsa… Çocuğun anne babasını cezalandırması, anne babanın çocuğu cezalandırmasından çok daha korkunç oluyor…

Bu acı sonu yaşamış onlarca ebeveynin inilti dolu sesleri var hatıralarımda. “Kıydı yavrum kendine… Bu kadar çok sıkıştırma çocuğu diyordum eşime ama dinlemedi beni… Gitti yavrum!” diyen ebeveynlerin sesi hâlâ kulağımda…

Veya derste öğretmeninden ceza alan, bir süre sonra eğitimden kopan, kişilik kaybına uğrayan, şımarık, duyarsız, yılışık binlerce çocuk var gözlerimin önünde…

Ama söylediğim gibi ben ne bir hadis uzmanıyım ne de bir ilahiyatçı…

O yüzden ben bu satırdan sonra susmak ve konuyu, işin uzmanı olan bir ilahiyatçıya, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Hadis Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ali Akyüz Hoca’ya bırakmak istiyorum (Aşağıdaki makalenin aslı 5 sayfadır. Çalışmanın hepsini bu satırlara sığdıramayacağımdan dolayı, sonuç kısmını sizlerle paylaşıyorum):

“[…] Hadisteki ikinci fıkranın belirleyici fiili “D-R-B” fiili mazi-sülasisinden üretilmiş olan “FE-DRİBÜ” emir kipiyle zikredilen fiildir. Arap dilinde yaygın biçimde kullanılan ve “dövmek” manasına gelen bu kelime, daha başka pek çok anlamı olan fiillerin başında gelmektedir.

Her fiilde olduğu gibi bu fiilin de cümle içinde kullanıldığı edata göre farklı anlamlar yüklendiği gözden ırak edilmemesi gereken hayati öneme sahip bir mevzudur. […] Yaptığımız araştırmaya göre hadisin ikinci fıkrasında yer alan “FE-DRİBÜ” fiili istisnasız bütün kaynaklarda “ALA” harfi ceri yani “ALA” edatı ile kullanılmaktadır. Bu kullanım oldukça önemli ve sonuç bakımından da fevkalade etkilidir. Söz konusu kelimenin başka harfi cer ve edatlarla anlamı çok değişmektedir. Mesela, “D-R-B”-“AN”, “D-R-B”-“MİN”, “D-R-B”-“Lİ”, “D-R-B”-“Fİ”, “D-R-B”-“MESELEN” v.s. kullanımların hiçbirisinde dövmek anlamı söz konusu değildir.

“Dövmek” anlamı yüklenmek istendiğinde daha çok yalın biçimde veya “ba” edatıyla kullanılan bu kelime, “ALA” edatıyla dövmek manasında değil, “sıkıştırmak”, “zorlamak”, “yaptırmak”, “kuşatmak”, “empoze etmek”, “mecbur etmek”, “sorumlu ve yükümlü tutmak” v.s. anlamlarına gelmektedir. Klasik ve çağdaş hiçbir sözlük müellifi bu kelimeye böyle bir anlam, yani “dövmek” anlamı vermemektedir.”

Belki ağır ve bilimsel dil olduğu için, özetlemek gerekir ise, Prof. Dr. Ali Akyüz Hoca, bu hadisin son kısmında geçen “… 10 yaşına gelince, kılmıyorsa dövün” tercümesinin doğru olmadığını ifade ediyor. Bu hadisin doğru tercümesinin “Çocuğunuz 7 yaşına gelince namazı öğretin, 10 yaşına gelince sorumlu tutun/yükümlü tutun” olduğunu bilimsel bir makale ile yayına sunuyor.

Ben yaklaşık 2 yıl önce Ali Akyüz Hoca’yla telefonda  konuşmuş ve kendisine “Bu görüşünüze İslam âleminden veya ülkemizden itiraz geldi mi hocam?” diye sormuştum. Aldığım cevap netti: “Hiçbir İslam ulemasından bugüne kadar bu makale hakkında bir itiraz gelmedi.”

Dediğim gibi, ben bir ilahiyatçı değilim. Bu makaleyi ve gerisini sizin vicdanınıza bırakıyorum…

(Not: Bu makale, 2002’de, hakemli bir dergi olan Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi’nin 10. sayısında yayımlanmıştır.)

Yazarın 1 Ekim 2012 tarihli yazısıdır.

Mezdeke yerine sesli kitap

Geçen hafta bu köşede, okul servislerinin eğitimin bir parçası olması gerektiğinden bahsetmiştim. Ebeveynlerin araçların modeline dikkat ettiği kadar, çocukların o servislerin içinde neler yaşadıklarına da özen göstermesi gerektiğinin altını çizmiştim.

İyi ki çizmişim. Bu yazıdan sonra aldığım geri dönüşlere baktığımda gördüm ki, okul servisleri eğitimin görünmeyen bir yarasını oluşturuyor.

İşin acı tarafı, ebeveynler bu yarayı görüyor, ama çok da yapacak bir şeyleri olmadığı için gözlerini kapatmış durumdalar. Ta ki ciddi bir sorunla yüz yüze gelinceye kadar…

İşte size iç acıtıcı bir örnek:

“Adem Bey, yazınızdan sonra bu konuyu sizinle paylaşma ihtiyacı HİSsettim. Geçen yıl kızım, hep servisteki olumsuz atmosferden bahsediyordu. Ama bizim asıl şok geçirmemize sebep olan olayı okullar kapanmadan bir hafta önce yaşadık. O gün kızımın saçlarını özenerek bağlayıp okula yolcu etmiştim. Okul dönüşünde ise saçları açılmış, ter içinde kalmıştı. Eve gelince ‘Ne oldu kızım? Bu ne hâl?’ diye sorduğumda, ‘Anne hani okullar tatil olacak ya… Servisçi amca Mezdeke’yi açtı… Hostes abla da hadi kalk oyna dedi… Ben de servisin içinde oynadım, herkes de beni alkışladı.’ deyince kanım dondu… Aracın içindeki küçük bir boşlukta dansöz gibi oynatılan kızım, servisin ani bir manevrasıyla savrulup düşebilirdi. Sinirimden kendi kendimi yedim. Ertesi gün duyarlı olduğunu düşündüğüm okul yönetimiyle bu konuyu konuştum ama derdimi tam anlatamadım. Anlatamadığım gibi bir de adım ‘problemli anne’ye çıktı.”

Bir başka anne ise okul servisi tecrübesini şöyle anlatıyor: “Hocam, biz ailecek araç içinde emniyet kemerini mutlaka takarız ve bu güzel alışkanlığı küçük yaştan itibaren oğlumuza da kazandırdık. Ama maalesef bizim yıllar süren bu eğitim kazanımımız bir haftalık okul servisi sürecinde yıkıldı gitti. Oğluma servise bineceği ilk gün sıkı sıkıya tembih ettim emniyet kemerini mutlaka taksın diye… Akşam olup servisten aldığımda, ‘Emniyet kemerini taktın mı oğlum?’ diye sordum. Oğlum ilk defa bana karşı öfkeli bir ses tonu ile ‘Bir daha bana emniyet kemeri deme anne! Herkes benimle dalga geçti.’ dedi… ‘Neden oğlum? Ne oldu ki?’ diye tekrar sorduğumda, ‘Serviste emniyet kemeri takılmazmış… Servisçi amca 20 yıllık şoförmüş, korkmama gerek yokmuş…  Eğer emniyet kemeri takmak istersem uçakla yolculuk yapmalıymışım.’ dedi. O gün bugündür çocuğum kendi hususi aracımızda dahi emniyet kemeri takmaz oldu…”

Onlarca örnekten birkaçı idi bunlar…

Evet, bu örnekler sorunun bizzat kendisi… ‘Peki, çözüm için ne yapılabilir?’ diye düşünürken, bir habere rastladım. Haber içeriğinde, Kayseri’de uygulanan sesli kitap projesinden bahsedilmiş. ‘Sesli Kitap’ projesi ile ‘100 Temel Eser’in Kayseri’deki tüm okul servislerinde dinletildiği aktarılmış. Bu proje sadece Kayseri ile de sınırlı kalmamış, Türkiye genelinde 4 bin 400 servis aracında hayata geçirilmiş…

Ne denir buna bilmiyorum! Yukarıdaki olumsuz örneklerden sonra bu duyarlı projeye şapka çıkarmak gerekir. Anca, Kayserili ‘dehası’ ile ortaya çıkan bu proje burada kalmamalı, il il yaygınlaştırılmalı. Sadece ‘100 Temel Eser’ değil, yol boyunca ‘Mezdeke’ çalıp çocukları oynatmak yerine, olumlu davranışlar kazandırmak için hazırlanmış, ‘radyo tiyatroları’ dinletilmeli.

İşte bu bir toplumsal duyarlılıktır.

Veli-okul işbirliği içinde geliştirilecek olan ‘Eğitim Serviste Başlar Projesi’ servis araçlarındaki bu çirkinlikleri önleyebilecek bir reçete olabilir. Çocukların yol boyunca ‘kaba, çirkin’ sözleri işitmeleri ya da trafik kuralları ile ‘dalga geçen’ konuşmalara şahit olmaları yerine okul yolunda eğitimi başlatmış oluruz.

Ben inanıyorum ki böylesi kaliteli bir hayatı, bizim ülkemizin çocukları da hak ediyor. Yeter ki yetişkinler çocukların neler yaşadığını görebilecek duyarlılığa sahip olsun, böylesi duyarlıca hazırlanan projelere candan destek çıksınlar.

 

Çocuğunuzun kavgacı ve asosyal olmasını istemiyorsanız

Günümüz çocuklarının en ciddi problemlerinden biri, sosyal becerilerinin olmaması. Aile içinde hiç susmayan, ha bire konuşan, gerekirse yırtıcı, hırçın, ebeveynine “illallah” dedirten birileri iken, arkadaş ve okul ortamlarında kendilerini bir türlü doğru ifade edemez oluşları oldukça dramatik bir çelişki.

Eve bir telefon gelse, telefondaki aile dostu ile birkaç dakika sohbet edip hal hatır sorduktan sonra telefonu anne-babasına uzatamıyor çocuklar. Bayramda, seyranda eve gelen misafire bir “hoş geldiniz” diyemiyor, oturup onlarla şöyle doyasıya içli dışlı konuşamıyor. Komşuya bir fincan tuz almak için gönderseniz, arkasından bir de siz gitmek zorunda kalıyorsunuz.

Eğitim yaşamı da öyle…

Okula ödev yapmadan gitseler, ödevi neden yapamadıklarını öğretmenlerine sakin bir ruh haliyle ifade edemiyor, bu ödevin telafisi için alternatif çözüm önerilerinde bulunamıyorlar. Birlikte oturduğu sıra arkadaşıyla bir sorun yaşasa, erkekse, birbirlerine tekme tokat girişiyorlar. Kızsa, saç başa birbirlerini cırmalıyorlar. Çocuklar, ya bir ezen ya da ezilen olarak anne-babalarını çaresiz bırakıyorlar.

Çocuklar, okul yaşamında sadece ezme-ezilme şikâyetleri ile değil, bir de ders yapamama, derse konsantre olamama problemleriyle ebeveynlere kök söktürüyorlar. Oturup bir yarım saat derse odaklanamıyor çocuklar. Yapacakları işi “iradi bir süreklilik” içinde takip edemiyorlar. Sırf bundan dolayı çocukların en çok kullandığı ilaçlar listesinin en başlarında hiperaktivite, dikkat dağınıklığı ve konsantrasyon bozukluğuyla ilgili olanlar yer alıyor.

Okullarda gördüğünüz her üç-beş çocuktan biri şu veya bu sebepten dolayı “ilaçlanmış” olarak okul koridorlarında ruh gibi geziniyorlar maalesef.

Günümüz çocukları adına çok üzülüyorum, ama bu yazıda, ne oluyor da böyle oluyorlar diye “pedagoji vaazı” vermeyeceğim.

Televizyonun, çocukların nasıl “beyin göçüne” sebep olduğunu izah da etmeyeceğim. Ya da günümüz yetişkinlerinin “o heybetli dik duruşları” ile çocukların benliğine nasıl zarar verdiklerinden de…

Sebep ne olursa olsun, hem böyle sorunlar yaşanmaması hem de yaşayan ailelerin bu sorunlardan keyifle kurtulabilmesi için alternatif bir çıkış kapısından, bir “spor” dalından bahsedeceğim.

Çocuklarda “güven” duygusunu artıran, onlara çevresi ile empati kurabilme yeteneği kazandıran, kalabalıklar içinde olsalar da konsantrasyonunu bozmadan yoluna devam edebilme becerisi elde ettiren bir spor dalından, “binicilikten” söz edeceğim.

Evet, binicilik, ata binme yani…

Spor dalları içinde bir canlı ile ortaklaşa yapılan tek spordur binicilik. Binicilik eğitimi alan çocukların daha ilk günlerde onlarca kazanımına şahit oluyoruz. Attan düşmemek, atı sevk ve idare edebilmek için dikkatlerini doğal olarak nasıl da yoğunlaştırdıklarını görüyoruz. Ellerinde tuttukları gem ile kendisinden başka bir canlıyı idare edebilmelerine, onu mahmuzlayabilmelerine, onu dörtnala koşturabilmelerine, bir canlıyı HİSsedebilmelerine ve bir canlı ile etkileşim içine girebilmelerine şahit oluyoruz binicilik sırasında.

Ve belki de daha da ötesi, parkurda atına engelleri tek tek atlatan çocukların nasıl da “güven” duygusu kazandıklarını görüyoruz.

Bu spor dalı ile meşgul olan çocukların okulda arkadaşları ile kavga etmek yerine, güven duygusu ile problemlerin içinden nasıl da tebessüm ile sıyrıldığını görüp mutlu oluyoruz.

Sizi bilmem ama biz uzunca bir süredir ailecek binicilik eğitimi alıyoruz. Ben de biniyorum, çocuklarım da… Çocuklarımı atın sırtında koştururken görmek, attan indiğinde atın yelesini okşarken izlemek, at ile burun buruna verip onunla konuştuğunun şahidi olmak bir ebeveyn olarak insana ayrı bir keyif veriyor.

Çocuğu ile karşılaştığı problemlere alternatif çözümler arayan ailelere veya çocuğu ile kaliteli bir spor dalında var olmak isteyen ebeveynlere tavsiye ederim.

 

Var oluşu tek tip kıyafetle aşağılanan çocuklar

Şehir hayatından bunaldığımda alır başımı giderim.  Çoğu zaman da kimselere haber vermem. Ya ıssız bucaksız uzun bir yola atarım kendimi ya da hiç bilmediğim bir dağ köyüne… İnsanlarla selamlaşır ve konuşurum. Ama öylesine konuşmalar. Havadan sudan ama yaşamın bizzat içinden.

İşte böyle günlerin birinde, yol kenarında kalabalık bir koyun sürüsüne rast geldim. Durup seyrettim. Başlarında bir çoban... Çobanın elinde uzun bir sopa… Koyunlar çobanın elindeki sopayı gördükçe bir o yana bir bu yana kaçarak ve fakat birbirlerinden de hiç ayrılmayarak yayılıp gidiyor.

Çobana yaklaşıp selamlaştım, kaç koyunu olduğunu sordum. “Yüz yirmi abi.” dedi. “Zor olmuyor mu onca koyunu gütmek?” dedim. Tebessüm etti, “İşi bilmezsen zor olur abi.” dedi. “Koyun gütmenin bilinecek nesi var ki?” diyecek oldum ki sormama izin vermeden devam etti: “Abi, bu işin püf noktası bu koyunları sürü hâline getirmekte yatıyor. Eğer bu koyunları tek başına bırakırsan, birini bir dağda kurt kapmış, diğerini diğer dağda korkudan çatlamış bulursun.”

Sonra “Bak, şu çoban köpeğini görüyor musun?” dedi ve koyunların etrafında korku salan Kangal’ı gösterdi: “Şu köpek, bu koyunları korkudan sürü hâline getiriyor. Eğer koyunlara korku salmazsan sürü edemezsin. Bak bir de sırtlarındaki boyayı görüyor musun? Sırtına boya sürüyoruz ki hem biz koyunlarımızı seçelim hem de onlar sürüsünü bilsin.”

Tam ayrılırken “Ha unutmadan bir şey daha söyleyeyim: Koyunu ne kadar erken sürüye koyarsan o kadar rahat edersin, yoksa asi olur, söz dinlemez.” dedi.

Sanki amfide ders anlatan psikoloji hocası gibi “sürü psikolojisi”nin özelliklerini anlatıyordu.

Ve belki mesleğim gereği, anlattıklarından sonra “ülkemiz çocuklarına nasıl da sürü muamelesi yapıldığı” gözlerimin önüne geldi.

Kendi ilkokul yıllarım bir film şeridi gibi gözlerimin önünden kayıp gitti. Bir koyun sürüsünün uysal koyunu gibi boynuma bir beyaz yaka, üzerime de siyah önlük giydirildiğini hatırladım.

Dikta rejimlerinin kendi ideolojilerini bir sonraki nesle aktarmak için suiistimal ettiği “kuzu”ların üzerlerine giydirilen ve “artık sen bu sürüdensin” işareti ile kendi bireysel var oluşlarını kaybeden arkadaşlarımı hatırladım.

O zamanlar çok zoruma giderdi, kendim gibi olamamak boğardı beni. Ben öğretmenlerimin gözünde sadece bir “kafa”dan ibarettim. Biri bir yanlış yaptığı zaman hepimiz birden korkardık. Çünkü cezalar toplu verilir ve sürü olduğumuz bize her an HİSsettirilirdi.

Bir gün kendime yakın bulduğum bir öğretmenime “Neden hepimiz siyah önlük giyiyoruz?” diye sorduğumda, “Elbise parası olmayanların ya da yırtık elbisesi olanların aramızda utanmaması için.” diye cevap verdiğinde çok şaşırmıştım. Daha o zaman çocuk aklıyla düşünüyordum ki parası olmayan anne-babalara ekstra masraf çıkartılıyor ve veresiye defterlerine kalem, defter, kitabın haricinde okul için bir pantolon, bir ayakkabı, bir önlük ve bir yaka yazdırılıyordu... Hâlbuki okulda kıyafet serbest olsa, kimse bu ekstra masrafları yapmayacaktı. Bunu ben düşünüyordum da öğretmenlerim neden düşünmüyordu?

Çobanla konuştuğumuz o gün, rejim bekçisi gibi yetiştirilen ve fakat kendisi gibi olmasına izin verilmeyen ülkemiz çocuklarını hatırladım.

Geçen hafta okullarda kıyafet serbestisini getiren yasayı görünce bu deli gömleğini kendi de giymiş bir “birey” olarak ve aynı zamanda bir uzman olarak mutlu oldum.

Çocuğu erken yaşlarda bir üniforma içerisine sokmak ve onu kendi bireysel farklılığını yok ederek “standart kişi” hâline getirmeye çalışmak “o çocuğun var oluşunu aşağılamaktır.”

Hiçbir pedagojik temeli olmayan ve daha da ötesinde çocuğun “benlik yapılanmasına zarar verici” bu uygulama ülkemizin yüz karası idi.

Millî Eğitim Bakanlığı’nı bu konuda ülkemiz çocukları adına kutluyorum.

 

Sorunlar, tek tip kıyafet içine saklanarak çözülemez

Uzmanlar, çocuklarda görülen davranış problemini analiz ederken ‘kök’ probleme inmeye çalışır. ‘Yansıyan’ problemlerle uğraşmazlar.

Anne babalar ise çocuklarında gördükleri problemlerin temeline inmek yerine, problemin dışa yansıyan kısmını ortadan kaldırmaya çalıştıkları için, çocukları ile her dönemde yeni ve enteresan sorunlarla karşı karşıya kalıyor.

Mesela, tırnaklarını yiyen bir çocuğun ebeveyni, bu problemi ortadan kaldırmak için kimi zaman çocuğun tırnaklarına acı biber sürer, kimi zaman parmaklarına yara bandı yapıştırır, kimi zaman da kızar, azarlar ve böylece çocuğun tırnak yemesinin önüne geçmeye çalışır. Bu yöntemler bazen işe yaramış gibi görünse de tırnak yemeyi bırakan çocukta bir süre sonra alt ıslatma veya tikler görülmeye başlayabilir. Bu defa ebeveyn çocuktaki bu problemleri yok etme gayretine girmişken, hiç beklenmedik bir anda okulda yeni bir sorun patlak verir: “Çocuğunuz arkadaşları ile kavga ediyor, derslerini hiç dinlemiyor.”

İşte ebeveynler çoğu defa böylesi bir kısır döngünün içine girdiklerini fark ettiklerinde artık bir uzman desteğine ihtiyaç duyduklarına inanır.

Uzmanlar ise böylesi problemlerle karşılaştıklarında, mesela, tırnak yemeyi bir problem olarak görmez. Alt ıslatma da bir problem değildir aslında. Veya çocukta görülen tikler de bir uzman için asıl problem değildir. Bunların her biri ‘yansıyan’ problemdir ve çocuğun “duygu dünyası”nda var olan bir “kök” problemin habercisidir. Eğer uzman, bu haberciyi ortadan kaldırmaya çalışırsa, o zaman kökte yatan asıl probleme ulaşamaz. Tırnak yemek bir habercidir ve bir çocuğun duygu dünyasına derinleşen uzman, çoğu defa tırnak yeme davranışının kökeninde çocuğun kendisini yetişkinlerin yanında ‘güçsüz, yetersiz, değersiz’ HİSsetmesin yattığına erişebilir.

Böylece uzman, aslında kökte yatan bu ‘yetersizlik’ HİSsi ile mücadele eder, çocuğa yetersizlik HİSsi veren yetişkinleri daha duyarlı hâle getirirse, tırnak yeme olarak dışarıya yansıyan problemin de kendiliğinden ortadan kalktığı görülür.

Bütün bunları neden söyledim…

Geçen günlerde okullardaki tek tip kıyafet uygulaması kaldırıldı, kıyafet serbestisi getirildi.

Ben de geçen haftaki yazımda “Ülkemiz çocuklarının üzerindeki deli gömleği nihayet çıkartıldı” diyerek bu durumun çocuk dünyasına nasıl olumlu yansıyacağını işlemiştim.

Ancak gelen maillerden gördüm ki ebeveynler ve yöneticiler okullarda kıyafet serbestisi getirilmesinden dolayı endişeli…

Kimi ebeveyn “Kıyafet serbestliği ile çocuklar okula her gün başka kıyafetle gitmek için birbiriyle yarışacaktır” derken, kimi yönetici, “Fakir çocuklar eski ve yıpranmış kıyafetlerle okulda mahcup duruma düşecek” diyor… Bir başka ebeveyn marka tutkunu olan çocuklarının kendilerini nasıl da zora sokacağının endişesini yaşıyor.

Ve daha onlarca endişeli mail.

Her ne kadar bazı ebeveynler kıyafet serbestliğine böyle baksa da ben bir uzman olarak bu endişelerin temelinde, anne-babaların çocuklarındaki kök problemlerin üzerini ‘okul önlüğü’ ile örtmeye çalıştıklarını üzülerek görüyorum.

Bir çocuk marka bağımlısı ise marka bağımlılığı bir ‘kök’ problem değildir, bu ‘yansıyan’ bir problemdir. Ebeveynler kıyafet serbestisi ile marka bağımlılığının daha da üst seviyeye çıkacağını düşündüğü çocuğunun bu durumunu tek tip okul kıyafetiyle örtmek yerine, korkusuzca problemin derininde neler yatıyor diye durup düşünmesi pedagojik olarak daha sağlıklı olur. Veya bir fakir çocuğu tek tip kıyafet içinde ‘gizlemek’ yerine, o çocuğun bu hali, o okuldaki ebeveyni harekete geçirmeli ‘sağ elin verdiğini sol el görmemeli’ düsturu ve el birliğiyle o çocuğun kök problemini çözme gayretine girilmelidir.

Evet, endişeler yersiz değil, ancak tırnak yiyen çocuğun sorunu tırnağına bant yapıştırarak çözülemeyeceği gibi, her gün yeni bir kıyafet isteyen çocuğun sorunu da tek tip kıyafetle çözülmez.

Kıyafet serbestisi ebeveynlere ve yöneticilere çocuklardaki kök problemlerin görünmesi ve çözümü için bir fırsat verecek.

Bu fırsatı kazanca dönüştürmek lazım...

 

Kaygının ilacı, emniyet ve güven duygusudur

Kaygı, bir tetikçidir… Kimin ruhunda var olursa, o ruhun kimyasını bozar.  Anormal davranışlara yol açar. Mesela, aslında hiçbir çocuk “yalancı” değildir. Yalan söylemek insanın özünde yoktur, çünkü insan “iyidir.” Ancak, çocuğu azıcık kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” yalana başvurabilir. Sınavdan zayıf alan bir çocuk, anne babasının üzüleceği “kaygısı” ile, sınav notunun yüksek olduğu yalanını söyleyebilir. Burada, çocuğun bizzat kendisine ve onun yalan davranışına odaklanmak yerine, onun yalan söylemesine neden olan “kaygı” ortadan kaldırılırsa, yalan söyleme eğilimi de ortadan kalkacaktır…

Veya aslında hiçbir çocuk “saldırgan” değildir. Ancak çocuğu kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” saldırgan bir davranış sergileyebilir. Mesela, yeni bir kardeşi dünyaya gelen çocuk, annesinin kardeşi ile daha çok ilgilendiğini ve kendisinin artık daha az sevildiğini zannederse “kaygılanır. Böylesi bir kaygı hâli, bu çocuğun küçük kardeşine yönelik “şiddet”,  “kıskançlık” ve “zarara uğratma” eğilimini artırır. Burada, çocuğun saldırgan davranışından daha önemli olan şey,  çocuğun anne sevgisini kaybediyor olduğu kaygısıdır. Böylesi bir çocuğun tekrar “normalleşebilmesi” ancak onun duyduğu kaygıdan arınması ile mümkündür…

Kaygı, bugüne ait düşüncelerle oluşmaz, geleceğe ait belirsizliktir kaygıya sebep olan şey… Sınavından zayıf alan bir çocuğun kaygısı, zayıf aldığı dakikalara ait değildir, sonrası ile ilgilidir. “Biraz sonra anne babama ne diyeceğim?” düşüncesi kaygıyı oluşturur…

Kaygının iki ilacı vardır. Birincisi “anı yaşamak” prensibidir. “Sonuca” odaklanmak değil, “süreci” yaşamak üzere kişi yetenek geliştirirse, kaygının ilk panzehirini almış olur. Ancak bu yeterli değildir. Kişinin kaygıdan arınması için kendini “emniyette” HİSsetmesi gerekir.

Ne antidepresanlar, ne de sakinleştiriciler… Kaygının en etkin ilacı “emniyet” ve “güven” duygusudur.

Yazılıdan zayıf alan bir çocuk, ebeveynine karşı kendini hâlâ emniyette HİSsederse, kendisinin zarara uğramayacağının “emniyetini” ruhunda duyuyorsa, böylesi bir çocuğun yalan söylemesi ihtimal dahilinde değildir… Veya annesinin sevgisini kaybetmeyeceğinden emin olan çocuk, kardeşini kıskanmayacak, ona karşı saldırgan davranışlar sergilemeyecektir…

Çocuk davranışlarının normalleşmesi için, pedagojinin uyguladığı en temel prensip “çocuğun kendini emniyet ve güven içinde HİSsetmesi” prensibidir…

Koşulsuz bir sevgi içinde çocuğa, “sen beni sevmesen de ben seni seviyorum” güveni verildiği sürece çocuk kaygılarından arınır, davranışları normalleşir…

Günümüz ebeveynleri, çocuklarında gördükleri anormal davranışlarla mücadele etmek için çoğu defa, zaten kaygılarından dolayı anormal davranmaya başlamış olan çocuğun üzerine baskı ve zorlamalarla giderek yeni yeni kaygı alanları oluşturuyorlar… Böylesi bir durum ise çocukta yeni yeni anormal davranışlara yol açıyor…

Önümüzdeki hafta çocuklar karneleriyle evlere gelecekler… Karneleri ellerine geçtiğinde, kim bilir kalpleri ne kadar da pır pır atacak, “Acaba annem babam ne diyecek?” diye akşamı bekleyecekler…

Eğer çocuğunuzun başka başka anormal davranışlar edinmesini istemiyorsanız, elinize aldığınız karneye şöyle bir göz ucu ile bakın, düşük notlarını görseniz bile, onu incitmeyin, üzmeyin. “Bu ne biçim karne!” diyerek kaygılandırmayın. Ona “Bunlar hep gelip geçici şeyler oğlum/kızım” diyerek karneyi bir kenara koyun, çocuğunuza coşku ile sarılın… Korkmayın, “Çocuğum bunu suiistimal edebilir” kaygısından siz de kurtulun.

Unutmayın, siz de kaygılarınızdan arınabildiğiniz kadar normal bir ebeveyn olacaksınız.

Hem unutmayın, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, sadece çocuğunuza ait değil. Eğer çocuğunuzun zihinsel bir sorunu yoksa karnedeki notlar aynı zamanda o dersi anlatan öğretmenin notudur… Öğretmenin, öğretmeyi ne kadar başarabildiğinin notudur… Bunun da ötesinde, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, aynı zamanda bir ebeveyn olarak sizin de karnenizdir… Bütün bir yarı yıl boyunca, çocuğunuzla ne kadar ilgilenip ilgilenemediğinizi çocuğunuzun karnesine bakarak görebilirsiniz...

Yazarın 21 Ocak 2013 tarihli yazısıdır

“İyi de hocam nasıl seveceğim?”

Birçok ebeveyn, çocuk terbiyesinin davranış öğretmek olduğunu sanıyor. Bu nedenle birçok evden “düzgün dur, düzgün otur, dişlerini fırçala, erken yat, erkek kalk” bağırtıları duyuluyor…

Hâlbuki çocuk terbiyesi demek çocuğa “davranış öğretmek” değil, onlara “irade” kazandırmaktır. Ve kazandığı bu iradeyle de “doğru ve yanlış” seçimler yapabilmesi için ona kültürünü, değerlerini, din ve ahlak kurallarını öğretmek için rehberlik yapmak demektir.

Bakın isterseniz, bugün anne babaların çocuklarından şikâyet ettikleri birçok olumsuz özelliklerin, onların “irade yoksunluğu”ndan kaynaklandığını göreceksiniz.

-“Bu çocuk neden akşamları oturup bir saat boyunca ders yapamıyor?”

Çünkü kendisini bir saat boyunca bir masada tutabilecek güçte iradesi yok.

-“Peki bu çocuk neden sabahları vaktinde kalkamıyor?”

Çünkü kendisini yataktan kaldırabilecek iradesi yok.

-“Ya bu çocuk neden bir türlü namaz kılamıyor?”

Çünkü kendisine gücü yetmiyor, iradesi yok da ondan.

Aslında anne babalar, çocuklarına baskı ve zorlamayla davranış öğretmeye çalışırken onların iradelerini kırdıkları gibi, kendileri ile arasındaki büyülü bir bağ olan “aidiyet” duygusuna da zarar veriyor.

Çocuk, kendisini zorla yataktan kaldıran, söylene söylene servise bindiren, odasını toplamadığı için aşağılayan, ödevler yüzünden her gün vaaz veren ebeveynine karşı bir süre sonra sağır oluyor, ne söylerse söylesin ebeveyn çocuğa tesir edemediğini görüyor.

Hâlbuki çocuk ancak kendisini güven ve emniyet içinde HİSsettiğinde ebeveyn yanında duygu dünyasını geliştirir ve aidiyet HİSseder.

Çocuk, kendisini sözle inciten, tehditle aşağılayan ebeveyni ile aidiyet duygusu kuramaz. Böylesi çocuklar ya dışarıda kendilerine bir güvenli liman arar ya da kendi duygu dünyalarını sevgiye ihtiyaç duymayacak kadar “bastırırlar.”

Bu bir çocukluk dramıdır. Çocukluk döneminde duygularını bastırmayı öğrenmiş bir çocuk, yetişkinlik döneminde eşine ve çocuklarına karşı kendini bırakmışlık içinde sevgi veremez.

Bir gün aile içi sorunlarına çözüm arayan genç bir çift ile görüştüm. Kadın, eşinin kendisine karşı ilgisiz olduğundan şikâyetçi: “Eşim, akşam işten gelir gelmez televizyon kumandasına yapışıyor ve uykusu gelene kadar televizyondan gözünü ayırmıyor.”

Sonra beyefendi ile konuştum. “Bakın eşiniz nasıl da sizin ilgi ve sevginize muhtaç.” dedim… Aldığım cevap çok ilginçti: “İyi de hocam, ben eşimi nasıl seveceğimi bilmiyorum ki seveyim…”

Bugün, aile içi sorunların temelinde, “sevebilme yeteneği” elde edememiş ve birbirine karşı neredeyse sevgi dilencisine dönmüş eşlerin itirafları yatıyor.

Bu genç beyefendiye çocukluk döneminin nasıl geçtiğini sordum. Aldığım cevap duymaya çok alışkın olduğum cevaptı: “Annem hep iş güç telaşında bir kadındı. Kendisini ya mutfakta veya evin içinde bir yerlere koşturmaca içinde görürdüm. Babam ise her zaman yorgun ve uyuyan bir adamdı. Onlar beni çok sevdiklerini söylerler ama ben o sevgiyi içimde hiç duyamadım.  En zor durumlarımda anne babam beni hiç anlamadı. Çocuk diye geçiştirdiler. Geceleri tek başıma yatmaktan korkar, anneme seslenirdim. Annemin cevabı hep aynı olurdu: ‘Gelmeyeyim yanına! Fena yaparım, yat çabuk!”

Evet, yanına gelinmeyen çocukların fena yetiştiği bir ülkede yaşıyoruz.

Eğer çocuklarınızın vefasız, hayırsız olmasını, anormal davranışlarda bulunmasını istemiyorsanız, onları sevin. Hem de çok sevin.  Koşulsuz sevin...

Yazarın 25 Şubat 2013 tarihli yazısıdır

Süt bankası mı, sütannesi mi?

İnternette anne sütü alışverişi yapıldığını biliyor muydunuz? Şöyle bir göz atın isterseniz forumlara… Kimi anneler “Anne sütü arıyorum, yardımcı olacak var mı?” diye ilanlar bırakmış, kimileri ise “Aşağıdaki linki tıkladığınızda ulaşacağınız kişi size anne sütü temin etmekte yardımcı olacaktır.” diyerek yardımcı olmaya çalışmış… Bir başkası ise “Satılık anne sütü” diye ilan vermiş…

Sağlık Bakanlığı’nın “Anne Sütü Bankası” faaliyete geçtiğinde tezgâh altında yapılan bu ticaret daha yasal hâle gelir mi bilemiyorum ama bilinen bir gerçek var ki Türkiye’de bir “süt bankası” kurulması öyle hiç de kolay bir proje değil… İlahiyatçılar, aynı anneden süt içen iki kişinin kardeş olacağını ifade ederek bu uygulamaya ait kaygılarını dile getiriyor… Sağlık Bakanlığı ise bu kaygıların önüne geçmek için “Süt Kardeşliği Nüfus Kütüğü” gibi bir uygulamayı başlatabileceğini ifade ediyor…

Aslında anne sütü bankası uygulaması yeni bir şey değil. Batı’da on yıllardır yaygın bir şekilde işleyen bir sistem bu…

Birçok annenin sütünün bir kavanozda biriktirilip çocuklara ikram edilmesi Batı kültürü açısından gayet normal bir durum. Çünkü orada süt kardeşliği diye bir kavram yok… Bir çocuğun kaç tane annenin sütünü içtiğini takip etmek de çok önemli değil…

Eğer küçük bir hesap yapacak olursak… Batı açısından bakıldığında, süt bankasından beslenen bir çocuk, bir günde 8 öğün süt alıyorsa, bu, 8 ayrı anne demektir… Ve bu çocuk 6 ay süt bankasından süt alacak olursa, 1440 anne ile “sütanne” bağı kurma ihtimalini oluşturmuş demektir.

Bununla birlikte, eğer bu süt bankasından yılda “bin” çocuk süt alıyorsa, bir yılda bir milyon 440 bin çocuk birbiri ile süt kardeşliği kuruyor demektir ki bu oldukça vahim bir durumdur. Belki bugün değil ama gelecekte ülkemizdeki süt bankalarının da bu hâle dönüşme ihtimali oldukça yüksek…

Zira buradan süt isteyen her bir çocuğa “tek bir annenin sütünü” vermeye çalışmak pratik olarak imkânsızdır. Kendi çocuğunu emziren bir annenin bir de aylarca başka bir çocuğun doyabileceği kadar sütü “sağarak” temin etmeye çalışması pratik olarak neredeyse mümkün değildir. İkiz çocuğu olan anneler “doğal emme” yöntemi ile bebeklerini emzirdikleri hâlde bile 2 tam yılı doldurmakta zorluk çekiyorlar…

Önceki hafta Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde öğretim görevlisi bir hekim ve aynı zamanda bir anne ile süt bankası meselesini konuştuk… Doktor hanım, doğal emzirme yönteminin anne çocuk sağlığı açsından önemini vurgulayarak şu anısını anlattı: “Bebeğimin emme döneminde hastanedeki görevime devam ediyordum. Nöbetçi olduğum bir gün hastanede bir bebekle karşılaştım… Çok tatlıydı… Bebeğimden ayrı olmamın da verdiği özlemle bebeği kucağıma alıp göğsüme yaklaştırdım. Bebek süt kokusunu alınca emmek için çaba harcadı. O an onu emzirmeyi çok arzu ettiğim için göğüslerimin sütle dolduğunu HİSsettim, ama emzirirsem süt kardeşliği bağını takip edemeyeceğim endişesi ile emzirmekten vazgeçtim.”

Sonra devam etti: “Hem hekimlik hem de annelik tecrübeme göre söylüyorum ki bir anne bebeğini göğsüne yaslayıp emzirirken, huzur içinde oluyor ve annenin sütü dolup taşıyor, ancak makine ile sağmaya başladığında süt bir süre sonra kesiliyor.”

İnanıyorum ki Sağlık Bakanlığı iyi niyetle böylesi bir taşın altına elini koydu. Batı’daki uygulamaları da model uygulama olarak aldı… Hâlbuki Türkiye’nin, “süt bankası” uygulamasında Batı’nın da bir adım önüne geçerek “sütannelik” kurumunu oluşturması gerekir.  Hem doğal yöntemle bebek emziren annenin ruh ve beden sağlığı korunmuş olur hem de doğal yöntemle süt emen çocukta “güven duygusu” oluşur…

Süt bankasını işletmek için milyonlarca liraya gerek kalmadan, her yıl on binlerce sütanne aracılığı ile ülkemiz insanları arasında dostluk, kardeşlik ve yardımlaşma köprüleri de oluşturulabilir...

Yazarın 11 Mart 2013 tarihli yazısıdır

Bazı kayıplar, sınav kaybından daha acıdır

Acı ama yazacağım…

Telefonda sesi titrek bir anne “Hocam, çaresizim. Allah rızası için yardım edin.” diye feryat etmişti. “Sorun nedir, ben size nasıl yardımcı olabilirim?” dediğimde, “8. sınıfa giden oğlum garip garip konuşmaya başladı, korkuyoruz.” Dedi. İçim ürperdi. “Buyurun gelin” diyerek görüşmeye davet ettim.

Dünyalar tatlısı bir genç, henüz 13-14 yaşında, ablası ile geldi. Üniversite öğrencisi ablası, “Kardeşime bir şey oldu, korkuyorum” dedi ve ağladı. “Ağlama, ben size yardımcı olmaya çalışacağım.” dedim.

Genç kız odadan çıktı, kardeşi girdi.

Tam karşımdaki sandalyeye oturdu.

İçimde bir garip ürperti HİSsettim. Bu bakışları tanıyordum. Ama yine de sordum: “Merhaba, benim adım Adem Güneş, tanışabilir miyim seninle?”

Çocuk gözüme anlamsız anlamsız baktı ve “Beni neden suluyorsunuz?” dedi.

İçimde bir şey koptuğunu HİSsettim. “Nasıl yani?” dedim…

“Benim ziyaretime neden gelmedin sen!” dedi…

Korktum! Hem de çok…

“Adını öğrenebilir miyim canım? Nedir adın?” diye tekrar sordum.

Cevap vermedi.

Çocuğun ablasını çağırdım. “İstersen kardeşini dışarıya alabilirsin. Biraz seninle konuşmak istiyorum.” Dedim.

Çocuk dışarı çıktı.

Genç kıza “Kardeşin ‘Beni neden suluyorsunuz?’ diye sordu. Bu ne demek?” dedim.

Genç kız elini yüzüne kapatarak ağlamaya başladı. “Kardeşim bir haftadır kendinin öldüğünü zannediyor. Mezarda çiçek sanıyor kendisini. Herkese böyle söylüyor.”

Kanım dondu. Çok tatlıydı yüzü. Ne diyeceğimi bilemedim.

“Peki, son zamanlarda neler yaşadı kardeşin?” diye sorduğumda içim cız etti…

“Kardeşim SBS denemelerinde bölge birincisi idi. Gece gündüz sınava hazırlanıyordu. Bir gece yanıma geldi, ‘abla korkuyorum’ dedi. Ben anlam veremedim önce. Sonra gözlerindeki korkuyu gördüm. Anneme haber verdim. Annem ‘Ne oldu oğlum?’ deyince ‘Beni neden suluyorsunuz?’ deyiverdi. Annem, ‘Oğlum ne diyorsun sen, ne sulaması!’ dese de anneme dönük ama boşluğa bakarak ‘Beni neden mezara koydunuz?’ deyince babam da uyandı, evin içinde bir garip korku oluştu. Annem hem ağlıyor hem dua ediyordu. Cin mi çarptı acaba diye düşündü annem önce, sonra korkuları iyice arttı. Babam belki uykusuzluk ve sınav kaygısından dolayı halüsinasyon gördüğünü düşündü, ‘Hadi yatalım, sabah ola hayır ola.’ dedi ama ben yatamadım… Korku ile birkaç kez yanına gittim durdum. Sabaha karşı uyumuşum. Allah’ım bir rüya olsun gördüklerim diye sabahın ilk saatinde uyandırdım kardeşimi. Uyandığında yine o boş gözlerle baktı bana. Anlamsız bir-iki söz söyledi, benim sinirlerim iyice gerildiği için omuzundan tutup salladım, ‘Kendine gel ya, yapma, korkuyorum’ dedim ama sanki uyurgezer gibi idi, hiç etkilenmedi bile. Annemler yanımıza geldiler, annem ağlamaya başladı, babam şaşkındı.”

“Doktora götürdünüz mü?” diye sordum. “Bir haftadır hastanelere gidiyoruz, psikiyatra gittik, ilaç aldık ama hiçbir şey değişmedi.” dedi.

İçim çok yandı. Ne diyeceğimi şaşırdım. “Ben size yardımcı olamam ki…” diyebildim. Genç kız sordu: “Kendiliğinden geçer mi hocam, ne yapalım? Annem diyor, ‘Taşınalım İstanbul’dan. Memleketimize dönelim. Ben oğlumu okutmak falan istemiyorum. Kendim bakar büyütürüm.’ Önümüzdeki hafta da sınavı var, dershaneden öğretmenleri arıyor, onlara da bir şey diyemedik. Ne yapalım? Bize bir akıl verin n’olur!”

Hiç bu kadar çaresiz kalmamıştım. “Kardeşinizin akıl zembereği boşalmış galiba” diyemedim. “Annenizi dinleyin. Alın kardeşinizi gidin buralardan.” diyebildim.

Vedalaştık…

O çıktı, ben kaldım sandalyede tek başıma…

Durdum biraz… Gözlerimi tavana çevirdim… Düşündüm… Sonra kendime hâkim olamadım… Ellerimi yüzüme kapattım ve hıçkırıklarla ağlamaya başladım…

Bu olayın üzerinden 2 yıl geçti. Bu genç delikanlı ne hâlde bilemiyorum. Aile Konya’ya gidecekti, gitti mi onu da bilmiyorum. Ama bildiğim bir şey var: Ülkemizdeki sınavlara yüklenen anlam, çocukların ruh sağlığını bozuyor. Yetkililer ne yapar bilemiyorum, ama sınav tarihi yaklaşırken koca koca çocukların altlarını ıslattıklarına, panik atak olduklarına, geceleri kâbus gördüklerine, kekelemeye başladıklarına şahit oldukça benim de psikolojim bozuluyor.

Bu pazar YGS (Yükseköğretime Geçiş Sınavı) var. Sözüm tesir eder mi size bilemiyorum ama bunaltmayın çocuğunuzu. Bırakın şu son bir hafta dinlensin, kendine gelsin. Sınav her şey demek değil. Zira bazı kayıplar, sınavı kaybetmekten daha acı verir insana...

Yazarın 18 Mart 2013 tarihli yazısıdır

Allah bizi insan ede

İnsana hizmet etmek insanı sevebilmekle başlar.

İnsan sevgisi barındıran kişilerin iki duygu durumu belirgindir: “Mahcubiyet” ve “Tevazu”. Tersinden söyleyecek olursak, insan sevgisi olmayan kişiler alçak gönüllü olmayı ve mahcubiyet HİSsini bilmezler. Bu hâl “duyarsızlık”tır.

Ve bütün zarara uğratıcılar ‘duyarsız’lardır.

Katiller ‘duyarsız’lardır örneğin. Öldürdüğü kişinin çocuklarına karşı kendini mahcup HİSsetmezler. Onların acısını duymazlar…

Duyarsızların en çok zarara uğrattıkları kişiler, kadın, çocuk, yaşlı ve engellilerdir. Çünkü bunlar zayıftır, savunmasızdır. Ve duyarsızlar savunmasızlara zarar vermekten haz alırlar.

Duyarsız bir kişi, civciv dolu bir kümese giren kedi gibidir. Sevimli yüzüne aldanmamak gerek, bütün civcivleri telef eder onlar.

Küçükken bir kümesimiz vardı. Pazardan aldığımız civcivleri koymuştuk içine. Bir sabah kalktığımda civcivlerimin korkak ve ince sesleri geldi kulağıma. Hemen bahçeye koştum. Korku içinde sağa sola kaçıştıklarını gördüm. Onların korkusu beni de korkuttu. Neden korkmuşlar da sağa sola kaçışıp köşeye sinmişler ve çaresizce ağlaşıyorlardı? Arkama dönüp baktığımda duvarın üzerine sinmiş, bir çift “duyarsız göz” gördüm. Kedi, korku salan gözlerle civcivlere bakıyor, civcivler o bakıştan ürkerek sağa sola kaçışıyordu. Kedi, benim kendisine baktığımı görünce yüzü yumuşadı, “miyav” diyerek kucağıma çıkmak istedi. Civcivlere gösterdiği yüzünü bana göstermiyordu. Çünkü civcivler zayıftı, bense güçlüydüm.

Anne babası olmayan çocuk korumasız bir civciv gibidir. Onlar şirin görünümlü aç kedilere teslim edilmez. Perişan olurlar.

Bütün bunları neden söylüyorum. Çünkü kırgınım ve üzgünüm.

Geçen hafta gazetelere, anne babası olmadığı için, İskenderun’da bir “sevgi evinde” kalan çocuklara neler yapıldığının haberleri yansıdı.

Çocuklara bir anne şefkatiyle sahip çıkması gereken görevli kadınlar, yaramazlık yapıyor diye onları oklava ile dövmüş, tuvalete kilitlemiş, yağmur altında bekletmiş, 12 yaşındaki bir kız çocuğunu kendi evlerine götürüp temizlik yaptırmış. Haberi okuyunca içim daraldı.

Ülkemizde son dönemde hızla yayılan sevgi evlerinde görev yapan kişilerin mesleki bilgi ve becerisinden önce, “duyarlılığına”, yani insan olma özelliği taşıyıp taşımadığına bakılmazsa, yarın bu türden haberleri çok okuruz diye endişelendim.

Çocukluk çağında telef olma, yetişkinlikte zarara uğramaya da benzemiyor, bir ömür boyu insan ruhunda izi kalıyor.

18 yaşında bir delikanlı gelmişti yanıma.

“Kendimi çok değersiz HİSsediyorum.” dedi.

“Ailen var, kardeşlerin var…” dedim. “Var ama…” dedi ve sustu. “Olsun” dedim, “Kimsenin sana değer verip vermemesi ile sen değerli veya değersiz olamazsın. Sen insansın. Ve değerlisin. Bu yeter.” dedim. İkna edemedim. “Doğrusunuz, ama…” dedi, sustu.

“Bana çocukluğunu anlatır mısın?” diye sorduğumda, ilk anlattığı şey ilkokul öğretmeni oldu: “Hiç unutamıyorum, birinci sınıftaydım, ders sırasında çok sıkışmıştım. Öğretmenimden lavaboya gidebilmek için izin istedim, ‘otur oturduğun yerde’ deyip izin vermedi. Tutamadım kendimi ve oturduğum yerde altıma kaçırdım.”

Sonra sustu ve ağladı. “Sonra…” dedim. “Öğretmenim altıma kaçırdığımı gördü, sert bir sesle ‘kalk tahtaya’ dedi. Arkadaşlarımın içinde bana ‘Altına yaparak dışarı çıkacağını zannediyorsan yanılıyorsun. Çıkartmayacağım seni dışarı!’ dedi ve ders bitene kadar ıslak pantolonumla beni tahtanın önünde bekletti. Hâlâ insanların karşısında ayakta dururken, sanki altım ıslakmış gibi HİSsediyorum, insanların karşısında duramıyorum.” dedi.

Bilmem yetkililer bu konuda ne düşünür ama, çocukla baş başa kalınan mesleklerde, mesleki bilgiden önce “insan olma” özelliklerine bakılmazsa, bu kişilerin alçak gönüllü olup olmadıklarına bakılmazsa, bu ülkenin civcivleri telef olur. Sonra telef olanlar telef edici olur.

Erzurumlu Alvarlı Efe Hazretleri ne güzel söylemiş: “Allah bizi insan ede…”

Yazarın 08 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Öğrenmenin üç sihirli anahtarı

İnsanın yaşayabilmesi, öğrenmesine bağlıdır.

Bireyin öğrenmesinin önüne geçer, bilgi akışını durdurursanız, o kişi önce çıldırır, sonra ölür.

Bilgiye bu kadar zorunlu yaratılmış insan için her yeni duyumsadığı bilgi keyif vericidir. Buna “öğrenmekten kaynaklanan haz” diyebiliriz.

Çocuklar da öğrenmekten haz alırlar. Ancak çocuğun bir bilgiyi edinmesinde 3 temel şart vardır. Bu şartlar yerine gelmediği takdirde öğrenmeler geçici olur ve bir süre sonra unutulur. Bu şartlar, “güven, hoşgörü, tevazu”dur.

Çocuk ile yetişkin arasında güven bağı oluşmamış ise orada eğitimden söz etmek mümkün değildir. Zira “güven” yoksa “kaygı” vardır. Kaygı varsa eğitim yoktur. Çocuğu kaygı altında tutarak, inciterek, kızarak, cezalandırarak, belki bazı bilgiler zorla “ezber” ettirilse de böylesi bir eğitim ortamında bilginin içselleşmiş hali olan “edinme” oluşamaz. Çocuk bugün öğrendiğini yarın, ilkokulda öğrendiğini ortaokulda unutur.

Bu açıdan bakıldığında bir eğiticinin en önemli yeteneği, iyi ders anlatıyor olması değil, öğrencisi ile “güven” bağını kurabiliyor olmasıdır. Güven bağının kurulabilmesinin temel şartı ise “hoşgörü” dür.

Çocuk, yanlış, hatalı ve eksik yaptığında öğretmeninin “Olsun, ben de yanlış yapıyordum önceden” diyen sesini işitiyorsa, duyduğu bu “hoş gören” sesin çocukta oluşturduğu duygunun adı güven duygusudur.

Çocuklar yetişkinler kadar yetenekli değildir. Onlar kadar kasları gelişmiş de değildir. Bu yüzden yetişkinlerden daha çok hata içindedirler.

Amerikalı mucit Profesör Henri Jinott, kendisini diğer insanlardan farklı kılan şeyi soranlara şu hatırasını anlatıyor: “Başarımın sırrı annemin 6 yaşımdayken bana takındığı bir tavırdır. 6 yaşımdayken buzdolabından süt alırken, süt şişesini düşürüp kırdım. Annem olayı görünce bana kızmadı. ‘Aaaa Henri, sütten ne güzel bir göl oluşturmuşsun. Bu gölde benimle biraz oynamak ister misin?’ dedi. Bir süre oynadıktan sonra annem ‘Biliyor musun Henri, herkes kendi yaptığı şeyleri kendisi toplamalıdır. Şimdi bu süt gölünü temizlemek için benden sünger mi istersin, havlu mu?’ diye sorduğunda kendimi çok değerli HİSsetmiştim. Elimden geldiğince dökülen sütü temizledikten sonra annemle dışarı çıktık. Annem bana bahçede, süt şişesinin düşürmeden nasıl taşınacağını gösterdi. Bu olay benim diğer insanlardan farklı olmamı sağlayan en önemli olaydır.”

Bazı yetişkinler, çocuğun hatasını bulup yüzüne vurmayı bir marifet zanneder. Böylece çocuğun daha az hata yapacağına inanırlar. Hâlbuki çocuklar hatalarını ortaya çıkartan yetişkinlerle değil, hoşgörü sahibi yetişkinlerle olmaktan mutludurlar.

Bir çocukta güven duygusunun oluşumunun ikinci şartı, tevazudur. Tevazu, “bildiğini bildirmemektir”, bildiğini HİSsettirmemek.

Çocuklar büyüklük tutkunluğu olan yetişkinlerden bilgi edinirken kaygılanırlar, ezilirler. Onlar, ancak alçak gönüllü ve kendisini “bilgisi ile ezmeyen” yetişkinlerle olmayı tercihe ederler.

6 yaşında bir erkek çocuğu ile konuşuyorduk. İlkokul birinci sınıfa gidiyordu. Okulda yazmayı öğrenip öğrenmediğini anlamak için, “Gel istersen ikimiz de ismimizi yazalım” diye önüne bir kâğıt ve bir kalem koydum. Çocuk eline kalemi aldı ama yazmadı. Önce bana baktı. Ben de mahcup olmasın diye onu seyretmeyi bırakıp kendi önümdeki kâğıda yavaş ve özenerek ismimi yazmaya başladım. Yazıp bitirdiğimde çocuk elindeki kalemi bıraktı, “Ben yazmayacağım” diyerek omuzlarını kaldırdı. Şaşırdım, ama neden yazmak istemediğini anlamıştım. Çünkü ben bir yetişkin olarak kalemi çok güzel kullanıyor ve güzel yazıyordum. Çocuk “Bu çok bilmiş!” yetişkinin karşısında kendisini mahcup HİSsetmemek için yazmaktan vazgeçmişti. Onu utandırdığım için utandım. Az sonra “Biliyor musun ben bu elimle de yazabiliyorum” diyerek durumu düzeltmeye çalıştım. Kalemi sol elime alıp yazmaya başladığımda yazım önceki gibi düzgün olmadı, çizgiler eğri büğrü idi… Çocuk, benim eğri büğrü çizgilerime baktı, önce tebessüm etti, sonra o da kalemi eline alarak yazmaya başladı.

Çocuk eğitimi, yetişkin eğitimi gibi değildir. Onlara, güven, hoşgörü ve tevazu içinde yaklaşmayan yetişkin, eğitici değil, zarar verici olur.

Yetişkin nevrozlarının tamamına yakınında, çocukluk döneminde eğitimde yapılan hataların yer aldığı unutulmamalıdır.

Yazarın 22 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Tuhafıma gidiyor

19 yaşında bir genç kız vardı karşımda. Başından geçen bir olayı ağlayarak anlatıyordu: “Hocam, ölmek istiyorum! Yaşamaktan bıktım artık!”

-Ne oldu? Nedir problem?

Genç kız gözyaşlarını silerek anlatmaya başladı: “Dün, sınıfın içinde bir arkadaş parasını kaybetti. Arkadaş bütün sınıfa hitaben ‘Param masanın üzerinde, cüzdanın içinde duruyordu. Kim çaldı ise hakkımı helal etmiyorum.’ diyerek gözlerimin içine baktı. Kalbim duracak gibi atmaya başladı… O sırada yer yarılsa da yerin dibine girseydim daha iyiydi. Ağzım kurudu. Ellerim ter içinde kaldı birden.”

-Kalbin neden duracak gibi oldu ki? Sen mi çaldın parayı?

-Hayır hocam, Allah korusun o nasıl söz öyle!

-E, sana ne oluyor ki çalmadığın paranın suçlusu gibi davranıyorsun?

Genç kız biraz durdu. Sakinleşmek için bir nefes aldı. Anlaşılan anlatacak çok şeyi vardı: “Ben, çocukluğumdan beri kimin neyi kaybolsa, hemen içim daralır, yüzüm kızarır. Ellerim terler. Sanki beni suçlu bulacaklar diye korkarım. Bir keresinde misafirliğine gittiğimiz ev sahibi taşlı yüzüğünü kaybetti. Kendimi öyle kötü HİSsettim ki stresten ağladım orada.”

-Peki, küçükken hatırladığın benzer bir olay var mı?

Elini yüzüne kapattı ve ağlamaya başladı. Bekledi… Sonra anlatmaya başladı: “Küçüktüm. Okula henüz başlamamıştım bile. Karşı komşumuzun kızının bir bebeği vardı, çok güzeldi. Bazen onlara gidiyordum oyun için ama o bebekle oynamama hiç izin vermiyordu. Bir gün onların evinde oyun oynadık, tam eve gelirken bebeği koltuğun üzerinde gördüm, kimse yoktu yanımda, gizlice yanıma aldım. Kapıyı çaldım, annem açtı. Odama geçtim, bebekle gizli gizli oynamaya başladım. Biraz sonra komşu kadın kapıyı çaldı, annem açtı. Kapı ağzında anneme ‘Yanlış anlama ama bizim kızın bebeğini evde bulamıyoruz, sizin kız yanlışlıkla almış olmasın?’ dediğini duydum. Birden içime bir korku düştü. Çocuk aklımla hemen bebeği dolabın içine sakladım. Komşu kadın gitti, annem yanıma geldi, sert bir sesle ‘Buraya gel!’ dedi. Korkarak yanına gittim. Elinde demir bir sopa vardı. Önce ‘Sen mi aldın?’ dedi. Benim ağzım kurumuştu, konuşamadım. Ben almadım demek için başımı sağa sola çevirdim. Annem ‘Ben yalan söyleyenin gözlerinden anlarım, gözlerime bak!’ dedi. Gözlerimi açarak annemin gözlerine baktım. Bir ara annemi sanki bir ‘canavar’ gibi HİSsettim. Annem gözlerimden yalan söylediğimi anlayacak diye korktum. ‘Anne ben aldım. Anne ben aldım. N’olur dövme!’ diye ağlamaya başladım. Annem saçımdan tuttu, yukarı kaldırdı. ‘Nerede oyuncak, çabuk çıkar!’ dedi. Dolabın içindeki bebeği çıkardım. Annem bebeği görünce yüzüme hızlı hızlı vurmaya başladı. Hırsını alamadı, kulağımı, burnumu, ağızımı yolmaya çalışıyordu. Deli gibi olmuştu sinirden. Sonra nefes nefese durdu, ‘Bu bebeği alacaksın, komşuya götüreceksin. Onlardan özür dileyeceksin!’ dedi ve beni karşı komşuya göndermek için kapının yanına getirdi. Ben utanarak gittim, kapıyı çaldım. Komşu kadın açtı, arkadaşım da oradaydı. Ben hiçbir şey söylemeden bebeği uzattım. Annem ‘Bizimki almış, kusura bakmayın.’ dedi.”

Genç kız çocukluğunun bu hikâyesini anlatırken, karşımdaki koltukta ezilmiş kalmıştı. Anlatacakları bitmemiş olacak ki devam etti: “Şimdi o kızla aynı üniversitedeyiz. Haftanın her günü karşılaşıyoruz. O bana çok iyi davransa da ben onun yanında kendimi hep ‘aşağılık’ görüyorum.”

Yetişkinlik yıllarındaki iç ‘kene’ duygudan biridir ‘suçluluk’ duygusu, çocukluk yıllarında insana yapıştı mı söküp atmak neredeyse imkânsızdır…

Ülkemizdeki çocukların ‘terbiye’ adına kendi anne babası tarafından böylesi zarara uğratıldığının şahidi oldukça tuhafıma gidiyor. Ayıpların örtülmesi tavsiye edilen bir kültürel bilgiye sahip olan anne babalar nasıl oluyor da çocuklarının ayıplarını yüzlerine vuruyor, onları konu komşu önünde teşhir ediyor gerçekten garibime gidiyor.

Önceki gün ilkokul birinci sınıfta kızı olan bir anne aradı. Kızının okula gitmek istemediğini söyledi, yardım istedi.

-Neden gitmek istemiyor ki kızınız okula?

-Öğretmen, kızım ödevini yapmadığı için tahtaya çıkarmış, tek ayak üstünde ders sonuna kadar bekletmiş.

Çok üzüldüm... “Gidin öğretmenle konuşun, çocuğunuzu böyle suçlu ilan eder gibi tahtaya çıkarıp küçük düşürmesin.” dedim.  “Gittik, konuştuk.” dedi.

-Ne dedi?”

-Bunu kızımın iyiliği için yapıyormuş, öyle söyledi.

Ne denir bilemiyorum ki. Öğretmenlik zarar vericilik, aşağılayıcılık, küçük düşürücülük değil ki. Eğitim için, terbiye için çocuklar yok ediliyor. Tuhafıma gidiyor...

 

Ebeveynleri tedirgin eden reklama RTÜK yetersiz kalıyor

Bir okuyucumdan gelen mektubu paylaşmak istiyorum,

“O gün hava güzel olduğu için küçük kızım ile parkta oynamaya çıktık. Onu salıncağa bindirip salladığım sırada, tam karşımda çardak altına oturmuş 3 erkek 3 kız çocuğu gördüm. Sanırım okuldan kaçmışlardı. Kızlar eteklerini dizlerine kadar çekmiş, oğlanlar kravatlarını gevşetip aşağı sarkıtmış. Tavır ve davranışlarıyla etrafı rahatsız ediyorlardı. Kahkaha sesleri beni de rahatsız ettiği için salıncaktaki kızımı alıp yola koyuldum. Parktan ayrılmak üzereydim ki, çocuklardan birini arkadaşlarına sırtını dönük halde elinde kola şişesi ile fark ettim. Şişenin içine bir şeyler damlatıyordu. Diğer gençler ise habersiz gülüşüyorlardı. Neden sonra bu genç içine bir şeyler damlattığı kolayı gülüşen kızlardan birine uzattı. Kız, kolayı tereddüt etmeden aldı. Ben şüphelendim, kızın yanına yaklaştım, ‘İçme o kolayı’ dedim. Kız yüzüme baktı, öylece kalakaldı. Kızın elindeki kolayı aldım ve yere attım. Kolaya bir şeyler damlatan çocuk ayağa kalktı ‘N’oluyor ya!’ dedi. Ben kızgın bir şekilde, ‘Nedir o cebindeki çıkar’ dedim. Gençler ilk şoku atlattıktan sonra, biri benimle dalga geçercesine, ‘Gergedan abla o, gergedan’ dedi ve hepsi gülmeye başladı. Kendimi o an hiç iyi HİSsetmedim. Kızımı kucakladım ve eve gittim. O çocuk kolaya ne damlatıyordu, niyeti neydi bilemedim. Sonradan ‘Acaba ben mi kötü düşündüm?’ diye o günkü davranışımdan rahatsız oldum. Birkaç hafta sonra İstanbul’dan Ankara’ya gidiyorduk. Araçta radyo açıktı. Radyoda bir pazarlamacı, laubali üslupla utanç verici bir ürünün reklamına başladı. Reklamda, kızların kolasına, limonatasına damlatılacak bir ilaçtan bahsediliyordu. Parktaki çocuğun kolaya damlattığı şey geldi aklıma… Radyodaki reklamı dinlerken arkadaki oğlumun da varlığı ile yüzüm kızardı. Tanıtıcı reklam erkek ve kadınlar için hazırladıkları özel kapsüllerden bahsediyor, nasıl da işe yarayacağını ballandıra ballandıra anlatıyordu. Dayanamadım ve kanalı değiştirdim. Ancak başka radyo kanalında yine aynı reklamla karşılaştım. Radyoyu tamamen kapattık. Açık açık, kız çocuklarının içeceklerine damlatılan bir etken maddeden bahsediliyor olmasından dolayı ülkemizdeki anne babalar adına çok tedirgin oldum. Radyoları denetleyen kurumun bu tür yayınlar yapılmasına izin verilmesine bir anne olarak öfke duydum.”

Bu mesajı aldığımda önce inanamadım.

Kadına yönelik ‘şiddete’ ve çocuğa yönelik istismara büyük tepki veren medyanın, radyo vasıtası ile içeceklere ilaç damlatarak istismarlara kapı aralıyor olmasını yakıştıramadım. Reklamdan üç beş kuruş kazanılıyor olsa bile, böylesi bir ürünün gündüz vakti cümle âleme duyurulması o radyo çalışanlarını da rahatsız etmesi gerekirdi.

Acaba konu hakkında RTÜK’e şikâyetlerde bulunulmuş mu ve Sağlık Bakanlığı bu konuda bir bilgilendirme yapmış mı diye kısa bir araştırma yaptım. Ancak orada karşılaştığım manzara insanın içini daha da acıtacak cinstendi.

Zira bakanlık, bu ürünün insan sağlığına zarar verdiğini ve ölümlere sebep olabileceği ikazını kamuoyuna duyurmuş. Fakat ürünün hâlâ gümbür gümbür tanıtımı yapılıyor.

RTÜK’e yüzlerce şikâyet ulaşmış, bu şikâyetlerden 7’si sonuçlandırılmış.

RTÜK’ün verdiği karar şu şekilde: “6112 Sayılı Kanunun 9’uncu maddesinin altıncı fıkrasının (c) bendindeki, ‘Yanıltıcı olmamak ve tüketicinin çıkarlarına zarar vermemek’ hükmünü ihlal ettiği gerekçesiyle yayıncı kuruluşa 1.187 TL para cezası verilmiştir.” Evet, yüzbinlerce aileyi tedirgin eden, çocukların kolasına, limonatasına damlatarak onların istismar edilebilmesine zemin hazırlayan, yüzbinlerce lira kazanç sağlayan böylesi bir ürünü tanıtan kanala sadece 1.187 lira para cezası verilmiş.

Bu ceza caydırıcı olmuş mu? Aksine, bu kadar az ceza almaktan kaynaklanan cesaretle olsa gerek ki, şu an onlarca radyoda, yüzlerce internet sitesinde reklamlar devam ediyor.

Böylesi bir durumda madem RTÜK yetersiz kalıyor, o halde anne babalar bu radyolar ile kendileri bizzat görüşerek şikâyetlerini iletmeli. Eğer, şu an on binlerce kapsülün satıldığı iddiası doğru ise, bir süre sonra birilerinin çocuklarının başı fena halde derde girecek gibi duruyor...

Yazarın 06 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Çağın hastalığı: Narsisizm

Kişilik bozuklukları içinde en sinsi olanı ‘narsist kişilik bozukluğu’dur.

Zira kişi, narsist olduğunu bilmez. O kendini beğenerek değil, insanları yetersiz bularak kendini yüceltir.

Nedir narsist kişilik bozukluğu? Kişinin kendini ‘bir şey’ zannetmesi hâlidir. Kendini beğenme, başkalarını yetersiz bulma hastalığına yakalanmasıdır.

Araştırmalara göre, toplumların yüzde 1’inin narsist kişilik bozukluğu taşıdığını biliyoruz.

Yüzde 1 az gelmesin sakın, zira böylesi kişiler duyarsızlıklarından elde ettikleri güç ile toplumda kolay yer edinir. Etraflarında zayıf kişilere tesir eder ve onları istediği gibi kullanırlar ve genelde başarılıdırlar. Ancak bu, başkalarını ezmek ve duyarsızca yaşamaktan kaynaklandığı için, gerçek bir başarı değildir.

Gerçek başarı, kişinin, başkalarını ezerek değil, işbirliği ile elde ettiği başarıdır.

Bu sebeple daha okul öncesi dönemden itibaren çocukta ‘bireysellik’ değil, ‘kolektif’ hayat becerisi yetenek hâline getirilmelidir. Çocuğa yalnız kendi değil, arkadaşı başarılı olduğunda onun adına da mutlu olmayı ve onu tebrik etmeyi  bilecek şekilde telkinler verilmelidir.

Ebeveynler tek başına başarabilen çocukları ile gurur duysa da, böylesi bir ruh edinen çocuk bir süre sonra anne babasını bile beğenmez. Zira narsist kişide ‘acıma’, ‘sadakat’ yoktur, ‘vefalı’ değildirler, kimseye ‘bağlanamaz’, ‘âşık’ olamaz. Zira o kendisine âşıktır.

Narsist kişiler kırılgandır, eleştirilmeye tahammülü yoktur, kendisini eleştirene öfke duyar.

Kişi nasıl oluyor da böyle oluyor, insan böylesi bir ruha nasıl dönüşüyor? Araştırmalar gösteriyor ki, bu hastalığın temeli çocukluk yıllarında atılıyor, fakat yetişkinlik döneminde tetikleyici faktörler oluştukça bu hâl ortaya çıkıyor.

1- Çocukluk yıllarında, annesi ile ‘bağlanmasında’ problem yaşamış çocukların yetişkinlikte narsist kişilik bozukluğuna daha ‘yatkın’ olduğu biliniyor. Reddedici, otoriter ve baskıcı annelerin çocukları önce içlerindeki anne yoksunluğunu ‘bastırmayı’, kendi iç dünyalarına ‘derinleşmemeyi’, fazla ‘duygusal olmamayı’, kimseye ‘bağlanmamayı’, ‘güvenmemeyi’ öğreniyorlar. Annesine güvenle bağlanamayan kişi, hayata güvenle bakamıyor.

2- Çocukluk yıllarında ‘aşağılanmış’ kişiler narsisizme yatkın oluyor. Kişi aşağılandıkça kendini güçlendirmeyi, kendini güçlendirdikçe başkalarını HİSsetmemeyi, onları ezmeyi bir tarz hâline getiriyor. Ebeveynler çocuklarını şu ya da bu sebeple aşağılarken aslında duyarsızlaştırdıklarını görmelidir. Duyarsızlık ruhsal ölümdür. En basitinden söylenecek olursa, kardeşi ile kıyaslanan çocuk, aşağılanan çocuktur. Ödevini yapmadığı için sınıfta alay konusu edilen çocuk adım adım duyarsızlaşan bir çocuktur.

3- Yine çocukluk yıllarında, ebeveynleri tarafından devamlı ‘övülmüş’ çocuklar da potansiyel bir narsisttir. Örneğin bir ebeveyn ‘Benim kara gözlü kızım, senin eşin benzerin yok’  diyerek kızını sevmişse veya ‘Benim oğlum gibisi yok bu dünyada’ denilerek çocuğa bu övüngen ruh edindirilmişse, böylesi çocuklar potansiyel narsisttir.

Narsist bir kişiye anne babalık yapmak kadar zor ebeveynlik yoktur. Zira narsist kişinin duygularına erişmek, ona hitap edebilmek zordur. Böylesi bir kişi hem çevresine hem de içinde bulunduğu topluma zarar vericidir.

Nedir tedavisi bu durumun peki?

Belki her kişilik bozukluğunun tedavisi kolaydır, ama narsist kişilik bozukluğu, tedavisi en zor olanlarından  biridir.

Zira narsist kişi, kendisinde bir rahatsızlık olduğunu düşünmez. O kendisinin anlaşılmadığını zanneder. Bundan dolayı psikolojik tedavi sürecine dâhil olması zordur. Böylesi bir sürece girse bile kendisini yeniden yapılandıracak olan psikologdan kendini üstün görür. Ona güvenemez, kendini tedaviye teslim edemez.

Ama her ne kadar zor da olsa yine bir psikolojik tedavi süreci vardır narsist kişilik bozukluğunun.

Ebeveynler böyle bir çocuk sahibi olmak istemiyorsa, onlara ‘övüngen’ değil, ‘mütevazı’ bir ruh edindirmelidir. Övgü ile ayaklarını yerden kesmek yerine onlara ayakları yere basan sevgiler sunmalıdır. Kendini bir şey sanmak yerine, insanlarla uyum içinde olmayı üstün meziyet olarak tanıtmalıdır.

Yoksa evde bir narsist yetişirse, o sadece o aileyi değil, içinde bulunduğu toplumu da yok eder ve kimsecikler farkına bile varamaz.

Yazarın 13 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Çocuklarınızın fanatik olmaması için

Taraftar babaların genellikle “fanatik” çocukları oluyor… Ve eğer çocuğunuz fanatikse bir gün acıyı göze almalısınız…

Zira günümüzdeki hâli ile futbol maalesef bir “şiddet” barınağıdır…

Stadyumda bağıran çağıran, gol yediğinde gömleğini yırtan, oturakları koparıp hakeme fırlatan veya sokakta hiç tanımadığı karşı takımın taraftarlarının yolunu kesip elindeki bıçağı onların üzerine sallayan kişinin tek derdi “futbol” değildir…

Böylesi kişiler, daha çocukluk yıllarından itibaren yaşadıkları aşağılanmaları, uğratıldıkları zararları, kalplerindeki nefretlerini “fanatizm” ile dışa vurmaktadırlar…

“Sınırsızlığı” ve kural tanımazlığın hazzını “futbol” bahanesi ile doyasıya yaşama eğilimindedirler…

Mesela, “antisosyal kişilik bozukluğu” olan bir kişinin maç izlemek üzere bir stadyuma girmesi demek, maç sırasında bütün anormal dürtülerin tetikleneceği demektir… Ve tetiklenen anormal duygular, biraz sonra hiç günahı olmayan birinin zarara uğrama riski demektir…

Ya da “sınırda kişilik bozukluğu” olan birinin “amigoların” coşturmasıyla, kalabalıklar içinde kendini “daha güçlü HİSsetmesi” ile maç sonrasında ne yapacağını bilemezsiniz… Bu yoğun dürtüselliğin uyandırdığı anormal HİSler onun belindeki silahı çekip bakanlara ateş etmesine mi yol açar, yoldan geçen birilerine birdenbire anlamsızca saldırmasına mı sebep olur kestiremezsiniz…

Şiddet toplumlarında futbol, “kişilik bozukluğu taşıyanların” içlerindeki “sapkınlıkların” dışa vurulduğu bir alana çok çabuk dönüşüyor… Çocukların terbiye adına “dövülebildiği”, okullarda eğitim adına “aşağılanabildiği” ortamlarda yetişenler, yetişkinlik yıllarında “futbol fanatikliğine” daha yatkın oluyorlar…

Bütün bunlar yetmezmiş gibi, medyanın da “fanatik taraftar” vurgusu kişilik bozukluğu riski taşıyanların davranışlarını daha yıkıcı hâle sokabiliyor… Taraftarlık bir “bağımlılık” ilişkisine dönüşüyor. Gençler “anne sevgisini”, “baba yoksunluğunu” kendi tuttuğu futbol takımına bağlanarak gidermeye çalışabiliyor…

İşte bu yüzden ebeveynler, yaşama dair rehberlik ettikleri kendi çocuklarını yanıltmamalı, onlara zarara düşürücü bağımlılıklar kazandırmamalıdır… Çocuğun bir takım tutması, o takıma “ölesiye” bağlı olması, o takım ile kendi kişiliğini özdeşleştirmesi, belki bir baba için “sanki” keyif verici durum olsa da duyarlıca bir çocuk terbiyesi yöntemi değildir…

Eğer maksat spor ise günümüz çocuklarının en çok ihtiyacı olan spor dallarından biri “okçuluk”tur… Zira okçulukta “öfke” ve “nefret” değil, “sükûnet” ve “sakinlik” vardır… Gözlemlerimiz o ki futbol fanatizmi içine düşmüş çocuklar okullarda oldukça yoğun bir şekilde “dikkat dağınıklığı” yaşarken, “dingin” bir spor olan okçuluk eğitimi alan çocukların “konsantrasyon” güçlerinin üstün olduğunu görüyoruz… Okçuluk yapan bir sporcu müsabaka sonrasında sağa sola saldırmak yerine, kendisi ile birlikte bu sporu yapanlarla tokalaşmayı, tebrikleşmeyi tercih ediyor…

Ya da biniciliğe yönlendirilmeli çocuklar. Bir canlı ile yapılan yegâne spor dalı binicilik… Pedagojik açıdan bakılırsa, at ile duygusal bir iletişim kurma çabasına giren çocuğun duygu dünyasının nasıl da açıldığını ve nasıl da “güven” duygusu içerisine girdiğini görüyoruz… İçe kapanık ve güvensiz çocukların “at terapisi” ile kendilerini nasıl da toparladıklarına şahit oluyoruz…

Veya yüzme… Ruhun bütün hâllerini fizik ve su yardımı ile uyaran, kişinin insan olma fonksiyonlarını canlı tutan bir spor dalı yüzme… Hırs ve nefreti, kin ve şiddeti suyun içinde eriten mucizevî spor dalına yönlendirilmeli çocuklar…

Futbol, çocuğun kendinin de içinde olduğu bir spor etkinliği ise üzerinde ancak konuşulabilir. Koşması, topa vurması, yere düşmesi ile çocuk bir spor yapmanın kazanımlarını elde edebilir… Yoksa çocuğu bizzat kendisinin yapmadığı bir spor dalında zarar verici insanlarla aynı ortamda buluşturmak doğru bir ebeveyn tutumu olmasa gerek...

Yazarın 20 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Baba yoksunluğunun acısı kız çocuklarda daha derin oluyor

Gençlerle yaptığımız görüşmelerde dramatik bir gerçekle hep yüzleşiyoruz. Şimdilerde liselere kadar yayılmış olan “sevgili edinme” davranışının ardında maalesef “ebeveyn ihmallerini” görüyoruz.

Özellikle babaları tarafından ihmal edilen kız çocukları, içlerinde eksikliğini HİSsettikleri ve çoğu defa “anlam veremedikleri boşluğu” erkek arkadaşı edinerek gidermeye çalışıyor.

17 yaşındaki bir genç kız, okuldaki problemleri için yardım talebinde bulundu. Annesinin ifadesiyle çocuğun notlarının neredeyse tamamı zayıf. Okulla, eğitimle hiç ilgisi kalmamış. Hırçınlık ve huzursuzluk had safhada.

Önce anne ile görüştüm. Çaresizliği her halinden okunan kadın, kısık bir sesle “Ne yapalım beceremedik hocam.” diye başladı konuşmaya ve gözyaşını usulca sildi: “Biz okusun, hayırlı evlat olsun diye dua etmiştik. Nasıl bir çocuk oldu, ben de bilemedim. Geçen yıl daha iyiydi, bu yıl hepten koptu bizden. Elinde bir telefon, sabahtan akşama kadar onunla uğraşıyor, bir kez kafasını kaldırıp yüzümüze bakmaz oldu.”

Sordum: “Ne yapıyor ki telefonla?”

“Bilemiyorum ki. Sorduğumda ya ‘Arkadaşlarımla mesajlaşmak da mı yasak ya!’ diye tepki gösteriyor ya da oflar puflarla odasına çekiliyor. Sözüm geçmeyince ne yapayım ben de şaşırdım.”

- “Babasını da mı dinlemez?”

- “Babasından korkar korkmasına ama o da ayrı problem!”

- “Nedir, sorun babası ile?”

- “İlgisiz işte… Eve sanki yatmaya gelir. Oturup çocuklarla oyun oynadığını görmedim. Ben ‘Azıcık şu kızla ilgilen’ dediğimde, ‘O benimle ilgilensin’ der. Ben çocuklarla ilgili bir problem söylesem, ya ilgilenmez ya da çok üstüne gitsem hemen köpürür, kızar, bağırır, çağırır. Problem çözmeyi bağırmak çağırmak zannediyor.  Zaten doğru düzgün sohbetlerimiz hiç olmaz evde. Günlük konuşmalar işte. Derin bir muhabbet yok. Ben de artık umudu kestim, bir şey söylemiyorum.”

Yokluğun verdiği acıyı anlatıyordu bu kadıncağız.

Anneden sonra babayı davet ettim odaya. “Nedir sorun?” diye sordum.

- “Hocam sorun morun yok. Bizim hanım böyle işte. Güya ben geç geliyormuşum, çocuklarla ilgilenmiyormuşum, kendi başına çocuklara yetemiyormuş. Benim annem 5 tane çocuğu tek başına yetiştirdi. Şimdiki kadınlar bir tane çocuk yetiştirmekten acizler.”

- “Babanız yok muydu? Neden anneniz ‘tek başına’ 5 tane çocuk yetiştirdi?”

- “Vardı da yoktu işte babam. Kendi halinde bir adamdı. Ama annem babamın yokluğunu hiç aratmadı. Koca evi çekip çeviriyordu. Annem çok otoriter bir kadındı. Babam ilgisizdi ama bir ‘kızılcık sopası’ vardı, bir hata yaptığımızda etlerimiz kabarana kadar döverdi de yine de sesimizi çıkartmazdık. Şimdiki çocuklara bir laf bile söylenmiyor.”

- “Kardeşleriniz nerede, onlarla görüşüyor musunuz?”

- “Vefasız çıktı onlar hocam sormayın. Erkek kardeşlerimden biri boşandı, gitti, kendinden 5 yaş büyük 3 çocuklu bir kadınla evlendi. Çocukları perişan. Benim küçüğüm var erkek. O da ne evlendi ne de iş güç sahibi. Kız kardeşim var ama hayırsız, ne arar ne sorar. Onun da kendine göre problemleri var tabii. İşte biz de böyle uğraşıp duruyoruz.”

Şaşmaz bir gerçek sanki. Aile içinde ilgisizlik başka bir şey, babanın ilgisizliği daha başka bir şey. Baba sanki bir tespihin ipi gibi taneleri bir arada tutuyor. Babanın yokluğu çocukları sağa sola savuruyor maalesef.

Kızı davet ettim sonra. Bir baba yoksunluğunun kız çocukta bıraktığı izleri kalbimin gözyaşları ile dinledim. Ailede göremediği sevgiyi, dışarıda erkek arkadaşlarından bulmak için çaba sarf eden, bulduğunu zannettiği sevgilerin hep zararına uğrayan, sonra yeni bir arayış ve sığınılacak bir liman ihtiyacı HİSseden bir kız. Sonra yeni bir hayal kırıklığı ve yeni bir arayış… Sonunda ‘Ben bunları yapacak biri olamam’ diyerek kendiyle çelişip bunalmalar, hırçınlıklar, kendinden nefret etmeler… Ve sonunda ailesinden habersiz intihar girişimi.

Çıkışta babaya ayaküstü “Kızınızla ilgilenin, onunla gezin, sohbet edin.” dedim. “Bana değil hocam, annesine söyleyin. Ben kızımla hep ilgilendim, ilgilenirim de merak etmeyin.” dedi…

Ama ben merak ederim… Zira çocukla ilgilenmenin ne demek olduğunu kendi çocukluk döneminde doyasıya yaşamamış bir kişinin çocuğuyla ilgilendiğini zannetmesi çoğu defa bir yanılgıdan ibarettir… Ta ki çocuklarıyla ilgilenen bir başka aile görüp de kendisine çekidüzen verinceye kadar...

Yazarın 27 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

“Öğrenci merkezci” üniversiteler için

Üniversitelerde özgürlükler denince, düşündüğünü söyleyebilen öğrenciler, sorgulayıcı akademisyenler, kendisi gibi davranabilmenin keyfini çıkartan bilim insanları akla geliyor hep. Ama nedense “Bu özgürlükler nasıl kazanılır?” diye “reformist” formüller geliştirilmiyor.

Hangi başkan gelirse gelsin Yükseköğretim Kurulu’nun başına, bu ‘pembe panjurlu üniversite hayalimizi’ bir türlü gerçekleştiremiyor…

Ya sistem çok yapış yapış, vıcık vıcık, kim dokunsa elinde kalıyor ya da bilim üretme merkezleri olan üniversiteler sisteminde değişiklik yapmaya kimsenin “iktidarı” yetmiyor…

Ben yine de en iyi ihtimalle diyeyim ki ülkemiz akademisyenleri öylesine akademik çalışmalarla meşguller ki dünyada neler olup bittiğine vakit ayıramıyorlar(!).

Amerika’nın yeniden keşfedilmesine gerek yok. Şöyle bir yukarı, bir de aşağı bakılacak olunursa, bu göz kamaştıran özgürlük okyanusunda bizim de küçük bir gemimiz olabilir…

Örneğin ben, gençliğimin en güzel yıllarını geçirdiğim Hollanda’da kendi öğrencilik günlerimi hatırlıyorum. Rotterdam Üniversitesi’ne kayıt olacağım o ilk günü hiç unutamıyorum…

Üniversite hakkında bilgi edinmek için kapıdan içeri girdiğimde beni güler yüzlü kişiler karşılamıştı (Sonradan öğrendim, beni karşılayanlar öğretim görevlisi hocalarımız imiş)…

Bana “Arzu ederseniz üniversitemizin tanıtımında size eşlik edebiliriz.” diyerek öğrenci olmanın nasıl bir keyif olduğunu daha o dakikadan itibaren HİSsettirmişlerdi…

O gün, okulun bütün yaşam alanlarını gezdik. Hatta ben bir Türk olduğum için, okulumuzun Türkçe konuşabilen öğrencilerini de bizlerle buluşturmuşlardı. Tam bir özgür ortam içinde bizden önceki öğrenciler, okulun negatif ve pozitif yanlarından bahsettiler…

Hiç unutmuyorum, bir öğrenci arkadaş “Bu üniversiteye gelirseniz, çay ve kahveler çok kalitesiz, haberiniz olsun!” demişti. Ve dediği gibi de çıktı!

Bir başka öğrenci, “Okuldaki bazı öğretmenler yabancı milletten öğrencilerden hoşlanmaz, belki bilmek istersiniz.” uyarısında bulunmuştu.

Bir diğeri ise “Rotterdam Üniversitesi pedagoji sahasında Avrupa’nın en köklü üniversitelerinden biridir. Bazı hocalar sizin dünyanızı değiştirecek, değişime hazır olun.” demişti…

Bütün bu konuşmalar o sırada hazır bulunan öğretim görevlilerinin önünde yapılıyor ve onlar da bu ortamın keyfini çıkarırcasına kahvelerini yudumlayarak konuşmaları dinliyorlardı…

Dinliyorlardı, çünkü üniversiteler gençlere arzu ettikleri kaliteli bir ortam sunabilmek için ciddi bir yarış hâlindeydi.

E şimdi diyeceğiz ki “Ülkemizde de üniversiteler kaliteli olabilmek için birbiri ile yarışıyor…”

Hah, işte tam da işin fay hattı burası…

Nasıl yani?

Şöyle ki: Eğer ben Hollanda’da bir üniversiteyi beğenir ve kayıt yaptırırsam, o zaman, o üniversite benim adıma devletten on binlerce avro para alma hakkı kazanıyor…

Hollanda’da bir üniversitenin devletten ne kadar ödenek alacağı, o üniversitenin öğrenciler tarafından ne kadar tercih edildiği ile bağlantılıdır…

Bir başka deyişle devlet üniversitesi-özel üniversite diye bir bütçelendirme ayrımı yok… Öğrenci kimi tercih ederse, bütçe o üniversiteye aktarılıyor…

Şimdi dönüp ülkemiz üniversitelerine bakıyorum. Falanca üniversite “devlet üniversitesi” olduğu için bir kamyon para hoop o üniversite kapısına yıkılıyor… Ne öğrenci memnuniyetine ne akademik başarıya bakılmadan o üniversiteye “devlet üniversitesi” ünvanı taşıdığı için kaynak aktarılıyor…

O zaman da yönetim, tabii olarak bazen öğrencilerin saçını beğenmiyor bazen de kıyafetini… Azıcık itiraz edilecek olsa, “Beğenmiyorsan kaydını sildirebilirsin” diye öğrenciler kapı dışarı edilebiliyor…

“Öğrenci merkezli” bir üniversite yapılanması sağlanmadıkça, üniversitelerde özgürlükler yüce bir değer olamaz… Yükseköğretim bütçeleri, her yıl kayıtsız şartsız devlet üniversitelerine aktarılmak yerine, devlet üniversitesi-vakıf üniversitesi ayrımı yapılmadan, serbest pazar ekonomisi ile öğrenciler hangi üniversiteyi tercih ediyor ise o üniversiteye kendisini tercih eden öğrenci adedince aktarılmalıdır…

İşte o zaman üniversiteler, “öğrenci merkezci” düşünceyi kendilerinde bir yetenek hâline getireceklerdir.
 

Kur’an eğitimi için birkaç pedagojik tavsiye

Yaz aylarının vazgeçilmezlerinden biri de Kur’an eğitimleridir…

Kur’an-ı Kerim’i çocukluk döneminde öğrenmek hem “kolay” hem de “kalıcıdır”. Yaş ilerledikçe Kur’an öğrenmek zorlaşır.

Belki de o yüzden olsa gerek eskiden bir çocuk 4 yaş, 4 ay, 4 gününü doldurduğunda Kur’an eğitimi almaya hazır kabul edilirdi.

Mütedeyyin bir insanın en önemli kazanımlarından biri olan Kur’an öğrenmede birtakım temel pedagojik kurallara uyulmazsa bu durum hem eğitici hem de çocuk için can sıkıcı bir bıkkınlığa dönüşebilir. Ve maalesef her yıl birçok çocuk ellerinde aynı “elif ba” ile bir türlü öğrenemediği Kur’an eğitimi için yollara düşmektedir.

Kur’an öğrenmek, okulda matematik öğrenmek gibi değildir. Kur’an eğitimi aynı zamanda bir “yaşam tarzını” edinmeyi de beraberinde getirir.  “Müslümanlık nasıl bir şeydir?” sorusunun cevabını bulduğu ilk yerlerden biri Kur’an eğitimi verilen yerlerdir. Din soyut bir kavramdır, onun elle tutulur gözle görülür hali o dini anlatan kişilerdir.  Çocuk, hocasını nasıl görüyorsa, dinin de “işte öyle bir şey” olduğuna inanır. Belki bir “matematik öğretmeni” ders işlerken hata yapsa sadece matematik dersini kapsar ama bir Kur’an eğiticisinin yanlış bir tutumu, kişinin yaşamında dönüm noktasını oluşturabilir. Dine karşı önyargısı olan kişilere baktığımızda, bu önyargıların bizzat dinin kendisinden değil, dini temsil eden kişinin yaşam tarzının kendi vicdanı ile uyuşmamasından kaynaklandığını görebiliriz.

O halde, Kur’an eğitiminin ilk aşaması, çocukla hoca arasında “güvenli bir bağ” kurulabilmesidir. Eğiticinin, çocuğa kendisini sevdirebilmesidir. Ancak bu sevgiyi kazanmak, çocuğa aşırı iltifatlar, abartılı sevgi gösterileri, sürpriz hediyelerle değil, yetişkinin çocuğun karşısında “mütebessim bir çehre ile doğal” olabilmesi ile mümkündür…

Çocuk kendini eğiticinin yanında “güvende ve emniyette” HİSsettiği, kaygılarından arındığı kadar kalıcı bir eğitim olur…

Belki geleneksel şekilde eğitim almış birçok kişi, “Ama baskı ve zorlamalarla da eğitim olabiliyor”  yanılgısına düşse de baskı ile oluşan öğrenmeler “geçicidir”. Baskı kalktığında öğrenme de unutkanlığa dönüşür.

Kalıcı öğrenmenin bir başka önemli unsuru “eğitimde yavaşlık” ilkesidir. Eğer, “Başarılı bir eğiticinin en önemli özelliği nedir?” diye sorulacak olsa hiç tereddüt etmeden “eğiticinin yavaşlığı”dır, diyebiliriz. Hızlı bir eğitici, çocuğun algı gücünü düşürür. “Dikkat dağınıklığına” ve “öğrenme güçlüğüne” sebep olur. Hızlı hızlı konuşan, hızlı hızlı hareket eden bir eğitici, çocuk için eziyettir.

Eğitim “sükûnet” ile başlar, “sekine” ile devam ederse kalıcı olur…

Eğitimi kolaylaştıran unsurlardan bir diğeri de “konsantrasyon”dur. Birçok Kur’an kursunda çocuklar “toplu olarak” bir araya geliyor ve bir çocuğun eğitilmesi sırasında diğerleri hazırlık yapmaya teşvik ediliyor. Hâlbuki böylesi bir durum kenarda bekleyen çocukların konsantrasyonunun yitirilmesine neden olur, çocuklar kendi aralarında konuşup gülüşürlerken biraz sonra alacakları dersin atmosferinden uzaklaşırlar. Buna göre eğitici, çocukları topluca bir araya getirmek yerine, her bir çocuk için 40’ar dakika ayrı ayrı randevular oluşturmalıdır. Bir çocuğun eğitimi bittikten sonra, randevu saati gelen bir diğer çocuğun eğitimi başlamalıdır. Unutmamalı ki Kur’an bireysel bir eğitimdir, geliştirilmesi grup halinde olsa da öğrenilmesi bireysel olmalıdır.

Eğer çocuğun kendine has bir yeteneği yoksa 3-4 yaş grubu çocuklara Kur’an harflerini okutmaya çalışmak doğru olmaz. Bu yaş grubundaki çocukların Kur’an öğrenmesi “okuyarak” değil, “dinleyerek” olursa daha rahat bir öğrenme gerçekleşir. Zira 3-4 yaş dönemindeki çocuklar “dil”e karşı oldukça duyarlı oldukları için, doğal bir ortamda okunan Kur’an’ı “pasif bir dinleyici” olarak rahatlıkla öğrenebilir, ezberleyebilirler.

5-6 yaşındaki çocuklarda ise öğrenme “okuyarak” değil, “yazarak” gerçekleşirse daha kolay ve kalıcı olur. Çocuk, Kur’an harflerinin şekillerini önce bir “kum sandığına”, ardından da bir “yazı tahtasına”, daha sonra da bir “kâğıt” üzerine “çizerek” aşama aşama çalışırsa, ne çocuk ne de eğitici çok fazla zorlanır.

Ergen çocukların Kur’an’a karşı ilgisi, güzel Kur’an okuyan kendi yaşıtları ile tanışmasıyla daha da artar. Ergenler, ergenlerden daha kolay öğrenir. Kur’an bilen gençler, Kur’an öğrenmek isteyen gençler ile eşleştirildiğinde hem gençler arasında kalıcı dostluklar oluşur hem de Kur’an eğiticisi öğrencilerini birbirleri vasıtası ile takip ederek daha yaygın bir öğrenme ağı oluşturur.

 

Çocuklarda Dikkat Eksikliği bir yanılgı mı?

Ülkemizde ilkokul çağındaki her 20 çocuktan birine “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” teşHİSi konuluyor… Ve yıllarca sürecek bir ilaçlı tedavinin ilk adımı işte bu teşHİS ile başlıyor.

Çoğu defa okuldaki arkadaşları gibi öğrenemediği gerekçesi ile, yolu doktora düşen bu çocuklar, maalesef bir süre sonra ilaç kullanıyor olmaktan dolayı da “yetersizlik” HİSsi içine de giriyorlar.

Arkadaşları ilaç içmeden dersleri dinleyebildikleri halde, bir çocuğun ilaç kullanmak “zorunda” kalması, o çocukta yetersizlik HİSsini oluşturur.

Ülkemizde yıllık yüzbinlerce kutu dikkat eksikliği için ilaçlar satılıyor. Sektör çok canlı.

Sınavlarda başarısı düşük olan, derste öğretmenini anlamayan, ödevini yapamayan çocuklar “acaba” denilerek hastaneye götürülüyor ve çoğunluğu ilaç kullanma ‘zorunluluğu’ ile okullarına dönüyorlar.

İlaçtan önce coşku dolu, heyecanlı, kıpır kıpır olan çocuklar, ilaç kullanmaya başladığından itibaren gözlerindeki ışık sönüyor, gözbebekleri büyüyor, bakışları tuhaflaşıyor. O coşku dolu halleri garip bir durgunluğa dönüşüyor.

Birçok ebeveyn çocuklarındaki bu garip hali içlerine sindiremediği için, “Acaba iyi bir şey mi yapıyoruz?” diye vicdanen rahatsızlık duyuyorlar.

Peki, okuldaki başarısızlıkların gerçekten altında dikkat eksikliği mi yatıyor?

Veya “dikkat eksikliği diye bir şey var mı?”

Yoksa, yıllar sonra ortaya çıkacak bir yanılgı, bir “mit” midir “dikkat eksikliği” hikâyesi?

Eğer dikkat eksikliği bugün için bilimsel bir gerçeklikmiş gibi dursa da, yarın bunun bir yanılgı olduğu ilan edilemez mi?

Hatırlarsanız, bir zamanlar yumurtanın, “kalp ve damar” hastalıklarına sebep olduğunu duyuyorduk doktorlardan. Bu yüzden kalp hastalarına yumurta yedirilmiyordu.

Ama yıllar sonra öğrendik ki, bu bilgiler doğru değilmiş.

Surrey Üniversitesi’nden bir grup akademisyen aslında yumurtanın insan sağlığına zarar veren bir yanının olmadığını ve istendiği kadar tüketilebileceğini açıklayınca herkes şoke oldu. Hatta bu açıklamadan sonra birçok doktor kalp ve damar hastalığı olup da yıllardır yumurta yemelerini yasak ettikleri hastalarından özür dilemişlerdi.

İşte bunun gibi, bir zaman sonra da “akli dengesi yerinde olan hiçbir çocukta dikkat eksikliği” diye bir şeyin olmadığı, bunun “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında ağır ilaçlarla tedavi uygulanılan insanlardan “özür” dilenecektir umarım.

Biz artık biliyoruz ki, çocuklar, “şiddetli merak duygusundan” dolayı zaten dikkatleri hep başka başka yerlerdedir, dağınıktır.

Çocuk, okula geldiğinde evdeki oyuncağını düşünür. Kardeşi ile kavgasını düşünür. Dışarıda kuş görse, o kuşun nasıl uçtuğunu, arkadaşında kalem görse, ne güzel bir kalem olduğunu düşünür. Aynı anda yüzlerce düşünce gelip gider zaten “normal” bir çocuğun zihninde.

Önemli olan bunca “düşünce akışı” içinde, eğitimci çocuğun zihnini kendi anlattıklarına doğru bir “merak HİSsi” ile yönlendirebilmesidir. Dikkatleri toplayabilmek, çocuğun değil, eğitimcinin becerisidir.  Adını çokça duyduğumuz ama kendisini henüz ülkemizde bir türlü göremediğimiz “çocuk merkezli eğitim”in temel amacı, eğiticinin birtakım enstrümanlar kullanarak çocuğun dikkatini anlatılan konuya odaklayabilmeyi sağlayabilmektir.

Böylesi sıcacık ve rengârenk dünyası olan insana, “yavan” bir eğitim sunmak,  “can sıkıcı” bir eğitici ile baş başa bırakmak, daha ilkokuldan itibaren “ödevler” altında ezmek ve sonra da yetişkinin beklentileri altında ezilmiş bu çocuğu “dikkatini toparlayamıyor” diye etiketlemek çocuğa saygısızlıktır.

Hele ki okul öncesi dönemdeki çocuklardan bile “akıllı uslu” olmalarını beklemek, öğretmen ne anlatıyorsa onu dinlemeleri için “baskı” kurmak ve öğretmene uyum sağlamayan çocuklara da dikkat eksikliği var denilerek ilaç içirmek, küçücük bedenler üzerinde kurulan haksız bir tahakkümdür.

Henüz 4-5 yaşındaki çocuk zaten kıpır kıpırdır. yaşamı öğrenmek için güçlü bir merak duygusu vardır. Her şeye elini atar, kendisi yapmak ister. Merdivenlerden inerken bile elinin tutulmasını istemez, kucağa alsanız tepinir, yere inmek, koşmak, coşmak ister.

Halbuki okulda öğretmene dikkat edemediği için doktora götürülen çocuk, nasıl oluyor da bitmek tükenmek bilmez bir enerji ile oyununa konsantre olabiliyor. Markette gördüğü oyuncağa yoğunlaşabiliyor. Dikkat ile televizyon izleyebiliyor. Babasının cep telefonu ile saatlerce uğraşabiliyor? Eğer dikkat dağınıklığı olsaydı, çocuk ne televizyona bakabilir ne de arkadaşları ile oyunlar oynayabilirdi.

Sanırım bunları duymak ülkemiz için biraz erken, ama bir gün gelecek, “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” denilen şeyin aslında “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında, çocuklara karşı çok mahcup olunacak.
 

Çocuklara uyurken Kur’an dinletmek doğru mu?

Teravih namazında bir baba gördüm. Henüz 3 yaşlarındaki oğlu ile gelmiş namaza. Vakit hayli geç olduğu için yavrucak dayanamadı, oturduğu yerde uyudu kaldı… Babası, çocuğu, namaz kıldığı safın hemen yanına, yere yatırdı…

Cami sıcak olduğu için camlar açık ve rüzgâr esiyordu bir baştan bir başa… Çocuğun yattığı beton zemin sert… Fırsat buldukça gözlerim hep çocukta… Akşam rüzgârı üşütüyor olsa gerek ki çocuk arada bir sıçrayarak uyanıyor, sonra uykuya yenik düşen gözler hafif hafif tekrar kapanıyor…

Teravih namazı yaklaşık 45 dakika sürüyor…

Sanırım babası, “Çocuk uyurken Kur’an sesi duysun” diye bunu bilinçli olarak tercih ediyordu…

Ama bu doğru değil…

Çocuğun Kur’an atmosferinde uykuya dalması güzel, fakat henüz 3 yaşındaki bir çocuğun üşüyerek ve sert bir zeminde Kur’an dinlemesi doğru değil…

Çocukluk döneminde Kur’an huzur ortamında dinlenirse, yetişkinlik döneminde her Kur’an sesi duyulduğunda, çocukluk dönemindeki o huzur yeniden yeniden HİSsedilecektir…

Ramazan’ın başında bir anne mail ile şu soruyu sormuştu: “Eşim bir arkadaşından duymuş… Çocuklar uyurken Kur’an dinlerse dindar olurmuş… O yüzden 4 yaşındaki çocuğumuza gece kulaklık takıyor ve Kur’an dinletiyor, bunun faydası olacağını düşünüyor. Ben ise tereddütlüyüm. Çünkü çocuğumun son günlerde uykusunu tam alamadığını görüyorum. Hep bir huzursuzluk hali yaşıyor.”

Ebeveynler çocuklarının dini değerlerine bağlı olması için ellerinden gelen çabayı sarf ediyorlar… Ama bu samimi çabalarda doğru pedagojik yöntemler kullanılmazsa gelecekte hiç ummadık olumsuz sonuçlar doğurabilir…

Çocuklara uykuda Kur’an dinletmek de bunlardan biri…

Şöyle izah edelim…

Biz artık biliyoruz ki insanın uykuya daldığı anda birkaç dakika boyunca yaşadıkları ve uyanmadan önce çevresinde HİSsettikleri bilinçaltına tesir ediyor…

O yüzden çocukların akşam yatırılması sırasında anne babalara “Çocuklarınızı yatırırken özel ilgilenin, sohbet edin, iyilikler ve güzellikler anlatın ve öylece uykuya yolcu edin.” diye tavsiye ediyoruz… Ve yine aynı şekilde “Çocuklarınızı uyandırırken sarsmadan, onları incitmeden hafif hafif uyandırın… Zira çocukların uyanma anı uykuya dalma anı gibi, bilinç altında oluşacak hatıralar açısından oldukça önemlidir… Gerekirse dokunarak uyandırmak yerine, camları açıp odanın içinin temiz oksijenle dolması sağlayarak çocuğunuzun uyanmasını kolaylaştırın… Ayrıca çocuğunuz uyanırken, kısık sesli bir Kur’an, bir ilahi veya radyo tiyatrosunu dinlemesi onun bilinçaltında huzur dolu olumlu izler bırakacağı için oldukça önemlidir.” diyoruz…

Fakat sadece uyurken değil de bütün gece boyunca kulağında bir ses var olursa, çocuğun uyku kalitesi düşer… Derin uykuya dalması zorlaşır… Böylece çocuk hırçınlaşır, uyku ile elde edilen gelişimler olan boy uzaması, iştahın oluşması, günlük enerjisinin depolanmasında aksaklıklar oluşur…

O yüzden çocuğun bütün bir gece boyunca değil, uykuya dalarken veya uykudan uyanırken Kur’an dinlemesi daha uygundur…

Bununla birlikte eğer çocuğun Kur’an dinlediği ortam ona huzur veren bir ortam değilse, çocukta Kur’an’a karşı içsel bir tepki oluşabilir…

Mesela, aile içinde gergin ve tartışmalı geçen bir akşamın ardından yatırılan çocuğa Kur’an dinletmeye kalkışılır ise, çocuk, dinlediği Kur’an ile evdeki huzursuz ortamı bilinçaltında birleştirir. İlerleyen yıllarda, bu çocukta, Kur’an denilince evdeki huzursuzluk, aile içi huzursuzluk deyince Kur’an çağrışım yapar…

Bu yüzden çocuklara Kur’an’ı huzur veren bir ortamda dinletmeli, çocuğun hatırasında Kur’an huzur veren bir atmosfer ile canlanmalıdır.

Pedagojik olarak bakıldığında, ebeveynin niyeti iyi olabilir. Ama unutmamak gerekir ki niyet ne olursa olsun, bir eğitimin içeriği kadar, o eğitimin nasıl ve hangi şartlarda çocuğa sunulduğu da önemlidir…

 

Çocuklar için bayram ne anlama gelir?

Ramazan boyunca katıldığım programlarda genelde ilk soru “Çocuk için Ramazan ayı ne anlama gelir?” oldu. Bayramın yaklaştığı şu günlerde ise soru birazcık değişti: “Çocuk için bayram ne anlam taşır?”

Pedagojik olarak bakıldığında, çocuk açısından Ramazan ayı tek bir anlama gelmez. Çocuk için Ramazan ayının anlamı, yetişkinlerin bu aya verdiği değerdir. Çünkü çocukların inancı taklittir. O yüzden, yetişkin Ramazan’ı hangi derinlikte geçiriyorsa, çocuk için Ramazan o anlama gelir. Ve her çocuk için Ramazan farklı bir anlam taşır.

İşte Ramazan’ın son günlerine girdik. Kimi aileler, teravihi, iftarı, sahuru, sadakası ve fitresi ile dolu dolu bir Ramazan ayı geçirdi. Böylesi bir yetişkinin yanındaki çocuk Ramazan’a işte bu güzellikte bir anlam yükledi. Bu çocuk, yarın kendisi de yetişkin olduğunda ona Ramazan bu derinlikte HİSler uyandıracaktır.

Kimi evlerde ise Ramazan, yorgunluklar, tartışmalar ve gereksiz dedikodular arasında kayboldu gitti. O çevredeki çocuk için de Ramazan’ın anlamı bu oldu.

Çocuğa ne yaşatırsan, çocuk için o anlama gelir Ramazan.

Bayramlar da öyle… Çocuğa bayramı nasıl yaşatırsan, bayram, çocuk için o anlama gelir.

Hani şimdilerde “Ah o eski bayramlar!” diye iç çekişler duyuluyor ya… Aslında bu iç çekiş, bugünkü bayramların daha kıymetsiz olduğundan değil, eskilerin bayram gününe verdiği değerin, bugünkü ebeveynler tarafından verilmiyor olmasındandır.

Kendi çocukluğumdan hatırlarım, bayramda annem erken kalkar, kapı ve camları açardı. Günün daha ilk ışıkları ile tertemiz bir oksijen evimizin içinde kendini HİSsettirirdi. Ocağa koyduğu çayın, hazırladığı böreklerin kokusu yayılırdı evin içerisine. Babamın kısıkça açtığı radyodan bizlerin bilinçaltına duyurduğu bayram sabahı mesajları yatak keyfimize eşlik ederdi…

Bayram namazına gitme hazırlıkları, bayram sabahının en güzel telaşı idi. Yeni aldığımız bir elbiseyi kendine has kokusu ile giymenin mutluluğu, dışarıda henüz hiç giymediğimiz yepyeni ayakkabı ile evin içinde yürüme provaları çocuksu kalbime heyecan verirdi…

Ya sokaklar… Bayram sabahı sokaklar bir başkadır zaten.

Sabahın daha bu erken saatinde insanların oluk oluk camiye aktığını görürdü çocuk gözlerimiz. Evlerinin önünü süpüren kadınlar, sanki camiye giden yolların tek tek yol açıcıları gibiydi. Dualar, tekbirler ve cami hoparlöründen hocanın sohbetlerine şahitlik ederdi kulaklarımız…

Camiler dolup taşardı. Sokakta namaz kılmak bayrama has güzelliklerdendi.

Namaz sonrası ise ayrı bir güzellik…

Namazını kılan, seccadesini toplayan, evin yolunu tutar…  Yolda karşılaştığı dostları ile bayramlaşır ve biraz sonra da kendi ailesi ile bayramlaşmanın, bir ay sonra ilk defa ailecek sabah kahvaltısını birlikte yapmanın heyecanı herkesin gözlerinden okunurdu.

Bayram namazı sonrası herkes evine kapanır… Aile içi bayramlaşmaların yaşandığı bu dakikalarda, sokaklar ölü sessizliğine bürünürdü. Az sonra herkes bayramlık elbiseleriyle dışarı çıkar, dost ve akrabalarla bayramlaşmaya giden insanların doldurduğu kalabalık sokaklara şahit olurduk.

Bayramda böylesi güzel bir atmosferin oluşması, “geçmiş günlere” değil, o güne anlam katan “insana” has bir özellik. Özlem duyulan şey de “geçmiş bayramlar” değil, o bayrama anlam katan “insan modeli”dir.

Dün insanlar evlerinden zahmet edip çıkmış, sokak sokak gezerek bayram ziyaretleri yapmış, yüz yüze görüşmenin ve bir tatlı ikramının keyfini yaşamışsa, bugünküler oturduğu koltuktan dahi kalkmadan sağa sola SMS göndererek bayramlaşmayı tercih ediyorsa, bu “Ah eski bayramlar!” ile ilgili değil, o kişinin bayrama yüklediği anlamla ilgili bir sorundur.

O yüzden geçmiş bayram nostaljisi yapmayı bir yana bırakıp çocuklara bu bayram hangi atmosfer yaşatılacağının ailecek planı yapılmalıdır...

 

Hitap edilemeyen çocukların dramı

Her çocuğun öğrenme şekli farklıdır. Fakat öğrenmenin özelliği tektir: Konsantrasyon.

Konsantrasyon iki şekilde oluşur: Kaygı ve merak duygusu.

Kaygı, bir savunma halidir ve geçici bir süre konsantrasyonu artırır. Şöyle ki: Benlik kendini tehdit altında HİSsettiğinde, hayati birçok fonksiyonunu askıya alır ve tehditten kurtulmak için kaygı duyduğu noktaya odaklanır. Ancak kaygı süresi uzadıkça, yeni savunma mekanizmaları devreye girer: “Unutkanlık” veya “zihinsel körlük”…

Mesela, sert ve baskıcı bir öğretmen, derslerine çalışmayan öğrencilerini sınıfta bırakacağına dair kaygı oluşturuyorsa, bu durum, belki öğrencilerin belli bir süre derslere odaklanmasını sağlayabilir. Ancak günler geçtiği halde tehdit devam ediyorsa, öğrenciler, öğrendikleri konuları “unutmaya”, öğretmenin anlattığı detayları artık “algılayamamaya” başlar.

Bu, sadece okulda değil, çocuğun yaşadığı bütün ortamlarda böyledir.

Çocuk, kendini ceza, baskı, zorlama, aşağılama gibi tehdit altında HİSsettiğinde belki istenilen davranışı bir yaşa kadar sergileyebilir, ancak zaman geçtiği halde tehditlerden kurtulamıyorsa bir süre sonra “yılışmaya” ve “şımarıklık” yapmak sureti ile “dikkatini dağıtmaya”, kendisinden istenilen davranışları “yok kabul etmeye” çabalar.

Günümüzde başarısız olduğu “zannedilen” birçok çocuğa yaşatılan trajedi aslında bundan farklı değildir.

Hâlbuki doğal öğrenmenin bitmek tükenmek bilmeyen gücü “merak” duygusudur. Merak, Allah’ın insanlara bir lütfudur ve kişinin içinde yaşadığı kâinatı kavrayabilmesi için garip bir enerji halidir…

Bir çocuğa yapılabilecek en büyük haksızlık, onun merak duygusunu yok etmektir ve en başarısız eğitici, çocuğun yaşı itibari ile yöneldiği merak alanından bir kanal bulup kendi anlatacağı konuya bağlayamayan eğiticidir.

Çocuk her yaş döneminde farklı konulara merak duyar… ve yine her çocuk mizacındaki farklılığı ile merak duyduğu alanlarda diğer yaşıtlarından ayrılır.

Bir yetişkinin kendisinde geliştireceği en önemli özellik, çocuğun merak duygusunu keşfedebilecek derinlikte duyarlılığa sahip olmaktır. Merakına hitap edici bir derinlikte rehberi olan çocuğun kendinde geliştirdiği yetenek “konsantrasyonudur”.

Konsantrasyon, bir “engel duyusu” oluşturur.

Engel duyusu, bir duyunun daha yoğun çalışabilmesi için, diğer duyuların işlevini geçici olarak yavaşlatması veya bilinç dışına itmesi halidir.

Mesela, öğretmenini dinleyen bir çocuğun gözlerini kırpmadan tavana bakması, aslında o çocuğun farkında olmadan kendisinde bir engel duyusu oluşturması halidir. Çocuk, görmek duyusunu geçici olarak askıya alarak zihinsel yoğunluğu artırma çabasındadır. Bazı çocukların gözlerini kapatıp sıraya başını koyması da bundan farkı bir şey değildir.

Veya öğretmenini dinlerken ağzı açık kalan bir öğrencinin durumu bundan farklı değildir. Zihin, konsantrasyon gücünü artırabilmek için vücudun birtakım organlarının kontrolünü devre dışı bıraktığında çocuğun ağzı açık kalmış olabilir.

Tıpkı bunun gibi, ebeveynini yoğun bir konsantrasyon içinde dinleyen çocuk, koltuğun üzerinden baş aşağı sarkıyor olabilir. Bu durum çocuğun yetişkine karşı lakaytlığı değil, aksine, anlatılan konuyu daha yoğun bir konsantrasyon ile dinlerken bazı vücut fonksiyonlarının kontrolünü bırakması hâlidir.

Bütün bunları neden söylüyorum? Çünkü geçen hafta bayramda karşılaştığım onlarca çocuğun kendi ebeveynleri tarafından anlaşılmıyor olduğunu gördükçe içime tuhaf bir zehir aktı durdu hep.

Hâlbuki konsantrasyonu olmayan çocuktan değil, merakı yok edilmiş çocuktan bahsetmek gerek.

Şımarık çocuktan değil, şımartılmış çocuktan bahsetmek gerek.

Başarısız çocuktan değil, hitap edilememiş çocuktan bahsetmek gerek.

Ve söz dinlemeyen çocuktan değil, itibarını kaybetmiş ebeveynden bahsetmek gerek.

 

Aktif iletişimi kaybeden çocuklar, depresyona daha yatkın

Uzun zamandır görmediğim bir arkadaşıma hal hatır sormak için telefon ettim.

Telefona, 13-14 yaşlarındaki oğlu çıktı.

Kendimi tanıttıktan sonra, biraz hasbihal etmek için, “Seni en son gördüğümde 6 yaşındaydın, hatırlayabildin mi beni?” dedim.

Cevap tek kelimelikti, “I ıh.”

Ben yine de konuşmakta ısrarlıydım, “Hani ilkokula başladığında, ilk gün okula seni baban ve ben götürmüştük, hatırlıyor musun?”

Cevap yine tek kelimelikti, “Hayır.”

Anladım ki, günümüz gençlerine ‘musallat’ olan aktif iletişim yeteneğinin kaybolması bu delikanlıyı da yemiş bitirmişti.

Arzu ederdim ki, ben kendimi tanıttıktan sonra o da “Merhaba, ben de falan oğlu filan” diye cevap versin. Beni hatırladın mı diye sorduğumda da, “Kusura bakmayın, tam çıkaramadım.” desin ve “Siz nerede yaşıyorsunuz, başka nasıl hatırlayabilirim sizi?” diye diyalogu ‘aktif’ şekilde devam ettirebilsin.

Ama olmadı…

Sözü daha fazla uzatmadan, “Baban evde ise görüşebilir miyim?” diye sordum. Bu sefer hiç cevap vermeden, “Babaaaa, biri seni arıyor.” diye seslendi ve ahizeyi masanın üzerine pat diye bıraktı.

Ne bir veda ne de bir selam…

Üzülüyorum, hem de çok.

İletişim bir akarsudur. Kişi iletişim içinde oldukça, billur bir çağlayan gibi yaşama sevinci ile dolar ve çevresindeki kişilerin ruhunu okşar.

İletişim yeteneğini kaybetmiş kişiler ise bir bunaltı kaynağıdır. Yanında canınız sıkılır, ne diyeceğinizi bilemezsiniz, öylece derin nefes alır of çeker durursunuz.

Aktif iletişim yeteneği çocukluk yıllarında elde edilir ve ömür boyu kullanılır.

Çocuk, kendisini dinleyen bir ebeveyn yanında ise ‘dili tatlanır’, kendisini ifade etmenin keyfini çıkarır.

Göz ucu ile dinlenen, konuştukça sözü kesilen, her konuştuğuna bir eleştiri getirilen çocuklar bir süre sonra kısa kısa konuşmaya başlar. Böylesi kişiler için iletişim bir hayat tarzı değil, sanki bir mecburiyetin yerine getirilmesidir.

Aktif iletişim yeteneğini yitirmiş kişiler, genelde ‘hiç anlaşılmadıklarından’ şikâyetçidir. Hâlbuki anlaşılmak, ancak kendini ifade etmekle mümkündür, ancak böylesi kişilerin beklentisi ‘söylemeden, anlaşılayım’ oluyor.

Kendisini ifade edemeyen kişilerde bir süre sonra ‘içsel konuşmalar’ başlar. Kişi kimi zaman bulaşık yıkarken, kimi zaman yolda yürürken kendi kendine konuştuğunu fark eder. Kendi kendine konuşmaktan yorulmaya başladığında, bunalımların başladığı görülür.

İletişim kişiyi depresyondan koruyan kalkanıdır.

Peki, ne oluyor da günümüzde aile içinde iletişim kesiliyor, çocuklar dinlenmiyor, eşler birbirileri ile konuşamıyor? Araştırmalar gösteriyor ki, günümüz ailelerinde televizyon, internet, sosyal iletişim ağları ve akıllı telefonlar aile bütünlüğünü bozan, aktif iletişim becerisini pasif iletişime çeviren en güçlü zarar vericilerdir.

Huzurlu bir aile hayatı ve çocuklarına güzel bir gelecek arzu eden anne babalar, teknolojinin bu nimetleri ile barışık ama kontrollü olarak nasıl kullanılması gerektiğini çocukları ile birlikte planlamalı, buna ‘önce kendileri uyup’, çocuklarında da alışkanlık haline getirmelidir.

Yoksa telefona çıkan arkadaşımın dediği gibi, “Hocam, kusura bakmayın herhâlde çocuk sizi tanıyamadı, özür dilerim!” deme mahcubiyeti HİSsediliyor.

Kaybedilen duygular çocukla yeniden kazanılabilir

Günümüz insanının en çok düştüğü ruh hâlidir “duyarsızlık.” Birçok insan, duyarsızlaştırdıkları kalpleri ile çevresindeki insanlara acı verir de farkında değildir. Kimi zaman eşine, kimi zaman çocuğuna, iş yerindeki arkadaşına, sokaktaki komşusuna…

Çoğu güler yüzlü, hoş sohbet insanlar olsa da, tebessümleri kalplerinin değil, akıllarının kontrolündedir duyarsızların, içlerinden geldiği için değil, yeri geldiği için güler ve ağlarlar. Çünkü duyarsızların dışları var, içleri yoktur.

Duyarsız bir erkek, evlenip bir hanımefendinin kocası olsa, erkek olmayı “adam olmak” için yeterli zanneder. Eş olmanın keyfini, eşine eşlik etmekte değil, eşini kendisine hizmet ettirmekte arar. Bir insanı ezmek, aşağılamak, onu tersleyip bir çocuk gibi azarlamak utandırmaz duyarsız bir kocayı. Yüzü kızarmaz örneğin eşinin karşısında, mahcubiyet HİSsetmez, mahcup olunacak bir yerde…

Veya duyarsız bir kız, evlenip anne olduğunda “anne olmaktan kaynaklanan” itibar zannı ile zehir eder aile yaşamını. Çocuğu kendi sözünü dinlemese sinirlenir, çıldırır. Eşi çocuğuna azıcık destek çıksa “Beni onun yanında küçük düşürüyorsun” diye eşini de, kendi itibarını da ayaklar altına almaktan çekinmez. Küser örneğin duyarsızlar. Kendi sevgisinin yokluğunun acısı ile terbiye etmeyi öğrenmiştir kendisini terbiye edenler zira...

Yahut duyarsız birisi öğretmen olursa, kendisine emanet edilen çocukların canını yakar. Kimi zaman “onları daha iyi eğiteceğim” diye, kimi zaman “sizden adam olmaz” diye minicik kalpleri de kendi kalbi gibi duyarsızlaştırır. Ve duyarsızlaşan çocukların elde ettikleri “mekanik başarılar” ile kendisine teselli arar…

Zira kalp duymayı bırakınca, aklın gücü artar. Ancak aklın gücü kalp olmadan arttıkça “feraset” kaybolur, kişi geleceği öngöremez… Feraset, ancak duyabilen insana has değerdir. Duyamayan, göremez!

Duyarsızların yeniden duyması zordur… Zira duymak, acı verir duyarsızlara…

Zor durumda kalan bir kişinin gözyaşı, ona göre zavallılıktır, acizliktir. Acizliğini HİSsetmemek için, acizleri sevemez duyarsızlar.

Bir çocuğun ağlaması, çıldırtır örneğin duyarsız bir kalbi… O yüzden ağlamayan çocuklar ister duyarsızlar. Söz dinlemeyen, koşan, neşe içinde coşan çocuklara sinir olurlar.

Göz göze gelmekten korkarlar… Sanki gözlerinden içleri görünecekmişçesine hep kaçırır gözlerini sevdiklerinden…

“Anı yaşamak” yerine, hep bir sonraki anın planını yaparak tüketirler sevdikleri ile geçen bütün anları.

Çocukları olur, çocuklarının çocukluk dönemlerini göremezler… Yetişir gider çocukları, onların duygularına eşlik edecek vakit bulamazlar, yapacakları önemli(!) işlerden… Ve onların duygusal ihtiyaçlarını hep öteler dururlar, daha ötesi olmayacak bir zamana doğru…

Bir gün, ihmal ettikleri sevdiklerinin duyarsızlıkları ile karşılaştıklarında vefasızlıktan bahsederler… Hâlbuki duyarsızlık duyarsızlarla oluşan bir ruh halidir…

Duyarlılığa erişmek de duyarlı insanlarla olur…

Ve çocuklar duyarlıdır… Kabuk bağlamamış duyguları, içten gelen tebessümü, pazarlıksız düşünceleri ile duyarlılığını kaybetmiş insanların güçlü bir ilacıdır aslında çocuklar…

Yetişkinler, duyarsızca bir heybet içinde dik duruşları ile çocuklarını da kendileri gibi duyarsızlaştırmak yerine, çocuk ile çocuk olup, kendi duyarsızlıklarını onlarla tedavi etmeyi kendi kurtuluşları için bir şans kabul etmelidir.

Yaşamın insan ruhunda bozduğu ayarlar, çocukla çocuk olabilen bir yetişkinde yeniden düzene girer. Bir zamandan beri kaybettiği utanma duygusu da, mahcubiyet HİSsi de…

Çocuk bir şanstır… Allah’ın bir lütfu…

Yetişkin, çocuğun üzerinde kurduğu baskı ve zorlamalar ile onu da duyarsızlaştırmak yerine, ondaki coşku dolu duyarlı kalbi, kendi kalbine takviye yaparak ölü kalbini yeniden canlandırmayı becerebilmelidir...

 

Çocuk eğitimi adım adımdır

13 yaşında bir kız çocuğunun annesi, kızı et yemiyor diye görüşmeye geldi. “Neden et yemiyor ki?” diye sorduğumda “Bilmiyorum ama 6-7 yaşından sonra hiç et yemedi. Zorladığımızda kimi zaman inatla direndi, kimi zaman istifra edene kadar ağladığı oldu. Biz de gücümüz yetmeyince artık zorlamayı bıraktık.” dedi.

Annenin bu çaresiz hâlinden sonra genç kızla ayrıca konuşmaya başladık. “Ben et yiyemiyorum, midem bulanıyor, annem babam da beni anlamıyorlar.” dedi.

Kendisi ile uzun uzun konuştuk. Bunun nedenini birlikte düşündük. Çocukluk yıllarında neler yaşadığına değindik. Geçmiş yıllarla “duygusal bir bağ” kurduk. Hangi olaydan sonra et yememeye başladığını hatırlamaya çalıştı, önce hatırlayamadı. Sonra içi burkuldu, duygusallaştı ve ağlamaya başladı.

Daha sonra hatırladı bu durumun ne zaman başladığını: “7 yaşındaydım, babam bana bir kuzu almıştı. Apartmanımızın bahçesine bağlamıştık. Adını ‘Kuzucuk’ koymuştum. Okuldan geldikçe ona ot veriyordum, yapraklar toplayıp avucumda yediriyordum. Otları yerken elime nefesi geldiğinde çok hoşuma gidiyordu. Gözleri kara idi, bana baktığında sanki beni görüyor gibi geliyordu. Bazen onunla konuşuyordum. Çok mutluydum. Bir gün okuldan geldiğimde evde dayımlar da vardı. Kuzucuğu keseceklerini konuşuyorlardı babamlar. Ben inanamadım. Babam bunu nasıl yapar diye düşündüm. Babamın elindeki bıçakları görünce de korktum. Babama  ‘Yapma ne olur!’ diye yalvardım ama babam beni dinlemedi. Dayımla birlikte Kuzucuk’un yanına indiler. Annem ile ben pencereden bakıyorduk. Ben çok ağladım. Kuzucuk’un etlerini yukarı çıkarttı babamlar. Annem birazını pişirdi, sofrayı hazırladı. Kuzucuk aklıma gelince ağlamaya başladım. Babam kızdı bana, ‘Abartıyorsun’ dedi. Zorla et yedirmeye çalıştı. Ben daha çok ağladım. Sanırım işte o günden sonra bir daha et yiyemedim.”

Aslında eğitimde yaptığımız temel yanlışlardan birini bu genç kız da yaşamıştı.

Çocuk eğitiminde bir “tedricilik ilkesi” vardır ve oldukça önemlidir. Eğitim derece derece ve yavaş yavaş gerçekleşir. Çocuk, bir önceki duruma uyum sağlamadan, eğitimin bir sonraki durumu oluşturulmaz. Çünkü eğitimin ruha bakan bir yönü vardır.

Yetişkinler bazen çocukları kendileri gibi görüyor, kendileri gibi değerlendiriyorlar.

Hâlbuki çocuk, çocuktur, yetişkin değildir.

Bir yetişkinin karşılaştığı olayları anlamlandırması ile çocuğun anlamlandırması farklıdır.

Yetişkin, bir gereklilik olarak kurban keser ve onun için kurban bir “ibadet” anlamı taşır. Hâlbuki 7 yaşındaki bir çocuk ne ibadet bilir ne de gereklilik, o “Kuzucuğunu” bilir sadece.

Henüz duygusal yeterliliğe erişmemiş yaştaki bir çocuğun HİSsî bir bağ ile bağlandığı canlıyı kesmek, çocuk ruhuna zarar verir.

Bu zarar çocuğun kimi zaman etten tiksinmesi, kimi zaman kendisini duyarsızlaştırması ile sonuçlanır. Birçok yetişkin “Ben çocukken birçok kurban kesimi gördüm, bana bir şey olmadı.” dese de ruhun hangi olayda nasıl bir değişikliğe uğradığını kişi kendisi göremez.

Önümüzdeki hafta Kurban Bayramı.

Üzgünüm ama birçok çocuk kurban kesim alanlarında olacak. Kimi kesilen kurbanın gözüne bakacak, kimi saçlarına, kimi ise kasabın elindeki bıçağa…

Hâlbuki bir önceki kurbanın kesimini, bir sonraki kurbanlık hayvanın görmemesi için gözlerinin bağlanmasını tavsiye eden bir dinin hassasiyeti çocuklardan neden esirgenir anlamak oldukça zor.

Duyarlı bir ebeveyn, çocuklarına kurban ibadetini sorunsuz bir şekilde aktarmak istiyorsa, eğitimde tedricilik ilkesini kullanmalıdır.

Buna göre çocuklar 7 yaşından önce kurban kesimi görmemeli, Kurban Bayramı’nı bir “bayram” olarak tanımalıdır.

12 yaşına kadar olan çocuklar ise kurbanı “kesim anında” değil, kesildikten sonra görebilir, kurban etinin işlenmesinde ailesine destek olabilir.

Çocuklar ancak 12 yaşından sonra kesimlerde bulunabilir ve kurban kesiminde ailesine yardımcı olabilirler.

Çanakkale 18 Mart Üniversitesi’ne teşekkürler

Geçen hafta, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Senatosu, Anadolu kültür ve değerlerini ön plana çıkartan pedagojik bakış açısını değerli bulup şahsıma “Fahri Doktora” unvanı verdi. Bir uzman için 74 kişilik senato heyetinin takdirini kazanıp doktora unvanına layık görülmek farklı bir duygu imiş… Kişiye cesaret veriyormuş… Çanakkale Üniversitesi’nin sayın rektörü ve senatosuna duyarlılıklarından dolayı teşekkür ederim.

Yazarın 07 Ekim 2013 tarihli yazısıdır

Bir çocuk 7’sinde ne ise 70’inde de o mudur?

İnsan yaşamının en önemli dönemi çocukluk yıllarıdır.

Zira çocukluk, “HİSlerin” oluştuğu dönemdir.

Hisler, bir kişinin kişiliğini oluşturan en temel dürtü kaynağıdır.

Mesela, çocukluk yıllarında kendisine “saygıdeğer” olarak davranılmamış, kimi zaman küçük düşürülmüş, kimi zaman aşağılanmış ve ihmale uğratılmış bir çocuğun içinde “değersizlik HİSsi” oluşur. Böylesi bir HİSsin oluştuğu kişi, yıllar da geçse, içindeki bu HİSten kurtulmayı kolay kolay başaramaz.

Zira HİSler kalıcıdır, söküp atılması oldukça zordur.

Hisler, kişinin huyunu oluşturur. Huyun kontrolü, aklın elinde değil, “duyguların” elindedir. Duygular HİSlerin artık şekle bürünmüş halidir.

Çocukluk döneminde “güvensizlik” HİSsi oluşmuş olan bir kişi, yetişkinlik döneminde kimseye kolay kolay güvenemez. Böylesi bir kişinin siz ne kadar aklına hitap etseniz ve güven dolu sözler söyleseniz de o kişinin “duygularını” değiştirmedikçe güvensizlik HİSsini yok edemezsiniz. Bir kişinin duygularının değişmesi ancak kendisine hitap eden kişiye “tam bir güven” duyması ile olur.

Yetişkinlik yıllarındaki psikolojik problemlerin birçoğunun kaynağı çocukluk hatıralarından edinilen böylesi HİSlerdir.

Kurtulunamamış HİSler kişide psikolojik problemlere yol açar…

Çocuk zihni savunmasızdır.

Bir yetişkin çocuğa nasıl davranıyorsa, çocuk, kendisinin öyle davranılması gereken biri olduğuna inanır.

Kendisine yapılan kötü muameleyi, o yetişkinin insana “saygısızlığı” olarak değil, kendisinin “saygıya değmeyen biri” olduğundan kaynaklandığını zanneder.

Bu yüzden bir ebeveyn çocuğuna ne kadar kötü davranırsa davransın, çocuk ertesi gün yine de kendisine kötü davranan ebeveyninin yanına sokulur, ona yaranmak için “şımarmaya, yılışmaya” başlar. Bu, ebeveynine ihtiyacı olduğu için bir çıkar arayışı değil, değersiz olan kendisini ebeveynine yeniden kabul ettirme çabasıdır.

Bir anne kızgınlık anında çocuğunu “Geri zekâlı mısın nesin sen de be!” diye aşağılasa, bu sözü işiten çocuk daha çok gülmeye ve yılışmaya başlar.

Aslında bu bir çocukluk dramıdır.

Zira burada çocuk, annesinin kendisine hakaret ettiğini düşünmez, kendisinin aslında gerçekten geri zekâlı biri gibi olduğuna inanır.  Ve geri zekâlı olan kendisini annesine sevdirmek için ekstra bir “sevimlilik” çabasına girişir, daha çok hoplar, daha çok zıplar, dil çıkartır, güler… Bu durum çocuk açısından kendini sevdirme çabası olsa da, yetişkin için çoğu defa çocuğun şımarması olarak yorumlanır…

Eğer çocuğun davranışlarının temelinde yatan HİSler ebeveyni tarafından doğru olarak algılanmaz ve o HİSlerin onarımı için gerekirse çocuktan özür dilenmez ise çocuktaki bu HİSler bir süre sonra kalıcı hale dönüşür.

Kendisinin geri zekâlı gibi olduğuna inanan bir çocuk, artık okulda da garip garip davranışlar sergiler, derste öğretmenini, teneffüste arkadaşlarını bunaltır… Aslında böylesi durumlarda çocuğun aradığı şey “değerlilik HİSsidir”. Ve bunu o çocuğa kim verirse, çocuk onunla sükûnete erer.

Bütün bu HİSlerin en yoğun kazanıldığı dönem, 6 yaş öncesi dönemdir. Atalarımız, “Bir çocuk 7’sinde ne ise 70’inde de odur” diye boşuna söylememiş olsa gerek...

 

İnsan değerlidir

9 yaşlarında bir kız çocuğunu getirmişti ailesi. Çocuklarının son zamanlarda iyice içe kapandığını, çevre ile ilişkisini neredeyse tamamen kestiğini anlatmışlardı.

Aileyi dinledikten sonra, bir de kızlarını görmek istedim.

Geldi yanıma çocuk…

Daha odaya girdiği anda içim sızladı.

Omuzları yukarı kalkmış, baş omuzlar arasına saklanmış, eller yürürken sallanmaz halde bedenin yanında unutulmuş, adımlar kısa, küçük ve ürkek.

“Sorun nedir?” diye sordum, “Neden buraya geldiniz?”

Çocuk, “Annem babam beni biraz çekingen buluyorlar da o yüzden.” dedi.

- Peki, sence, çekingen misin?

- Bilmem… Belki… Biraz…

- Buraya girerken de çekinerek mi girdin?

- Hı hı…

- Yeni gittiğin yerlerde mi çekiniyorsun hep?

- Evet, onun için ben de bir yere gitmek istemiyorum. Çünkü bir yerlere gidince, birileri ile konuşmak zorunda oluyorum, kalbim hızlı hızlı atıyor, terliyorum.

- Neden?

- Bilmiyorum…  Yanlış bir şey yapacağım gibi geliyor sanki. Yanlış şeyler söyleyeceğim. Komik duruma düşeceğim diye korku oluyor içimde. Bazen de karşımdaki kişinin beni azarlayacağını düşünüyorum. O zaman da konuşmak istemiyorum.

- Çevrendeki en kızgın kişi kim?

- Hımm… Annem… Ama annemi ben kızdırdığım için kızıyor, yoksa kızmaz ki!

- Nasıl kızdırırsın mesela anneni?

- Onun dediğini yapmayınca kızar hemen. Ben de onu kızdırmamak için dediğini yapmalıyım.

- Yapmazsan?

- Bağırır o zaman…

Çocuğu dinledikçe nasıl da ‘suçluluk HİSsi’ edindiğini içim acıyarak gördüm.Annesi ona kızsa da, azarlasa da, çocuk her halükârda kendini suçlu HİSsediyor. Daha o küçük yaşta, annesinden edilgen olmayı, karşısındaki kişinin isteğini yerine getirmeyince nasıl da aşağılanacağını bizzat öğrenmişti.

Böylesi bir öğrenme, kalıcı bir öğrenmedir.

Zira insanın öğrenmesi iki şekildedir. Biri ‘zihin’ ile, diğeri ‘ruh’ ile.

Zihinsel öğrenmeye ‘ezber’, ruhsal öğrenmeye ‘edinme’ diyoruz. Ve edinilmiş bilgiler kişiliğin bir parçasını oluşturur. Ürkeklik, korkaklık, çekingenlik veya agresiflik gibi.

İnsanın duyması da iki şekildedir. Biri ‘kulak’ ile, diğeri ‘ruh’ ile.

Kulağın duymasına ‘işitme’, ruhun duymasına ‘HİS’ diyoruz. Hisler duyguların tetikçisidir. Duygular ise davranışları oluşturur.

Ruhta uzun süre kalıcı HİSler, ‘huy’ olan davranışa dönüşür.

Huylar kalıcıdır.

Çekingenliği için yanıma getirilen çocukta da kalıcı olan HİSler ‘suçluluk’ ve ‘değersizlik’ idi. Ve bu kalıcı HİSlerle çocuğun başı omuzlar arasına saklanmış, ürkek bir kuş gibi insanlardan uzak duruyordu.

Bu çocuğun annesi ile duygusal bir bağı olduğu için, annesinin kendisine kızmasını ‘ruhu’ ile dinliyordu. Ruhunda duydukları, HİSlerini oluşturmuştu. Böylece çocuk, aslında, aşağılanmayı kitaplardan değil, bizzat kendi ruhunda yaşayarak öğrenmişti.

Bir ebeveynin çocuğuna bağırması, aşağılaması, belki o an işe yaramış olabilir ve belki çocuk ebeveynin istediği davranışı yerine de getirmiş olabilir. Ancak atılan taş ürkütülen kurbağalara değmez. Bir iş yaptırma uğruna çocuğun ‘değersizlik HİSsi’ edinmesi ve bu değersizlikten kaynaklanan davranış bozukluklarına girmesi hiçbir anne-babanın işine yaramaz.

Asıl olan şey, çocuğa kendini değerli HİSsettirecek bir ebeveynlik tarzı benimsemektir.

Ve bu çocuğa bir lütuf değil, onun yaradılıştan hakkıdır.

Zira çocuk, siz değer verdiğiniz için değil, yaradılış gereği zaten değerlidir.

Siz onun bu değerini görseniz de, görmeseniz de...

Hiperaktif çocuklarda ilaç tek çözüm mü?

Günümüz anne babaları çocuklarının iki halinden oldukça şikâyetçiler: Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu.

Çocukların bu durumundan öğretmenler de rahatsız, onlar da sınıfta düzeni sağlamakta zorluk çekiyorlar.

Ve ben başka bir şey daha söyleyeyim, aslında bu durumdan çocukların bizzat kendileri de oldukça rahatsız. Her an anne babasından “yeter, dur” diye laf işitmek veya öğretmeninden “bıktım artık senin şu sınıfın içinde gezinmelerinden” diye ikazlar almak o çocuk açısından da oldukça bunaltıcı bir durum…

Peki, nedir bu hiperaktivite denilen şey?

Öncelikle bilmek lazım ki, çocuğun hareketliliği onun elinde olan bir davranış değildir. O, kamçılanan bir koşu atı gibi sağa sola koşmak zorunda olduğu için hareketlidir… İçsel bir dürtünün kendisini zorlaması halidir hiperaktivite… Hiçbir çocuk “hmmm ben şimdi koşmak istiyorum, sağa sola çarpmak istiyorum” diye aklı ile düşünüp böylesi eylemi gerçekleştirmez. Çocuk ne HİSsediyorsa onu yapar…

Bu HİSsetme işi, bazen “çocuk” fıtratının doğasından kaynaklanır ve bu sayede çocuklar “fiziksel gelişimlerini” tamamlarlar. Bazense çocuğun çevresi çocuğa ekstra dürtü verici bir ortam oluşturduğu için çocukta hareketlilik gözlemlenir.

Birincisinden yola çıkarsak, çocuğun zaten çocuksu halinden kaynaklanan hareketlilik onun bir “ihtiyacıdır” ve çocuk bu hareketlilik ile “fiziksel gelişimini” gerçekleştirmektedir…

Eğer “ihtiyacından kaynaklanan hareketliliğine” engel olunursa çocuk “sakar” olur…  El, kol, parmaklarını bütün vücudu ile uyum içinde kullanmakta zorluk çeker. Örneğin, çocuk 5-6 yaşına geldiği halde bir sürahiyi kaldırıp bir bardak suyu doldurabilecek yeteneğe erişemez… Ya suyu bardağın dışına döker ya da bardak dolduğu halde suyu dökmeye devam eder. Böylesi bir durumda kalmak çocuk açısından sanki çok mutluluk verici bir şeymiş gibi, bir de ebeveyninden “ne yapıyorsun sen, bırak bakim onu” diye azar işitirse, işte ebeveynin bu davranışı çocukta “ekstra dürtü” oluşturur… Bu azarı işiten çocuk, yerinden kalkar ve anlamsız hareketler yaparak sağa sola koşmaya başlar, yılışır, güler, şımarır… Biz biliyoruz ki hiperaktif zannedilen birçok çocuk aslında üzerindeki baskı ve zorlamalar nedeni ile kıpır kıpır ve hareketlidir… İster ödev, ister sınav yüzünden, isterse de tertip ve düzen içinde olması için baskı yapılan çocuklar üzerlerindeki bu baskıları “HİSsetmemek” için kendilerini “hareketliliğe” veya “duymamaya” verirler…

Şiddet, çocuğu duyarsızlaştırdığı gibi, aynı zamanda hareketli kılar…

Aile içinde, kendi yaşının üzerinde beklentiler oluşturulan çocukların ruh hali budur. Onlar, bir yere koşan değil, kendilerinden kaçan çocuklardır.

Baskı ve zor altında tutulan çocukların haricinde bir de tükettikleri gıdaların verdiği dürtülerle hareketlenen çocuklar var ki bunlar belki de günümüzün en trajik yaşam öyküsünü süren çocuklardır.

Hazır gıdaların tadını, kıvamını, dayanıklılık süresini artırmak veya renk vermek amacı ile kullanılan kimyasal katkı maddelerinin, çocukların zihinsel yapısına verdikleri “dürtüler” ile onun davranışlarını anormalleştirdiğini artık biliyoruz…

Örneğin, E102 numaralı “tartazin” gıda renklendiricisi ile renklendirilmiş yiyecekleri tüketen çocuklarda sadece “hiperaktivite” bozukluğu oluşmuyor, aynı zamanda, bu çocuklarda burun üşümesi, yüz cildinde hassasiyet, aspirin duyarlılığı oluşturduğundan dolayı Finlandiya, Norveç ve Avusturya’da yasaklanmış durumda…

Veya E110 gıda boyası ile renklendirilen, unlu gıdalar, pasta, tatlı, çerez, dondurma, içecek, konserve balık, hazır çorba ve bazı şuruplar çocuklarda hiperaktiviteye sebep olduğu gibi, rinit (burun akması), burun tıkanıklığı, hazımsızlık ve iştahsızlığa yol açtığı gerekçesi ile Norveç’te yasaklandı.

Bütün bu gerçeklerden yola çıkarak, bir çocuğun hiperaktif olduğunu iddia edebilmek için, önce o çocuğun üzerinde ekstra dürtü oluşturan sebepleri dikkate almak gerekir. Aksi takdirde, bir yandan çocuk sentetik gıdaları tüketirken, diğer yandan da çocuğa “dur, yapma” demek veya  “bu çocuğu durduramıyoruz” diyerek ona ilaç vermek oldukça yanlış bir tedavi yöntemi olur.
 

Üniversiteye sınavsız giriş olur mu? (2)

Başarılı bir eğitimin en temel unsuru, eğitim alan kişinin “bireysel yatkınlıkları” ile eğitim konusunun uyumlu olmasıdır.

Bu durum eğitimin “kendindenlik” ilkesi ile yürümesini sağlar. Öğrenci iç motivasyonla eğitim sürecini devam ettirir. Zaten merak ettiği konuları okulda daha da derinleşerek öğrenmek eğitimi keyifli hale getirir.

Bireysel yatkınlıklara göre eğitim sistemi kurgulanmadığı takdirde, öğrenmenin sürekliliği için birtakım motivasyon araçlarına ihtiyaç duyulur. Bu, kimi zaman eğitimin önemini anlatan “heyecan verici konuşmalar”, kimi zaman eğitimsiz kalınması durumunda geleceğin kötü olacağı ile ilgili “kaygı verici senaryolar” ile çocuğu eğitime devam ettirme çabasını gerekli kılar…

Misafir öğretim görevlisi olarak yurtdışındaki üniversitelerde ders veren ülkemiz öğretim görevlilerinin oradaki ilk izlenimleri genelde “öğrencilerin nasıl da ilgili” olduklarıdır.

Acı, fakat gerçek bir durumdan bahsedecek olursak, ülkemiz üniversitelerinde öğrencilerin birçoğu “bir an önce vizeleri, finalleri verip okuldan ayrılmaya” çaba harcıyorlar… Vaktinde mezun olamamak ve okulun bir yıl daha uzaması, “bir yıl daha tecrübe kazanma fırsatına çevirebilirim” diye değil, bir aşağılanmışlık HİSsi içinde “herkes mezun oldu bir ben kaldım” diye düşünmeye sebep oluyor.

Acaba ülkemiz üniversitelerinde kaç öğrenci var ki birinci tercihi olan üniversiteye yerleşmiş olsun.

Halbuki eğitimin kalitesi, kişinin kendi istediği mesleğin eğitimini alması ile mümkündür. Bu kaliteye erişmenin önündeki en büyük engel üniversite giriş sınavlarıdır.

“Sınav yapmadan her öğrenci istediği bölüme yerleşse, ne olur?” diye yetkililere sorulacak olsa, alınacak cevap “o zaman herkes hukuk ve tıp fakültelerine gitmek ister” olacaktır.

E, gitsin, çocuklar tıp fakültesine gitsin. Buna neden engel oluyorsunuz? Böylece binlerce tıp doktoru mezun olsun ülkemizden. Bir gün gelip de, hastanelerde doktor kadroları dolduğunda, özel muayenehaneler her köşe başında yoğunlaştığında, artık insanlar hekim aramak yerine, kaliteli hekim aramaya başladıklarında ve hatta hekimliğin bir iş olarak artık cazibesi kalmadığında, bu bölümlere ilgi zaman içinde azalacaktır.

Böylece gerçekten hekimlik kabiliyeti olan kişiler sahada sivrilecek, onlar zaten kendi kişisel yatkınlıkları ile elde ettikleri başarılar dolayısı ile isimleri ön plana çıkacaktır.

Şu an, tıp fakültesine giremediği halde belki de dünyanın en iyi cerrahı olacak bir kişi, peyzaj mimarlığı yapıyordur da ülkemiz bu gerçeğin farkında bile değildir… Kim bilir belki de, psikolojide dev bir isim olabilecek kabiliyetlere sahip kişiler, sınav kapıları önünde her yıl dolaşıp duruyordur da bu kabiliyetten ülkemiz mahrumdur, bilim dünyası mahrumdur.

Olmaz böyle şey diyerek hemen önyargıya kapılmamalı. Alın size bir örnek, Hollanda’da bırakın öğrencileri bir ön eleme ile üniversite eğitiminden yoksun bırakmayı, kişi, “lise mezunu olmasa bile”, 21 yaşın üzerinde olması şartı ile “buyurun” diye üniversite kapıları açılıyor. Ve bu kişiler ülkenin önde gelen bilim insanları oluyor.

Eğitimde özgür düşünceyi henüz yakalayamamış, klasik eğitimin dar kutusunun içine sıkışmış ülkemiz eğitim sistemi önce kendi “çokbilmişlik” kısırdöngüsünden çıkmalıdır…

Sınavsız bir üniversite giriş sistemi oluşumunda ikinci temel sorun “üniversite” sayısının yetersiz olması. Buradaki kısırdöngü ise içler acısı durumda. “Hadi ülkemizde bir seferberlik ilan edelim ve üniversite binaları kuralım kurtaralım şu çocukları sınav kapılarının önünden” diyecek olsak, “üniversite binası kurmak sorun değil, asıl sorun açılan üniversitelerde görev yapacak öğretim elemanı eksikliğidir” diye bir ön yargı çıkacaktır. Peki, öğretim elemanı neden yok ülkemizde, neden yüksek lisans ve doktora programları bolca açılmıyor diye “safça” bir soru sorduğunuzda acı tablo daha net ortaya çıkacaktır. Çünkü öğretim görevlisi olmak için kendinde heyecan duyanları da ALES isimli bir sınava girmesi şartı konulmuş… Hatta o da yetmez, bir de YDS isimli yabancı dil sınavına girme şartı var… Ama burası Türkiye ve “bilim dili anadil” olması gerekmez mi? Olmuyor işte, eğitimdeki bunca karmaşayı görmezden gelip “kendimizi kibir aynasında görmenin” acısını ülkemiz çocukları yaşıyor maalesef.

Hâlbuki öğretim görevlisi olacak kişileri, zaten kendileri oldukça zahmet çekerek eğitimlerini devam ettirmeye gönüllüler ise, onları “ön eleme” yaparak kapıda bırakmak yerine “süreç içinde doğal elenme” sistemini oluşturmak eğitimdeki kısırdöngüden çıkmayı sağlayacaktır...

 

Çocuklara düzen alışkanlığı nasıl kazandırılır?

Anne babaların şikâyetçi oldukları konuların başında, çocuklarına kazandıramadıkları “düzen” alışkanlığı gelir.

Kimi ebeveyn, 10 yaşındaki oğlunun elbiselerini katlayıp dolabına yerleştiremediğinden, kimisi 12 yaşındaki kızının yatağını dağınık bırakıp okula öylece gittiğinden yakınır.

Aile içindeki düzensiz yaşam nedeniyle birçok evde çatışmaların ardı arkası kesilmez.

Hâlbuki düzen, öyle bir “ruhsal kazanımdır” ki çatışma arttıkça düzensizlik de artar. Bir çocuğun kendi yaşamını düzene koyabilmesi, ancak o çocuğun duygu dünyasının düzenli olması ile mümkündür.

Öte yandan düzen, çocuklarda “belli dönemlerde” ortaya çıkan bir ihtiyaç hâlidir. Eğer anne babalar, çocuklardaki bu ihtiyacın oluştuğu dönemleri bilir ve bunu karşılamak için rehberlik ederlerse, böylesi bir çocuk hiç zorlanmadan düzenli yaşamı kendinde bir tarz hâline getirebilir.

Düzen, üç ayrı yaş döneminde ortaya çıkar, bunların ilki 3 yaş, ikincisi 10 yaş ve üçüncüsü de ergenlik sonrası dönem, yani yaklaşık 19-20 yaş dönemidir.

Çocuklara en kolay düzen alışkanlığı kazandırılacak dönem, 3 yaş dönemidir.

Bu yaşlardaki çocuklar dikkatle izlenecek olursa, onların “içsel bir yöneliş” ile düzen oluşturma gayreti içinde oldukları gözlemlenebilir. Şöyle ki: Çocuklar bu dönemde düzeni sağlayabilmek için önce “alan” oluşturma çabası içindedirler. Zira düzen, ancak belirlenmiş bir alan içinde gerçekleşen eylemdir. Sınırları belli olmayan bir yerin tertip ve düzeni sağlanamaz.

İşte çocuklar 3 yaş döneminde garip bir şekilde kendilerine “alan” oluşturmaya başlarlar. Masaların altına girer, masaların kenarlarını yastıklarla kapatırlar. Arkadaşları ile oynarken onlara ve kendilerine sınır çizerler, “Buraya sakın geçme” diye birbirlerini ikaz ederler. Bu yaş dönemindeki çocuklara ev içinde bir oyun çadırı kurulacak olursa, çocuklar bu çadırın içinde kendi yaşamlarını kurmaktan çok mutlu olurlar.

Çocuğun bu dönemde oluşturduğu alanlara ondan izinsiz girilemez, girilirse çocuk tepki verir.

İşte çocuğun kendi içsel yönelişi ile gerçekleştirdiği bu çaba fark edilemez veya engel olunursa, çocuk bir süre sonra artık masanın altına girmez olur, dolapların içine saklanmayı bırakır, kendi hayalî alanlarının sınırlarını kullanmaktan vazgeçer. Aslında bu trajik vazgeçiş, çocuğun kendini gerçekleştirmekten vazgeçmesi anlamına gelir.

Eğer ebeveynler bu dönemi kaçırırlarsa, bir sonraki düzen kazanım dönemi 10 yaş civarına denk gelir.

Bu yaş döneminde ise çocukta düzen ihtiyacı “kendi kişiliğini oluşturma mücadelesi” ile oluşur. Böylece, örneğin, kız çocukları, aynı annesi gibi çanta kullanmaya, erkek çocuklar babası gibi cüzdan taşımaya heves ederler. Çocuk böylesi bir döneme girdiğinde, onun kendi kişiliğinin oluşumunu da destekleyecek şekilde, çanta, cüzdan, gözlük kılıfı, kalemlik gibi gereçlerin temin edilmesi oldukça önemlidir.

Yine bu dönemde çocuğun sadece kendisinin kullanabileceği bir odası olursa, düzen alışkanlığı “aidiyet HİSsi” ile de pekişir, daha bir kalıcı olur. Ancak çocuğa verilen oda evdekiler tarafından “izinsiz” kullanılıyor, annesi çamaşırları o odaya seriyor, baba kendince odada değişiklikler yapıyor, girip çıkıyor ise böylesi bir çocuk “aidiyet duygusu ile düzen oluşturma gücünü” yitirir.

Eğer bu dönemde de ebeveyn çocuğuna gerektiği gibi rehberlik yapmadı ise, artık bir sonraki düzen ihtiyacının oluşacağı dönem beklenmelidir. Çocukla tartışmak, onu aşağılamak, baskı altına almak, cezalandırmak geçici düzen oluştursa da, uzun vadeli olarak bakıldığında çocuğun düzen HİSsini derinden bozar.

Çocukların ergenlik döneminden sonra oluşturduğu düzen, içsel bir düzen değil, dış dünyaya düzensiz görünmemek adına düzendir.

Arkadaşları odasına girdiğinde, akrabaları onun çamaşırlarını ve pijamalarını yerlerde gördüğünde oluşan “mahcubiyet” HİSsi ile başarmaya çalıştığı düzendir ki bu oldukça yorucu bir çabadır.

Bütün bu bilgiler ışığında bakıldığında, aslında ebeveynlerin çocukları ile çatışmasına gerek olmadığını görüyoruz. Eğer bir çocuk düzensiz ise bu onun bir kabahati değil, gelişim dönemlerinde kendisine yeterince rehberlik yapılamamış olmasının bir sonucudur.

Son bir not: Hangi dönemde olursa olsun, çocuğun düzenli olabilmesi, ancak o çocuğun kendisine saygı duyuyor olması ile mümkündür. Kendine saygıyı öğrenmemiş bir çocuğun duyarlılık dönemleri iyi geçse de o çocuk düzensizdir.

Yazarın 06 Ocak 2014 tarihli yazısıdır

Hiçbir çocuk yalan söylemez

"Önceki yıllarda, radyodaki canlı yayına bağlanan bir baba,

-"Hocam, siz çocuklara kızmayın, onları dövmeyin diye anlatıyorsunuz. Tamam, bunlar güzel laflar ama anlattığınız şeyler bizim çocuk için geçerli değil. İnanın, bizimki ancak baskıdan anlıyor, iyilik yapmaya gelmiyor" diye söze başladı.

Şaşırdım:

-Neden… Nesi var ki sizin çocuğunuzun?

Adam devam etti:

-Nesi yok ki? Yalancının teki. İki lafından biri yalan. Annesi de ben de artık şaşırdık kaldık. Dövdük olmadı, sövdük olmadı, nasihat ettik hiç olmadı. Bir gün elimde kalacak diye korkuyorum, o bana mısın demiyor.

-Kaç yaşında çocuğunuz?

-Daha, 10 yaşında. Yalanları öyle sıradan yalan değil hani. Tam bir profesyonel.Bakın ben size en son olayı anlatayım da siz bana hak verin. Geçende karnelerini aldılar. Akşam bekledim ki karnesini getirsin, göstersin. Ne gelen var ne giden.

‘Oğlum karneni almadın mı?’ diye sordum,

‘Baba artık karneler elle yazılarak doldurulmuyormuş. Millî Eğitim Bakanlığı karnelerin bilgisayar sistemi ile doldurulmasını mecbur tutmuş’ dedi.

Ben de ‘Olsun bilgisayarla doldurulmuş karneni getir o zaman’ dedim.

Oğlan hiç tereddüt etmeden ‘İyi de baba, bilgisayar sistemi çökmüş, okulda bazılarının karnelerini veremediler’ dedi.

Ben de ne yapayım, ‘İyi o zaman, aldığın zaman getirirsin’ dedim.

Ertesi gün işe gittim, içime bir kurt düştü. ‘Ya yalan söyledi de beni kandırdıysa?’ diye içim içimi yedi.

Eşimi aradım, ‘Çocuğun öğretmenini arayıp bir sor, bu çocuk yine yalan söylemiş olmasın’ dedim. Eşim öğretmenini aramış. Herkesin karnesini eksiksiz teslim ettiğini söylemiş öğretmen.

Sinirden, akşamı zor ettim. Eve geldim ‘Lan sen manyak mısın, beni katil mi edeceksin! Bu kaçıncı yalan! Öğretmenin karneni verdiğini söylüyor. Nerede karnen?’ diye baskı yapınca ağlamaya başladı.

‘Baba, karneler dağıtıldığında arkadaşım karneme bakmak için elimden çekti, ben de vermek istemeyince yırtıldı. Sen kızarsın diye söyleyemedim’ dedi.

Ben de ona ‘Oğlum yeter ki doğruyu söyle kızmam’ dedim ve yumruklarımı sıka sıka kendime hâkim oldum, bir şey yapmadım.

Ertesi gün iş yerinde yine krizlere girdim ‘Ya yine yalan söylediyse’ diye.

Annesini aradım, ‘Çocuğun karnesini yırtan o çocuk kimmiş, bir öğren. Sonra çocuğun annesine telefon et, sor bakalım öyle bir şey olmuş mu, anlattıkları doğru mu?’  dedim.

Akşam eve geldiğimde öğrendim ki bu anlattığı da yalanmış. Hatta eşimin telefon ettiği çocuğun annesi de kendini suçlu HİSsetmiş. Bu sefer patladım.  Ne yalan söyleyeyim, güzelce dövdüm. Korkudan titremeye başladı, ağladı.

‘Tamam, baba vurma getireceğim karnemi’ dedi. Gitti, içeriye sakladığı karnesini getirdi. Bir de ne göreyim, tam 7 tane zayıf. Zaten altı üstü 7-8 dersi var, anlayacağınız hepsi zayıf.

Telefondaki öfke dolu bir sesle anlatmaya devam ediyordu:

-Siz şimdi radyoda güzel güzel konuşuyorsunuz. Çocuklara iyi davranın, kızmayın, onları sevin okşayın. Ben öyle davransam var ya, bu çocuk hepten yoldan çıkar. Bu kadar baskı yapmama rağmen yalan söylüyorsa, baskıyı kaldırsam ne olur düşünemiyorum bile.

Ne diyeceğimi, söze nereden başlayacağımı şaşırdım.Vicdanımla birlikte sordum:

-Sizin, kendiniz gibi bir babanız olsaydı… 7 tane de zayıfınız olsaydı… O karnenizi babanıza gösterebilir miydiniz?

Radyodaki kişi biraz durdu, sessizleşti.

-Bilmem… Galiba döver diye korkardım, gösteremezdim herhâlde. dedi.

Eğer bir çocuk anne babasına karnesindeki kırık notları göstermeye çekiniyorsa, bu utanç, çocuğa değil, ebeveynin bizzat kendisine aittir. Zira anne babalık, çocuğun eksik ve zayıf yanlarını deşeleyip onun yüzüne vurma, onu utandırıp mahcup etme işi değil, kırılmış bir çocuk kalbine tesellici olabilme becerisi geliştirmektir.

Ebeveyn, çocuğun zarar vericisi değil, tesellicisidir.

Daha da ötesinde, çocukların karnelerindeki başarı da başarısızlıklar da sadece çocukların kendisine ait değildir. O başarıda öğretmenin payının olduğu gibi, başarısızlıkta da öğretmen yetersizliğini hesaba katmadan, eğitim sistemindeki karmaşayı düşünmeden, bir ebeveyn olarak çocuğunuza yeterince rehberlik edip edemediğinizi sorgulamadan, “suçu” çocuğa yüklemek ne kadar zayıf bir pedagojik bakış açısıdır.

Pedagoji der ki hiçbir çocuk yalan söylemez.

Yalan, insan fıtratının değil, korkunun ürünüdür.

Ve bir çocuk yalan söylüyorsa, çocuğun kendisinin değil, çocuğa tesir eden yetişkinlerin tedaviye ihtiyacı vardır.

Yazarın 27 Ocak 2014 tarihli yazısıdır

Engellenen çocuk hırçın olur

Çocuk, yetişkin değil, “sadece” çocuktur.

Çocuktan bir yetişkin olgunluğu beklemek, çocukluk dönemini zarara uğratır. Böylesi bir beklenti onun “çocukluk yaşamına” da haksızlıktır.

Çocuk, çocukluk hayatını yaşayabildiği kadar ruhen sağlıklıdır.

Çocuksu bir hayat sürememiş kişilerin yetişkinlik yılları “duygusal yetersizlik” içindedir. Böylesi kişiler gergindirler, çabuk sinirlenirler… Birçok yetişkinin kendi eşlerine olan duyarsızlıkları, çocuklarına olan tahammülsüzlükleri, öfke kontrol bozuklukları bu yetersizliğin yıllar sonra dışa vurumudur…

Zira “öfke kontrol sistemi dengesi” çocukluk yıllarında oluşur. Duygularını yaşının gereği gibi yaşayamamış, ebeveyni ile ruhsal doyumlar elde edememiş kişilerin ortak dramı tahammülsüz oluşlarıdır…

Çocuğuna iyilik yapmak isteyen bir yetişkinin yapacağı en büyük iyilik, onun çocukluğunu yaşamasına izin vermektir.

Çocuklarda görülen bütün anormal davranışın temelinde onun çocukluğunun “engellenmesi” vardır.

Engelleme, fıtratın önüne geçmedir. Doğal akışın geciktirilmesidir. Çocuk, yaşamda engellerle karşılaştıkça güçlenir ancak engellendikçe agresifleşir.

Örneğin, hiçbir çocuk başlangıçta saldırgan değildir. O ancak, duygusal gelişimi aksarsa saldırganlaşır, hırçınlaşır. Erken yaşta çocuğun içinde uyanan hırçınlık HİSsi, onun öfke kontrol sisteminin bozulmasına neden olur. Öfke, irade gelişiminden önce uyarılırsa, irade öfkeyi kontrol edemez hâle gelir.

Duygusal gelişimini doğal bir şekilde sürdüren, engellenmemiş çocukların iradeleri, henüz uyarılmamış öfkelerinden, daha güçlüdür.

Yapılan bütün pedagojik araştırmalar gösteriyor ki, duygusal gelişimi engellenen, ebeveyni ile güvenli bağ kuramayan çocukların iradeleri zayıf oluyor.

Çocuk eğitiminin baskı, zorlama ve korkutarak olacağını zanneden ebeveynlerin çocukları, sadece aile içinde değil, çevresine karşı da yıkıcı olur.

Sadece duygusal gelişimi değil, sosyal, fiziksel, zihinsel gelişimi aksadıkça anormal davranışlar baş gösterir.

Örneğin, gelişimi gereği arkadaş ortamına ihtiyaç duyduğu bir dönemde çocuğun sokağa çıkmasına engel olunursa, oyun oynaması için “koşullar” öne sürülürse, böylesi çocuklar huzursuz, geçimsiz, anne babaya karşı asi hâle gelir.

Birçok ebeveyn çocuk eğitiminin “çocuğun engellenmesi” ve “koşullarını yerine getirmesi hâlinde ona imkânlar sunulması” ile olacağını zannediyorlar.

Hâlbuki çocuk eğitiminin iki temel yanlışı “engelleme” ve “koşul” öne sürmedir.

Çocukluk dönemi, koşulların öne sürülerek davranış oluşturma dönemi değildir. Onun “ihtiyaçları” koşulsuzca karşılık buldukça iradesi güçlenir, “Dersini yaparsan seni severim”, “Yemeğini yersen dışarı çıkmana izin veririm”, “misafirlikte akıllı oturursan dönüşte oyuncak alırım” diyerek çocuk yetiştirmek, onun duygusal gelişimini zarara uğratır.

Bir gün çocuğunuzun öfke nöbetleri geçiren, kapıları yüzünüze çarpan birine dönüşmesini istemiyorsanız onun duygu dünyasını doyasıya yaşamasına izin verin…

Ve bir gün “ben sana ne eksik ettim ki, bana böyle davranıyorsun” diye sorguladığınız çocuğunuzdan “ben hiç çocukluğumu yaşamadım ki” sözünü işitmek istemiyorsanız, ondan yetişkin davranışı beklemekten vazgeçin.

Çocuğun en mutlu olduğu an onun şartsız çocuk olmasına izin verildiği andır.

Bütün bunları neden söylüyorum. Yarıyıl tatili bitti, okullar açıldı.

Onlara okul, ödev, ders yüzünden baskı yaparak çocukluk yıllarını yaşanmaz hâle getirmeyin.

Çocukluk yıllarının doyasıya yaşanması, ödevden daha önemlidir.

Yazarın 10 Şubat 2014 tarihli yazısıdır

Kadın işi, çocuğu ile değil, insan olduğu için değerlidir

Geçen yıl bir aile, yaşadıkları sorunlar ile baş edememiş, boşanma noktasına gelmişti. Ayrılmadan önceki son bir çare olarak beni hakem seçmişler, yardım istediler.

Henüz 3 yıllık evlilerdi. Genç kadın 26, eşi 28 yaşında. Maddi problemleri yok. Adamın güzel bir işi ve iyi bir geliri var. Görünürde her şey yolunda gibi ama genç kadın ayrılmayı kafasına koymuş bir kere. Her ne kadar kocası “Ben de ayrılmak istiyorum” dese de, eşi kadar kararlı değildi.

Oturduk, konuşmaya başladık ama durum birbirlerini suçlar vaziyete doğru kaymaya başlayınca, ayrı ayrı konuşmaya karar verdik.

Kadın dışarı çıktı.

“Nedir sorun, bana anlatır mısın?” dediğimde, adam, başladı anlatmaya: “Hocam aslında fazlaca da bir sorunumuz yok. Ben Doğulu bir ailenin çocuğuyum. Evin tek erkeğiyim. Benden büyük abim 7 yaşında iken vefat etmiş. O yüzden, anne babam benim üstüme çok düşüyor. Bunun için ısrarla, çocuk sahibi olmamızı istiyorlar. Eşim ise, henüz kendini anne olmaya hazır HİSsetmediğini söylüyor. Annem bir keresinde eşimle tartışırken ‘Çocuksuz kadın, kadın değildir!” diye bir şey söylemiş. Eşim bu sözden sonra annemle bir daha konuşmadı. ‘Benim doğuracağım çocuğa annen ne karışır?’ diye tepki gösterdi. Ben, kendi ailem ile eşimin arasında kaldım. Yaklaşık 1 yıldır ne annemler bize geliyor, ne de eşim oraya gidiyor.” dedi.

Kocasını dinledikten sonra, kadını davet ettim içeri, “Nedir sizi buraya getiren sebep?” diye ona sordum.

Genç kadın, bam teline basılmış gibi, gerildi, “Artık yapamıyorum hocam… Bıktım, dayanamıyorum.” diye başladı anlatmaya, “Biz, evlendik ama aile olamadık daha… Kayınvalidem evimize öyle karışıyor ki, ne yediğimizden tutun, nereye gittiğimize kadar her şeyden haberdar olmak istiyor. Tamam dedim, olur dedim. Bunların hepsine evliliğim için katlanırım, dedim ama çocuk sahibi olmamız konusundaki ısrarı beni iyice germeye başladı. Sadece o değil, kayınpederim de öyle. Bana laf vurmak için, herkesin içinde “Bir kadının çocuğu yoksa vicdanı da yoktur!” demeye başladı. Kayınvalidem, artık hiç çekinmeden, “Çocuksuz kadın kadın değildir!” diye söylenir oldu… Beni çocuğumla seveceklerini açık açık söylediler. Bütün bu baskılar üst üste geldiği bir sırada eşimle tartıştık. Eşim, ‘Senin ne kadar anne olmama hakkın varsa, anne babamın da o kadar torun sevme hakkı var, buna engel olmazsın’ dedi. Ben, ‘Kendimi anne olmaya hazır HİSsetmiyorum’ dediğimde, ‘O zaman kendini hazır HİSsettiğinde evlenseydin, neden benim de başımı yaktın.’ deyince, şok geçirdim. İçimde eşime ait bütün duygular birdenbire yer değiştirdi. Kendimi o kadar çaresiz, değersiz HİSsettim ki…” derken dudakları titredi ve ağlamaya başladı.

O ağlarken, ülkemizdeki kadınlar için de ben de ağlamak istedim.

Hâlbuki kadın, çocuğu ile değil, önce, insan olduğu için değerlidir.

Bir kadının çocuk sahibi olmaması, onun aşağılanacağı bir durum değildir.

Kadın veya erkek fark etmez, bir kişinin henüz anne-baba olmamasını başına vurmak, konu komşu içinde bu özel durumunu dillendirmek, saygın bir davranış değildir. Bu, hem o kişinin ruh sağlığını ve hem de doğacak çocuğun ruh sağlığını tehlikeye atmak olur.

Konuşmalar, karşılıklı suçlamalar sürdü gitti…

Aşağılanmışlık o kadar incitici boyutlara gelmişti ki, yeniden bir araya gelmelerini sağlayamadık çiftin.

Başaramadık.

Ayrıldılar…

Henüz çocuğu yok diye bir ailenin yıkılmasına zemin hazırlamak, karı kocanın arasını açmak, etik ve ahlaki bir davranış değildir.

Vicdansızlığı, bir ailenin henüz çocuk sahibi olmamasında değil, bu özel durumu sağda solda ifşa edip, konuşma konusu hâline getirmekte aramak gerekir.

Yazarın 10 Mart 2014 tarihli yazısıdır

Saygın evlilik, saygılı bir iletişimin sonucudur

Yaşanmış bir olayın unutulmasını istemek anlamsız bir istektir.

Zira unutmak iradi değildir.

Kişi yaşadığı bir olayı unutmak istedikçe, zihin bu isteği kendine bir müdahale olarak algılar ve direnç gösterir. Daha çok akla gelir.

Aynı şey konuşmak için de geçerlidir.

Konuşmak bir ihtiyaçtır. Zihnin boşaldığı kanaldır. Zihin boşalmazsa, duygusal patlamalar olur. O yüzden önemlidir kişinin kendisini ifade edebilme özgürlüğünün olması.

Ancak, konuşmak yetmez. paylaşmak da gerekir. Kişinin bir odaya çekilip kendi kendine konuşması, onun zihnen boşalacağı anlamına gelmez. İnsan, paylaşarak konuşursa ruhen huzura erer, konuştuğu kişiye bağlanır…

Bugün aile içinde yaşanan birçok sorun, bu üç temel ihtiyacın karşılanamıyor olmasından kaynaklanmaktadır.

Geçmişte yaşanmış ve fakat çözüme ulaşılmamış hatıraların varlığıdır aile içinde huzursuzlukların temel sebebi…

Eşler, geçmiş ile ilgili hâlâ çözümlenmemiş bir konuyu açtığında, “Sen hâlâ unutmadın mı onu?” diye birbirlerine baskı yapıyorlarsa, bu baskı o evliliği mutlu kılmaz, eşi eşe karşı yabancılaştırır, soğutur… Eşler, çoğu defa problem yaşamak yerine, problemi görmezden gelmeyi bir marifet zannediyorlar. Hâlbuki mutsuz evlilikler, problemi olan değil, problemi çözemeyen evliliklerdir.

Birçok evlilik, iletişim problemleri nedeni ile kahır yükü hâlinde devam eder de kimsecikler bilmez. Bir evliliğin kalitesi, o evlikteki iletişim kalitesi ile ölçülebilir.

Konuşma özürlü olmadığı hâlde konuşamayan bir eşe sahip olmak, bunalım kaynağıdır.

Konuşmayan eşi olan bir kadın, çocuklarına hırçındır, yaşamda mutsuzdur…

Kendisi ile konuşmayan eşi olan kişiler, kendi içlerinde konuşmaya başlar ki, bu o insan adına gerçek bir trajedidir.

Eş, eşi ile konuşabildiği kadar evlidir.

Ancak, konuşmak yetmez. Kişi konuştuklarının karşılık bulmasını ister. Sözlerinin karşısındakine dokunduğunu HİSsetmek ister, yankı bulmaya ihtiyacı vardır zira insanın… Kendi duygularının karşıda yankılandığını gördükçe değerli olduğunu HİSseder insan.

Değersizlik HİSsi, yankı bulamamaktır.

Saygın bir evlilik, saygılı bir iletişimin sonucudur.
 

Anlamsızlık ve yanlış anlamlandırmalar

Bir davranışın kendisinden daha çok, o davranışa yüklenen anlam önemlidir.

Aile içi çatışmaların temelinde “anlamlandırma farklılığını” ilk sıralarda görüyoruz.

Örneğin, mutfak çöpünü dışarı çıkartması için oğluna seslenen bir anne, çocuğunun azıcık gecikmesine birden anormal bir tepki verebilir. Böylesi bir annenin öfke patlaması, çöpün çıkmaması değil, çocuğunun kendi sözünü dinlememesini “saygısızlık” olarak anlamlandırdığı içindir. Hâlbuki çocuğun gecikmesindeki “gerçek sebep” annesine saygısızlık değil, oyuna dalmışlığı olabilir.

Çocukluğu otoriter bir aile içinde geçmiş kişiler, anne-baba olup kendi çocuklarından bir işin yapılmasını istediklerinde, bu işin hemen yerine getirilmesini isterler. Böylesi yetişkinler, bir işin gecikmesini saygısızlık olarak anlamlandırır.

Çocukluğunu baskıcı, otoriter, hırslı yetişkinlerin yanında geçirmiş yetişkinler buyurgandırlar.  Buyurdukları işlerin yerine getirilmesi kendi kişiliklerinin onaylanması anlamındadır. Eksiklikler, kişiliğine saygısızlıktır.

Bir gün yanıma çocukları sebebi ile anlaşamayan bir ebeveyn gelmişti.

Kadıncağız çok dertliydi: “Hocam, eşim çok tahammülsüz. Geçen gün 5 yaşındaki oğlumuz koltukların üzerinde zıplıyor diye hem bana hem de çocuğa olmadık sözler söyledi. Artık kaldıramıyorum eşimin bu gergin hâlini.”

Eşine sordum “Nedir sorun?” diye. Hanımefendiden daha dertliydi: “Hocam, akşam vakti yorgun argın evime geldim, azıcık dinlenmeye ihtiyacım vardı. Oğlan sanki bana inat koltukların üzerinde zıplayıp duruyordu. ‘Zıplama, oradan in aşağı.’ dedim. Eşim ‘Ne var canım, çocuk değil mi, zıplasın biraz!’ deyince kan beynime sıçradı, kendimi kaybettim, bağırıp çağırdım artık ne yapayım.” dedi.

“Neden kan beyninize sıçradı ki?” diye sordum.

“Ben yorgunum, dinlenmek için eve gelmişim. Çocuğa yapmaması gereken bir şey söylüyorum, eşim eğer bana ‘değer’ verse aslında, yorgunluğumu anlar, ‘Oğlum, baban biraz yorgun, zıplama orada.’ derdi.” dedi.

Bu beyefendinin kanını beynine sıçratan şey, çocuğun zıplaması değil, değersizlik HİSsi idi. Çocuğuna bir baba olarak “buyurduğu” şeyin yapılmasının anne tarafından engellenmesi, onun kendini değersiz HİSsetmesine neden olmuştu. Eşinin kendisini anlamaması da değersizlik HİSsinin tuzu biberi idi…

Bir başka örnek vereyim.

Sorunlarına profesyonel bir yardım almak isteyen bir aile  ile görüşmüştüm.

Kadın, eşini şöyle anlatıyordu: “Hocam, eşim oldukça tahammülsüz biri. Özellikle akşam eve geldiğinde yemek hazır değilse, birdenbire morali bozuluyor, sinirleniyor, beni aşağılıyor. Azıcık beklese sofrayı hemen hazır edeceğim ama sinirlendiği zaman ‘İstemiyorum yemek memek!’ diyerek küsüp kenara çekiliyor. Bazen kendimi onun hizmetçisi gibi HİSsediyorum. Onu kızdırmamak için yemek yaparken sinir oluyorum kendi kendime. Eşimden nefret eder hâle geldim.”

Beyefendiye, neden böyle davrandığını sordum.

Biraz durdu, gözüme baktı: “Biz ailemizden böyle gördük. Bir kadının kocasına ne kadar saygı duyduğunu eşine hazırladığı sofrada görebilirsiniz. Eğer eşi akşam işten geldiği hâlde kadın hâlâ yemeği hazır etmemişse, eşine işte bu kadar saygı duyuyor demektir. Benim kızdığım şey, yemek değil, saygısızlık.” dedi.

Kadın yemeğe başka anlam yüklemiş, erkek başka... Sorun yemek sorunu değil, yemeğe yüklenen saygı sorunu idi…

Aile içinde bir davranışın gerçek anlamından daha çok, o davranışın eşler tarafından nasıl anlamlandırıldığı önemlidir.

“Eşimin beni anlamasını istiyorum” diyerek küsmek, iletişimi kesmek, sorunu çözmez, daha da büyütür.

Yazarın 07 Nisan 2014 tarihli yazısıdır

Yetişkinlerin yüreklerindeki zehirli hançerler

Kişinin ne olduğundan daha çok, kendini nasıl HİSsettiği önemlidir.

Bir kuşun kuş olmasından daha çok, kendini kuş gibi HİSsetmesidir önemli olan. Kendini kuş gibi HİSsetmeyen kuşlar uçamaz.

Nice çocuklar var ki aklı ile farklı, fikri ile farklı, çocuksu sevinci, hüznü ile farklı olsalar da, bu farkı fark edemeyen yetişkinlerin elinde perişan olup gidiyorlar… İçim acıyor…

Kimine “şımarık”, kimine “yaramaz” kimine ise daha bilimsel bir etiketle “hiperaktif” denilen çocukların yetişkinlerin ellerinden kurtulmak için çırpınışlarını seyrettikçe, bunalıyorum çaresizlikten.

Çocuk, yetişkin yetersizliğinin ilk kurbanıdır, maalesef…

Yetersiz ebeveynler görürsünüz. Örneğin, “Pedagog bizim çocuğa hiperaktif dedi.” bahanesinin arkasına saklanmışlardır… Artık kimse onlara “Nasıl çocuk yetiştirmişsiniz böyle, hiç yerinde durmuyor!” diyemeyecek, aksine “Allah sabır versin, böyle bir çocukla nasıl baş ediyorsunuz?” diye teselli edeceklerdir.

Ya da çocuğa erişemeyen öğretmenler görürsünüz, “Çocuğunuz ödevlerini yapmıyor, biraz evde ders yaptırın.” diyerek öğretmenlik görevini ebeveynlere devretmeye çalışan ve koca bir eğitim sisteminin anormalliğini çocuğa yükleyip “Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var galiba.” diyerek işin içinden sıyrılmaya çalışan öğretmenler…

Bir gün, ortaokula giden bir delikanlının farklı düşünme yeteneğini görmüş ve hayran kalmıştım. Sordum: “Okulda nasılsın, derslerin nasıl?” Cevap: “Sınıfın en tembeliyim.” Yeniden sordum: “Neden?” Cevap: “Derste hareketli olduğum için öğretmenim hep sınıftan çıkartıyor, müdür yardımcısına gönderiyor… Ama ben kımıldayamazsam, dersi anlamıyorum.”

Anlamaz, çünkü kinestetik zekâsı olan çocuklar kımıldamazlarsa akılları durur, anlayamazlar. Üstün zekâlı çocuklar kıpır kıpırdır. Eğer insan sevgisi ile dolu bir öğretmensen, çocuğu sınıftan kovmak, müdür yardımcısının yanına gönderip aşağılamak yerine, onun o hâlini saygı ile kabullenecek bir ruhsal genişliğe erişmen gerekmez mi?

Sordum çocuğa: “Müdür yardımcısının yanına gönderildiğinde kendini nasıl HİSsediyorsun?”

Cevap: “Çok değersiz…”

İşte buna “ben algısı” diyoruz…

Çocuğun ne olduğu önemli değil, kendini nasıl HİSsettiğidir önemli olan... Çocukluk yıllarında oluşan ben algılarının değişmesi de zordur, nice psikologlara gidersiniz de derdinize çare bulamazsınız.

Hani bir fıkra var ya…

Adamın biri kendini “arpa” zannediyormuş…

Bu yüzden bir türlü sokaklarda rahat dolaşamıyormuş… Kendisini kuşlar, tavuklar kapacak diye duvar diplerinde korka korka yürüyormuş…

Böyle yaşamak bir gün canına tak etmiş, tedavi olmak için bir psikoloğun kapısını çalmış.

“Ben kendimi arpa zannediyorum, tavuklardan korkuyorum bana yardım edin.” demiş.

Psikolog, “Birkaç seans görüşmeden sonra hiçbir şeyiniz kalmaz, endişe etmeyin.” diyerek görüşmeye başlamış bu talihsiz adamcağızla.

Çok değil, birkaç seans sonra, adam kendini iyi HİSsetmeye başlamış.

Psikolog son görüşmede adama sormuş: “Artık kendinizi hâlâ arpa gibi HİSsediyor musunuz?”

Adam, “İlahi psikolog bey, o günler eskide kaldı. Artık kendimi, insan olarak HİSsediyorum. Şimdi düşünüyorum da ne kadar saçma düşüncelermiş onlar, yardımlarınız için sağ olun var olun…” diyerek vedalaşmışlar.

Ancak birkaç dakika sonra adam nefes nefese tekrar odaya girmiş. Kapının arkasına saklanmış, korku dolu gözlerle psikoloğa bakarak “Ama psikolog bey, biz bir şey unuttuk… Tamam, ben arpa olmadığıma artık inandım ama bunu tavuklar ve kuşlar biliyorlar mı?” demiş…

Kişinin ne olduğu değil, kendini nasıl HİSsettiği önemlidir…

Aile içi sorunlar nedeni ile yanıma gelen bir çiftle konuşuyorduk. Hanımefendi bunalmış ve eşinden destek göremediğinden şikâyetçi olmuştu. Ona, “Sizce eşiniz sizi seviyor mu?” diye sorunca, “Eşim, seviyorum diyor ama bilemiyorum.” diye cevap verdi. “Neden bilemiyorsunuz?” diye sorduğumda çocukluk döneminin bütün trajedisi bir kelimeye sığdı birden: “Benim neyimi seviyor ki? Yani… Bilemiyorum…”

Çocukluk döneminde sevilmiş ancak varlıklarına değer görememiş çocuklar değersizlik HİSsi ile HİSlenirler… Onlar yetişkin olsalar dahi kendilerini sevilecek, sayılacak, mutlu olacak biri gibi HİSsetmezler…

Değersizlik HİSsini ne kendi çocuklarınıza ne de başkalarının çocuklarına yaşatmayın, bütün bir ömre zarar verecek zehirli hançerleri çocukların yüreklerine batırmayın. Acısı hiç unutulmuyor çünkü...

Yazarın 28 Nisan 2014 tarihli yazısıdır

Hakkını helal et oğlum

"Yerin bilmem kaç yüz metre altından son sözlerimi yazıyorum. Sokakta top oynamayı hep erteledim oğlum sana. Hakkını helal et.

Pişmanlık, ertelediklerinin aklına takılmasıymış insanın… Ve demek ki artık erteleyecek günü de kalmayınca duyulan acı böyle bir şeymiş: Hakkını helal et…

Ne de çok şey ertelemişim, aklıma geliyor…

Bisiklete binmek isterdin mesela benimle hep. Hatırlar mısın? ""Yarışalım, ben seni geçerim valla!"" diye sevine sevine dolanırdın etrafımda… Benimse aklımda geçim telaşı. Tebessüm ederek ""Şimdi olmaz"" diye ertelerdim…

Hani bir kere de pastaneye gitmek istemiştin benimle. ""Baba n’olur birlikte pasta yiyelim, hem limonata da içeriz."" demiştin… Ben ""sonra"" demiştim, sonrasının olmayacağını bile bile… Şu an canım pasta çekti… Yok yok, canım seni çekti oğlum… İçimde bir yangın, canım seni çekti…

Söz… Bu sefer gerçekten söz, çıkınca pikniğe gideceğiz… Kırlarda koşacağız özgürce, hem annen de katılır bize… Mızıkçılık yok ama! Ben seni geçince ""ama babaaa"" demeyeceksin, darılırım sonra…

Yok yok, darılmayacağım bundan sonra…

Mesela dersini yapmadın diye kızmayacağım, vaktinde yatmadın diye söylenmeyeceğim… Hatta oturur birlikte seyrederiz senin sevdiğin filmleri… Hem mısır patlakları hazırlar annen de bize… Göreceksin yapacağım bunları…

Ertelenmişlik nasıl bir duyguydu bilemiyorum babacığım, ama ertelemişliğin pişmanlığı yakıyor içimi bir bilsen…

Niyeyse, aklıma sünnet olduğun günkü ağlayışın geldi birden, annenin teselli etmek için ""ağlama kuzum"" demesi… Ben, ""erkekler ağlamaz"" demiştim, hatırlar mısın? Hakkını helal et oğlum, insan ne HİSsederse onu yaşamalıymış, bunu geç anladım. Bundan sonra ağlayacaksan doyasıya ağla, sevindiysen doyasıya gül, duygularına engel olamayacağım artık…

Hani sana hep anlatırdım ya, Yunus AleyHİSselam karanlık bir gecede denize düşmüş ve Allah’tan başka hiçbir umut kalmamıştı… Öyle işte, Allah’tan başka umut kalmayınca, çırpınışlar da bitiyormuş oğlum… Ben telaşlı değilim, sen yeter ki annene söyle, o da hakkını helal etsin… Yeri geldi üzdüm onu, neydiyse telaşım şu üç günlük dünyada… Söyle annen, eğer sağ çıkarsam söz, onu bir daha üzmeyeceğim… Bir de unutmadan söyleyeyim, hani hep ""sonra"" diye ertelediğim annenin o çok beğendiği küpeler var ya, çarşıda gidip gelirken baktığı… Aslında para biriktiriyordum gizliden gizliye, sürpriz yapacaktım… Biriktirmiştim de hatta ama vakit bulup alamadım bir türlü… Üzgünüm oğlum, her günün yarını var sandım... Ama sen erteleme, git al annenle o küpeleri… Erteledikçe değil, anı yaşayınca insan mutlu olurmuş, bunu geç anladım…

Sakın üzülme, eğer buradan çıkamazsam…

Üzülme oğlum, sana onurlu bir yaşam bırakıyorum…

Baban hiç çalmadı, harama el uzatmadı… Zordu geçim bunu inkâr edemem…

Söylemesem de okul masraflarınız ağır geliyordu, bunu annen de bilir, sor istersen…

Mesela, senin o çok istediğin sırt çantası vardı ya hani, üstünde çizgi film resimleri olan, adı neydi hatırlayamadım şimdi… Ben ""alalım"" dedim de, annen kulağıma fısıldamıştı, ""üç kuruş daha üstüne koysak, pantolon alırız, çocuğun pantolonları eskidi hep"" diye… Çaresizlik zordu oğlum, öbür çocuklara baktım çanta alıyorlardı, sana baktım gözlerime bakıyordun… Bir şey diyemedim bilmem fark ettin mi, ""gelin başka yere bakalım"" dedim sonra… Sen ardımdan gelirken, çok ağladı gözlerim ama belli etmedim… Hakkını helal et, ben seni çok sevdim… Ama babalığı beceremedim oğlum…

Helal et mesela, canın elma çekmişti yemekten önce, hatta bir ısırık almıştın… Bense ""önce yemek, sonra elma"" diye ısırdığın elmayı elinden almıştım… İnsan bu, unutuyor işte, unuttum sonra elmayı tekrar vermeyi o telaşla… Eğer canın hâlâ çekiyorsa, onu dolabın üstüne koydum, tabureyi koy da al… Annene söyle ""babam izin verdi, yiyebilirmişim"" de…

İnsan oksijensiz kalınca değil, erteledikleri hatırına düştükçe bunalıyormuş oğlum, bunu geç anladım…

Hakkını helal et...

 

Çığlık atma eğitimi çocukları korur mu?

"Kabahat Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Ayşenur İslam’da değil, ona, çocukların kendisini tacizden koruması için ""çığlık atma eğitimi"" verilmesinin ""pedagojik"" yanlış olduğunu söylemeyen danışmanlarında galiba…

Zira az çok ""pedagoji"" bilen bir kişi, çığlık atma eğitiminin olmayacağını da bilir.

Çığlık, ""öğrenilen"" bir davranış değil, içsel bir reflekstir, zorda kalan kişinin istemsizce ortaya koyduğu savunma durumlarından biridir.

Refleks davranışlar, öğrenilmez, o, ruhun bir halidir. Kişi, yaşamını tehlikede HİSsettiğinde önceden hiç de planlamadığı bir refleksle o tehditten kurtulmaya çalışır. Bu, bazen tekme atma, ısırma, yerden bir şey alıp vurma şeklinde olabileceği gibi, bazen de çığlık çığlığa bağırma şeklinde ortaya çıkabilir.

Çocuğun hangi olayda, nasıl bir savunma ile ""saldırıya"" girişeceğini önceden bilemeyiz.

""Yaşamda kalma çabası"" da diyeceğimiz bu durum, çocuğun ""mizacına"" ve tehdidin nasıl ""algılandığına"" göre değişir. Kimi çocuk böylesi bir durumda tepinir, vurur, ele avuca sığmazcasına çırpınır, kimi çocuk fırsatını kollar pire gibi oradan kaçıverir.

Çocuğa ""böyle olursa, şöyle yap"" diye eğitim vermek, onun kendi mizaç yapısından kaynaklanan ""doğal"" savunma mekanizmasını bozar. Çocuk, belki bu durumdan kurtulmak için zarar vericinin elini ısırıp kaçacakken, kendisine öğretilen ""çığlık atma"" işine odaklandığı için savunmasız kalabilir.

Aslında sorun, zorda kalan çocuğun ne yapacağını ""bilememesinden"" değil, doğal tepkisini ortaya koymaktan ""çekinmesinden"" ve kendisine zarar verileceğini ""HİSsetmemesinden"" kaynaklanmaktadır.

Yaptığımız çalışmalarda görüyoruz ki bazı çocuklar kendisine yönelik taciz girişiminin başlangıcını ""sevgi"" gibi algılıyor. Çocuktaki bu yanılgı, genellikle ""mahremiyet eğitiminin"" yetersizliğinden kaynaklanıyor.

Mahremiyet eğitimi, bir ""saygınlık"" eğitimidir. Çocuğun kendini bir hanımefendi gibi HİSsetmesi, bir beyefendi gibi algılamasının eğitimidir. Böylece çocuk, ""şapur şupur"" öpülüyor olmaktan değil, ancak izin alınarak kendi bedenine dokunulabileceğini bir yaşam tarzı olarak edinir.

Birçok büyükanne-baba var ki torunlarını daha küçük yaşta ""pipisi, poposu"" demeden öpüp sevmekten mutlu oluyorlar. Hâlbuki mahremiyet duygusu gelişmesi için çocuğun mahrem yerlerine dokunularak sevilmez… Bu, çocuğun kişiliğine de saygısızlıktır.

Ya da birçok ebeveyni görüyoruz ki 7 yaşından büyük çocukların odalarına giriş çıkışta fütursuzca davranıyor, onların giyinip soyunmalarına aldırış etmeden yanlarında bulunabiliyorlar. Hâlbuki çocuk, mahremiyet sınırlarının nerede başlayıp bittiğini ebeveynin kendisine HİSsettirmesi ile edinir. Çocuğun ebeveyninden HİSsettiği bu saygınlık sınırını bir yabancı ihlal edecek olsa bunu tehdit olarak algılar, tepki verir. Ve eğer bir çocuk tepkiselliğini ortaya koyabilirse böylesi bir çocuk ile yetişkinler kolay kolay baş edemez.

Oyuncak mağazasına giren bir çocuk, orada çok istediği bir oyuncağı almayan anne babasına tepki için nasıl ki yerlere yatar, tepinir, baş edilemez bir hale gelir… Ve böylesi bir çocuğu o an kucağa almak, zorla bir yere götürmek neredeyse imkânsızsa, kendini tehdit altında HİSseden bir çocuğun da kontrol altına alınması işte bu kadar zordur.

Zira çocuğun içsel yapısında kendini korumak üzere bir saldırganlık mekanizması vardır.

Bu mekanizmanın sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için çocuğun, küçüklükten itibaren ebeveyni tarafından korkutulmamış, sindirilmemiş, aşağılanıp ürkütülmemiş olması ve yeterli düzeyde mahremiyet eğitimi alması ile mümkündür. Tacize uğrayan çocukların birçoğu, o zor durumda ne yapacağını ""bilemedikleri"" için değil, ""savunma reflekslerini"" kullanamadıkları için kuş gibi teslim olmaktadırlar.

Bakan Ayşenur İslam, ""çığlık atmayı"" önerirken tabii ki samimi, ancak samimiyet çocuk eğitiminde yeterli değildir. Pedagojik bilgiden yoksun samimiyet, ""çocuğun iyiliği için onu döven"" öğretmenlerin, anne babaların bahanesi olmaktan öte hiçbir işe yaramaz.

Okuldan ve eğitimden soğumuş bir çocukla karşılaşmıştım. Neden okula gitmek istemediğini anlatırken, öğretmeninin, onun ödevini beğenmediğini, gözünün önünde yırttığını ve yırttığı kâğıtları da suratına attığını anlatmıştı. Bir başka çocuk, babasının onun bir yalanını yakaladığında boğazından nasıl da tutup duvara yapıştırdığını, nefessiz kaldığını ağlayarak anlatmıştı… Bir diğer çocuk, annesinin ani bağırtılarından çok korktuğunu söylerken henüz 6 yaşındaydı. Ve bu çocukların ortak özellikleri, mahremiyet eğitimindeki yetersizliklerinden dolayı başlarına gelen olayın bir taciz olduğunu dahi bilememeleri ve bu tacizden kurtulmak için savunma mekanizmalarını kullanmaktan korkmuş olmalarıydı.

Yazarın 12 Mayıs 2014 tarihli yazısıdır

Çocuk İnsanı iyi eder

"Orta yaşlarda bir çift boşanmak üzereyken yanıma geldi. Uzun uzun konuştuk. Evliliği neden beceremediklerini sordum.

Kadın, eşinin kendisini ihmal ettiğini düşünüyordu… Eve geç geldiğinden, geldikten sonra da ya televizyon ya da telefonla vakit geçirdiğinden yakınıyordu…

İçini döktü. Eşi, on yıllık evliliklerinde bir gün bile çiçek hediye etmemişti mesela kendisine… Kötü bir koca değildi belki, ama ""İlgisizliği tüketti beni"" dedi… Ağlarken ""Kendimi eşimin yanında değerli HİSsetmiyorum."" dedi…

Trajikti aslında, zira kişinin değeri, bir başkasının ona sunduğu kadar değil, kendinde HİSsettiği kadardı… Bunu bilmezlik, dinmek bilmez bir ihtiyacı oluştururdu insanda… Farkında değildi hanımefendi, bundandır ki eşine kızgındı…

Beyefendi ile konuştum. O tükenmişti. ""Daha ne yapayım bilemiyorum."" dedi, sustu…

""Eşimin isteklerine karşılık veremiyorum, bıktırdı sonunda, ben de kapattım kendimi galiba."" dedi…

Sordum: ""Ne istiyor ki eşiniz?""

""Sabah-akşam onu sevdiğimi söyleyeyim, çiçekler alıp sürprizler yapayım, akşam yemeğini loş ışıkta romantik ortamda yiyelim… Ne bileyim işte… Bunaldım hocam.""

Devam etti: ""Telefon ettiğinde cevap veremezsem akşama yüzünün asılıp düşeceğini çok iyi biliyorum… Bunlar geriyor beni… Ya da eve geldiğimde, yorgun argın bile olsam, onunla sohbet etmezsem birden sinirlice kalkıp yanımdan gidiyor… Daraldım artık…""

Biraz durdu, sonra devam etti: ""Ev işlerinde ondan bir beklentim de yok, ister ev dağınık olsun ister yer yerinden oynasın, yeter ki eşimin suratı asık olmasın, gülsün cıvıldasın… Çocuklarla da arası iyi değil, hep bir bağırtı çağırtı… Çocuklar incinmesin diye araya ben giriyorum hep… Bıktım artık…""

Aslında karşımda birbirini seven, fakat çocukluk döneminde giderilmemiş ihtiyaçlarının peşine şimdilerde düşmüş, duygusal yoksunluklar içinde çırpınan iki yetişkin vardı… Giderildiği halde dindiremedikleri ihtiyaçlarının karmaşasını yaşıyorlardı…

Bazı ihtiyaçlar vardır ki çocukluk döneminde giderildiyse yetişkinlik dönemi ""dingin"" geçer...

Çocukluk döneminde giderilmemiş ihtiyaçlar, yetişkinlikte giderilse de dindirilemez…

Örneğin, baba yoksunluğu ile çocukluğunu geçirmiş bir kız çocuğu, yetişkin olduğunda eşi ile doyumsamakta zorluk çeker… İçinde inceden inceye bir derin ihtiyaç kendini HİSsettirir de HİSsettirir… Bu sızı, kimi zaman aslında eşinin ona bir çiçek aldığında dinecekmiş gibi yanılgıya düşürür, onun için kızar eşine, kimi zaman romantik bir ortamda mum ışığında yemek yemekle dinecek gibi gelir…

Hâlbuki çocukluk döneminde ""baba ihmali sızısı"" kolay dinmez…

Ya da anne yoksunluğunu yaşamış bir erkek çocuk da eşi ile doyumsamakta zorluk çeker… Böylesi erkekler eşinden gelecek sevgi gösterilerine kapalıdır, romantik teklifleri, cilveleşmeleri ""gereksizlik, yılışıklık"" gibi algılarlar… Eşi, kendisine erişmeye çalıştıkça, o, daha da kapanır, duygularını gizler, duyarsızlaştırır kendisini… Aslında bu tepki, eşine karşı değil, ""çok çabaladığı ve fakat bir türlü bağlanamadığı annesini, içinde yeniden duymamak için bir korunma çabasıdır…""

Anlattım bunları bu aileye… Sordular: ""Peki ne yapacağız, var mı bunun psikolojik bir çaresi?""

""Çocuk insanı iyi eder."" dedim… ""Nasıl?"" dediler, anlattım…

""Bırakın âlemi, dünyayı, her şeyi… Bir kuluçkaya yatar gibi çocuğunuzu bir iyi edici olarak alın koynunuza… Bırakın kendinizi onun iyi edici ruhuna, bağlanın… Çıkartın kendi gözlerinizi, onun çocuksu gözleri ile yaşama bakın… Çocuk olun yani… Zıp zıp zıplayabilecek kadar çocuk… Yaşamla ve kendinizle dalga geçecek kadar çocuk… Çok değil, 40 gün, çocuğunuzla aynı ruhu yaşarsanız, göreceksiniz, çocuk sizi iyi edecek."" dedim…

Ben hep gördüm ki çocuk, yetişkinin iyi edicisidir...

Yazarın 26 Mayıs 2014 tarihli yazısıdır

Canım Yanıyor

"Öğrencilik yıllarımda çocuğa karşı duyarlı bir hocamız, çocuğun duygu dünyasına ait ince ayrıntılardan bahsediyordu.

Çocuğun kalbinin çok küçük olduğunu söylemişti tebessüm ederek.

""İşte şu kadar"" diye iki parmağının aralığını gösterdi, güldü sonra.

""Küçük kalbi heyecanlandığında çok çırpınır çocuğun"" demişti.

""Yetişkinler yere düşünce güler ama çocuk düşünce ağlar"" dedi.

""Ağlayınca geçmez belki dizinin acısı ama annesi onun ağlama sesini duyup geldiğinde susar çocuk"" dedi, şefkatle tebessüm ederek.

""Karanlıktan korkar mesela çocuk"" dedi, ""Korktuğunda ileri yürüyemezler onlar. Anne diye kaçar hemen oradan.""

Sonra bir aralık durdu…

""Çocuk korkunca ağlar"" dedi. Gözleri doldu.

Sesi boğuklaştı…

Kendini toparlamak için birkaç adım attı, tekrar konuşmayı denedi, beceremedi…

Hafif öksürükle boğazını temizledi. ""Çocuk"" dedi, konuşamadı…

""Sonraki ders buluşalım arkadaşlar"" diyerek dersi bitirdi.

Koridorda hızlı hızlı yürürken ağlıyordu. Kimsenin umurunda değildi belki ama ben bakakaldım.

Fırsat bulduğum bir gün ""Neydi sizi o gün konuşamaz hâle getiren şey?"" diye sordum. ""Bilmem, birden duygusallaştım, boş ver"" dedi.

Israr edince, anlatmaya başladı: ""O gün ben, çocuğun duygu dünyasının ince ayrıntılarından bahsederken ‘Çocuk korkunca ağlar’ demiştim. Aklıma Brezilya’daki çocuklar geldi. 1990’lı yıllarda Brezilya’da sokak çocukları artıyordu. Hükümet pedagojik yetersizdi, ne yapacağını da bilmiyordu. Çocuklar konusu hükümete itibar kaybettiriyordu. Sonra ne oldu bilinmez, Brezilya’da 3 binin üzerinde sokak çocuğu birden ortadan kayboldu. Sonradan bütün dünya öğrendi ki bu çocuklar başlarına kurşun sıkılarak öldürülmüştü. Başına silah dayanan bir çocuğun korkusu içime dokundu. Ağlamışlardır belki vurulurken. Çünkü çocuklar korktuklarında ağlarlar.""

İçim bir hoş oldu Brezilyalı çocukların hikâyesini dinlediğimde.

Yine içim bir tuhaf olmuştu Bosna savaşı anılarını okurken. Binayı askerler sarmış… Aşağı kattan yukarı doğru askerler kapıları kırarak içeri giriyor, evdeki herkesi kurşun yağmuruna tutuyorlardı… Üst katta annesi ile koltuğun arkasına saklanan bir çocuk, korkuyor ama ağlamıyordu. Silah sesleri yaklaştığında annesine döndü, sordu: ""Anne, askerler çocukların canı acımasın diye küçük kurşun sıkıyorlar değil mi?""

Bilmiyorum o çocuğun kurşun neresine gelmiş, canı yanmış mıdır ama benim canım o günden beri çok yanıyor.

Bir annenin, kendi çocuğunun kurşunlara hedef olması ihtimalinin çıldırtıcılığını içimde duyuyorum, canım yanıyor…

Diyarbakır’da çocukları kaçırılan bir annenin ""Benim çocuğum karanlıktan korkar, n’olur onu getirin!"" deyişini duyuyorum, canım yanıyor…

Ülkemde silahla kaçırılan çocuklara karşı devletin ""âcizliğini"" görüyorum, canım yanıyor…

Bütün bunlar olurken, ölü sessizliğine bürünmüş entelektüelleri, UNICEF’i, BM Çocuk Hakları İzleme Komitesi gibi kurumları harekete geçirmeyen yetkilileri düşünüyorum, canım yanıyor…

Bilemiyorum bizim ülkemizin çocukları mı acaba değersiz, herkes topu birbirine atıyor, kimse sesini gürce çıkarmıyor.

Şaşkınım… Bu ülkenin bir pedagogu olarak şaşkınım, çocuğu kaçırılmış anne babalar kadar şaşkınım…

Ben, ""Çocuğa kaşlarınızı dahi çatmanız onların duygu dünyasını zarara uğratır"" derken, artık kendimi bir uzaylı gibi HİSsediyor, belki de bu ülkeye fazlayım diye düşünüyorum. Canım yanıyor...

 

Utanırsan çocuğunun çocuksu davranışından

Çocuk davranışlarının motivasyonu içseldir. Yetişkin davranışları ise genelde dış motivasyonlara dayanır. Bundandır ki, birçok ebeveyn çocukları ile sürekli bir çatışma içinde HİSsederler kendilerini, ‘bak herkes sana bakıyor....’ ya da ‘misafirlikte beni rezil etme, önündeki tabaktan ye...’ veya ‘yemek yerken şapur şupur yeme, seni görenler de anne babası hiç yemek yedirmiyor zannedecekler’ sözlerini neredeyse işitmemiş çocuk yoktur toplumumuzda.

Çocuğun, bir misafirlik ortamında da olsa, içsel bir eğilimle, canının çektiği yiyeceğe uzanmak istemesi gayet normal bir çocuk davranışı olduğu hâlde, ebeveynlerin o andaki önceliği genellikle çocuğunun canının çektiği yiyeceğe çocuğunu eriştirmek yerine, ‘şimdi bu çocuğu görenler benim hakkımda ne düşünür’ olduğundan dolayı, onu ikaz etmek, engellemek, kimse fark etmeden çimdiklemek yanlış bir ebeveyn tutumudur...

Çocuğu kalabalık içinde küçük düşürmek, uyarmak, sosyal fobiye zemin hazırlar... Çocuğun yanlış davranışları onu ‘sosyal ortamlarda’ mahcup ederek değil, ‘aile içinde’ birebir zamanlarda konuşarak, ‘empatik drama oyunları’ oynanarak düzeltilir...

Kendisi de çevreden çok etkilenen, birisi çocuğunu ikaz edecek diye kaygılanan ebeveynler, çocukları büyüyünceye ve davranış eğitimlerini tamamlayıncaya kadar çocuğa tahammül gösterebilen kişilerle görüşmeyi tercih etmelidir... Çocuğa tahammülsüz, eşyayı çocuktan daha çok önemseyen yetişkinlerin bulunduğu ortamlarda çocuk yetiştirmek çocuğun ebeveyni tarafından zarara uğratılma riskini de beraberinde getirir.

Engellenmiş, sosyal ortamlarda mahcup edilmiş, sürekli denetlenmekten kendi gibi olmayı başaramamış çocuklarda ‘çocuksu cıvıltıyı’ bulmak zordur. Onlar genelde, kenarda bir yerde oturmayı, ses çıkartmamayı, gülmemeyi, hoplamamayı, yemek masasında canının çektiği yiyeceği tatmak yerine önüne konulan ve belki de kendisinin damak tadına uygun olmayan bir yiyeceği zorlana zorlana yutmayı öğrenmişlerdir. Aksi takdirde, ebeveynlerinin nasıl da hışmına uğrayacaklarının tecrübelerini barındırır birçoğu zaten...

Bütün bunları neden söylüyorum?

Çünkü Ramazan geldi...

Misafirlikler başladı... İftar davetlerine çocuklar da gidip geliyor, iftar telaşını onlar da yaşıyorlar...

Evine misafir davet eden bir aile, misafirlerini ağırlama telaşı ile kendi çocuğunu unutuyor... Misafirliğe giden anne babalar ise gözleri ile çocuklarına gardiyanlık yapıyor, sürekli ‘dokunma, yapma, gel buraya’ diye sinir bozucu ikazlar içine giriyorlar...

16 yaşındaki bir kız çocuğunun annesi ile görüştüm önceki gün. ‘Hocam, kızım bir süredir artık bizimle olmaktan hiç hoşlanmıyor. Gittiğimiz yerlere gelmek yerine evde oturmayı tercih ediyor. Babası da bu duruma kızıyor, sinirleniyor, bazen aşırı tepki veriyor ama ne yaptıksa laf dinletemedik.” diye yakınmıştı...

Çocukla konuştum, işte şu yukarıda anlattığım ve hepimizin çocukluğuna da tanıklık eden olayları anlattı “İstemiyorum ya onlarla gitmek!” diyerek.

Belki bu çocuk 16 yaşında ve ‘İstemiyorum artık’ diye tepkisini ortaya koyabiliyor, ya küçükler? Henüz çocuksu cıvıltılarını kaybetmemiş olan 7 yaşındakiler, 10 yaşındakiler... Anne babasının oruç tutması ile telaşlanıp kendi de oruç tutmaya yeltenenler, becerenler, beceremeyenler... Misafir sofralarında iftar ederken açlıktan elleri ayakları birbirine dolaşıp ne yiyeceğini, hangi yiyeceğe saldıracağını şaşıran çocuklar...

Çocuklarınızı böyle görürseniz, utanmayın, sıkılmayın. ‘Sen ne biçim çocuksun beni mahcup ettin misafirlikte!’ diye söylenmeyin... Çocuk budur zira... Çünkü o, acıkınca yemek, susayınca içmek ister... Çok acıkmışsa hızlı yer, çok susamışsa üstlerine döke döke içer... Bunda ne ayıp vardır, ne utanç...

Eğer utanırsan çocuğunun çocuksu davranışlarından, sıkılır o da bir gün seninle birlikte var olmaktan...

Yazarın 07 Temmuz 2014 tarihli yazısıdır.

Eğitimde reform, eğiticilerin eğitilmesi ile başlar

Önceki gün Twitter’da bir mesaj gördüm. Mesaj aynen şöyle:

"ÖSYM’nin son verilerine göre, YGS’de yaklaşık 900 bin öğrenci Fen, 420 bin kişi Matematik, 85 bin kişi Sosyal ve 5 bin kişi Türkçe sınavdan ‘sıfır’ çekti."

Okuyunca canım sıkıldı.

Zaten YGS’ye giren öğrenci sayısı 1 milyon 100 bin. 900 bini matematikten hiç soru çözemedi ise biz hangi eğitimden bahsediyoruz Allah aşkına!

Siz çocuğu alın, ilkokuldan liseye kadar 12 sene boyunca sabah akşam eğitin, 12. senenin sonunda 1 tane bile matematik sorusu çözemesin…

Kimse kusura bakmasın, suç çocuklarda değil, hem de hiç değil. Ülkemiz çocukları eğitim suçlusu değil, eğitim mağduru.

Gidip görüyorum, dünyanın değişik ülkelerinde eğitim sistemlerini inceliyorum. Çocukları gözlemliyorum.

Kimse bana "Türkiyeli çocukların ırka dayalı bir zekâ problemi olduğu için 12 sene eğitim aldığı hâlde yine de 1 tane dahi matematik sorusu çözemiyor" dedirtemez. Ülkemiz çocuklarının yaşadığı bu trajedi eğitim planlayıcılarının suçu.

Biliyorum bu konuda söylenmedik söz kalmadı, yazarı, çizeri, sosyoloğu, pedagoğu her yıl sınav sonuçları açıklandığında ""yahu yazık oluyor ülkemiz çocuklarına, eğitim sistemimiz hatalı"" diyor ama nafile…

Yine biliyorum benim buradaki satırlarım da kimsenin umurunda olmayacak, ama yurtdışındaki çocukların eğitimlerini gördükçe, Amerika’daki, Hollanda’daki, Danimarka’daki çocukların nasıl keyiflice eğitildiklerini izledikçe ülkemiz çocukları adına boğazım düğümleniyor, bir şeyler söylemek istiyorum.

Bir eğitim reformu için şu üç husus yeniden yapılandırılmalıdır:

1- Eğiticinin Eğitimi: Eğitimciler, göstermelik bir pedagojik formasyon ile değil, bir pedagog kadar çocuk ruh sağlığını bilecek donanıma eriştirilmelidir. Bu beş yıl mı sürer, Danimarka’daki gibi on yıl mı bilinmez, ama ilk hedef eğiticinin eğitilmesi olmalıdır. Düşünün, ülkemizde hâlâ, yazısı çirkin diye çocuğun defterini yırtıp çöpe atan eğiticiler var. Ya da ödevini yapmadı diye çocuğu teneffüse çıkartmayan, yaramazlık yaptı diye defterine on kere, yüz kere, bin kere ""özür dilerim öğretmenim"" diye yazdıran öğretmenler var. Veya yine düşünün, zaten hapishane koridoru gibi sesin yankı yaptığı koridorlarda çocukların koşmasına, cıvıldamasına tahammül edemeyip ""oğluuummmm"" diye bağıran, çocuğun arkasından tekme savuran eğiticiler varsa orada eğitim olur mu rica ederim siz söyleyin… Eğiticiler, çocuk psikolojisi konusunda eğitilmedikçe, hangi reformu yaparsanız yapın hiçbir şey değişmez.

2- Gerçekçi Müfredat: Acaba, eğitim planlayıcıları, tek tip bir müfredat ile bu kadar büyük bir ülkenin eğitim sistemini yönetebileceklerine kendileri inanıyor mu? Falanca tarihte filanca bölüme kadar konular bitmiş olacak denilirken, Hakkâri ile İstanbul’daki öğrencilerin aynı şartlar altında eğitim aldıklarını mı düşünüyorlar da tek tip müfredat uygulamakta ısrar ediyorlar? Hâlbuki modern eğitim sistemlerinde süreç değil, sonuç önemlidir. Örneğin, ilkokul üçüncü sınıfa kadar çocuk matematikte dört işlemi öğrenmeli diye hedef koyarsınız, okul bunu nasıl başaracak karışmazsınız. Sonuca erişmek için nasıl bir süreç işleyeceğini öğretmen karar vermelidir. Öğretmen, geniş bir zaman dilimi içinde kendi öğrencileri ile kimi zaman bahçede, kimi zaman parkta, her türlü ortamda öğrencilerine kendi planladığı dersleri anlatmalıdır. Eğiticinin işine çok karışmak, eğitimde kaos oluşturur.

3- Basamaklı Öğrenim: Ülkemiz eğitim sisteminde, ""spiral öğrenme"" yöntemi kullanılıyor. Yani öğrenci birinci sınıfta bir konu işliyor, konu enine boyuna tamamlanmadan bir sonraki konuya geçiliyor. Yarım kalan konu, zaten bir üst sınıfta yine tekrar edileceği için, döne döne her yıl benzer konularda öğrenciler bir kez daha, bir kez daha aynı konuyu tekrar ediyorlar. Böylece çok tekrar edildikçe daha iyi öğrenilir zannediliyor. Bir konu dört dörtlük öğrenilmeden bir sonraki konuya geçilirse, kişi kendini ""yetersiz"" HİSseder. Tamamlayamadığı konu onun için ""öğrenemediği"" konuya dönüşür. Dön dolaş aynı şeyleri dinle, ama hiçbir zaman tam öğreneme… Hâlbuki bir önceki öğrenme tamamlanmadan bir sonraki konuya geçilmemelidir. Buna basamaklı öğrenme denir.

Amerika’yı tekrar keşfedelim demiyorum, izah ettiğim bu üç madde modern eğitim sisteminin üç sacayağıdır. Bu ayaklar yere sağlamca basmadan eğitimde reform yapamazsınız.

Bizden geçti biliyorum, zira bu reformlar, bugün başlanılsa bile en az on yıla ihtiyaç var... Ama olsun, ülkemiz çocuklarının içine düşürüldüğü bu trajedi bir gün son bulacaksa, on yıla da değer, yirmi yıla da...

Yazarın 11 Ağustos 2014 tarihli yazısıdır

“İçimde engel olamadığım bir şiddet isteği var”

Yaşamda karşılaşılan olaylar, kişinin taşıyabileceğinden daha ağır bir yüke dönüştüğünde, ruh kendine has otomatik bir koruyucu sistemi devreye sokar.

Duygular, kilitlenir…

Hisler kapanır…

Zihin, algı gücünü düşürür…

Bu sayede insan, istemsiz ve bilinçaltı bir reaksiyonla “ruhunu korur…”

Bu durumdaki kişi, büründüğü koruyucu zırh ile alacağı darbelere karşı daha korunaklı olmasını anlık HİSsizleşmesine, duyarsızlaşmasına, yaşadığı olaylara yorum getiremeyecek derecede zihinsel algısının düşmesine borçludur.

Örneğin, çocuğuna araba çarptığını gören bir annenin, duygu dünyası birden kilitlenir. Herkes bir telaş içinde sağa sola koşturur, bağırır-çağırırken, o, o an, öylece kalakalır. Halk tabiri ile “şok” geçirir. Bu hal, o annenin, ruhsal koruyucu mekanizmasının ani bir atak ile deveye girmesinin sonucudur.

İşte buna “travma” diyoruz…

Travma, kişinin başa çıkabilme yeteneğini aşan olaylar karşısında, ruhsal kilitlenmişlik halidir, geçici bir şok durumudur.

Her ne kadar geçici olsa da, yaşanan travmatik olaydan sonra kişi, önceki yaşamına kolay dönemez. Buna da, “Travma Sonrası Stres Bozukluğu” diyoruz.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu vaktinde tedavi edilmezse, ilerleyen yıllarda birtakım ruhsal rahatsızlıklara, davranış sapmalarına yol açar.

Çok sevdiği bir öğretmeninden dayak yiyen bir çocuktan tutun, karanlık sokakta önü kesilen bir kadının yaşadığı ürküntüye kadar farklı olaylar travmalara sebep olabilir.

Çoğu defa böylesi travmatik hatıralar, kişide “gece korkularına, sebebi bilinmeyen huzursuzluklara, dipten gelen bir panik haline, ağlama nöbetlerine” yol açar.

Böylesi kişiler, travmadan arta kalan bunaltıcı huzursuzluklarını önce en yakınlarına, eş ve çocuklarına, daha sonra sosyal çevresine yönlendirirler ki, bu da bir “savunma” çabasıdır aslında.

Vietnam savaşına katılan askerlerin Travma Sonrası Stres Bozukluğu üzerine çalışmalar yapan Amerikalı Psikiyatr Dr. John Grove, böylesi kişilerin, sürekli bir “alarm” halinde olduklarını, yaşadıkları güven kaybından dolayı tedirgin bir ruh hali ile “savunmacı” yaşam sürdüklerini ifade etmiştir. Tedavi edilmeyenlerin yüzde 80’i ise, yaşadıkları olayları tekrar tekrar hatırlamamak için madde bağımlısı olduklarını rapor etmiştir.

Yine, yapılan röportajlarda, bu durumda olan kişiler kendi duygu durumlarını, “İçimde engel olamadığım bir şiddet isteği var” diye tarif etmektedirler.

Ülkemiz, onurlu bir davranış sergileyerek, komşu ülkelerden gelen savaş mağdurlarına kucak açtı. Suriye’den, Irak’tan, İŞİD’den kaçanlar artık bizlerle birlikte yaşamaya başladılar. Komşumuz oldular. Sokakta çocuklarımızın oyun arkadaşı.

Ancak unutmamak gerek ki, komşularımız travmatik geçmişe sahipler. Onlara sadece ekmek, su ve deterjan temin etmek yetmez. Asıl ihtiyacı olan şey, sosyal yaşama yeniden entegre olmaları için psikolojik destektir. Bu insanlık borcumuzdur.

Yaşadıkları travmalar öyle yenilir yutulur cinsten de değil onların.

Onlar, gökten ne zaman düşeceği belli olmayan bombaların gerginliğini iliklerine kadar HİSsetmiş insanlar… Onlar, ağzına kurşun sıkılarak öldürülen komşularının hayatta kalma yalvarışlarını kulakları ile işitmiş insanlar…  Onlar, karısı ve kızını İŞİD’e kaptırıp yaşadıklarına bin pişman olarak ülkemize gelmiş insanlar…

Artık milyonları bulan ve ülkemizin her yerinde komşuluk ilişkileri başlattığımız bu kişilere, yaşadıkları travmalardan kurtulmaları için psikolojik destek sunulmaz ise, korkarım ki, bir süre sonra, kurbanının kimlerin olacağı belli olmayan ve hiç görmediğimiz türden cinnet olaylarının şahidi olacağız.

Yazarın 01 Eylül 2014 tarihli yazısıdır

Çocuklar adına konuşmak mı, çocuklarla konuşmak mı?

Bir arkadaşım, “Ülkemizde ‘çocuklar adına’ yapılan bazı tartışmalara neden katılmıyor, görüşlerinizi dile getirmiyorsunuz?” diye bir mail göndermiş. Hiç düşünmemiştim böyle yaptığımı. Ama doğru…

Prensip olarak birileri hakkında konuşmalarda veya alınacak kararlarda, hakkında konuşulan kişilerin düşünceleri alınmadan görüş açıklamayı, tartışmayı, kavga etmeyi doğru bulmuyorum. Bu, çocuk da olsa böyle…

Çocuklarla ilgili bir karar alınacaksa, o konuda çocuğun görüşünün de alınmasının çocuğa değer vermek olduğunu düşünüyorum.

Düşünün, bir arkadaşınızla kafeteryada oturuyor olsanız… Garson, sipariş almak üzere yanınıza gelse, “Ne arzu ederdiniz?” diye sorsa…  Arkadaşınız da “Ben orta şekerli bir kahve, arkadaşıma da çay getirin.” dese, kendinizi nasıl HİSsedersiniz?

Berbat, değil mi?

Önemsenmediğinizi, değersizleştirildiğinizi HİSsedersiniz…

Şu an, başörtüsü konusunda yetişkinlerin yaptığı tartışmalarda da bunu görüyorum.

Yetişkinler, çocuğun düşüncelerini almadan, onun adına bir şeyler konuşurken, aslında çocuğu nasıl da itibarsızlaştırıyorlar, farkında bile değiller. Tartışmalar ya dine karşı ön yargıların kurbanı veya siyasetteki kâr zarar hesabı ile yürüyor. Bu çocuk suiistimalidir…

Böylesi bir ortamda, bir pedagog dahi olsanız söyleyeceklerinizi kim dinler ki…  Zaten herkesin bir şaşmaz doğru kabul ettiği kendi görüşü var, kim takar, pedagojiyi, psikolojiyi, bilimi milimi…

Çocuğun önemsenmediği, görüş ve önerilerinin 23 Nisan’larda başbakan koltuğuna oturtup kendisine ezberlettirilen sözleri söyletmenin çocuğa karşı duyarlılık olduğu zannedildiği… Böylesi kalabalıklar içinde utanıp sıkılan, yutkunup takılan çocuğa kahkaha ile gülmenin de çocuk sevgisi kabul edildiği yetişkin bakışı içinde çocuğun zaten adı yok ki düşünceleri olsun…

Ülkemizde çocuk, çocuktur işte… üzerinde işlem yapılacak bir marangoz odunu gibi bir şey yani… Mesela, HİSsizdir çocuk(!), düşüncesizdir(!), ne verirseniz onu yer, ne giydirirseniz onu giyerler…

Hayır, hayır… Yanılıyorsunuz, çocuk ne verirsen onu yemez. Ne giydirirseniz onu giymez. Eğer istemediği bir şeyi yedirmeye kalkarsanız aç kalır, susuz kalır direnir, ama yemez. İstemediği bir şeyi giydirmeye kalktığınızda, direnir, mücadele eder sizinle. Çocukla baş etmek kolay değildir öyle…

O hâlde, bu tartışmanın asıl tarafı üzerinde karar alınan kız çocukları ise, onlar adına konuşmak yerine, oturun bir onlarla konuşun bakalım ne düşünüyor onlar…

Sorun onlara, “Okula başörtüsü ile gelmek isteyen arkadaşına izin verilsin mi, yasaklansın mı? Ne düşünürsün bu konuda?” deyin mesela. Bakalım ne cevap verecekler.

Göreceksiniz, her biri nasıl da demokrat davranacak, yetişkinlerin olamadığı kadar özgürce arkadaşlarının bireysel haklarını nasıl da gönül rahatlığı içinde savunacaklar, “isteyen istediği gibi gelebilsin okula, o onun hakkı” diyecekler…

“Çocuklar adına konuşmak” değildir marifet, “çocuklarla konuşabilmektir” bir yetişkinin çocuğa karşı duyarlılık göstergesi…

Ha, eğer siz “Ne anlar çocuklar bu işlerden! Onlar adına biz konuşuruz, biz tartışırız.” diyorsanız, size söyleyecek sözüm yok. Çocukları marangoz dükkânındaki odunlar gibi görüp onun üzerinde işlem yapmaya devam edebilirsiniz… Ama eğer siz, çocuğu önemsiyor, küçük de olsa onun da düşünceleri vardır belki diyebiliyorsanız, bakalım ne düşünürler bu konuda diyecek olgunluğa sahipseniz, başörtüsü serbestliği konusunda onların da fikirlerini sorun. “Onları yönlendirmeden, kendi ön yargılarınızı bulaştırmadan” onlarla anketler yapın, görüşlerini alın…

Eğer bir toplumda toplumsal duyarlılık geliştirilmek isteniyorsa, çocuk ruhunun saflığından cesaret alınmalı.

Çocuk kadar barışçı, çocuk kadar uzlaşmacı olmalı...

Yazarın 29 Eylül 2014 tarihli yazısıdır

Sızıyı kaybetmeyecek kadar acıya temas

Psikolojik güçlülüğün en belirgin özelliği, “Zıt duyguları aynı anda taşıyabilmektir.”

Mutluluk anında alınan can sıkıcı habere rağmen, kişi dudaklarındaki tebessümü koruyabildiği kadar güçlü, gücünü bu iki zıt duygudan birini bastırmaya çalışmadığı kadar da duyarlıdır…

Zayıflar, zıt duyguları taşıyamazlar…

Onlar, duygularını birbirlerine bulaştırır, yaşam enerjilerini dengeleyemezler…

Çatışırlar, kendileri ve kendilerini sevenler ile…

Böylesi kişiler “an”ı yaşayamazlar…

Ondandır ki kişi, ancak duygularının gücü kadar “yeni durumsal değişikliklere” kapı aralamalıdır…

Katıldığım bir programda, öğretmen bir anne ile karşılaştık…

“Ben de sizi arıyordum hocam.” dedi. “Son günlerde 5 yaşındaki kızımla aramız hiç iyi değil. Ona karşı tepkiselleştiğimi fark ediyorum. Onun küçük, çocuksu hatalarına karşı tahammülsüzleştim. Kızıyor, azarlıyorum. Sonra pişman olup özür diliyorum ama çocuk da şaşkına döndü.” diye kendini şikâyet etti…

“Yaşadığınız bir örneği paylaşır mısınız” diye sordum…

“Dün mesela” dedi, “Oturuyordum, yanıma geldi, başladı konuşmaya… ‘Anne bi şey dicem… Anne bi şey diycem’ diye. Yılışıkça bana dokunmaya başladı… Rahatsız oldum… Ayağa kalktım, diğer koltuğa geçtim… O da peşimden geldi, yeniden ‘anne’ derken birden patladım. ‘Ne var ya! Anne, anne… Ne diyeceksen desene!’ diye azarladım… Kızım şaşırdı… Gözlerime bakakaldı… Duraksadı... Sanırım korktu, ağlamaklı oldu, sarılmak istedi. Ben ‘offf’ diye ittim, onu orada bırakıp mutfağa geçtim… Mutfakta yarım kalan işler vardı, biraz onlarla oyalandım. Salona geldiğimde yere yatmış, öylece uyuyakalmış… İçim acıdı… Kucağıma aldım, kokladım, öptüm, sarıldım, ağladım…”

Gözleri doldu…

-“Hocam bana ne oluyor? Ben böyle değildim.”

Aklıma o sırada geldi de sordum: “Son günlerde çok televizyon seyrediyor musunuz?”

-“Nasıl seyretmeyeyim ki… Her yerde bir dert var… Suriyelilerin dramı yürek yakıyor… Çocuklar perperişan… Çadırlarda kalıyorlar, kış geldi, yiyecek ekmekleri yok çoğunun… Hele ki bazıları var, yalın ayak, kir, pas içinde sokakta oynuyorlar, insan olan dayanamaz onların acısına…”

“İnsan olan dayanamazsa, siz nasıl dayanacaksınız?” dedim…

Sustu…

Sonra: “Nasıl yani… Gözlerimi mi kapatayım? Gözlerimi kapatsam gerçek değişmiyor ki… Onlar yine de acı çekiyorlar… Hem görmezden gelsem, içimde suçluluk HİSsederim…”

“Eğer duygusal olarak güçlü iseniz diyecek bir şeyim yok… Ancak böyle bir güçlülüğe sahip değilseniz, aldığınız her olumsuz haber, seyrettiğiniz her can sıkıcı gelişme, kendinize yaşattığınız her bir acı, sizin asli göreviniz olan anneliğinize zarar verir… Önceliklerinizi karıştırmayın… İnsanların acısını duymak, onlara yardım için çaba harcamak ayrı bir şey, duygusal dengenizi bozup kendinizi annelik yapamaz hâle getirmeniz ayrı… Kişi ancak duygularının gücü kadar ‘yeni durumsal değişikliklere’ kapı aralamalıdır…” dedim…

Durdu… Düşündü… “Tamam” dedi…

Bir süre sonra, yeniden karşılaştık kendisi ile…

“Nasılsınız?” dedim… Tebessüm etti. “Sızıyı kaybetmeyecek kadar acıyla, sevgimi kaybetmeyecek kadar kızımla temastayım…” dedi…

Bugün bayram ve ne çok acı var…

Acıyı yaşarken, bayram sevincinin çocuklardan esirgenmemesi dileğimle…

Bayramınızı tebrik ederim...

Yazarın 06 Ekim 2014 tarihli yazısıdır.

Aşağılamanın hazzı

Önceki gün elektronik postama bir mesaj gelmiş, “Hocam şu videoyu izler misiniz?” diye de not düşülmüş.

Özel televizyonda yayımlanan bir yarışma programından 5 dakikalık kesit gönderilmiş.

Evimizde televizyon olmadığı için, bu türlü programları izlemeyeli yıllar olmuştu.

Biraz izleyeyim dedim… Açtım, azıcık baktım, neye uğradığımı şaşırdım.

Görüntüde, 25 yaşında bir genç kız ile 35 yaşındaki jüri üyesinin arasında geçen diyaloglar var.

Aslında diyalog miyalog yok, “aşağılamanın hazzını” yaşayan bir erkek ile “aşağılanmanın bunalımına” düşmemek için çırpınan bir genç kızın var olma mücadelesi var.

Jüri üyesi, yarışmacının giydiği kıyafeti aşağılıyor, kız duygusallaşıp ağlıyor. Ama ağlaması kâr etmiyor, aşağılayıcı, bu sefer de kızın ağlamasını aşağılıyor. Duyarsızca, HİSsizce…

Eğer ülkemiz televizyonlarında böylesi programlar yayımlanıyor ve bu programlar gayet güzel reytingler de alıyorsa, kimse kusura bakmasın ama ne toplumsal şiddetin artmasından ne de okullarda çocukların birbirini ezmesinden, aşağılamasından kimsenin rahatsız olmaması gerekir.

Zira aşağılayıcının aldığı hazzı gören, HİSseden çocuk bir süre sonra kendisi de aşağılayıcılık eğilimine girer. O da arkadaşını aşağılar, ezer, dalgaya alır …

Ve maalesef aşağılayıcılığın “yanıltıcı üstünlüğü” çocuklar için oldukça caziptir.

Bütün kişilik bozukluklarının sinsi bir köşesinde “aşağılanmışlık” öykülerini bulabilirsiniz.

Narsisler, aşağılanmış kişilerdir örneğin. Çocukluk çağında, ezilmiş, küçük düşürülmüş, değersizleştirilmiş kişilerin, “duyarsızca var olma mücadelesinin” yetişkinlik yıllarındaki karşılığıdır narsisizm.

Ya da duygusal yoğunluk yaşayamayan, sosyal aktivitelerden kaçınan, arkadaşlık kurmakta isteksiz davranan, topluma karşı yabancılaşmış “şizoid kişilik bozukluğu” olanların çocukluk öykülerini dinlediğinizde, bir aşağılanmışlık acısını bulacaksınızdır derinlerde…

Ve her aşağılananın bir aşağılayıcısı vardır. Ne acıdır ki bu kimi zaman kişinin kendi anne babası, kimi zaman öğretmeni, kimi zaman okul arkadaşıdır ve her aşağılayıcının bahanesi “senin iyiliğin için”dir.

Aşağılayıcılık bulaşıcıdır. Aşağılanmışlar, aşağılanmanın acısını, başkalarını aşağılayabildiği kadar dindirebildiklerini fark ettiklerinde, aşağılamanın hazzını da fark edeceklerdir bir süre sonra…

Bir topluma kastedecekseniz, tankla topla saldırmanıza gerek yok, o toplumda “aşağılamanın hazzının nasıl bir üstünlük duygusu oluşturduğunu HİSsettirmeniz” nesiller boyu o toplumun acı içinde kıvranması için yeterlidir.

Göreceksiniz o zaman, öğretmen, ödevini yapmayan öğrencisine, “geri zekâlı seni” derken acı duymayacak… Bir anne kendisine seslenen çocuğuna, “Ne var be!” derken içi yanmayacak… Veya bir yarışma programında kıyafeti yüzünden aşağılanan kızı izleyenler, o ağlamalardan keyif alacaktır.

Hem kendinize, hem çocuklarınıza bir iyilik yapacaksanız, aşağılayıcılardan ve aşağılamanın hazzını yaşayanlardan korunun.

Ve maalesef tecrübelerimiz gösteriyor ki, aşağılanan çocukların ilk aşağıladıkları kişiler, önce kendi kardeşleri ve ardından da anne babaları oluyor, üzgünüm!

Yazarın 20 Ekim 2014 tarihli yazısıdır.

Okul ödevi zorunluluk mu, rica mıdır?

Akşamın geç vaktinde telefonum çaldı. “Hayırdır inşallah” diyerek telefonu açtım, 30’lu yaşlarda genç bir hanımefendinin, “bu saatte rahatsız ediyorum, ama…” diyen titrek sesini işittim.

Zor durumda olmasa, bu saatte telefon etmezdi, diye düşündüm.

“Kendimi iyi HİSsetmiyorum hocam” diye başladı söze. “Biraz önce eşimle çok kötü tartıştık, söylenmemesi gereken sözler söyledik birbirimize. Eşim, ‘Dayanamıyorum artık seninle yaşamaya.’ diyerek evden çıktı gitti. Sinirden kızımı dövdüm, o da ağlayarak odasına gitti yattı. Sessiz evde yapayalnız kaldım.” diye ağladı.

“Üzülmeyin” diyebildim.

“Nedir sizi böylesi birbirinize karşı tahammülsüzleştiren şey?”

Cevap trajikti, “Çocuğumuz…”

“Nasıl yani?”

“Kızım bu yıl ilkokul birinci sınıfa başladı. Okulu ile ben ilgileniyorum. Bugün çok ödevi vardı. Akşama kadar oyalandı durdu, ödevini yapmadı. Ben biraz zorladım, masaya oturttum. Bu sefer de ‘uykum geldi’ demeye başladı. Sinir oldum… ‘Bu ödev bitmeden yatmak yok’ diye kızdım. Eşim, bağırmamdan rahatsız oldu, ‘Bağırmakla ödev yaptırınca ne faydası olacak, rahat bırak çocuğu gitsin yatsın!’ deyince kızım yüz buldu, ‘Yaşasın!’ diye babasına koştu. Tabii, babası için hava hoş, çocuk ödevini yapmadığı zaman, öğretmen, babasına değil bana telefon ediyor, ‘Kızınız bu gidişle okuma yazmayı öğrenemeyecek’ diye bana söylüyor. Sınıfın içinde en sonlarda olduğunu veli toplantısında ona değil bana duyuruyor.” diye anlatmaya devam etti.

Maalesef günümüz çocuklarının aile içinde zarara uğradığı en temel sorun, okulun eve taşmasıdır. Hâlbuki başarılı öğretmen, okul faaliyetlerini eve taşırmayan, bilgiyi okulda tamamlayabilendir. Ayrıca, modern eğitim sistemlerinde, ilkokulda, “ödev” bir “emir” değil, eğiticinin anne babadan bir ricasıdır.

Bu ricanın iki anlamı vardır,

1- Çocuğun öğrenmelerinin kendindenliğe erişmesi için okul-aile işbirliği ricasıdır. Bu rica, birinci sınıf öğrenciler için günlük 10 dakika, ikinci sınıflar için 20 dakika, üçüncü sınıf içinse yarım saattir. Bu sayede çocuk, okul vasıtası ile öğrendiklerini adım adım yaşam içinde kullanmayı öğrenecektir.  Ailenin eğitime desteği, teorik değil, pratiktir.

2- Ancak zaman zaman, eğitici, anlatacağı konuları okul saatleri içinde yetiştirememiş olabilir. İnsanlık hali, o gün öğretmenin dikkati dağınıktır veya konuyu toparlayamamış olabilir ya da hastadır, rahatsızdır, öğrencilerine dikkatini verememiştir. İşte böylesi durumlarda, öğretmen veliden “işbirliği ricasında” bulunabilir. Okulda eksik bıraktığını düşündüğü konular için anne babalardan yardım talep edebilir.

Bunun haricinde, öğretmenin bir buyurganlık içinde öğrencisine ödev vermesi ve bunu yapmadığında da yaptırım uygulaması doğru değildir.

Ödev, öğrenmenin temel işlevi değil, zaruret halinde tamamlayıcı faktörüdür. Eğitimin tamamlayıcı bir faktörünü, eğitimin ana işlevi gibi göstermek ciddi bir pedagojik yanılgıdır.

Maalesef, çocuğunun eğitim durumunu merak edip öğretmenden bilgi isteyen velilerin birçoğu, ‘Ödevini yapmıyor ki!’ gibi şikâyetler işitiyor. Ve bu şikâyetler, çocuğun iyiliği ile değil, çoğu defa ebeveyn çocuk çatışmaları ile sonlanıyor.

Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, ilkokul seviyesinde verilen ödevlerin öğrenmeye katkısı binde bir civarındadır. Gözlemlerimiz gösteriyor ki, çocukta, ödev yetiştirme kaygısı, eğitimden soğumanın nedenlerinden biridir.

Hâlbuki çocuk ödev yaparak değil, oynayarak gelişir.

Bunun da ötesinde, evde ebeveynlerden bir tanesinin bu kaygılar aile içi çatışmalara da sebep olmaktadır. Kimi zaman annenin ödev konusundaki baskısı babanın vicdanına dokunuyor, kimi zaman babanın öfkesi anneyi çocuğa karşı koruyuculuğa yöneltiyor.

Maalesef, birçok anne babanın da, öğretmen baskısından kurtulmak için anne babalık görevini bırakıp öğretmenlik yaptığının şahidiyiz.

Hâlbuki çocuk okulda bunaldığında evde anne babası ile rahatlamalı, teselli olmalıdır.

Okulda yorulan çocuğu, anne babalar rahatlatmalı, çocuk parkta kaydırağa binmeli, sokakta sek sek oynamalı ki eğitimde başarısı artsın.

Unutmamak gerekir ki, başarısız çocuklar, ödevlerini yapmayanlar değil, eğitimden soğumuş olanlardır...

Yazarın 27 Ekim 2014 tarihli yazısıdır

Mahremiyet eğitimi, HİSlerin eğitimidir

Anne babaları gözlemlediğimde, birçoğunun, “mahremiyet eğitimi” konusunda ciddi bir yanılgı içinde olduğunu fark ediyorum.

Mahremiyet eğitiminin (özellikle kız çocuklarının) engellenmesi, sosyal yaşamdan tecrit edilmesi, daha anaokulundan itibaren erkek çocuklardan ayırt edilmesi olduğu zannediliyor.

Çocuğu yoğun duygusal denetimler altında tutmak, ona hâkim bir suçluluk duygusu edindirmek ve onun “değersizlik HİSsi içinde çekingen davranışlar sergilemesi” marifet kabul ediliyor.

Hâlbuki mahremiyet eğitimi, çocuğa “utanç duygusu ile çekingenlik kazandırmak değil”, insan olmaktan kaynaklanan değerlilik duygusu ile kendi HİSlerini yönetebilecek bir güce eriştirme eğitimidir.

Mahremiyet eğitimi, çocuğun duygularını denetleme eğitimi değil, ona kendi duygularını denetleyebilecek yeteneği kazandırma eğitimidir…

Maalesef, duyguları ebeveyn denetiminde olan çocuklar, bir gün kavuşacakları özgür ortamda kendileri ile baş etmekte zorluk çekiyorlar.

Bundandır ki, mahremiyet eğitimi, başkasının değil, çocuğun kendi HİSlerini yönetebilecek yeteneğe erişmesinin “süreç rehberliğidir.”

Daha da ötesinde, mahremiyet eğitimi, ruh ile bedenin bütünleştirilmesi eğitimi, “ruhun bedende canlandırılması” eğitimidir. Davranışların incelmesi, ruhun diri diri davranışlarda kendini görünür kılması eğitimidir…

Ruh, bedende görünür hâle gelmeye başladığında, ortaya “zarafet” çıkar. Zarafet, ruhun kaygısızca bedene tutunup onu bir bütün hâlinde hareket ettirmesidir.

Zarafetin insan ilişkilerine yansımasına “nezaket” denir.

Nezaket sahibi bir kişinin duruşu başka, yürüyüşü başka, sesi başka, tebessümü başkadır. Davranışlar doğal bir “estetik” içindedir. Bedenin her bir parçası, birbiri ile “ruhsal uyum” taşır, dudak tebessüm ederken yanaklar hafifçe kıpırdar, yanaklar kıpırdarken gözler ışıldar, gözler ışıldarken kaşlar aynı ruhun tesiri ile kendince bir kıvama girer  ve bütün bunlar akıl ile değil, HİSlerin bedene fıtrî yansıması ile olur.

Çocukluk çağında duygularının denetimlerini “utanç” içinde ebeveynlerine kaptıran kişilerde ise, “ruh-beden uygumu” kaybolur. Ruh, bedende görünmez olur. Görünen kısım kaygılı bir fiziktir. Böylesi kişilerin simaları HİSsiz, dudakları “kaygılı gergin”, suratları asık, bedenleri kasılmış, omuzları kalkıktır.

Bu duruş, erkek çocuklarında “karizmatik” gibi algılansa da, işin aslı, “aşağılanmışlığın kasıntısından” başka bir şey değildir.

Kız çocuklarında durum daha trajiktir…

Kız çocuğuna has parmak hareketleri, el ve kol duruşları gitmiş, yerine erkek kaslarının kaba hareketliliği gelmiştir. Ses, yumuşaklığını kaybetmiş, buyurucu bir sertliğe dönüşmüştür. Ruh, bedende kendini cıvıl cıvıl var etmek yerine, HİSsizleşmeyi, duygularının üzerini örtüp ölmeyi tercih etmiştir.

Hislerin bedeni terk etmesi, insanın yaşamdan el çekmesinden başka bir şey değildir.

Yazarın 03 Kasım 2014 tarihli yazısıdır

Çocuğu öperken neden izin almak gerekir

Katıldığım söyleşi programlarından birinde “Özellikle 6 yaşından büyük çocuklarınızı öperken izin alın.” demiştim...

Programın sonunda bir beyefendi yanıma gelerek şunu söylemişti: “Hocam, kusura bakmayın ama eğer pedagoji, kendi kızımı öperken izin almamı tavsiye ediyorsa, ben, böylesi pedagojiyi-medagojiyi kaldırır çöpe atarım. O benim kızım yahu! Neyin iznini alacağım! Sarılırım da, öperim de, koklarım da, kime ne?”

Bu baba eğitimsiz biri de değildi ama pedagojik bir ayrıntıyı gözden kaçırıyordu. O ayrıntı, çocuğun kişilik gelişiminde aura oluşum süreci idi.

Aura, “sınır” demektir. Çocuğun kişilik sınırlarını “HİSsedebilmesi”, başkalarının sınırlarını “fark edebilmesi” eğitimidir.

Bu eğitim, çocuğun etrafında yaklaşık 45 santimetrelik bir mesafeyi kaplayan “ruhsal emniyet alanının” kazandırılmasını içerir.

Bu alan, çocukta “kişiliğin saygınlık sınırıdır.” Kim ki bu çizgiyi izinsiz olarak ihlal ederse, çocuğun rahatsız olması ve “kendini korumaya çalışması sınırıdır.”

“Duygularını ve bedenini” zarar vericilerden uzak tutabilmesi için “mahremiyet HİSsi sınırıdır.”

Bu sınır kendiliğinden oluşmaz, aile içinde çocuğa saygın davranışlar ile yaklaşırken adım adım gelişir…

Ebeveynin, belli bir mesafede durması, çocuğun göz hizasına kadar eğilip tebessüm ederek “Seni öpebilir miyim?” diye seslenmesi, “Ben bu çocuğun babasıyım, istediğim gibi sarılırım, öperim” ile ilgili değil, çocuğa “mahremiyet HİSsi sınırını” fark ettirebilmek için gerekli olan pratik bir uygulamadır.

Kendisine hoyratça yaklaşılan, “Hayır git, istemiyorum, öpme…” diye tepki gösterdiği hâlde “sevecen bir zorbalıkla” bedeni esir alınan, çaresizlik yaşatılan çocuklarda “kişilik sınırları” oluşmadığı gibi, mahremiyet eğitiminin de zarara uğradığını gözlemliyoruz.

Aile içinde bu saygınlığı HİSsetmiş çocukların ise kendi “korunaklı sınırlarını” bildikleri gibi, başkalarının sınırlarına da saygın davrandıklarını görüyoruz.

Böylesi çocuklar, markette sıra beklerken öndeki kişiye yapışmadan durur. Asansöre binip inerken kendinden öncekini bekler. Arkadaşının kalemini kullanırken izin alır. Gerektiği zamanlarda “tepkisel ve saldırgan olmadan” hakkını düzgün cümlelerle sorgulayabilir.

Çocukluk döneminde kişilik sınırları oluşmuş yetişkinlerin, konuşurken muhatabının sözünü kesmediğini, onun düşüncelerini ifade etmesi için fırsat oluşturduğunu, karşısındakini dinlerken “kendi kişilik sınırları içinde sakince kalabildiğini” görüyoruz.

Okullarda görülen “akran zorbalığının” temel nedeni aurasızlıktır.

Zorba davranışlar sergileyen çocukların, kendi kişilik sınırlarının oluşmadığını ve başkalarının bir sınırı olabileceğini de fark etmediğini gözlemliyoruz.

Böylesi bir çocuk, teneffüste, koridorda kendi hâlinde yürüyen küçük bir çocuğun başına “pat” diye vurabilir…  Arkadaşının çantasından izinsiz eşya alıp dilediği gibi kullanabilir… Bir kız çocuğunu rahatsız etmekten rahatsızlık duymayabilir…

Çocuğa saygılı davranmak, gerektiğinde “seni öpebilir miyim?” diye izin almak, onda “değerlilik HİSsini” oluşturur. Bütün anormal davranışların kökeninde “değersizlik HİSsinin” yattığı da bir gerçektir.

Yazarın 10 Kasım 2014 tarihli yazısıdır

Öğrenme zihinsel bir faaliyet midir?

Pedagojiye dair ilk bilgiler bize, öğrenmenin zihinsel bir faaliyet olduğundan bahsediyordu. Beyin üzerinde yapılan nörolojik çalışmalar göz kamaştırıcı bilgiler ortaya çıkarıyordu.

Beyindeki nöronlar birer bilgi deposu olarak işlev görüyor, insan yaşamının her anı kayıt altına alınıyordu. İnsan ister yüz, ister bin yıl yaşasın, o küçücük beyin, neredeyse sınırsız bir kayıt cihazı gibiydi…

Beynin hayranlık uyandıran bu yapısı, bir süre sonra eğitimcilerin de ilgisini çekti. Onlar, bir yandan beyni daha iyi çalışan “zeki” çocukların peşine düştükleri gibi, diğer yandan da zekânın nasıl geliştirilebileceğini araştırmaya başladılar.

Yapılan çalışmalar gösterdi ki beyne birtakım “uyaranlar” verildiğinde, “dikkat artıyor”, öğrenme faaliyeti güçleniyordu. Bu uyaranlar arasında en güçlüsü “kaygı” idi. Kişiye belli düzeylerde kaygılar yaşattıkça, bireyin dikkati artıyor, artan dikkat öğrenilecek bilgiye yoğunlaşmayı sağlıyor, yoğunlaşılan bilgi kolaylıkla öğreniliyordu.

Bu heyecan verici bulgular, eğitimciler arasında hızlıca yayıldı…

Özellikle okullarda öğrencilerin başarısının artırılmasında  “kaygı oluşturma” etkin bir şekilde kullanılmaya başladı.

Öğrenciye, belli düzeylerde kaygı yaşattıkça performansın arttığı, derslere daha dikkat edildiği somut verilerle ortaya çıkmaya başladı.

Dersini yapamamış öğrenciye ceza vermek, onda arkadaşlarının arasında “küçük düşme kaygısını” oluşturuyor, bu kaygı öğrencinin bir dahaki sefere ödevini tam getirmesini sağladığı gibi, sınıftaki diğer öğrenciler üzerinde de “benzer durum yaşamama kaygısı” meydana getiriyordu. Böylesi tutumu takip eden eğiticilerin sınıflarında başarı düzeyinin arttığı görülüyordu.

Ya da, öne geçen çocuklara mükâfatlar verilmesi, geride kalanlarda “mahcubiyet, utanma, değersizlik” gibi HİSleri oluşturuyordu. Öne geçme çabası içindeki öğrenciler birbirleriyle yarışıyor bu da başarı düzeyi artıyordu.

Bu bilgiler eğitimi oldukça kolaylaştırdı, öğrenme süreci kontrol altına alınmaya başladı.

Ancak bir süre sonra, enteresan bir gerçek ortaya çıktı.

Kaygı ile öğrenilen bilgiler, “içselleşmiyor”, aksine, kaygı bittiğinde bilgiler silinip gidiyordu… Sanki bir virüs, gizlice beyne giriyor, nöronlara ulaşıyor ve kaygılı bilgileri siliyordu. “Unutma” da diyebileceğimiz bu silinme işinin nasıl ve kimin eliyle gerçekleştiğinin peşine düşüldüğünde, şaşkınlık verici bir bilgiye daha erişildi.

Buna göre öğrenmenin sadece zihinsel bir eylem olmadığı, öğrenme işlevinde “ruh”un da rol aldığı görüldü.

Aslında beyin, sanki “geçici bir depo” gibi çalışıyor, bu depodaki bilgilere bir süre sonra insan ruhu uzanıyor, kendi yapısına zarar vermeyecek olanları oradan alıyor, üzerine giydiriyor ve böylece bilgi içselleşiyordu. Bilgi artık kişinin kendi malı oluyor, unutulmaz bir yapıya bürünüyordu.

Ruh nöronlarda eriştiği bilgilerden, kendisine zarar verecek olanları ise almıyor, zihinde bırakıp işlevsiz kılıyordu. Bu bilgiler bir süre sonra bilinçaltı dediğimiz bir bölgeye kaldırılıyordu. Bu sayede ruh kendi sağlığını da koruyordu.

Ruhun zihinden elde ettiği bilgilere artık biz “öğrenilmiş bilgi” değil, “edinilmiş bilgi” diyoruz. Edinme, ruhun öğrenmesi, ruhun bilgiyi kendi bütünlüğüne dâhil etmesidir.

Edinilmiş bilgiler, ruh sağlığı kaybolmadığı sürece unutulması neredeyse imkânsız hale dönüşüyor.

Bu yeni bilgiler, eğitimcileri şaşırttığı gibi, “ruhsal öğrenme” sürecine dışarıdan müdahale edilip edilemeyeceği sorusunu da beraberinde getirdi.

Ruhsal öğrenmenin nasıl olduğuna, sürecin nasıl işlediğine de önümüzdeki hafta değinmeye çalışacağız.

Yazarın 18 Kasım 2014 tarihli yazısıdır

Kalıcı öğrenme nasıl gerçekleşir? (1)

Çocuk davranışlarını gözlemlediğimizde ilginç sonuçlara erişiyoruz. Özellikle kullandıkları savunma mekanizmaları yetişkinlerden çok daha farklı.

Örneğin, çocuk zihninin savunması yoktur. Onlarda yoğun bir “ben savunması” vardır.

Henüz yetişkinliğe erişmemiş bir çocuğa, “Kızım galiba sen geri zekâlısın” deseniz, çocuk kendinden şüphelenir, kendinin gerçekten öyle olduğunu zanneder. Zihin, henüz zarar verici kişilerin kullandıkları ifadelerin gerçek anlamını kavrayabilecek yeteneğe sahip olmadığından, duyguları çarçabuk etki altında kalır çocuğun.

Hâlbuki aynı sözü bir yetişkine söylediğinizde “geri zekalı” olduğundan şüphelenmez, bu sözün asıl amacının kendisini ezmek, incitmek, acı vermek, hatta, sinsice bir yöne yönlendirmek amacını taşıdığını fark edebilir.

Çocuk zihninin bu korunaksız yapısı, yaşadığı her olayın, onun, direkt duygu dünyasına inebileceği anlamına gelir ki işte çocuk ruhunun bu ince yapısı, yetişkinlerden daha farklı bir savunma sistemini devreye sokar.

Çocuk benliğinin kendini korumak için başvurduğu etkin yol, “algıyı düşürmektir.” Bir başka deyişle dış dünya ile ilgiyi azaltmaktır. Bunun en etkin yolu ise hızlanmaktır. Çocuk hızlandığı kadar dışarıdan gelen sinyalleri daha az algılayacak, azalan algı onun daha az acı duymasını sağlayacaktır. Böylece çocuk ne kadar hızlanırsa, acıyı duyumsayacak zamanı o kadar azalır… Ve duygusal olarak rahatlar...

Yapılan bilimsel çalışmalar gösteriyor ki şiddete maruz kalan çocuklar daha çok hareketleniyor, anlamsız hareketler yapıyor, koşuyor, dil çıkartıyor, gülüyor, yılışıyor… Ve böylece, şiddetin, acısının duygularına inmemesi için masumca bir çaba içine giriyor…

Şiddet, sadece çocuğun dövülmesi, fiziksel olarak zarara uğratılmasını değil, onun sözel olarak aşağılanmasını, küçük düşürülmesini, azarlanmasını, dalga geçilmesini de içerir. Ödevini yapmadığı için aşağılanan, kardeşi ile girdiği yarışı kaybettiği için dalga geçilen, misafirlikte düzgün durmayıp anne babasını mahcup ettiği için dönüş yolunda azarlanan çocukların yaşadıkları bu olumsuzlukların acısını unutmak için başvuracakları benlik savunması, hızlanmaktır.

Bunun yanı sıra, duygusal ihtiyaçları karşılanmayan çocuklarda da bir hareketlilik gözlemlemekteyiz. Sürekli meşgul bir anne, yorgunluktan çocuğu ile ilgilenmekte zorluk çeken bir baba, her ne kadar çocuğuna şiddet uygulamasa da, bildiğimiz bir gerçek var ki, o da duygusal ihtiyaçları karşılanmayan çocuklar ihtiyaçlarını duymamak için kendilerini bir şeylerle meşgul etme çabasına girerler. Hiçbir şey ile mutlu olamama, her an yeni bir şeye yönelme, yöneldiği yeni uğraşlardan da çarçabuk sıkılıp başka arayışlar arama böylesi çocukların en belirgin özellikleridir.

Çocukların dış dünya ile bağını böylece kesmesi, algısını düşürmesi öğrenmenin önündeki en büyük engeldir.

Bir çocuğun algısının güçlü olması, ancak kendini “emniyette” HİSsetmesi ile mümkündür.

Çocuk, eğitim ortamında kendini “güven ve emniyette” HİSsetmiyorsa, böylesi bir çocuğun öğrenmesi, “ezber öğrenme, kaygılı öğrenme, zihinsel öğrenme” olur belki ama “ruhsal öğrenme” olamaz, “edinerek öğrenme” olamaz…

O hâlde, kalıcı öğrenmenin ilk şartı, eğiticinin, çocuğun kendini “güven ve emniyette” HİSsedeceği bir eğitim zemini hazırlamasıdır.

Öğrendiği veya öğrenemediği bilgiler nedeni ile küçük düşmeyeceği, aşağılanmayacağı, başkaları ile kıyas edilmeyeceği, her hâlükârda kendisinin duygusal olarak destekleneceği bir eğitim ortamında HİSsetmesi, edinerek öğrenmenin ilk şartıdır.

 

Pedagojik tik ve duygusal onarım

Bir annenin çocuğuna vurması, mutlak manada bir şiddet midir?

Cevap: Hayır…

Bazı eylemler şiddet içerikli görünse de şiddet olarak değerlendirilemez.

Pedagojide, bir davranışın şiddet olarak tanımlanabilmesi için, o davranışın “dürtü”süne bakılır. Dürtüsü “öfke, nefret, kızgınlık, bıkkınlık” gibi olumsuz duygular barındıran eylemler şiddet eylemidir. Dürtüsü şefkat kaynaklı “refleks” davranışlar şiddet görüntüsü barındırsa da şiddet değil, “pedagojik tik”tir.

Bir örnek verelim…

Küçük bir çocuk, sıcak bir sobanın kenarında otururken, elini sobaya uzatsa… Eli yanmak üzere olan bu çocuğun annesi durumu son anda fark etse… Ani bir refleksle çocuğun eline vursa, bu vurma eylemi bir şiddet midir?

Cevabınızı duyar gibiyim, sanırım “hayır” diyorsunuz…

Ancak bu sorunun cevabı o kadar basit değil.

Hem “evet şiddettir” hem de “hayır değildir” diyebilmemiz için o annenin bu davranışının duygusal kökenini görmemiz gerekir.

Şöyle ki: Eğer bu kişi “yeter, bıktım artık senin yaramazlıklarından” diyerek çocuğun eline vurmuşsa, bu vurma eyleminin “dürtüsü” bir “bıkkınlık” barındırdığı için “şiddet” eylemidir...

Ancak bu kişi “aman yavrum, elin yanacak.” diye çocuğa vurursa, bu vurma bir şiddet değil, “pedagojik tik”tir.

Ancak sorun şurada: Bir davranışın “şiddet” mi, “pedagojik tik” mi olduğunu anlamak için, kişinin kalbini yarıp içine giremeyeceğimize göre, bu ayrımı nasıl yapacağız?

Öyle ya, bir öğretmen, öğrencisine tokat attığında, çocuğun velisi “Neden çocuğuma şiddet uyguladınız?” diye sorsa, öğretmen de “O şiddet değil, pedagojik tik” idi derse ne olacak?

Bir eyleme pedagojik tik diyebilmemiz için, o eylemden sonra “duygusal onarım” gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılır.  Duygusal onarımı olmayan davranışlar, pedagojik tik kabul edilemez...

Peki, duygusal onarım nedir?

Yine soba örneğinden yola çıkacak olursak, çocuğu sobada yanmak üzere gören kişinin, “aman yavrum elin yanacak…” diye bir refleks hâlinde çocuğu kurtardıktan sonra, onun korktuğunu HİSsedip “Tamam, tamam, korkma bir şey yok.”  diye sarılıp teselli etmeye çalışmasına “duygusal onarım” denir.

Duygusal onarımlar akli değil, fıtridir. Çocukla kurulmuş bir “bağlanmışlığın” ürünü olarak ortaya çıkar. İncitici bir eylemin duygusal acıya dönüşmemesi için şefkat kaynaklı “terapi” davranışıdır.

Pedagojik tik olmayan bir şiddet eyleminde durum farklıdır. Çocuğun eline “Bıktım artık senin bu yaramazlıklarından!” diye vuran kişi, vurma eyleminden sonra, acının duygulara inmemesi için bir çaba içine girmek yerine, genellikle “söylenmeye”, içinde birikmiş “geçmiş zaman kızgınlıklarını” boşaltmaya yönelir. Çocuğu teselli etmek yerine, kendini rahatlatmaya çalışır. Böylece çocuğun acısı fizikte başlar, duygulara doğru iner.

Pedagojide şiddet, duygusal acı verme eylemi olarak tanımlanır. Anne babasından tokat yiyen bir çocuk, yanakları acıdığı için değil, aşağılandığı için ağlar.

Son soru da şu olsun: Kökeni itibari ile olumsuz duygu barındıran bir şiddet eyleminden sonra, pişman olan bir anne baba, pedagojik tikte olduğu gibi duygusal onarım gerçekleştirmeye çalışsa işe yarar mı?

Cevap: Evet yarar.

O hâlde, anne babalar, öfkelerini kontrol edemeyip çocuklarına zarar verdiklerinde, kızgınlıklarını uzatıp küsmek, kenara çekilip söylenmek yerine duygularına güç yetirip onların hakkına girmiş olduklarını da hesap ederek sarılmaları, özür dilemeleri, çocukları ile “bağlarının kopmaması” için gerekli olduğu gibi, acının duygulara inmemesi için de üstün bir ebeveyn tutumudur.

Yazarın 17 Şubat 2015 tarihli yazısıdır

Öfke ve şiddetin kökeni

Çocuk eğitimi ile ilgili katıldığım bir seminerde, gözü yaşlı bir anne yanıma geldi. “Hocam yardım edin. Vicdan azabından uyuyamıyorum artık.” dedi.

Biraz kenara çekildik. Ağlayarak anlatmaya başladı: “6 yaşında dünya tatlısı bir kızım var. Onu çok seviyorum. Ama yaramazlık yaptığında, sözümü dinlemediğinde daralıyor, tahammülsüzleşiyorum. Bazen kontrolümü kaybediyorum, bağırıyorum, vuruyorum… Sonra pişman olup özür diliyorum. Yavrumu da deliye çevirdim. Bir seviyorum, bir dövüyorum. Yardım edin Allah aşkına, ben hiç böyle bir anne olmak istemiyordum.”

Bu sözlere hiç de yabancı değilim. Ülkemizdeki birçok annenin ortak sorunu bu.

Çocuğuna şiddet uygulayan ebeveynler, çocuklarını sevmiyor değiller. Şiddet taraftarı hiç değiller. Çocuğun şiddetle terbiye olmayacağını bilmiyor da değiller.

Peki, nedir sorun?

Şiddet eğilimli davranışların kökeni çocukluk yıllarında yaşanan şiddete dayanır.

Biz biliyoruz ki çocuğunu çok sevdiği hâlde ona bağırıp çağıran, istemese de şiddet uygulayan anne babaların birçoğu kendi çocukluk yıllarında şiddet görmüş kişilerdir.

Hatta birçok anne baba, çocukluk yıllarında kendi yaşadıkları şiddeti asla çocuklarına yaşatmayacaklarına dair kendilerine söz verdikleri hâlde, şiddet uygulamaktan kendilerini alıkoyamamaktadırlar.

Şiddet eğilimli davranışlarda dikkat çekici iki durum söz konusudur…

Bunlardan biri, “çocukluk yıllarında” öfke kontrol sisteminin bozulmasıdır. Diğeri de bozulmuş bu sistemin dış dürtülerle uyarılmasıdır.

Pedagojik detaylara girip bilgi kirliliği oluşturmadan, kısaca izah etmeye çalışayım.

Saldırgan davranışlar, çocukluk yıllarında savunma amaçlıdır. Çocuğa zarar verici her türlü davranış karşısında, çocuk savunma amaçlı saldırgan davranış sergiler.

Saldırganlığı, insanın içinde bağlı duran güçlü bir boğaya benzetebiliriz. Bu boğanın boynunda kalın bir ip vardır ki bu, boğanın “öfkesini kontrol eden” iptir.

Erken yaştan itibaren kendisine insan olmaktan kaynaklanan “değerlilik” HİSsi ile davranılan çocukların içindeki boğa, sakin ve huzurludur, saldırgan değildir. Boğanın boynundaki ip de yıpratılmış değildir, sağlamdır.

Ancak bir kişi, çocukluk yıllarında şiddete maruz kaldı, cezalar verildi, baskın bir ortamda aşağılanarak büyüdüyse böylesi bir kişinin içindeki o güçlü boğa kendisine uygulanan bu muameleden kurtulmak için ha bire savunma amaçlı saldırganlık sergileyecek, kendisine kızana o da kızacak, kendini dövene kin ve nefret duyacak, bir başka deyişle boğanın boynundaki ip bu türlü saldırganlıklar karşısında zayıflaya zayıflaya yetişkinlik yıllarına erişilecek…

Çocukluk yıllarında kendini savunmak zorunda bırakılan, duyguları yıpratılmış kişiler, yetişkinlik yıllarında küçük olumsuzluklar karşısında, içlerindeki boğayı kontrol edemez, küçük olaylara büyük tepkiler verirler. Yeter ki bu duyguları ortaya çıkartan “eften püften” de olsa bir sebep olsun…

Kimi “yemek soğumuş” diye eşine…

Kimi “işe geç geldin diye” işçisine…

Kimi “ödevini yapmadın” diye öğrencisine saldırır…

***

İşte görüyoruz…

Son haftalarda, çocukluk yıllarında “adam edilmek” üzere şiddet uygulanmış kişilerin sağa sola saldırmalarının haberleri ile çalkalanıyor ülkemiz.

Kimi, hayatının baharında bir genç kıza saldırıyor, dövüyor, yakıyor, kollarını kesiyor…

Kimi, eski eşini takip edip yol ortasında bıçaklıyor…

Kimi, siyasi rakibini en ağır sözlerle aşağılıyor, hatta Meclis’te yumrukluyor…

Kimi, kendini kameraya çekerek canına kıyıyor…

Bütün bunların kökeninin çocukluk yıllarında yaşanan şiddet olduğunu fark edemezsek, sokaklarda gösteriler düzenler, hayalî birilerine bağırır dururuz… Ertesi gün yeni bir şiddet olayı ile travmalar geçirmeye devam ederiz…

Toplumsal şiddetin önlenmesi için, öncelikle anne baba ve öğretmenleri şiddetten arındırmalıdır. Kimse “Ben çocuğuma şiddet uygulamıyorum, bana ne!” dememelidir. Zira çocuğunu baskı ve zorlamalarla yetiştiren kişilerin çocuklarıdır, diğer çocuklara zarar veren kişiler…

Bir toplum şiddetten arındırılacaksa, ikinci yapılacak iş, şiddeti bir “problem çözme yöntemi” olarak kullananlara karşı toplumsal duyarlılık sergilenmeli, “yeter artık” denilmelidir…

Kızgınlık ve öfke ile bağıranlara, bir başkasına hakaret etmeyi kendi var oluşlarına zemin hazırlamak için kullananlara, “yeter artık” denilmezse, korkarım daha çok öfke kontrol sistemi bozuk nesiller yetişir...

Yazarın 24 Şubat 2015 tarihli yazısıdır

Başarının üç temel motivasyonu

Başarının temelinde “heves” vardır. Heves, iç motivasyondur. Kaçtığında “tükenmişlik” başlar.

Günümüz çocuklarının eğitim başarısızlıklarının temelinde “öğrenme hevesinin kaçması” vardır.

Heves, merak duygusunun bir ürünüdür… Merak yoksa heves olmaz.

Bir eğiticinin başarısı, öğrencisinde uyandırdığı merak kadardır.

Merak, mizaçtan mizaca değişir.

Bazı çocuklar, tabiattaki yaşama meraklıdır, bir kırkayaklı böcek gördüklerinde merak duygusu tetiklenir, onu incelemek ister… Bazıları, müziğe meraklıdır, ince tınılar arasında farklılığı HİSsettikçe heyecan duyar.

Matematik dersi anlatan bir eğitici, tabiata karşı meraklı öğrencisine, kırkayaklı böceğin ayaklarını birlikte sayarken sayı saymayı öğretebilir… Coğrafya hocası, müziğe meraklı öğrencisine, farklı kültüre ait müzik türlerini dünya haritası üzerinde tanıtırken, ülkelerin coğrafi konumlarını öğretebilir.

Her ne kadar merak, öğrenmenin temel motivasyonu olsa da “merakın hevese dönüşmesi” sevecen bir eğiticinin çocuğun “denemelerine izin vermesi” ile mümkündür. Zira çocuk, merak ettiği işi, kendisinin de yapabileceğine inanırsa, “heves” başlar.

Öğrencilerinin heveslerini kaçırmak istemeyen bir eğitici, “öğrenme çıtasını kısa aralıklı tutmalı”, büyük ve uzak hedefler vermemelidir. Çocuğun, her bir öğrenme basamağını “küçük adımlarla” ve “başarma hazzını” tada tada çıkmasına izin vermelidir.

Beklenti çıtası yükseltilmiş, öğrenme halkaları kopmuş, bir önceki öğrenmeleri tamamlamadan bir sonraki öğrenmelere geçmiş çocuklarda “heves” olmaz.

Heves, her ne kadar öğrenmede temel bir işlev görse de, geçici bir motivasyondur. Kalıcı öğrenme, hevesin, “istek”e dönüşmesi ile mümkündür.

İstek, heves edilen işin, “atık duygusal enerjisi” ile oluşan öğrenme gücüdür.

Yazmayı yeni öğrenen bir çocuğun yazma hevesi 2 sayfa ise, eğitici “istersen bir sayfa kadar yazabilirsin” diyerek ona “hevesinden daha az bir görev” verirse, 1 sayfa yazma işini tamamlayan çocuğun kalan enerjisi, onu 1 sayfa daha yazı yazmaya teşvik eder… İşte, çocuğun “kendi isteği” ile yazdığı bu 1 sayfa, onun “kendi başına yapabilmekten kaynaklanan güven duygusunu” oluşturur. Öğrenme motivasyonunun son halkası, yapabileceğine “inanma” ve güvendir.

Bir işi yapabileceğine inanmayan kişi, o işi yapmaya istekli olmaz.

Yaşama sevinci tükenmiş, mutsuz ve kendi ile barışık olmayan, öğrencisine “insan olmaktan kaynaklanan bir eşitlik” ilkesi ile yaklaşmayan, sınıf ortamını baskıcı bir ruh hâli ile hapishaneye çeviren eğiticiler, öğrencilerinde, öğrenmeye karşı ne merak ne de istek uyandırır. Böylesi eğiticilerin, çocuğu “dış motivasyonlarla” manipüle ederek eğitimi sürdürmek zorunda kaldıkları da bir gerçektir.

En masum dış motivasyon, çocukları birbiri ile yarıştırmak veya mükafata alıştırmaktır.

Merak duygusunu yitirmiş çocuklara “ödevini kim erken bitirirse ona çikolata vereceğim” denildiğinde, onların enerji dolu bir hâl ile yeniden canlandıklarını görürsünüz… Böylesi çocuklar, yeni şeyler öğrenmenin verdiği “dingin bir heves” ile değil, çikolata alabilme, öne geçme veya geride kalmama hırsı ile ödevlerine saldırırlar.

Hırs, dış motivasyondur, başarıyı artırsa da kişilik gelişiminin önündeki en büyük etkendir.

Narsist Kişilik Bozukluğu sürecinin temel enerji kaynağı hırstır.

Çocukta hırs arttıkça, başarısızlıklar karşısında psikolojik yıkım da o kadar artar.

Eğiticiler, kendilerine emanet edilen masum çocukları çikolata hırsı ile birbirleri ile yarıştırmak yerine, Allah’ın her insanın özünde yarattığı “merak, heves, istek” duygularını harekete geçirmeli ve kalıcı öğrenmeyi her çocuğun hakkı olarak kabul etmelidir...

Yazarın 02 Mart 2015 tarihli yazısıdır

Varoluş izni

Çocuklarının çok sinirli olduğundan şikâyet eden bir anne baba ile karşılaştım. Dokuz yaşında genç bir delikanlı.

Annesi, “Hocam efeliği de kabadayılığı da bize. Evde kardeşine karşı acımasız. Dışarıda tam tersi, pısırık. Kaç defa dayak yemiş halde geldi okuldan ağlayarak, sayısını ben unuttum.”

Babası, “Dışarıda kendini bu kadar savunamadığı için gittim karateye yazdırdım. Orada da sorun çıkarttı. Hocasının gösterdiği teknikleri yapamadığı için ağladı, ‘Ben gitmeyeceğim artık’ diye tutturdu.”

Annesi ilave etti, “Sadece karatede değil, bir işi başaramadığı zaman hemen ağlıyor, sinirleniyor. Eşim sağ olsun çocukları ile çok ilgilenir. Ailecek oyunlar oynarız akşam vakitleri. Oyunda yenileceğini anlayınca, birden sinirlenir, ya kızar bağırır ya da oyunu bozar.  Bir yerlerde hata yaptık ama nerede bilemiyorum.”

Dinledim anne babayı, ilgisiz bir anne baba değildi bu kişiler. Sorunun kökenine erişebilmek için, genç delikanlı ile de konuşmalıydım, davet ettim içeri.

Baktım, gayet terbiyeli bir çocuk gibi görünüyordu aslında. Birçok anne babanın özeneceği, “akıllı uslu” bir çocuk yani. Biraz sohbet ettik. Sıkılgan bir yapısı vardı belli. Konuşmayı da sevmiyordu. Hal dili ile “bir an önce bitse de gitsek” der gibiydi.

Biraz anne babasından bahsettik. Onları çok seviyordu. Hele annesini o kadar seviyordu ki, o olmadan yaşayamayacağını söyledi. Durdum birden… Ne demek istediğini sordum.

Anladım ki, annesi duygusal olarak o kadar yakındı ki kendisine, bir şeye ihtiyacı olduğunu daha o söylemeden HİSsedebiliyordu. İçeri girerlerken ben de fark etmiştim, çocuğun montunu annesi çıkartmış askıya asmıştı.

Sordum, ayakkabı bağlamasını bilmiyordu bu çocuk henüz, annesi bağlıyordu hâlâ. Montunun fermuarını çekmesini beceremediği için de annesi giydiriyordu montunu da.

Çocuk dışarı çıktığında anne babayı davet ettim…

Anneye sordum, “Oğlunuzu çok mu seviyorsunuz?”

“Çok seviyorum. Biz sevgisiz bir ortamda yetiştik. 5 yaşındayken annem vefat etti. Üvey anne yanında büyüdüm. Ne babamdan, ne de anneliğimden sevgi aldım. Yaşadıklarımı çocuğuma yaşatmamak için elimden geleni yapıyorum. Ömrüm oldukça da onun üzülmesini istemiyorum.”

Aslında bu anne çocuğunu değil, çocukluğundaki kendisini yetiştiriyordu da farkında değildi. Çocuğu mutlu oldukça, mutlu olan kendi içindeki çocukluğu idi. Çocukluğunda yarım kalan duygularını, çocuğu ile aşırı bağlanarak gideriyordu, ne acı…

Aslında ortada çocuk yoktu, yaşanmamış çocukluk vardı ve acısını çocuğunun üzerinde onaran bir annenin yeteneksiz bıraktığı bir başka çocuk…

Bu aşırı ilgi, çocuğun gelişimini aksatmıştı. Çocuk, kendi yaşının gereklerini yapamıyor olmanın sinirini yaşıyordu aslında.

Hâlbuki çocuk yetiştirmenin özü, çocuğa “kendi eserini ortaya çıkartmasına izin vermektir.”

Bu, çocuğun “varoluş iznidir.”

Dört yaşındaki bir çocuğun uğraşa uğraşa montunun fermuarını çekmeye çalışması, bir varoluş çabasıdır. Boyama kitabını acemi acemi de olsa kendi başına boyaması, annesinin de onu “müdahale etmeden sükûnet ile seyretmesi”, bir varoluş iznidir aslında.

Ve varoluşuna izin verilmiş çocuklardır yaşamda güçlü olanlar.

Çocuk bir iş yapacağı sırada, anne babası çocuktan önce o işi yapmak için adım atıyorsa, bir süre sonra çocukta bir sinirlilik hali oluşur. Bu, kendi eserini ortaya çıkartamamanın öfkesidir. Beceriksizliği kabullenememe öfkesi… Böylesi anne babalar, çocuklarına iyilik ettiklerini zannetseler de, aslında çocuklarını engelli hale getirirler de farkında değildirler.

Parmakları olmayan bir çocuğun montunun fermuarını çekememesi ile çocuğunun her işini yapan bir anne babanın, çocuğunu, fermuarını çekemez hale getirmesi arasında, çocuğun yaşadığı psikolojik zorluk açısından bir fark yoktur.

Yazarın 10 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Kendinlik bozukluğu

Bütün kişilik bozukluklarının temelinde kişinin “kendi gibi” olamaması yatar.

Ünlü Psikolog James Masterson bunu “kendinlik bozukluğu” olarak adlandırmıştır.

Birçok kişi, kendi gibi olmayı, kuralsız, sınırsız, ilkesiz olmak zanneder. Hâlbuki kuralsızlık ve sınırsızlık kendi gibi olmanın değil, kendi gibi olamamanın en belirgin özelliğidir.

Kişi, belirli kurallar içinde var olabiliyorsa ancak o zaman kendi gibi olmayı becerebilir.

Nasıl mı?

İsterseniz baştan başlayalım…

Kendi gibi olmak, kişinin, yaratılıştaki özelliklerini kaybetmemiş olması hâlidir.  Bir başka deyişle, “fıtrat ve mizacına” ait özelliklerle yaşayabilmesidir.

Fıtrat nedir?

Fıtrat, türünün özelliğini barındırmaktır…

Örneğin kuşlar uçar, cik cik eder. Bu, “kuş fıtratının” bir özelliğidir.

Kediler miyavlar, farelerden rahatsız olurlar. Bu da “kedi fıtratının” özelliğidir.

İşte bunun gibi, insana ait ortak özelliklere “insan fıtratı” diyoruz.

Örneğin insan fıtratında, sevme, sevilme ihtiyacı vardır. Mahcubiyet ve utanma duygusu vardır.

Sevdiğinden ayrıldığında kendini kötü HİSseder insanlar, sessizleşir, depresyona girerler.

Bir hata yaptıklarında, yüzleri kızarır, mahcup olur, utanırlar.

Fıtrata ait özellikler aynı zamanda o türün “sınırlarını” belirler.

Kediler âşık olamaz, evlenmeyi düşünmezler. Kuşlar bir hata yaptıklarında yüzleri kızarmaz, birbirlerine karşı mahcup HİSsetmezler örneğin.

İnsan fıtratının en temel özelliklerinden biri de, “insan iyidir…” Hiçbir insan doğuştan kötü değildir, katil olarak dünyaya gelmemiştir örneğin. Hiç kimsenin kanında eşkıyalık yoktur.

İnsanın katil olması, eşkıyalık yapması fıtri değil, “fıtratın bozulmasının” bir sonucudur.

İnsanın, temel insani özellikleri barındırması, bir sınırsızlık, kuralsızlık içinde yaşamayı değil, içten gelen ve oldukça keskin sınırları barındırır.

“Kendi olmayı” tam anlayabilmek için bir de “mizaç”tan bahsedilmesi gerekir.

Fıtrat, “türe ait” ortak özellikler diye tanımlanırken, mizaç, “bireye ait” özelliklerdir.

Örneğin, kiminin mizacı sakindir, kimisi cıvıl cıvıl… Kimi resim yapmayı sever, kimi müzik dinlemeyi… Her insan ayrı bir mizaca sahiptir.

Bütün bu bilgilerden sonra tekrar başa dönecek olursak, “kendi gibi olamama” kişinin fıtrat ve mizaç özellikleri ile yaşamasına izin verilmemiş olması ile oluşan bir “kendinlik bozukluğudur.” Neşeli, sempatik, heyecan dolu bir çocuğu, “Bu çocuk çok şımarıyor” diyerek baskı altına alıp, sessiz, sakin hâle getirmek, o çocuğun terbiye edilmişliğinin değil, mizacının bozulmuş olmasının bir işaretidir.

İşte bundan dolayı, gelişim döneminde aşağılanmaması, kızılmaması, incitilmemesi gerekir ki, çocuk mizacını dışa vurmaktan ürkmesin, utanmasın, sıkılmasın.

Ödevini yapmayan öğrencisini sınıf içinde mahcup etmekten çekinmeyen bir eğitici, belki bir dahaki sefere çocukların ödevini yapmasını sağlasa da, çocuğun içinde, sadece insana has, insan fıtratının çok kutsal bir özelliği olan, “utanma duygusunu” yok eder de farkına bile varmaz.

Çocuğunun kabahatini yüzüne vurmakta sakınca görmeyen, onu, parmak sallayarak cezalandırmayı marifet zanneden anne babalar, belki, çocuklarını daha az kabahat işler hale getirseler de, aşağılanmışlığın insan fıtratında yok ettiği, “mahcubiyet duygusunu” kaybettirdiklerini farkına bile varmazlar.

Yapılan çalışmalar göstermektedir ki, kişilik bozuklukları, çocukluk döneminden itibaren başlayan çocuğun kendi gibi olamama hâlinin, yetişkinlik yıllarında, başka bir kişilik içinde yaşamaya çalışma bunaltısından başka bir şey değildir.

Çocuk, ancak kendi gibi olmasına izin verildiği kadar kişilik sahibi olacak, kendi gibi olmasına izin verilmediği kadar sahte bir kimlik üretecektir…  Kişinin ürettiği bu sahte kişilik ile kendi mizacı arasındaki çelişki kadar da bunaltı yaşayacaktır.

İşte bu, “kendinlik bozukluğu” dur...

Yazarın 24 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Bir anne babanın en iyi terapisti kimdir?

Bir çocuğun duygusal gelişiminin ne kadar sağlıklı olduğunu öğrenmek istiyorsanız, o çocuğun anne ve babası ile ne kadar “kaliteli vakit” geçirdiğine bakabilirsiniz…

Birçok uzman, bundandır ki, ebeveynlere “çocuklarınızla kaliteli vakit geçirin” diye tavsiyelerde bulunur.

Çocukları ile problem yaşayan anne babalara zaman zaman, “Çocuğunuzla kaliteli vakit geçiriyor musunuz?” diye soruyorum…

Aldığım cevap genellikle “Elimizden geldiğince bir şeyler yapmaya çalışıyoruz” oluyor.

“Mesela ne yapıyorsunuz?” dediğimde, kimileri “güreşiriz, tekmeleşiriz, karate yaparız, bazen de alıp parka götürüyorum” diyor… Kimileri de “Yapboz yapıyoruz, resim boyuyoruz” diye cevap veriyor…

Hâlbuki kaliteli vakit geçirmek, çocuğu ‘alıp parka götürmek’ değildir. Çocukla tekmeleşmek hiç değildir.

Kaliteli vakit geçirmenin temel şartı, “çocuğun yaşadığı ruhsal boyuta girmektir.”

Çocuk, yetişkinden farklı bir ruhsal boyutta yaşar.

Onun yaşadığı âlemde işler, yetişkinlerin bildiği tarzda ilerlemez.

Çocuklarda görülen davranış bozukluklarının en temel nedeni, ebeveynlerin, çocuğun yaşadığı ruhsal boyuta erişip orada çocuğa hitap etmek yerine, onu, yaşadığı âlemden dışarı çıkartıp, yetişkin dünyasının içine yaka paça sokmak istemesinden başka bir şey değildir…

Örneğin, çocuk, “zamanın içinde” yaşar. Yetişkin, “zamanın dışındadır.”

Çocuk, “eşyaya nüfuz ederek” yaşar. Yetişkin, “eşyaya hükmederek.”

Çocuk, duygularını “içinden geldiği gibi” yaşar. Yetişkin, “kendini kontrol ederek.”

İşte, çocukla kaliteli zaman geçirmek dediğimiz şey, yetişkinin kendi yaşam boyutundan sıyrılıp çocuğun âlemine girdiği sırada akan zamanın adıdır.

Yetişkinin bu âleme girmesini “güçleştiren” üç temel faktör vardır. Bunlar, Zihinsel Kaymalar, Duygusal Bağlar ve Yüzeysel Yaşam Alışkanlığı’dır.

Zihinsel Kaymalar: Çocukla vakit geçiren birçok yetişkinin zihni, farkında olmasa da, biraz sonra yapacağı işlerle meşguldür… Çocuğu ile oynayan bir annenin aklı az sonra yapacağı yemeğe, babanın aklı haberlere kayıyorsa, zihnin bu kayması, çocuğun içinde bulunduğu ruhsal âleme girişe engel olur. Çocuğu ile kaliteli vakit geçirmek isteyen bir anne babanın kazanacağı en üstün beceri, “anı yaşama” becerisidir. Bundandır ki “Ne ile meşgulsen, onunla meşgul ol” prensibi, çocukla kaliteli zaman geçirmenin en temel prensibidir.

Duygusal Bağlar: Çocuklar, yaşadıkları problemleri ertesi güne taşımazlar, geride bırakırlar… Annesinin kızdığı bir çocuk, ertesi gün annesine küs uyanmaz. Olumsuz duygusal bağlara tutunmaz çocuklar.  Yetişkinler ise geçmişte yaşadıkları sorunları bir kambur gibi sırtlarında taşımaya, o sorunları ertesi günde de yaşamaya yatkındırlar… Akşam eşi ile tartışan bir kadının, sabah kendisi ile oyun oynamak isteyen çocuğuna “şimdi değil” diye seslenmesi, olumsuz duygusal bağları üzerinde taşıma yanılgısının bir sonucudur. Kaliteli vakit geçirmek isteyen yetişkin, olumsuz duyguları en azından çocuğu ile birlikte olduğu “o an” sırtından indirmedikçe, çocuğunun duygu dünyasına erişemez.

Yüzeysel Yaşam: Çocukluk döneminde duygusal sorunlar yaşamış bir yetişkin, bu sorunları duymamak, HİSsetmemek için kendini hızlandırır… Yetişkinler, “derinlerde yaşamak” yerine, “yüzeysel yaşamayı” tercih eder. Bir kere daha acı çekmemek için, duygularını kapatmayı alışkanlık hâline getirirler. Hâlbuki çocuk, yaşamı, yüzeysel değil, derince yaşar. Zamanın dışında değil, içinde yaşar. Çocuğu ile kaliteli vakit geçirmek isteyen bir ebeveynin, hızlanmış bir yüzeysel yaşamdan çıkıp derinliğe erişebilecek bir “yavaşlık” içine girmesi gerekir…

Yetişkinler çocuğa hükmetmeyi bir marifet zannetmekten vazgeçip onların duygularına erişmeyi yetenek hâline getirdiklerinde görecekler ki çocuk, kendi âleminin içinde yetişkinin ruhunu bir terapist gibi nasıl da onarıyor.

“Kaliteli iletişim” çocuğun duygusal gelişimine katkı sağladığı gibi, yetişkinin kendini onarmasının da altın anahtarıdır.

Bundandır ki pedagoji, “bir anne babanın en iyi terapisti kendi çocuğudur” der…

Yazarın 07 Nisan 2015 tarihli yazısıdır.

Eşyaya nüfuz etme ihtiyacı ve para biriktirme

Gelişimin en belirgin özelliği, “eşyaya nüfuz etme” çabasıdır.

Erken çocukluk döneminden itibaren çocuk, gördüğü her “yeni” eşyayı merak eder, tanımak ister. Çocuğun eşyayı tanıma çabası içsel bir “ihtiyaçtır.”

Eşyaya nüfuz etme ihtiyacı içindeki çocuk, daha erken yaşta “inatçı bir direnişle” evin içindeki eşyalara yönelir, kendi yöntemi ile eşyaları tanımaya çalışır. Eline alır, ağırlığını algılar… Ağızına alır, tadını HİSseder… Yere vurur, çıkardığı sesi ve sertliğini tanır… Kaldırır atar, kendinden kopup gidişin verdiği garip heyecanı tadar…

Eşyaya nüfuz etme ihtiyacını karşılamış çocukta, eşyanın hâllerini öğrenmiş olmak ve eşyaya güç yetirebilmekten kaynaklanan “güven duygusu” gelişir.

Aşırı mükemmeliyetçi ebeveynlerin koydukları kurallar, çocuğun eşyaya nüfuz etmesini zorlaştırır. Çocuk bir yandan, içsel bir yönelişle eşya ile haşir neşir olmak, ona hükmetmek, onunla barışık olmak için çaba harcarken, diğer yandan, ebeveyninin “dağıtma, dokunma, elleme” tavırları ile iç çatışma yaşar.

Bundandır ki engellenen çocuk, agresif olur.

Gece korkularının en belirgin sebeplerinden biri de çocuğun eşyaya nüfuz edememiş olmasıdır. Böylesi çocuk, yatmak için odasına girdiğinde, eşya, sanki onun üstüne üstüne gelir. Perdelerdeki desenlere bakar korkar… Duvarlarda garip insan suratları algılar… Masasının üzerindeki oyuncak ayıcık canlanacakmış gibi endişeye kapılır…

Eşyaya nüfuz etmesi engellenmiş çocuk uykuya dalmakta zorluk çeker. Her ne kadar kendi odası olsa da anne babasının yanında yatmayı tercih eder.

Erken çocukluk döneminden itibaren çevresindeki eşya ile tanışmasına fırsat verilmiş, “eşyanın hâllerini” tanımasına rehberlik edilmiş çocuklarda “güven” duygusu oldukça belirgindir…

Bu çocuklar, kendi odalarında yatmakta zorluk çekmez… Duvarlar üstüne üstüne geliyor gibi HİSsetmez… ‘Perdenin üzerinde bir adam var sanki’ diye korkmaz… Yatağın altından biri elini uzatacak gibi ayaklarını kenara çekmez…

Çocuğun “eşyaya nüfuz etme” çabası, sadece engellenme hâlinde değil, ihtiyacı olmayan eşyalara nüfuz etmesine izin verdikçe de anormal davranışlara yol açar.

Örneğin, birçok ebeveyn, harçlıklarını biriktirip oyuncak alsın diye çocuklarına kumbara alır. Böylece çocuğunun tasarruf sahibi olacağını, parasının kıymetini bileceğini düşünür.

Hâlbuki 12 yaşından önce çocuklara, bir eşya alsın diye para biriktirmeyi teşvik etmek, anormal davranışı tetikleyen bir “iyi niyet” yanılgısıdır.

Zira çocuğun para biriktirme ihtiyacı yoktur.

Çocuğun nüfuz etmesi istenilen eşya, bir birikinti ile çoğalıyorsa, çocuğun eşyadan vazgeçecek “iradesi” zayıflar, “hırsı” artar.

Bundandır ki teknolojik oyunlar genellikle “puan, altın, para” birikintisi üzerine kurgulanarak oyuncunun kendinden vazgeçmesini zorlaştırırlar.

Birçok anne baba, kumbarada biriken paradan çocuğunun vazgeçemediğinin, o çok istediği oyuncağa biriktirdiği parayı veremediğinin şahidi olur… Bu durumdaki çocuk, birikintiyle kurduğu bağ ile çok istediği oyuncak arasında çelişkiye düşer.

Anne babalar, çocuğun biriktirdiği paradan bir gün 1 ekmek parası için 1 lira istese, çocuğun “hayır vermiyorum” diye karşılık vermesi çok doğaldır. Ve bunu söyleyen çocuk ne cimridir ne de parasına sahip çıkıyordur… O, ancak, çocukluk döneminin en belirgin özelliği olan “eşyaya nüfuz etme ihtiyacının” bir iyi niyetli yanılgı ile birikintiye yönlendirilmiş olmasının çelişkisi içindedir.

Bununla birlikte, ebeveynler, “iyi rehberlik edebilirlerse”, 12 yaşına kadar olan çocuklarına, kendi için değil, ihtiyacı olan birine vermek için “bağ kurmadan birikinti oluşturmayı” öğretmeleri gelişime katkı sağlar.

Böylece çocuk, bağ kurmadan oluşturduğu birikintiyi, sahibine verirken, hem iyilik yapmanın hem de “vazgeçebilmekten kaynaklanan hazzın” gününe erişir...

Yazarın 21 Nisan 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğumda takıntı var

7 yaşında bir kız çocuğunu getirdi annesi yanıma. “3 yıldır kök söktürdü kızım bize.” diye başladı anlatmaya:

“Kızımda temizlik takıntısı var. Biraz sonra gelir yanınıza görürsünüz. Ellerini yıkaya yıkaya derisi tahriş oldu. Bir yere dokunamıyor, acı duyuyor. Dişlerini günde en az on defa fırçalıyor. Kimsenin bardağından su içmiyor. Kimsenin kaşığını kullanmıyor. Kendi kaşığını da naylon poşet içinde ayrı bir yere koyuyor. Bıktırdı artık bizi. Zorladık, olmadı, kızdık olmadı, ilaç verdik olmadı. İnadını bir türlü bıraktıramadık. Ne yapacağımızı şaşırdık kaldık.”

Bu annenin “takıntı” diye anlattığı şey, aslında “Obsesif Kompulsif Bozukluk” olarak tanımlanıyor.

Obsesyon “saplantılı düşünce”, kompulsif de “zorlantı” demek.

Yani kişinin bir düşünceye saplanıp kalması, o düşünceden bir türlü çıkamayıp anormal davranışlar yapması hâli…

Bu bozukluğa yakalanmış kişi, yaptığı davranışın “saçma” olduğunu bilse de kendini durduramaz. Örneğin, temizlik konusunda takıntısı olan kişi, elini sürekli yıkamanın kendisini yorduğunu bilir, kabul eder, ancak vazgeçemez. İçinde bir “HİS” onu sürekli el yıkamaya zorlar. Bu HİSse direndiğinde, daralır, bunalır. Bu bunaltıdan ancak el yıkanarak sıyrılır.

Takıntı, kalıtım yolu ile aktarılmaz ancak anne babasında takıntı olan çocuklar takıntı sahibi olma riski taşırlar. Zira takıntı, ya takıntı sahibi olan bir kişiden ya da bir olumsuz düşüncede “ince ayrıntıya odaklanma” ile oluşur.

Birçok yetişkin, çocuğa, “olumlu” davranış kazandırmak için, “olumsuz ince ayrıntı” üzerinde durur. Hâlbuki olumlu davranış, çocuğu olumsuzluğa yoğunlaştırıp kaygılandırarak değil, çocuk ile “güvenli bağlanmış” yetişkinin “tesir” gücü ile doğal bir iletişim ortamında, neyi nasıl yapacağını “tarif” etmesi ile oluşur.

Çocuğun bir davranışı edinmemesi, çocuğun kusurunu değil, ebeveynin o çocuğun üzerinde tesirinin zayıflığını işaret eder. Böylesi bir zayıflığı olan yetişkin, çocuğa baskı ve zorlamaları artırmak yerine, çocuk ile bağ kurup onun üzerinde tesir gücünü artırmayı öğrenmelidir.

Nitekim bu çocuğun takıntısı da çocuğa olumlu davranış kazandırmak için olumsuz ince ayrıntıya odaklandırıldığı sırada gelişmiş. Çocuk 4 yaşındayken kreş öğretmeni temizliğin önemini resimlerle anlatmış. Dişlerin fırçalanmaması hâlinde ağız içinde bakterilerin nasıl oluştuğunu, akıllı tahtada büyütülmüş resimler eşliğinde aktarmış.

Öğretmenin gösterdiği bakteri resimleri, kıllı bacaklı, onlarca ayaklı, kafaları eğri, dişleri dudaklarından sarkmış iğrenç resimlermiş. Öğretmen, “dişlerini fırçalamayanların ağzında işte bunlar var, ığğğğ” diye tamamlamış anlatımını.

İşte bu kız çocuğu, tam da bu anlatım sırasında “obsesyon nöbeti” geçirmiş. Sanki o bakteriler kendi ağzındaymış gibi HİSsetmiş bir anda… Ağzını ekşitmiş, tükürmüş, eve gittiğinde de hemen dişlerini fırçalamış. Ancak ne kadar fırçalarsa fırçalasın, o kırkayak gibi bakterilerin ağzının içinden bir türlü temizlenmediğini zannetmiş… Bu HİS adım adım genişlemeye başlamış… Biri su içerken, sanki o kişinin ağzındaki bakteriler o bardağa yapışacak ve oradan da kendi ağzına geçecek HİSsine kapılmış. Bu yüzden bir başkasının bir kez kullandığı bardağı, temiz dahi olsa kullanamaz olmuş. Çocuk, artık ağzı bir bakteri deposu olarak görmeye başlamış…

Aslında bu öğretmen kötü niyetli olamaz. Çocukların duygu dünyasını zarara uğrattığının farkında olduğunu da düşünmüyorum. O, çocukları olumsuz düşüncede “ince ayrıntıya” odaklayarak olumlu davranış kazandırmanın yanlışlığını bilmiyordu belki…

Hâlbuki olumlu davranış kazandırmak, ancak çocuğa “tesir” etmekle mümkündür. Çocuğu korkutarak, ürküterek, tiksindirerek davranış kazandırmak, pedagojik olarak yanlıştır. Böylesi davranış kazanmış çocuklar duygusal zarara uğratılmış çocuklardır.

Bundandır ki çocuk eğitiminin amacı, çocuğa davranış kazandırmak değil, çocuk ruh sağlığını korumaktır. Zira doğru davranış, ancak ruh sağlığı korunmuş çocukların kârıdır...

Yazarın 05 Mayıs 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğunuz ile iletişimde hangi seviyedesiniz?

Ebeveynin çocuğa erişebileceği yegâne araç “söz”dür… Çocuğa söylenilen söz, onun duygu dünyasını şekillendiren en güçlü etkendir.

Bir kişiye çocukluk yıllarında nasıl hitap edildi ise yetişkin olduğunda kendisi de öyle hitap eder çevresine. Çünkü söz kişiliğin bir parçasıdır, çocukluk yıllarında edinilir…

Bundandır ki bir kişinin konuşma tarzına bakıp onun çocukluk yıllarında kendisine nasıl hitap edildiğinin ipuçlarını bulabilirsiniz.

Mademki çocukla konuşma tarzı, onun kişiliğini oluşturuyor, o hâlde bir ebeveynin edineceği en önemli yetenek çocukla iletişim becerisidir.

Çocukla iletişimin 4 farkındalık seviyesi vardır:

1-) Emir Kipi ile İletişim:

Bu düzeyde iletişim alışkanlığına sahip yetişkinler, çocukla “emir cümleleri” kullanarak iletişim içindedir. “Getirsene, götürsene, konuşup durma, yemeğini yesene, geç kaldık giy şu ayakkabılarını hadi, hâlâ yatmadın mı, git odana çabuk yat” diye uzayıp giden “kontrolsüz iletişim” tarzı…

Bu, genellikle baskın bir ortamda çocukluk yılları geçmiş kişilerin, yetişkinlik yıllarında alışık olduğu iletişim tarzını sürdürme çabasıdır.

Böylesi kişiler, rica ederek konuşmayı, çocuğu dahi olsa, onun düşüncelerini de alıp ortak akıl ile karar vermeyi gereksiz görürler. Zira baskın bir ortamda yetişen kişilerin en temel HİSsi “değersizliktir.” Değersizlik HİSsi ile çocukluk yılları geçmiş kişiler, kendileri büyüyüp anne baba olduklarında, çocuklarına kullandıkları kelimeler ile nasıl bir değersizlik HİSsi kazandırdıklarını fark etmezler. Zira bu, onlar için, normaldir, olağandır.

Böylesi kişiler “yakın çevrelerine karşı” buyurucu, emredici, isteği yerine gelmediğinde kızgın, öfkeli ancak “sosyal yaşamda, arkadaşları arasında” konuşkan, sevimli, sempatiktirler…

2-) Olabilirlik Eki ile İletişim:

Bu iletişim tarzında keskin bir dil kullanarak çocuğun benliği üzerinde baskı oluşturmak yerine, “olabilirlik ihtimali” ile konuşarak benliğin rahatlaması amaç edinilir. Örneğin, çocuğu ile bulmaca çözen bir babanın “O, oraya değil, buraya gelebilir… Bu şöyle olabilir… Kalem böyle tutulabilir… Diş şöyle fırçalanabilir...” demesi.

Bu iletişim dili ile hitap, çocuğu başkasının yönetmesine alıştırmak demektir… Böylesi çocuklar, sorumluluk almaktan çekinir, yanlış yapacağı kaygısı taşırlar… İkinci farkındalık seviyesi ile hitap edilmiş çocuklar genellikle, “vererek” dost olmaya veya “sorun çıkartmadan” kenarda bir yerde yaşamaya gayret ederler…

3-) Varlığın Kabulü ile İletişim:

Çocuğun bir kişiliği, düşüncesi ve HİSleri olduğu dikkate alınarak gerçekleşen iletişim şeklidir ki 2. farkındalık seviyesi ile yapılan iletişim diline “de” bağlacı ilavesi ile gerçekleşir. Örneğin, yemek kaşığını yanlış tutan bir çocuğa “Aslında kaşık böyle ‘de’ tutulabilir… Su şöyle ‘de’ içilebilir… Ders böyle ‘de’ çalışılabilir…” denmesi.

Bu iletişim tarzında çocuğun yaptığı iş reddedilmez fakat başka bir yol tarifi vardır. “Su böyle ‘de’ içilebilir” sözündeki ‘de’ bağlacı ile onun su içtiği yöntem reddedilmemiş ancak daha farklı bir yol tarif edilmiştir… Böylece çocuğun kendi yaptığı davranış dışlanmadan, doğru olan tarif edilmiş olur…

4-) Fırsat Verici İletişim:

Bu iletişim tarzında çocuğun yeteneklerinin ortaya çıkması için “çocuk aktif, yetişkin pasif” iletişim dili kullanılır. Yetişkinin iletişimde baskın olmamasıyla çocuğun kendini kaygısızca ortaya koyabilmesine ve böylece mizacın fıtri yapılanmasına fırsat verilmiş olur… Örneğin, bulmaca çözen baba ile çocuğu arasındaki iletişimde “Şu, buraya gelebilir mi acaba? Bunu şuraya koysak nasıl olur? Bir de şöyle denesek mi acaba?” denmesi.

Bu iletişim tarzında yetişkinin soru cümleleri kurarak konuşması, çocuktan izin almaktan ziyade, bir nezaket ve ona kendi yapması için fırsat tanımaktır. Çocukluk yıllarında kendisine fırsat tanınan bir iletişim ortamında yetişmiş kişilerin en belirgin özelliği, problemleri konuşarak çözme becerisidir. Hâlbuki farkındalık seviyesi düşük bir aile içinde yetişen kişilerin problem çözmek için kullandıkları yöntem sözel şiddettir.

İşte bundandır ki söz bir büyüdür ve çocuğa nasıl hitap edilirse çocuk öyle olur...

Yazarın 12 Mayıs 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuk, ebeveyninin inancını ne zaman terk eder?

19 yaşında bir gencin babası ağlamaklı hâlde derdini paylaştı benimle: “Nerede yanlış yaptım bilemedim... Küçükken çok iyi idi, bir dediğimi iki etmezdi. ‘Baba baba’ diye peşimden ayrılmazdı. Evde benimle beraber namaz kılar, benimle beraber camiye gitmek için can atardı. Ramazanda sahura kalktığımızda sesimize uyanır, pijamasıyla, uykulu gözlerini ovuştura ovuştura yanımıza gelirdi. Küçük hâli ile sahuru da yapamaz öylece koltukta uyuyakalırdı…”

Islak kirpiklerini silerken devam etti: “Şimdi ne namaz kaldı ne oruç!”

Göz ucu ile anneye baktım, o da gözlerini siliyordu. Yardıma ihtiyaçları vardı ama ne yapacaklarını da bilemiyorlardı.

Konuşmak için delikanlıyı davet ettim içeri…

Kılık kıyafeti düzgün, aklı başında biri idi.

Önce havadan sudan sohbet ettik. Keyifli birine benziyordu, yüzü güleçti.

Konuştukça dost olduk…

Ne yalan söyleyeyim, uzunca zamandır, benim de, böylesi tebessüm eden simalar görmeye ihtiyacım vardı.

Anne babası ile yaşadığı sorunları konuşmaya başladık. “Hocam o konulara hiç girmeyelim, içim daralıyor.” dedi. Sebebini sordum: “Valla bilmiyorum, o konuları konuşunca kendimi iyi HİSsetmiyorum. Ama merak ediyorsanız söyleyeyim, ben ateistim. Ailem gibi düşünmediğim için evde her gün ha bire kavga var…”

Uzun uzun konuştuk, ateist olma serüvenini anlattı.

Huzur istediğinden bahsetti, bunu da ateizmde bulduğunu söyledi.

“Nasıl yani?” dedim. “Şöyle söyleyeyim.” dedi, devam etti: “Birçok ateist tanıdığım var, çok insancıl kişiler bunlar. Hatta bırakın insancıllığı, hayvancıllar…” dedi, güldü.

“Hayvanları bile seviyorlar yani. Mutlular, huzurlular… Hâlbuki anne babama baktığım zaman, hep bir kaygı, hep bir telaş, hep bir öfke, kızgınlık var. Çocukluğumdan beri dinî hikâyeler dinliyorum, dinlediğim şeyler içimi daraltıyor, anlatabiliyor muyum?” diye devam etti.

Aslında anlattıklarına çok da yabancı değildim...

Şöyle söyleyeyim, din bir yaşam tarzıdır. Ve yaşamın nasıl anlamlandırılacağına dair bilgi kaynağıdır. Her inanış, kişiye hayatın nasıl yorumlaması gerektiği hakkında bilgi sunar. Bu bilgiler insana huzur verdiği kadar, insan o inanışın yaşam tarzını benimser. Her ne kadar, çocuklar başlangıçta anne babalarının inançlarını devam ettirseler de ailelerinden ayrılıp yaşama kendi gözleri ile bakmaya başladıklarında, çocukluk dönemindeki inanışlarını sorgulayabilirler. Kimse kendisine iç çatışmaları ve huzursuzluk veren bir yaşam tarzını tercih etmez.

Aslında inanç, insana huzur verir… Ve kişi kendini iyi HİSsettiği kadar da inancına tutunur.

İşte sorun da burada yatıyor, eğer bir inanç kişiye huzur vermiyorsa, o kişi o inanca sempati değil, antipati duyar. Sadece o inancın içeriği değil, aynı zamanda o inancı anlatan kişinin bireysel tutumu huzursuzluk veriyorsa, korku ve endişe yaşatıyorsa… Öfke ve kızgınlık varsa, bu da o inancın içselleşmemesinde rol oynar. Bir üçüncü faktör de, o inancın toplum içindeki görüntüsüdür, aynı inançtan olan kişilerin yaşam tarzının, o kişilere yaşattığı huzur veya huzursuzluk hâlidir.

Ondandır ki çocukluk döneminde din anlatımı, çocuğun zihninin kavrayabileceği “sadelikte” ve duygularının gücünün yetebileceği “ağırlıkta” olmalıdır.

Çocuğa anlatılan bilgi korku ve endişe uyandırmamalı… Anlatan kişi, öfkeli ve kızgın olmamalı… Ve toplumda o inancın temsilcileri tebessüm eder bir huzur hâlinde olmalıdır ki çocuk ebeveyninin inancını kendi başına kaldığında da devam ettirebilecek gücü kendisinde barındırsın.

Yazarın 30 Haziran 2015 tarihli yazısıdır.

Öğretmenin görevi topluma iyi vatandaş yetiştirmek değildir

Meslekler ikiye ayrılır...

‘Makina Metaforu’ ile çalışanlar... ‘Hermeneutik’ ile çalışanlar...

Makina metaforu ile çalışan mesleklerde toplumsal duyarlılık, bireysel duyarlılıktan önceliklidir. Bir başka deyişle, yapılan meslek, toplumun huzur ve güvenliği içindir ve toplumsal huzur, bireysel huzurdan önce gelir.

Hekimlik, hâkimlik, askerlik gibi meslekler makina metaforu ile çalışır…

Bir hekime kolu kırılmış hasta geldiğinde, oturup hasta ile birlikte ağlaşmaz. Onun için, ortada bir kol vardır ve bu kol kırılmıştır. Görevi o kırık kolu tamir etmektir, o kadar! Hasta psikolojisini iyi bilir, naziktir, ama hastasının acısını duymamaya çalışır.

Hukuk da öyle, makina metaforu ile çalışır...

Hâkimin karşısında sanık vardır. Bu sanığın işlediği düşünülen bir suç vardır. Suçun kanunda bir tanımı vardır. Sanık suçlu ise, makina çalışır, birey ceza alır. Sanık yalvarsa, yakarsa da, hâkim sanığa duyarsız, mesleğine duyarlıdır. Sanığa nezaketli davranır, ancak gereken cezayı da verir.

Asker de öyle...

Asker bilir ki karşısında kendini öldürmek üzere kurşun atan biri vardır. Ondan önce kurşun atmalı ki görevini yapabilsin. Kurşun atacağı kişinin kendini nasıl HİSsettiği askeri ilgilendirmez. Bireye değil, toplum için yapacağı göreve duyarlıdır.

Bir de ‘Hermeneutik’ ile çalışan meslekler vardır ki, bunlar toplumdan önce bireyi düşünür. Bu mesleklerde ‘bireye duyarlılık, topluma duyarlılıktan’ önceliklidir.

Psikoloji, pedagoji, öğretmenlik gibi sosyal meslekler hermeneutik ile çalışır...

Örneğin bir psikolog, eşinden dayak yiyen kadının acısını anlamaya, HİSsetmeye çalışır. Toplumsal kuralları değil, önce bireyin duygularını önemser. Onun amacı bireyi iyi etmektir, toplumu değil. Zira bir psikolog, bireyleri iyi olan toplumun zaten iyi bir toplum olacağını düşünür.

Bir pedagog, önce çocuğu düşünür, aileyi değil. Çünkü o, çocuk iyi olursa ailenin de iyi olacağına inanır, önceliği aile değil, çocuğun kendisidir. Bundandır ki bir pedagog için en can sıkıcı söz ‘çocuklar bizim geleceğimiz’ sözüdür. Bu sözde, toplumun geleceği için çocuğa iyi davranmak anlamı çıkar ki, böylesi bir bakış açısı çocuk suiistimalidir.

Bunun gibi öğretmenlik de hermeneutik ile çalışan bir meslektir. Öğretmenin önceliği, öğrencisini iyi vatandaş haline getirmek değil, iyi bireyler olmasına yardımcı olmaktır. Ve bir öğretmen bilir ki, bireyleri iyi olan toplum zaten iyi bir toplumdur.

Bundandır ki,

öğretmen, öğrencisinin eksiklerini anlamaya, onu HİSsetmeye, onun sorularını çözmeye odaklanır...

Eksik ve yanlışları olan bir çocuğu ‘çocuğun iyiliği için’ veya  ‘toplum için’ cezalandırmaya çalışmak, öğretmenlik mesleğinin özüne aykırıdır. Zira o, öğretmendir, ne bir asker ne de bir hâkim. O, bireye karşı duyarlılığı ile ön plana çıkmış bir mesleğin sahibidir.

Kişiler, kendi bireysel yatkınlıklarını dikkate alarak meslek seçerlerse ancak mesleklerinde verimli olabilirler. Hermeneutik ile kişiliğini geliştirmiş bir kişinin makina metaforu ile ilgili meslek seçmesi hizmet ettiği ‘toplumu’ zarara uğratacağı gibi... makina metaforu ile kişiliği gelişmiş bir kişinin de, hermeneutik ile ilgili meslek seçmesi hizmet verdiği ‘bireyi’ zarara uğratır...

Yazarın 3 Ağustos 2015 tarihli yazısıdır.

Taklit, özenti ve mizaç tetiklenmesi

Yetişkinler, 3 tür çocuk davranışını birbirine karıştırıyor:

Taklit, özenti ve fıtrat tetiklenmesi.

Taklit, okul öncesi çağda başlayan, kişilik gelişiminin en önemli parçasıdır. Çocuk, akran davranışlarını taklit ederek ‘duygusal gelişimini’ hızlandırır. Okul arkadaşı gibi dil çıkarttıkça, komşu çocuğu gibi güldükçe, sokaktakiler gibi bağırdıkça, ağabeyi gibi ağladıkça kişisel sınırlarının dışına çıkar ki bu yaş döneminde kişisel sınırların dışına her çıkış duygusal gelişime hız kazandırır.

Çocukluk çağı taklit davranışını durdurabilmek neredeyse imkânsızdır.

Her ne kadar ebeveynlerin canı sıkılsa da üstünde fazla durmayıp güncel yaşamlarına devam ettikçe, taklit davranışlar çocuğa belli duygusal kazanımlar sağladıktan sonra kendiliğinden yok olur gider. Ne can sıkmaya gerek var, ne de çocuğu incitmeye...

Taklit davranışları, azalan bir etki ile yaklaşık 10 yaşına kadar devam eder. Bu yaş döneminden sonra çocuğun artık ‘kendi kişiliğine has davranışları’ sergileyebilecek güce erişmiş olması beklenir.

Çocuğun kendi kişiliğine has yapısını ortaya koyabilmesi için temel şart, bundan önceki dönemde ‘değersizlik’ edinmemiş ve ‘var olduğu hâli ile kabul edilmiş’ olmasıdır.

Eğer çocuk, değersizlik HİSsinin gelişimi engelleyici yanı yüzünden, mizacına ait yapısını ortaya çıkartamamış ise, ergenlik dönemi ile birlikte, kendince ‘değerli’ gördüğü kişilere benzemeye çalışır ki bu ‘özenti’dir.

Özenti, çevresi tarafından beğenilen, hakkında konuşulan ve ‘değerli’ bulunan kişilerin davranışlarını çocuğun kendisinin de sergileyerek ‘değersizlik HİSsini giderme’ ve aynı değeri ‘kendince’ HİSsetme çabasıdır. Burada ‘kendince HİSsetme çabası’ kısmının altını çizmekte fayda var. Zira çocuk, bir kişinin giyim tarzına, davranış şekline özenti duyduğunda, birilerinin kendini beğenmemesi, eleştirmesi hiç önemli değildir. Zira çocuk, o tarz içindeyken, hayalen kendini HİSsettiği ruh hâlinin verdiği keyfi yaşamaktadır. Bu keyif, özenti duyduğu kişinin ‘değerlilik’ keyfidir. Bir başka deyişle çocuk, kendi bedeninde, özenti duyduğu kişinin değerlilik duygularını yaşayarak kendi ‘değersizlik HİSsini’ yok etmeye çalışmaktadır.

Çocuğun kendini bu özentilerden vazgeçirmeye çalışanlarla çatışması, yeni tarzından vazgeçtiğinde ‘yalın kişiliğinin değersizliğini’ bir kez daha HİSsetmek istememesine karşı bir dirençtir. O, böylesi mutludur.

Özenti davranışı içindeki bir çocuğu ‘salak’ bir yüz ifadesi ile görür, ‘bu ne hâl yahu’ dersiniz belki. Ama o örneğin Kemal Sunal’ın Şaban karakterinin sevilen yanını kendinde hayal ederken keyiflidir. Şaban’ın sevildiği gibi kendisinin de sevildiği zannı ona değer kazandırmaktadır. Veya giydiği kıyafet ve takılar çok kadınsıdır, çocukluğa yakışmaz, ancak o, hayalindeki bir sanatçının tarzını ruhunda HİSsettikçe, o sanatçı gibi ‘değerli’ zanneder kendini.

Birçok anne baba, çocuklarındaki anormal ve özenti kokan davranışlardan muzdariptir. Ne konuşmanın ne de eleştiri getirmenin bir fayda sağlamadığını geç de olsa fark etmişlerdir. Hatta daha da ötesi, özenti ile oluşturduğu bir tarzdan vazgeçtiğinde çocuğun mutsuz, depresif ve huzursuz olduğu görülür. Sanki yaşama sevinçleri ellerinden alınmış gibi olurlar.

Peki, böylesi çocuklara nasıl yardımcı olunabilir? Bir süredir kendi gibi olmaktan vazgeçtikleri mizaçlarını yeniden canlandırabilmek için hangi pedagojik yöntemlerden istifade edilebilir?

Bu soruların cevaplarına da haftaya burada ayrıntısı ile değineceğiz...

Yazarın 11 Ağustos 2015 tarihli yazısıdır.

Ebeveyn-çocuk ilişkisinin 4 farkındalık seviyesi (2)

Başka bir yazıda, ebeveyn-çocuk ilişkisinin 4 farkındalık seviyesinden ikisini kaleme almıştık: Yetersiz Farkındalık ve Geleneksel Farkındalık…

“Yetersiz Farkındalık” seviyesindeki ebeveynlerin, çocuğun zaten kendi kendine büyüdüğüne inandıklarını söylemiş, çocuk eğitiminin aslında “lüzumsuz” bir abartı olduğu ön yargısını taşıdıklarından bahsetmiştik. Böylesi ebeveynlerin çocuklarının genelde “ilgisizlikten” kaynaklanan bir kuralsızlık, “duygusal yoksunluktan” kaynaklanan bir doyumsuzluk yaşadıklarının altını çizmiştik.

“Geleneksel Farkındalık” seviyesindeki ebeveynlerin ortak özelliklerinin ise çocuklarının fizyolojik gereksinimlerine aşırı düşkün oldukları hâlde, duygusal ihtiyaçlarını fark edemediklerini belirtmiştik. Çocuğunu odaya kapatıp cezalandıran bir ebeveynin, ertesi gün onu süsleyip püsleyip okula göndermesi veya en güzel bayram kıyafetleri almak için hiçbir fedakârlıktan sakınmadığı hâlde, yaşının küçük olduğuna aldırmadan çocuğunun gözleri önünde kurban kesmeye çalışması gibi… Bu gruptaki anne babaların, pedagoji kitapları okumak yerine, anne babalarından gördüklerini uygulayan ebeveynler olduğundan bahsetmiştik. Böylesi ortamda yetişmiş çocuklarda ise ya edilgenlikten kaynaklanan “ezik” bir benlik yapısı veya duyarsızlıktan kaynaklanan bir “ebeveyn tesirsizliği” görüldüğünü söylemiştik.

Ebeveyn-çocuk ilişkisinin üçüncü farkındalık seviyesi, “Gözlemci Farkındalıktır.”

Bu gruba giren ebeveynler, çocuğun kendine has bir duygu dünyası olduğunu fark etmişlerdir. Onların küçük boylarına rağmen, insani bütün özelliklere sahip olduklarını, cezalandırıldıklarında aşağılanma HİSsettiklerini, azarlandıklarında içlerinin acıdığını, zorla bir şey yaptırıldığında her insan gibi tepki verdiğini tebessümle fark etmişlerdir.

Çocuğu fark etmek her ne kadar anne babalara tuhaf bir mutluluk HİSsi verse de Gözlemci Farkındalık seviyesi en zor ebeveynlik düzeyidir. Zira onlar, çocuk dünyasını gördükleri hâlde, o dünyaya hitap edemiyor olmanın iç çatışması ile baş başa kalmışlardır… Bu gruptaki ebeveynler, çocuğa iyi davranmak gerektiğini bildiği hâlde, bazen kendini yenemez, öfkelenir, bağırır çağırır, çocuğun kalbini kırar. Öfkesi dindiğinde verdiği tahribatı görür, kendini affettirebilmek için fırsat kollamaya çalışır. Herkes, ona “sen iyi bir anne-babasın” dese de o hep pişmanlıklar içindedir.

Gözlemci Farkındalık seviyesindeki ebeveynlerin çocukları, genellikle duyarlı olur… Her ne kadar anne babaları zaman zaman köpürüp çocuğun üzerine yürüse de, sonrasında gerçekleşen yakınlaşma çabaları, çocuğun kişilik gelişimini yavaşlatır, ancak tamamen durdurmaz. Bu çocuklar, genellikle kendileri de sık sık öfkelerine hâkim olamasalar da ebeveynlerinden daha “dengeli”, daha “duyarlı”dırlar. En zayıf yanları “iradelerini” kullanmaktaki zorluklarıdır. Kendi başlarına iş yapmaktan sıkılırlar. Süreklilik gerektiren işlerde dirençli değildirler.

“İçtenleşmiş Farkındalık” seviyesine sahip ebeveynlerin ortak yanları ise çocuk eğitiminin aslında ebeveyn eğitimi olduğunu fark etmiş olmalarıdır… Onlar çocuklarını yetiştirmek için kendi iç düzenlerini kurma peşindedirler. Kimi zaman aldıkları destekler ve okudukları kitaplar ile “kendilerini çocuğa hazır hâle getirmeye” çalışırlar.

Çocuk eğitiminin en üst farkındalık seviyesi olan İçtenleşmiş Farkındalık’a sahip ebeveynlerin savaşları çocukları ve eşleri ile değil, kendileri iledir.

Bütün bunlarla birlikte şu da bir gerçektir ki eşler kendi aralarında farklı farkındalık seviyesinde iseler, bu bir sorundur. Yüksek farkındalık seviyesindeki eş, düşük farkındalık seviyesindeki eşin yetersizliğini gördükçe acı çeker.

Aile içinde düzeyli bir çocuk eğitimi öngören eşler, kendilerini eğittikleri gibi eşleri ile de aynı farkındalık seviyesine çıkmak için fırsatlar oluşturmalıdır.

Yazarın 15 Eylül 2015 tarihli yazısıdır.

Kurbanın insan psikolojisindeki yeri nedir?

Önceki yıl kendi kurbanımı kendim keseyim diye niyet etmiştim.

Hem bu büyük ibadeti bizzat kendim gerçekleştireyim ve hem de kurban psikolojisini kendi dünyamda yaşayayım istedim.

Kurban ibadeti, insan ruhunda hangi duyguları yaşatıyordu acaba? “Kurban kesen kişide şiddet eğilimi yok oluyor” diye bir söylem de var, bu nasıl bir şeydi acaba?

Saldırgan biri değilim, şiddete meyilli olduğumu da hiç düşünmüyorum. Olsun, o ya da bu sebep ile değil, kurbanın bir ibadet olduğunu düşünerek kendimi bu ibadete odakladım.

Biraz düşündüm.

Sanki garip bir tezat da vardı ortada.

Bir yandan, İslam dini, Müslümanları ‘karınca ezmeyecek’ kadar ince bir ruh hâline eriştirirken, diğer yandan nasıl oluyordu da kurban kesmek gibi bir ibadeti emrediyordu. Bu bir çelişki miydi, yoksa bir bütünün parçaları mı?

Bilemiyordum, bütün bunları kurbanımı keserken ruhumu dinlerken görecektim.

Bir koyun aldım.

Yakışıklı bir şeydi, gözleri, dudakları kara kara.

Hayvanları çok seven bir yanım vardır. Onlarla dost olmak, sevip oynamak, sohbet etmekten çok hoşlanırım.

Kurban sabahına kadar sohbet ettim kurbanlık koyunumuzla. Yem verdim avuçlarımla, su içirdim kovada. Sırtını sıvazladığımda sanırım hep hoşuna gitti ki, benim peşimden gelmek istedi yanından her ayrılışımda.

Her şey Kurban Bayramı sabahına kadar normaldi.

Bayram namazına giderken tuhaf bir hüzün çöktü içime. Teşrik tekbirleri getirerek camiye yol alan cemaatin arasında ‘uyanmış bir zihin’ ile ben de camiye girdim. Uyanmış bir zihin diyorum, çünkü biraz sonra yapılacak büyük bir ibadet aklınızın bir köşesinde dururken, dalgın vaziyette olmanız imkânsız.

Cami çıkışında kurbanlığımın yanına gittim. Göz göze geldik. “Biraz sonra sana Allah katında bir makam verilecek” diye söyledim kendisine. O ise su ve ot istedi, sanırım aç idi, ben de verdim.

Okşayarak, severek, birlikte kurban kesim alanına geldik. Erken gelenler başlamıştı kurban kesimlerine. Kesimi görmesin diye, kurbanın gözlerini kulaklarından bağladım. Şaşırdı biraz, ama itiraz etmedi, sakindi.

İlerledik.

Kazılmış bir çukurun kenarına geldik.

İçimde tarifi imkânsız duygular. Bir yandan kalbim hüzün içinde pır pır atıyor, diğer yandan bir ibadetin huzuru var.

Bu içsel karmaşa, insanı çok farklı derinliklere taşıyor. Daha önce hiç duymadığınız bir derinlik.

Kurbanı yere yatırırken düşündüm, aslında bir gün bu kurban gibi ben de can vereceğim. Ve aslında can vermek hiç de kolay bir şey değilmiş, nasıl da direniliyormuş, vermemek için. Ama çaresizlik başka bir şey. Şu kurbanlık koyunun çaresizce teslim ettiği gibi, bir gün ben de teslim edeceğim canımı, öncekilerin teslim ettiği gibi. Ölmek ne garip bir duyguymuş.

Anlıyorsunuz ki dünya boş, hem de bomboş. Öyle ise, bu hırs niye? İncittiğim kalpler niye? Dünyayı bu kadar abartmak niye? Ölüm gibi bir gerçeği olan senin bu büyüklük hâlin ne?

Kurban, ‘tuhaf’ bir ibadet, insanı kendi derinlerine sürüklüyor. Sen delice sarılmışken dünyaya, “Al sana dünya!” dedirtiyor.

Anladım ki, duyarsızlaşmış bir kalp ile de değil, yaratılmış bütün canlılara muhabbet duyan bir kalp ile ve bir ölüm anına şahitlik edercesine gerçekleşen bu ibadet insandaki negatif duyguları söküp alıyor.

Bu ibadeti hakkı ile yerine getiren bir kişinin, eşine saygısızlık yapması, çocuklarına şiddet kullanması, mahallesindeki insanların başına bela olması, adam öldürmesi düşünülemez.

Bir kez daha anladım ki, İslam, her bir ibadeti ile insanı olgun bir ruha taşıyor.

Kurban ibadetini yerine getirmek için kalbi pır pır atan Müslümanların kalbini duymadan ve HİSsetmeden, onları ‘hayvan katliamı yapıyorlar’ diye tanıtmak ne kadar da büyük bir haksızlık.

Zira can verme anında ‘kalbi’ ile şahitlik eden bir kişinin kalbinde kötülük barınması düşünülemez.

Yazarın 14 Ekim 2013 tarihli yazısıdır.

Bir hatıram; Kırmızı kurdele

Cıvıl cıvıl bir çocuktum ilkokulda…

Koridorlarda fırtına gibi koşar, köşe başlarından nasıl da hızlıca dönerdim… Önüme biri çıkarsa lastikleri kayan araba gibi ses çıkarır, frene basardım...

Öğretmenlerim beni severdi hep…

Sınıfta sıranın en önünde oturmak için arkadaşlarla itişirdik, ben kazanırdım bazen itişmeyi…

Öğretmenim “Açın bakalım ödevlerinizi” dediğinde, “Yaşasın!” derdim içimden… Ödevimi göstermek için içim kıpır kıpır olur, yerimde duramazdım…

Öğretmenim ödevimin üzerine kırmızı kalemle “kurdele” yapardı, çok hoşuma giderdi… Herkese söylerdi belki ama sanki en güzelini bana söylüyormuş gibi HİSsederdim “aferin” dediğinde…

Bir gün ateşim çıkmış, okula gidememiştim…

Ben odamda ter içinde yatarken, öğretmenimin sesini duymuştum salonda, inanamamıştım… Pijamalarımla sallapati yataktan kalkıp içeri baktığımda öğretmenimi görmüştüm. Birden üzerine koşmuştum “öğretmenim” diye… Göğsüne yaslamıştı başımı, kalbinin sesini duymuştum, hiç unutmam…

Bir gün öğretmenim okula gelmedi…

Nedenini hâlâ bilmiyorum…

Yerine bir başka öğretmen geldi…

Ben yine ön sırada oturmuştum. Yeni öğretmeni tanımak için arkasından bakıyordum… Öğretmen, elini arkaya koymuş, sıraların arasında dolaşıyordu… Beni kendine dikkatli baktığımı görünce önümde durdu... kaş göz işareti yapar gibi oldu... Sanki biraz da kızgın gibiydi... Korktum ama belli etmedim hiç, tebessüm eder gibi yaptım... Kızdı bana birden; “Ne bakıyorsun bön bön! Sakat mısın oğlum!” deyince içimde bir şey oldu... 

“Belki de öğretmen değildir.” diye tesselli ettim kendimi...Öğretmenler çocuklara kızmaz, çocukların defterine kırmızı kurdeleler çizerdi...

Teneffüs için zil çaldığında, öğretmenin yüzüne bile bakmadan, hızlıca dışarı fırladım… Bir çırpıda öğretmenler odasına gittim, öğretmenim orada mı diye baktım, yoktu… Belki bahçeye çıkmıştır diye bahçeye koştum… Yeni öğretmen gördü beni koşarken. “Koşma oğlum koşma!” diye bağırdı, ben yine de koştum, bahçeye çıktım. Öğretmenim orada da yoktu…

İlk defa okuldan korktum… Okulda kendimi yalnız HİSsettim...

Çaresiz sınıfıma geri döndüm...

İlk defa ön tarafa oturmak da istemedim…

Öğretmen üstüme üstüme geldi; “Sen miydin koridorda koşan o çocuk?” diye sorduğunda, eve gitmek istedim, ağladım... 

Bırakmadı beni öğretmen; “Kalk tahtaya!” diye bağırdı, kolumdan tuttu çekti..

Avucumu açtırdı.

İlk defa dayak yiyecektim... Şaşkındım...

Sıra arkadaşım Ahmet’e baktım... O başkan yardımcısıydı, ben başkan...

Biraz utandım…

Öğretmen cetveli kaldırdı...

Ben gözlerimi kıstım, dudaklarımı sıktım… Belki vurmaz zannettim… Biraz bekledi... “Kurallara uymazsanız böyle olacak bundan sonra.” dedi. Kuvvetlice vurdu parmaklarıma… Çok acıdı ama ağlamadım... Ayağımı kaldırdım, elime üfledim acısı geçsin diye...

“Bir daha koşacak mısın koridorda!” dedi, bir kez daha vurdu, kaldırdı bir kez daha vurdu… “Koşmayacağım” diyemedim nedense, gururuma dokunuşmutu belki de… Gözlerimi sildim… Kolumdan tuttu, sırama itti. “Git otur yerine!” dedi…

Arkadaşlarıma baktım, onlar da bana bakıyordu…

O günden sonra koridorda hiç koşmadım...

Ön sıraya hiç oturmadım…

Ödevlerimi hiç yapmadım…

O öğretmeni hiç sevmedim…

Ben defterime kırmızı kurdele çizip, *****aferim***** diyen öğretmenimi sevdim...

Çocuklar sabah nasıl uyandırılmalı?

Çocuğu okula giden ebeveynler için sabah saatleri oldukça sıkıntı vericidir… Çocuğun yataktan kalkmaması, elini yüzünü yıkamaması, kahvaltıya bir türlü oturmaması, oturduğu kahvaltıyı bir türlü bitirmemesi anne babalar için gerginlik sebebidir.

Bu gerginlikle güne başlayan çocuğun okulda sorun yaşamaması, arkadaşları ile çatışmadan günü bitirmesi düşünülemez… Günü kaliteli yaşamanın en temel şartı, sabahın keyifli başlamasıdır…

Peki, bu nasıl olacak? Çocuklar nasıl olacak da vaktinde kalkıp güne enerji dolu bir başlangıç yapacaklar? İşte bu soruların birkaç pedagojik ipuçları:

Çocuğun vaktinde kalkabilmesinin ilk şartı, ebeveynin pozitif ruh hâlidir. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki güne gergin başlayan ebeveynlerin çocukları yataktan kalkmakta zorluk çekiyorlar…

Bir ebeveynin gerginliği onun ses tonunda gizlidir… Buyurgan bir sesle “Saat kaç oldu, hâlâ yatıyorsun!” diye seslenen hiçbir ebeveynin çocuğu yaşama sevinci duymaz. Çocuğu yataktan kaldıran şey ebeveyn bağırtısı değil, yaşama sevincidir…

İsterseniz adım adım çocuğun sabah kaldırılmasına dair pratik bilgiler paylaşalım:

1-) Erken kalkmanın en temel şartı, erken yatmaktır. Televizyonun aktif kullanıldığı bir evde çocuk erken yatmaz. Çocuğunu keyifle güne başlatmak isteyen ebeveynler hafta içi televizyon kullanım alışkanlığını gözden geçirmeli.

2-) Çocuğu uyandırma girişimi, kahvaltı saatinden en az 45 dakika önce başlamalıdır. Bu süre, vücudun uyku durumundan uyanık hâle geçebilmesi için gerekli olan asgari süredir. Uyku hâlinde vücut aktiviteleri daha yavaştır. Vücudun uyanması birden olmaz. Kan basıncının, kalp atışlarının, beyin aktivitelerinin uyanıklık hâline geçebilmesi için belli bir süreye ihtiyaç vardır. O süre en az 45 dakikadır.

3-) Uyandırma, üç kısımdan oluşur: Fiziksel, Zihinsel ve Duygusal… “Fiziksel” uyandırma, “direkt” değil, “endirekt” olmalıdır. Sallayarak, sarsarak, üzerine su damlatarak uyandırmak oldukça yanlıştır. Doğru olan, camlarının hafifçe açılması ve odaya serin bir rüzgârın alınmasıdır. Serin esinti, tene dokunduğunda çocuk hem “fiziksel” olarak ve hem de temiz havanın içerdiği oksijen ile “zihinsel” olarak uyarılmış olacaktır. Oksijen olmadan zihnin uyanmasının oldukça zor olduğu unutulmamalıdır. “Duygusal” uyanmada ise kısık sesli bir müziğin etkisi oldukça fazladır. Mutfakta keyifle kahvaltı hazırlayan ebeveynin yanında kısık sesli bir radyodan duyulan şarkılar, çocuğun “ruhen” uyanmasına katkı sağlar. Çalan şarkıların ruhu uyandırmasının haricinde, uyanmış ruhu ile müzik dinleyen bir ebeveynin varlığı çocuğa yaşama sevinci verir.

4-) Çocuğunu kaldırmaya gelen ebeveyn gece kıyafetlerini değiştirmemişse, kendini güne hazır hâle getirmemişse, çocuğun yatakta kalış süresi uzar. Ebeveynini güne hazır gören çocuk ondan güç alır.

5-) Birkaç dakika sürecek bu ilk hazırlığın ardından çocuğun yanına uzanmak, onun kulağına sevgi sözleri fısıldamak, yatağın içinde oynaşmak, güne başlaması için ona “duygusal” güç verecektir… “Unutmamak gerek ki duygusal gücü olmayan çocuğun, yataktan kalkabilecek fiziksel gücü olmaz.

6-) Çocuğun uyanıp yataktan kalkmasından sonraki ilk işi, elini, kollarını ve yüzünü yıkamak olmalıdır. Su, “fiziksel” uyanmaya katkı sağlayacaktır.

7-) Çocuk kahvaltı masasına yalnız oturmamalıdır. Hiçbir çocuk yalınız başladığı kahvaltıyı keyifle tamamlayamaz. Tamamlasa tamamlasa bir an önce bitirmek için tamamlar ki bu çocukta yeme bozukluğuna yol açar.

Özetle, çocuğu sabah okula hazırlamak, rastgele bir iş değil, yüksek farkındalık gerektiren günün en önemli etkinliğidir. Bu farkındalığa sahip ebeveynler hem kendilerini psikolojik olarak iyi HİSsederler hem de çocuğunun gününün mutlu geçmesine katkı sağlamış olurlar.

Yazarın 5 Ekim 2015 tarihli yazısıdır.

Farkındalığınız ne kadar?

Bir süredir “ebeveyn-çocuk ilişkisindeki farkındalık seviyelerinden” bahsediyoruz… Bir başka deyişle “bir yetişkinin çocuk eğitiminde hangi bilgi düzeyinde olduğunun nasıl anlaşılabileceğine” değiniyoruz.

Bu, hem ebeveynin kendisini aynada görebilmesi hem de çocuğunu teslim edeceği yetişkinlerin çocuk eğitiminde hangi seviyede olduğunu fark edebilmesi için önemli…

Öyle ya, anne babalar çocuklarını kimi zaman konu komşuya, akrabaya, kimi zaman bakıcıya ve vakti geldiğinde de bir eğitimciye emanet ediyorlar. Bazen tavsiye, bazen eleştiri alıyorlar. Çocuklarının kişiliğini sadece kendileri değil, sosyal çevre ile şekillendiriyorlar.

Örneğin önümüzdeki hafta okullar açılacak. Birçok anne baba okul bahçesinde yan yana gelecek, çocuklarının öğretmenlerinden bahsedecekler birbirlerine.

“Yetersiz Farkındalık” seviyesinde olan ebeveynlerin çocuklarının okul ve öğretmen tercihinde zaten çok da ilgili olmadıkları göze çarpacaktır bu konuşmalarda.  “Okul işte, hepsi aynı.” diyecek kimisi… Kimisi, “Öğretmenin iyisi kötüsü mü olurmuş, öğretmen öğretmendir işte” deyip kestirip atacaktır…

“Geleneksel Farkındalık” seviyesindeki ebeveynlere kulak kabartıldığında, onların “Bizim öğretmenin maşallahı var, çocuklar sınıfta ‘gık’ çıkartmıyorlar” diye baskıcı öğretmene övgüler dizdiğinin şahidi olacaksınız. “Biz, tek çocukla baş edemiyoruz, öğretmen kırk çocuğa laf geçiriyor… Gerçi biraz kızıyormuş, arada bir de vuruyormuş ama olsun, güzel öğretiyor dersini…” dediklerini duyacaksınız…

Ülkemizde en sevilen öğretmen modeli “Geleneksel Farkındalık” düzeyinde eğitim veren öğretmenlerdir maalesef… Onlar çocukları mum gibi yapıp asker gibi sıraya sokmayı, daha erken yaşta “çıt” çıkartmadan sınıfta oturtmayı marifet zannederler… Ve oluşturdukları ürküntü ortamına kaygı ile tutunup sınavlarda başarı kazanan öğrencileri ile övünürler… Birçok okulda velilerin çocuklarını böylesi öğretmenlere vermek için torpil aradıkları da trajik bir gerçektir…

“Gözlemci Farkındalık” seviyesindeki ebeveynler, çocuklarına “duyarlı” öğretmen ararlar… Kimi zaman talihleri denk gelir, hanımefendi/beyefendi bir öğretmenle karşılaşırlar… Kimi zaman denk gelmez, öğretmen baskılarından yılar kalırlar… Bazen “Çocuğunuzda galiba hiperaktivite var, bir doktora götürseniz iyi olur…” sözünün soğukluğunu iliklerine kadar HİSsederler, bazen de “Sınıfta bir tek sizin çocuğunuz ödevini yapmıyor, haberiniz olsun…” diye işittiklerinde öfkelerini çocuklarından çıkarırlar…

“İçtenleşmiş Farkındalık” seviyesindeki ebeveynler ise her çocuğun farklı öğrendiğini bildikleri için, baskı ister öğretmenden gelsin, ister çevreden fark etmez, birileri istiyor diye çocuklarına anlamsızca yüklenip onların kişiliklerini zarara uğratmazlar… Onlara “Yeter ya, dersini hâlâ yapmadın mı sen!” diye baskı kurmak yerine, ne kadar öfkeli de olsalar duygularını yönetmeyi becerir ve “Birlikte ders yapmaya ne dersin?” diyerek ders aracılığı ile çocuklarına yakınlık kurarlar…

Bir başka örnek daha verelim, bu hafta Kurban Bayramı…

“Yetersiz Farkındalık” seviyesinde olan ebeveynlerin çocuklarını kurban kesim yerlerinde görürsünüz… Sorsanız, “Neden bu küçücük çocuğu kurban kesimine getirdiniz?” diye, farkında bile değildirler. “Ne olmuş yani?” diye size kızarlar…

“Geleneksel Farkındalık” seviyesindeki bir ebeveynin de küçük çocuğunu kurban kesim yerinde görürsünüz belki… Ona da sorsanız “Neden getirdin küçük çocuğu buraya?” diye, alacağınız cevap “Eski köye yeni âdet getirmeyin yahu… Biz de gittik küçükken kurban kesimlerine, bize bir şey olmadı… Merak etme, buna da bir şey olmaz…” cevabını işitirsiniz, küçükken gittiği kurban kesiminin kendisini bir çocuğu kurban kesimine götürecek kadar duyarsızlaştırdığını dahi fark etmeden…

“Gözlemci Farkındalık” seviyesindeki ebeveynler, küçük çocuğun kurban kesimine gitmemesi gerektiğini bilir, ama ne yapacağını bilmez…

Çocuk eğitimini “içselleştirmiş”, bir çocuk gözü ile bayrama bakabilen ebeveynler ise 7 yaşına kadar kurbanın, “kesimine” değil de “bayramına” vurgu yapılacağını bilir, içi acı ile de dolu olsa, duygularını yenmeyi bilir, bayramın tadını yaşatmayı yine de becerir…

Çocukla birlikte yaşama farkındalığında bayramlar dileğimle...

Yazarın 21 Eylül 2015 tarihli yazısıdır.

Mizaç Tetiklenmesi Nedir?

Geçen haftalarda, bu köşede, çocuklarda sıklıkla görülen “taklit” ve “özenti” davranışlardan bahsetmiş, daha sonraki haftalarda da “mizaç tetiklenmesi”ne değineceğimizi söylemiştik…

Mizaç tetiklenmesini izah edebilmemiz için önce, “Mizaç ve fıtrat nedir?” sorusuna yanıt aramalıyız.

“Türünün özelliğini barındırmaya” fıtrat denir.

Yani, kediler “miyav” der, kuşlar “cik cik” öter… Kuşun fıtratında uçmak, kedinin fıtratında tırmalamak vardır.

Her insanda var olan ortak özelliklere de “insan fıtratı” diyoruz, sevilme ihtiyacı, adalet arayışı, ait olma çabası insan fıtratının özelliklerindendir.

İnsan fıtratının en belirgin özelliği “iyi” olmasıdır.

Kötüye ait hiçbir şey insan fıtratına ait değildir, örneğin, “Erkek milleti değil mi, aldatır işte…” sözü pedagojik olarak doğru değildir. Bu, o insanın fıtratının bozulmuş yanını işaret eder. Zira hiçbir insanın fıtratı eşini aldatmak üzere kodlanmamıştır, aksine, insan fıtratında vefa ve sadakat vardır.

Ya da bir insan, sevgiye ihtiyaç duymuyorsa, bu onun fıtratı değil, duygu dünyasındaki bir bozukluğun işaretidir. Zira insan fıtratında “sevgiye ihtiyaç” hâli vardır.

Her ne kadar insan fıtratı ortak özellikler barındırsa da, hiçbir insan birbirinin aynı değildir, kimi cıvıl cıvıldır, kimi sessiz ve derin. Kiminin hayalperest yanı ön plandadır, kiminin gerçekçi yanı. İşte, kişinin kendine has özelliğine de “mizaç” diyoruz… Mizaç, bireyin mayasıdır. Yaradılışta ruha dikilen çekirdektir. Ebeveynlerin görevi, çocuğun içindeki bu çekirdeğin zarar uğratılmadan o çekirdeğe uygun meyve vermesi için yardımcı olmaktır. Bir başka deyişle, çocuğun kendi gibi olabilmesine yardımcı olmaktır.

Kişinin kendi gibi olabilmesinin en temel şartı‘emniyet HİSsi’dir. ‘Emniyet HİSsi’, mizacın, kendi yaradılış kodlarına göre ruhu yapılandırabilmesi için gerekli olan en önemli duygudur… Bunun aksine, mizacın ruhu yapılandırmasının önündeki en büyük engel de ‘eleştirel ortam’dır.

Çocukluk döneminde eleştirel ortam, çocuğun kendi gibi olmasının önüne geçip, eleştirenin zararına uğramamak için beklendiği gibi olmaya iter.

Bu, yetişkinlik yıllarında karşımıza çıkacak olan kişilik bozukluğu serüveninin ilk adımıdır.

Peki, bir kişi mizacına uygun yaşayamıyorsa, kendini toparlayabilir mi, mizacını yeniden uyandırabilir mi? Evet… İşte bunun adına mizaç tetiklenmesi diyoruz…

Mizaç tetiklenmesi, kişinin kendi mizacına benzer özellikler taşıyan kişilerle duygusal yakınlık kurması, onların düşüncelerini anlamaya gayret etmesi ve bu sayede içindeki benzer duyguları uyandırma girişimidir.

Bunun için, kişi, sanki bir süre inzivaya çekilir gibi, üzerindeki başka insanların tesirlerinden kurtulup, mizacına benzer kişilerin yaşam öykülerini okuyabilir. Onların hikâyelerini başkalarından dinleyebilir, filmler izleyebilir…

Örneğin, mizacında şefkatli bir yan barındıran fakat yaşadığı olumsuzluklardan dolayı şefkatini yitirmiş bir kişi, şefkati ile ön planda bulunan bir kişiyle ruhsal yakınlık kurar, onun şefkatini anlamaya gayret ederse, bu yakınlık ilişkisi kişinin mizacında olup da kaybettiği şefkat HİSsinin yeniden uyanmasına sebep olur.

Ya da, cesaretli bir çocuk sürekli eleştirel ortamda yetişmiş ve pısırık bir gence dönüşmüşse, böylesi bir gencin mizacının uyanmasına tarihî kahramanların yaşam öykülerini dinlemek yetişebilir.

Mizaç özelliklerine göre yaşama yeniden başlayan kişilerin en belirgin özelliği, kendini iyi HİSsetmeleridir…

Burada altı çizilecek ince bir ayrıntı var, “mizaç tetiklenmesi” başka bir şey, ebeveynin çocuktan istediği bir kişiliğe bürünmesi için ona farklı mizaç özellikleri taşıyan kişileri örnek göstermesi bambaşka bir şeydir. Birinde, çocuğun kendi gibi olmasına yardımcı olmak, diğerinde başkası gibi olması için, mizacını yaşamaktan vazgeçirmek vardır.

Ve unutmamak gerek ki, bütün kişilik bozukluklarının özünde kendilik bozukluğu vardır...

Yazarın 19 Ekim 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğu hırslandırmak

Çocukluk döneminde edinilen bir duygu vardır ki yetişkinlik yıllarında yıkıcı davranışların kökenini oluşturur. Bu, hırstır.

Hırs, “negatif ruhsal bir güç kaynağı”dır, çocukluk yıllarında edinilirse kalıcı olur.

Hırsı uyandıran “değersizlik HİSsidir.”

Değersizlik HİSsi ile baş edebilmek üzere her insanda var olan bir potansiyeldir hırs.

Sorun, hırsın varlığı değil, çocukluk çağında uyarılması ile yetişkinlikte baş edilemez “yıkıcı bir ruhsal gücü” kullanmayı içsel bir dürtüye dönüştürmesidir.

Zira hırs, “duygusal kilitlenme” ve “olumlu duyguların bastırılması” ile işlev gören ruhsal bir mekanizmadır.

Örneğin, bir öğretmenin öğrencisine “Sen başarısızsın! Ahmet senden daha başarılı…” demesi, çocukta “değersizlik HİSsi” oluşturur ve çocuk bu HİSten kurtulmak için hırsa sarılırsa, içinde arkadaşı Ahmet’e dair beslediği “olumlu duyguları” bastırmak zorunda kalacaktır.

Böylesi bir çocuk, önceden Ahmet’in başarılı olmasından mutlu oluyordu ise, öğretmenin uyandırdığı hırs ile artık Ahmet’in başarılarına sinir olmaya başlayacaktır. Önceden sınıfın gözdesi Ahmet’in arkadaşı olmaktan keyif alıyorsa, şimdi, “sinsi bir ikiyüzlülükle” ondan rahatsız olmaya başlayacaktır. Zira hırs, gücünü “olumlu duyguların bastırılmasından alır…”

Örneğin, boks, bir güç sporu değil, “hırs sporudur.”

Bir boksör, boks tekniklerini ne kadar iyi bilirse bilsin, rakibini yenebilmek için hırsa ihtiyaç duyar. Bundandır ki sporcuları motive eden teknik adamlar, “Ye onu… Bitir onu… Vur… Öldür…” diye hırslandırmaya çalışırlar ki boksör rakibine duyduğu “olumlu duygulardan” kurtulabilsin.

Boks, sadece bir şiddet sporu olduğu için değil, hırs uyandırdığı için pedagojik yasaklı sporlar içinde yer alır ve çocuklara tavsiye edilmez.

Birçok yetişkin, çocuklara “hırstan kaynaklanan güçle başarı elde ettirmeyi” bir marifet zanneder. Çocuğun içine, onun bütün yaşamını etkileyecek bir canavar yerleştirdiklerinin farkında değildirler.

Aklı devreden çıkaran iki duygu, şehvet ve hırstır.

Erken yaşlarda cinselliğin uyandırılması nasıl ki çocuğu şaşkına çevirir, baş edilmesi zor sorunlara yol açar, uyandırılmış bir hırs da çocuğun yaşamını zora sokar. Zira hırs, sadece bir alana değil, yaşamın her alanına yayılmaya meyilli bir duygudur.

Örneğin, eğitimde başarılı olması için hırs edindirilmiş bir çocuk, sokakta top oynarken yenilgiyi kabul etmekte zorluk çeker. Kendi takımı azıcık yenilecek gibi olsa, karşı kaleye gol atabilmek için, kızgın bir boğa gibi arkadaşlarının üzerine saldırır.

Birçok ebeveyn, çocukları ile oynadıkları oyunlarda, çocuğunun yenilgiyi kabul etmediğinden, yenileceğini anladığında sinirlendiğinden, oyunu bozup ağlayıp sızladığından yakınır. “Yenilgiyi kabul edememek, erken uyandırılmış hırsın ürünüdür…”

Hırs ile terbiye edilmiş kişiler, sadece kendi ailesi için değil, toplumsal bir sorundur.

Ebeveynler çocuklarının eğitiminde başarılı olmalarını teşvik etmek için hırslanarak elde edecekleri başarılara bel bağlamamalıdır.

Ruh sağlığını koruyarak başarılar elde etmek, hırs ile değil azim iledir. Azim ise “olumsuz duyguların bastırılması, olumlu duyguların uyandırılması ile elde edilen ruhsal güçtür…”

Yazarın 03 Kasım 2015 tarihli yazısıdır

Şiddet Nedir?

Bir süre önce aile içi bir probleme şahit olmuştum. Hanımefendi bir haftadır eşi ile konuşmuyormuş. Adamcağız ne yaptıysa karısını yumuşatamamış, benden yardım istemeye karar vermiş…

“Nedir sorun?” dedim, anlatmaya başladı: “Geçen hafta sudan bir sebeple tartıştık. Üstüme çok geldi. Sinirlendim, şöyle hafifçe ittirdim. Koltuğa düştü. Hepsi bu yani… Zoruna gitmiş hanımefendinin. ‘Sen bana nasıl vurursun!’ diye bas bas bağırmaya başladı. Anlayacağınız biraz gurur yaptı yani.”

“Gurur yaptı?..”

“Ne bileyim işte... Dün anneme anlattım. Annem ‘Ben yeni gelinken babandan öyle dayaklar yedim, öyle dayaklar yedim ki… Ama yine de gıkımı dahi çıkarmadım. İşime gücüme baktım. Şimdiki gelinler nazlı. Azıcık kocasından yüz bulunca, el ucu ile itsen, adamı maskaraya çeviriyorlar.’ dedi.”

“Haklı mı anneniz?” dedim.

“Yani haklı bence… İnanın bir şey yapmamıştım, şöylece itiverdim. Hepsi bu.”

Bu beyefendi, eğitimsiz biri değildi. Üniversite mezunu idi. Ancak eğitim insanı “duyarlı” hâle getirmeye gerçekten yetmiyordu. Yetseydi, eşini koltuğun üzerine iten bu adam karısına “şiddet” uyguladığının farkına varırdı.

“Eşinize hiç şiddet uyguladığınız oluyor mu?” diye sordum. “Hocam yapmayın... Öyle şey mi olur? Yedi yıllık evliyiz, eşime bir fiske vurmadım.” dedi…

Muhtemelen bu beyefendi, şiddeti “dövmek” olarak anlamıştı.

Dayak bir şiddet midir, tabii ki evet. Hem de travmatik bir şiddet. Ancak pedagojide dayak, fiziksel acı yaşattığı için değil, “aşağılama HİSsi” oluşturduğu için şiddettir.

Ve ister kaba kuvvet barındırsın, ister el ucu ile itme, fark etmez, “her türlü aşağılama eylemi şiddettir…”

Pedagojik yetersiz bireylerden oluşan toplumlar şiddeti sadece “vurma” eylemi olarak tanıdıkları için, böylesi toplumlarda kadınlar ve çocuklar sürekli zarara uğrar. Ve bu zarara uğratmanın adı “ceza” ve gerekçesi “çocuğun iyiliği içindir.”

Hâlbuki hiçbir aşağılayıcı davranış, gerekçesi ne olursa olsun bireyin “iyiliği için” maskesine sığdırılamaz. Ve hiçbir aşağılayıcı davranış “ceza” adı altında kuzu postu ile gösterime sunulamaz.

Örneğin, ödevini yapmadığı için çocuğu arkadaşlarının önünde tahtada bekletmek, bir ceza değil, şiddettir. Aşağılama davranışıdır.

5 yaş grubundaki çocuğu yaramazlık yapıyor diye, 4 yaşındaki küçük çocukların sınıfına göndermek, ceza değil, aşağılamadır.

Annesinin sözünü dinlemeyen çocuğu kolundan tutup odaya kapatmak, ceza değil, şiddettir, aşağılamadır.

Otobüste bir yetişkine yer vermesi için çocuğa “Utanmıyor musun, bak kocaman teyze ayakta bekliyor sen orada oturuyorsun!” demek aşağılamadır.

Çocukluğunda aşağılanmaya alışmış bir bireyin, eşini koltuğun üzerine ittiğinde onu aşağıladığını fark etmesi oldukça zordur…

Amaç iyi olsa da, pedagojik araçları kullanmayı bilememek, aşağılamayı, cezayı bir problem çözme aracı olarak görmek, eğitimde şiddetin asıl sebebidir,

Ve unutmamak gerekir kiçocuklarda görülen bütün davranış bozukluklarının kökeninde eğitim kusurları yatmaktadır.

Yazarın 9 Kasım 2015 tarihli yazısıdır.

BEN ALGISI NEDİR?

Adamın biri kendini arpa zannediyormuş. Bu yüzden tavuklardan ve kuşlardan çok korkuyormuş. Nerede bir tavuk görse kaçıyor, kuş görse saklanıyormuş…

Artık bu durum çekilmez bir hâl alınca, adamcağız bir psikologla görüşmeye karar vermiş.

Durumunu anlatmış uzmana.

Psikolog, “Siz hiç merak etmeyin, ben size yardımcı olacağım.” demiş.

Adam bir süre uzmana gitmiş-gelmiş ve adım adım kendini iyi HİSsetmeye başlamış…

Son seansta psikolog adama sormuş: “Kendinizi hâlâ arpa gibi HİSsediyor musunuz?”

Adam gülmüş: “İlahi doktor, o günler artık geçmişte kaldı. Kendimi dört dörtlük insan HİSsediyorum.”

Adam teşekkür etmiş uzmana ve vedalaşarak ayrılmışlar.

Adam tam dışarı adım attığında içine bir korku düşmüş, koşarak tekrar psikoloğun yanına gelmiş, nefes nefese: “Hocam, bir şey sormayı unuttum… Ben artık kendimin arpa olmadığını anladım da bunu kuşlar ve tavuklar da biliyorlar mı?”

Kişinin kendisini nasıl algıladığına “Ben Algısı” denir… Bu algı, çocukluk döneminde edinilir.

Çocukluk döneminin geçtiği ortam, çocuğa kendisi ile ilgili nasıl bir izlenim kazandırmışsa, o izlenim çocuğun ben algısını oluşturur.

Bir başka deyişle çocukluk dönemi kişinin aslında kendisinin “kim” olduğunu öğrendiği ve bütün bir ömür boyu üzerinde taşıyacağı kimliğini kazandığı dönemdir.

Örneğin, çocuk saygın bir çevrede yetişmiş, kendisine saygı duyan bir anne babanın varlığını her an yanında HİSsetmiş, konuştuğunda önemsenmiş, aile içinde bir yer edinmişse böylesi bir çocuğun ben algısı “saygındır” ve yetişkinlik yıllarını “beyefendice”, “hanımefendice” geçirme zeminini kazanmıştır. Böylesi bir kişi evlendiğinde eşinden saygı görmek ister, çocuğuna saygıdeğer davranmaktan keyif alır,

Ya da annesi evde “Salak mısın kızım sen!” demekten çekinmemiş, okulda öğretmeni “Hayret, nasıl oldu da ödevini yaptın!” diye aşağılamış, sokakta arkadaşları “Seni oyuna almayacağız” diye dışlamışsa, böylesi bir çocuğun ben algısı “değersizdir.” Yetişkinlik yıllarında değer görse de bu değeri anlamlandıramaz, bir yere koyamaz…

Kişinin kendi ile ilgili düşünceleri çocukluk çağından itibaren olumsuzca şekillenmeye başladığında bunun değiştirilmesi oldukça zordur.

Zira kişinin kendi ile ilgili izlenimleri, kişiliğin en derin parçasıdır.

Siz yıllarca kendini değersiz olduğuna inanmış birine “Aslında sen değersiz değilsin” deseniz ve hatta o kişiyi uzun iknalar ile kendisinin değerli olduğuna inandırsanız da bir süre sonra “Acaba benim değerli olduğumu herkes biliyor mu?” diye tereddütte kalacaktır.

Birçok anne baba, çocuklarına söylene söylene onları doğru yola eriştireceğini zanneder.

Hâlbuki olumlu da olsa, sözün çokluğu ben algısının bozulmasının en belirgin sebebidir…

Sürekli nasihat edilen çocuk, nasihate muhtaç biri olduğu izlenimi edinir.

Sürekli yanlışı düzeltilen çocuk, sürekli yanlış yaptığı HİSsini edinir.

Çocuk terbiyesinin özü, çocuğu sürekli ikaz etmek ve düzeltmek değil, onun kendisini iyi HİSsedeceği bir aile ortamı hazırlamaktır...

Yazarın 16 Kasım 2015 tarihli yazısıdır.

Okul başarısı ayrı şey, yaşamı başarmak ayrı şeydir

Acı ama yazacağım…

Telefonda sesi titrek bir anne “Hocam, çaresizim. Allah rızası için yardım edin.” diye feryat etmişti. “Sorun nedir, ben size nasıl yardımcı olabilirim?” dediğimde, “8. sınıfa giden oğlum garip garip konuşmaya başladı, korkuyoruz.” Dedi. İçim ürperdi. “Buyurun gelin” diyerek görüşmeye davet ettim.

Dünyalar tatlısı bir genç, henüz 13-14 yaşında, ablası ile geldi. Üniversite öğrencisi ablası, “Kardeşime bir şey oldu, korkuyorum” dedi ve ağladı. “Ağlama, ben size yardımcı olmaya çalışacağım.” dedim.

Genç kız odadan çıktı, kardeşi girdi.

Tam karşımdaki sandalyeye oturdu.

İçimde bir garip ürperti HİSsettim. Bu bakışları tanıyordum. Ama yine de sordum: “Merhaba, benim adım Adem Güneş, tanışabilir miyim seninle?”

Çocuk gözüme anlamsız anlamsız baktı ve “Beni neden suluyorsunuz?” dedi.

İçimde bir şey koptuğunu HİSsettim. “Nasıl yani?” dedim…

“Benim ziyaretime neden gelmedin sen!” dedi…

Korktum! Hem de çok…

“Adını öğrenebilir miyim canım? Nedir adın?” diye tekrar sordum.

Cevap vermedi.

Çocuğun ablasını çağırdım. “İstersen kardeşini dışarıya alabilirsin. Biraz seninle konuşmak istiyorum.” Dedim.

Çocuk dışarı çıktı.

Genç kıza “Kardeşin ‘Beni neden suluyorsunuz?’ diye sordu. Bu ne demek?” dedim.

Genç kız elini yüzüne kapatarak ağlamaya başladı. “Kardeşim bir haftadır kendinin öldüğünü zannediyor. Mezarda çiçek sanıyor kendisini. Herkese böyle söylüyor.”

Kanım dondu. Çok tatlıydı yüzü. Ne diyeceğimi bilemedim.

“Peki, son zamanlarda neler yaşadı kardeşin?” diye sorduğumda içim cız etti…

“Kardeşim SBS denemelerinde bölge birincisi idi. Gece gündüz sınava hazırlanıyordu. Bir gece yanıma geldi, ‘abla korkuyorum’ dedi. Ben anlam veremedim önce. Sonra gözlerindeki korkuyu gördüm. Anneme haber verdim. Annem ‘Ne oldu oğlum?’ deyince ‘Beni neden suluyorsunuz?’ deyiverdi. Annem, ‘Oğlum ne diyorsun sen, ne sulaması!’ dese de anneme dönük ama boşluğa bakarak ‘Beni neden mezara koydunuz?’ deyince babam da uyandı, evin içinde bir garip korku oluştu. Annem hem ağlıyor hem dua ediyordu. Cin mi çarptı acaba diye düşündü annem önce, sonra korkuları iyice arttı. Babam belki uykusuzluk ve sınav kaygısından dolayı halüsinasyon gördüğünü düşündü, ‘Hadi yatalım, sabah ola hayır ola.’ dedi ama ben yatamadım… Korku ile birkaç kez yanına gittim durdum. Sabaha karşı uyumuşum. Allah’ım bir rüya olsun gördüklerim diye sabahın ilk saatinde uyandırdım kardeşimi. Uyandığında yine o boş gözlerle baktı bana. Anlamsız bir-iki söz söyledi, benim sinirlerim iyice gerildiği için omuzundan tutup salladım, ‘Kendine gel ya, yapma, korkuyorum’ dedim ama sanki uyurgezer gibi idi, hiç etkilenmedi bile. Annemler yanımıza geldiler, annem ağlamaya başladı, babam şaşkındı.”

“Doktora götürdünüz mü?” diye sordum. “Bir haftadır hastanelere gidiyoruz, psikiyatra gittik, ilaç aldık ama hiçbir şey değişmedi.” dedi.

İçim çok yandı. Ne diyeceğimi şaşırdım. “Ben size yardımcı olamam ki…” diyebildim. Genç kız sordu: “Kendiliğinden geçer mi hocam, ne yapalım? Annem diyor, ‘Taşınalım İstanbul’dan. Memleketimize dönelim. Ben oğlumu okutmak falan istemiyorum. Kendim bakar büyütürüm.’ Önümüzdeki hafta da sınavı var, dershaneden öğretmenleri arıyor, onlara da bir şey diyemedik. Ne yapalım? Bize bir akıl verin n’olur!”

Hiç bu kadar çaresiz kalmamıştım. “Kardeşinizin akıl zembereği boşalmış galiba” diyemedim. “Annenizi dinleyin. Alın kardeşinizi gidin buralardan.” diyebildim.

Vedalaştık…

O çıktı, ben kaldım sandalyede tek başıma…

Durdum biraz… Gözlerimi tavana çevirdim… Düşündüm… Sonra kendime hâkim olamadım… Ellerimi yüzüme kapattım ve hıçkırıklarla ağlamaya başladım…

Bu olayın üzerinden 2 yıl geçti. Bu genç delikanlı ne hâlde bilemiyorum. Aile Konya’ya gidecekti, gitti mi onu da bilmiyorum. Ama bildiğim bir şey var: Ülkemizdeki sınavlara yüklenen anlam, çocukların ruh sağlığını bozuyor. Yetkililer ne yapar bilemiyorum, ama sınav tarihi yaklaşırken koca koca çocukların altlarını ıslattıklarına, panik atak olduklarına, geceleri kâbus gördüklerine, kekelemeye başladıklarına şahit oldukça benim de psikolojim bozuluyor.

Sözüm tesir eder mi size bilemiyorum ama bunaltmayın çocuğunuzu. Bırakın şu son bir hafta dinlensin, kendine gelsin. Sınav her şey demek değil. Zira bazı kayıplar, sınavı kaybetmekten daha acı verir insana...

Yazarın 23 Kasım 2015 tarihli yazısıdır.

Allah Kimseyi Evliliği İle İmtihan Etmesin

Bir karı koca gelmişti yanıma… Boşanmaya karar vermişler.

“Ayrılma kararımızı uzun uzun düşünerek verdik. Bu konuda bizi ikna etmeye çalışmayın lütfen. Ayrılırken çocukları zarara uğratmak istemiyoruz, bu konuda yardım ederseniz seviniriz.” dediler.

“Tamam, ancak ayrılış sürecini yeterince bilmeliyim ki çocukları zarara uğramaktan koruyabilelim.” dedim.

Önce beyefendiyi yalnız dinledim…

-“Neden ayrılıyorsunuz?”

Cevap netti: “Nankör… Ne kadir bildi ne kıymet! Bir sorun kendisine, kendi yaşıtı hangi arkadaşının arabası varmış, bırakın arabası olmasını, kendi arkadaşlarının ehliyet almasına bile kocaları izin vermezken ben ona araba aldım. Ama hata etmişim… Çalışmıyor kendisi, ama benim kredi kartımı o taşır. Sorun bakalım bir kez, yaptığı harcamalarla ilgili hiç hesap sormuş muyum? Daha ne anlatayım… Biraz birikmiş param vardı, ev alalım dedik, tapusunu eşimin üzerine yaptım… Ben bunları yaptım ama Allah insanı nankör etmeyegörsün, 2 yıldır ayrılacağım diye tutturdu, sonunda ben de ‘ne hâlin varsa gör’ dedim.”

-“Eşinizi seviyor musunuz?”

“Çok seviyordum, ama artık değil…” dedi.

Beyefendi dışarı çıktı, hanımefendi ile görüştüm.

“Eşiniz size her türlü imkânı sunmuş, araba almış, ev almış, kendi kredi kartını size tahsis etmiş.” dedim.

“Evlilik ev ile, araba ile olmuyor hocam… Ben eşime yıllardır ulaşmaya çalışıyorum, ama o duyarsız. Hissiz bir adamla evlenmişim, tam 10 yıldır bunun acısını çekiyorum.”

Adam kadına “nankör”, kadın adama “duyarsız” diyordu.

Devam etti kadıncağız: “En son olayımızı anlatayım. Bunca yıllık evliyiz. Eşimle bir gün dışarı çıkıp el ele yürüyemedik. Sevmez böyle şeyleri. Etrafımda insanlar var, eşleri ile kahve içmeye gidiyorlar, çay içiyor, sohbet ediyorlar, bizimki sohbet etmez. Elinde bir cep telefonu, oynar durur. Geçen ay bizim evlilik yıldönümümüzdü. Eşime sürpriz yapayım istedim. Yemek masasını özene bezene hazırladım. İki kırmızı mum aldım, bir başa birini, diğer başa öbürünü yaktım. Servis tabaklarını çıkarttım, baş başa sohbet ederek yemek yeriz diye hayal ettim. Eşim akşam 7’de gelecekti… Gelmedi. Telefon ettim, cevap vermedi. Mesaj gönderdim, ‘yoldayım’ diye kısa bir cevap yazdı. Saat 8 oldu yok, 9 oldu gelmez… Mumlar yana yana bitti. Çocuklar babalarını beklerken uyuyup kaldılar. Saat tam 23’te geldi. Ben sinir küpü olmuşum. Kapıyı açtığında bağırdım birden. ‘Neredesin sen ya, neredesin!’ dedim… Trafikte kaldığını söyledi. Ben akşama kadar hazırlık yaptığımı söyledim. Evlilik yıldönümümüz olduğunu söyledim. O da öfkeliydi, ‘Bağırma bana!’ dedi. ‘Ne istiyorsan onu söyle!’ dedi. Ben de ona ‘Dışarı çıkmak istiyorum, evli olduğumu HİSsetmek istiyorum, dışarıda insanlar eşleri ile yürüyor, ben de el ele tutuşup yürümek istiyorum, anladın mı?’ dedim. ‘Tamam, abartma, bağırma!’ dedi. Çıktık dışarı… Yürüdük, yürüdük, ama hiç konuşamadık. Bir ara döndü, bana baktı, ben bir şey söyleyecek diye sevindim. Ama o ‘Bu kadar yeter mi?’ dedi. Sanki fino köpeğinin gezme ihtiyacını gidermişti de geri dönmek için ‘Bu kadar yeter mi?’ diye soruyordu. Kalbim nasıl incindi anlatamam. Ve o gün artık ayrılmaya kesin karar verdim.”

Beyefendiyi davet edip bu olayı anlattım. O gün akşam eşine ‘Yeter mi bu kadar?’ diye sorup sormadığını sordum. Şaşın şaşkın yüzüme baktı: “E, sordum… Ne varmış bunda? Sormamalı mıymışım? Bu da mı suçmuş?”

Bu adam üniversite mezunu idi… Ama bir kadını anlayabilecek duyarlılıkta bir yaşam tecrübesi yoktu. Muhtemelen kendi anne babasından da dinlememişti yeni nesil bir genç hanımefendinin ihtiyaçlarının neler olabileceğini. Babası gibi baba olmayı marifet zannediyordu. Bir aile danışmanından yardım almayı da gereksiz bulmuşlardı. ‘Kol kırılır, yen içinde kalır’ diye öğretmişti toplum onlara.

Sonra ne mi oldu? “Biz boşanmaya kesin kararlıyız.” deseler de birbirlerini başka başka bakış açıları ile anlamaya başladıklarında kararlarından vazgeçtiler.

Şimdi, ikinci baharlarını yaşıyorlar…

Allah kimseyi evliliği ile imtihan etmesin...

Yazarın 30 Kasım 2015 tarihli yazısıdır.

Ruhsal Daralma ve Bir Pratik Çözüm Önerisi

Bir kişinin psikolojik sorunu olup olmadığını anlamak için, o kişinin çocukla ilişkisine bakmak yeterlidir. Duygu dünyasında sorun yaşayan kişiler, çocukla vakit geçiremezler. “Daralırlar…”

Kendilerini zorlayıp birkaç dakika vakit ayıracak olsalar, patlayacak gibi HİSsederler. Bırakamazlar çocuğa kendilerini.

Örneğin, oturup çocuğu ile ders çalışamaz böylesi kişiler. Bir süre sonra sinirlenir, bağırır, kızar. Ya kendine ya da çocuğa zarar verirler. Kimi zaman çocuğun kalem tutuşuna kafayı takarlar, kimi zaman yavaşlığına… Hiçbir şey bulamazlarsa “Sen yap ben geliyorum” diyerek terk ederler çocuğun bulunduğu ortamı.

Veya çocuk biraz oynamak istese, oyuna kendilerini veremezler, bir süre sonra “bunalırlar” hemen. Sanki zaman boşa geçiyormuş gibi HİSsederler. Yapılacak şeyler erteleniyormuş gibi bir HİSse kapılırlar, çocuğun ruhsal atmosferinden dışarı atarlar kendilerini.

Ya da çocukla “insan-insana” güzel bir sohbet ortamı kurup sürdürmeyi beceremezler. Uzun uzun anlatılan şeyler daraltır böylesi kişileri. Çocuğun heyecanını duyamazlar içlerinde, bir an önce anlatılanlar bitsin diye, “istemsiz kas gerginlikleri” belirir yüzlerinde. Gözler sağa sola kaymaya, bir oyalanma gereci aramaya başlar.

Hâlbuki kendi çocuğu ile sohbet etmeyi beceremeyen kişilerin çoğu, dışarıda başkaları ile sohbet etmekten oldukça keyif alırlar.

Bu bir çelişki gibi gelir ilk başta…

Hâlbuki çelişki değil, bir işarettir. Kişinin çocukluk yıllarında yaşadığı sorunların, yıllar sonra kendi çocuğu ile dışa vurumunun işaretidir.

Zira çocukluk yılları, “ruhun genişlediği, iç derinliğin” elde edildiği yıllardır. Ruhsal genişlik, özgür bir ortam ve koşulsuz sevgi ile ede edilir.

Bir kişi, kendi anne babasından böylesi bir ruhsal genişliği elde edemedi ise, yetişkinlik yıllarında bu “dar ruh” ile yaşamak zorunda kalacaktır.

Böylesi kişiler “sosyal ilişkilerde” başarılı olsalar da “duygusal ilişkilerde” bir tahammülsüzlük hâli ile dikkat çekerler. Eşlerine tahammülsüz, çocuklarına tahammülsüz, kendilerinden duygusal ihtiyaç beklentisi olanlara tahammülsüzdürler.

Tahammülsüzlük, “ruhsal darlığın” ürünüdür. Ruhsal darlık, çocuklukta elde edilecek bir “genişliğin” kazanılmamasından başka bir şey değildir.

Bu bir kısır döngüdür. Kendi anne babasından ruhsal genişliği elde edememiş kişiler, kendi çocuklarının ruhunu dar bırakır da farkında bile değildirler.

Çocuklardaki ruhsal daralmanın ilk işareti “acımasız kardeş kavgaları” ve ergenlik döneminde “anneye karşı tepkiselliktir.”

Birçok acımasız kardeş kavgası, ruhsal darlığın bir dışa vurumdur. Kardeşin kardeşi ruhen taşıyamaması, onun duygusal yakınlaşma isteğine karşılık verememesi, çatışmaların ana sebebidir.

Ya da ergenlik döneminde baş gösteren anne babaya karşı gelmeler, “of”lamalar, yumruk sıkıp odaya çekilmeler, sebepsiz ağlamalar, “yeter ya yeter!” diye bağırışların kökeninde, “ruhsal darlık” hâli vardır.

Peki, ne yapmalı? Bu sorunun bir uzman yardımı almadan en pratik çözümü, ruhen geniş bir kişinin yanında bulunarak kendi genişliğini onun genişliğinin tesiri ile oluşturmaktır. Ruhen dingin ve sakin kişiler, bir psikoterapist gibi insan ruhuna genişlik verirler. Kendi de ruhen dar, tahammülsüz, huzursuz, hızlı ve kaygılı kişiler ise ruhsal daraltmayı artırır.

Yazarın 14 Aralık 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuklarda yeme problemi nedir?

Birçok anne baba çocuklarının yemek yemediğinden şikâyetçidir.

Hâlbuki yeme insanın “en güçlü” ihtiyaçlarından biridir…

Yetişkinler bile azıcık aç kalacak olsalar sinirleri bozulur, sağa sola çatacak duruma gelirler. Kaldı ki çocuk, açlığa yetişkin kadar dayanıklı da değildir, açlık ağlatır çocuğu.

Peki, ne oluyor da bu kadar güçlü bir ihtiyacı çocuk gerçekleştiremiyor, yeme bozukluğu ortaya çıkıyor? Yeme bozukluğunun pedagojik sebepleri nelerdir?

Aslında, çok basit olarak şöyle izah edilebilir…

İnsan vücudu beyin tarafından sürekli kontrol altında tutulmaktadır. Bedenin yaşamına devam edebilmesi için, kalp atışından tutun kan şekerine kadar, sıvı dengesinden vücut ısısına kadar sürekli bir denetim altındadır insan vücudu.

Örneğin, her insanın vücut ısısı 37 derecedir. 39’a çıktığı zaman alarm verir sistem. Ya da kandaki şeker oranı yüzde 0,1’in altına düşünce beyin onu yeniden yükleyebilmek için tatlı çeker canı insanın. İşte buna “homeostatik denge” denilir.

Açlık HİSsi, beyne iki duygu hâlinin sinyalini gönderir… Birincisi acı, diğeri tatlı.

Şöyle ki: İnsan acıktığı zaman, beyin “mide asidi” salgılar. Mide asidi mideye acı HİSsi verir. İşte aslında insan bu acıyı bastırmak için yemek yeme ihtiyacı HİSseder. İhtiyaç giderildiğinde vücut rahatlar. Böylece “homeostatik denge” vücuda alınan gıdalar ile tekrar düzene girmiş olur.

Kişi midesinde duyduğu açlık acısını bastırmaya gücü yetse bile, ikinci bir sinyal noktası daha vardır insanı yemeye yönlendiren: “Damak tadı”. Açlık baş gösterdiğinde beyin, ağız içindeki tat alma HİSlerini uyararak ağız suyunu akıtır. Böylece kişi, ağzında HİSsettiği bu dürtü ile ağzına bir şeyler koymaya başlar.

İşte yeme problemi dediğimiz sorun tam da burada başlıyor.

Acı ve tatlı algısını oluşturan sinyaller işlevini kaybettiğinde, yemek yemek gerçekten bir işkenceye dönüşür. Ağzındakini çiğner çiğner ama tat alamaz. Ya da açlıktan midesi delinecek kadar yansa, acıyı duymaz.

Peki, bu “algılayamama” hâli neden oluşur?

Bunun en belirgin sebebi, çocuğun açlık sinyal sistemine müdahale edilip “doğal işleyişinin” bozulmasıdır.

Örneğin, çocuğun yanındaki yetişkin, onun acıkmasına izin vermemişse… Bir başka deyişle mide asidi salgılanmadan yedirmeye çalışmışsa... Ya da çocuk acıktığı hâlde “şimdi yemek saati değil” diye, salgılanan mide asidini bastırmayı öğrendi ise… Ya da çocuğa damak tadı oluşmasına izin verilmeyecek gıdalar sunuldu ise… Çocuğun damak tadı keşfedilemedi ise…  Veya “sebze yemek sağlıklı” diyerek sebzenin tatsız hâli çocuğa erken yaşta zorlandı ise… Böylece çocuğun damak tadını oluşturan “homestatik algısı” bozuldu ise... İşte bu bozulan algının görünürdeki pedagojik karşılığı “yeme problemidir.”

Peki, böylesi durumda ne yapmak gerek?

Sistemin yeniden çalışabilmesi için, çocuğa yeme baskısını bırakmak gerekir. Az da olsa ara öğünler şeklinde, çocuk ne zaman acıkırsa o zaman ve canının çektiği gıdalar (abur cubur olmamak kaydı ile) verilerek “homeostatik algının” yeniden oluşmasına yardımcı olunmalıdır.

İnsan organizmasının en göz kamaştırıcı özelliği, üzerindeki baskılar kalktığında sistemin yeniden normal çalışmaya başlayabilmesidir.

 

İkinci doğum ve bağlanma karmaşası sendromu

Bir kadının en önemli hatırası ilk hamileliğidir.

Acemice bir duygudur karında bebek taşımak.

Kimi zaman nefes almadan dinler bebeğinin kımıldayışını… Kimi zaman kendi kendine tebessüm eder bebeği tekme attığında…

Doğumunda şaşkınca tanışır bebeği ile anne. Sanki “Sen miydin tekme atıp duran?” der gibi seyreder, nedense hep de ağlayarak…

Minicik parmaklarına bakar, burnuna bakar. “Aynı sen” diye tebessüm eder eşine dönüp.

“İlk göz ağrım der” genelde anneler ilk çocuklarına.

Bir çocuk daha düşünmek istemezler. Sanki ihanet edecekmiş gibi HİSsederler ilk göz ağrılarına. İkinci çocuk kararsızlığı bundandır kadının, eşi bunu tam anlamasa da…

İlk çocuk ile anne arasında böylesi derin bir bağ olduğu hâlde, pedagojik gözlemler, anneden en çok zarara uğrayan çocuğun da yine ilk çocuk olduğunu ortaya koyuyor.

Bu, sanıldığı gibi ilk çocuğa acemice verilen zarar değil, “Bağlanma Karmaşası Sendromu”ndandır…

Nedir bağlanma karmaşası sendromu?

İkinci bebek dünyaya geldiğinde, annenin birinci çocuk ile duygularını yönetememe hâlidir. Duygusal karmaşa ile ortaya çıkan, ilk çocuğa karşı tepkisellik ve soğukluk HİSsidir.

Şöyle ki: Yeni doğan bir bebeğin kendine has “ruhsal inceliği” vardır. Anne, yeni bebeğine bakarken, bebek annenin ruhunu inceltir, kendi inceliğine eriştirir. Bebeğin bakışı, tebessümü, teninin yumuşaklığı, çaresizliği, anne ruhunu santim santim incecik hâle getirir. Tuhaf bir derinlik kazandırır annenin duygularına… Öyle bir derinlik hâlidir ki bu, ne anne farkına varır bu ince yolculuğun ne de başkası…

Böylece bebek, sanki anneyi “büyüleyerek” kendi ihtiyaçlarını gidermeye hazırlar.

Bebek, bu inceltmede ne kadar başarılı olursa, anneden ihtiyaçlarını o denli sorunsuz giderecektir. Örneğin, anne sütü bebeğin içinde bulunduğu aya uygun kıvama gelecektir. Bebeğin ufacık bir kımıldaması bile anneye hangi ihtiyacın oluştuğunu HİSsettirecektir.

Anne böylesi bir ruhsal incelme içindeyken, kendisindeki bu özel durumun farkına varamasa, birinci çocuk birdenbire gözüne kaba görünmeye başlar. Gülmesi kaba, ağlaması kaba, davranışları kaba… Hatta birçok durumda, anneye eşi de kaba saba biri gibi gelmeye başlar… Kendisini anlamayan, bebeği ile ilgilenmeyi bilmeyen biri gibi gelir eşi çoğu defa kendine… Hâlbuki bu “bağlanma karmaşasından” kaynaklanan duygusal yanılmadır.

Çocuğun anneyi “büyülediği” ve kendine uyumlu hâle getirdiği bu “mucize” dönem iyi yönetilemezse birinci çocuğun zarara uğraması, eşler arasında duygusal zedelenmelerin olması kaçınılmazdır.

Peki, ne yapmak gerek?

Anne, ikinci bebeğine hamile olduğunu öğrenir öğrenmez iç dünyasını “duygusal ve zihinsel” olmak üzere ikiye ayırmaya çalışmalıdır. Duygusal yanı ile “ince ruh hâlini”, zihinsel yanı ile de “güncel ruh hâlini” sürdürmelidir.

İnce ruh hâli ile bebeğine bağ kurmalı, ona o incelik içinde erişmeye çalışmalı, bu tatlı ruhsal atmosferi bebeği ile doyasıya yaşamalıdır.  Ancak aynı duygu durumu ile büyük çocuğuna asla yönelmemelidir. Kendisinin bebeği ile birlikte olduğu sırada mucizevi bir ruh hâli içinde olduğunu bilmeli, büyük çocuğu ile irtibata geçeceği sırada sanki uykudan uyanmak istercesine başını silkeleyip “güncel ruh” hâline geçiş yapmalıdır.

Bir başka deyişle, ikinci bebeğin büyüsü anneyi kuvvetlice çekse de, anne, güncel ruh hâlini korumak için bir içsel mücadele içinde olmalıdır. Aksi takdirde bu büyülü atmosferin tesiri ile “ilk göz ağrısını” ve eşini zarara uğratacağını unutmamalıdır...

 

Evliliklerde kıyamet ne zaman kopar?

Bir dost meclisinde sohbet ediyorduk… Laf döndü dolaştı, aile içi iletişime geldi. Herkes aynı şeyi düşünüyordu: “Günümüzde eşler eşlerini ihmal ediyor… Çocuklar ihmal edilmiş eşlerin hırçınlıkları içinde yetişiyor…”

“Çoluk çocukla uğraşacağım derken, dev bir yük biniyor kadınların sırtlarına.” dedi bir akademisyen arkadaşım.

“Kadın da insan. Onun da nefes almaya, çıkıp gezmeye ihtiyacı var.” dedi bir diğeri.

“Kadın ‘da’ insan” diye bakmak, doğru bir bakış açısı değildi, tuhafıma gitti. Zira kadın, “da”sız insandı. Erkeğin yaşamına ortak olmuş bir asalak değil, kendi yaşamının öznesiydi o.

Tuhafıma gitti bu konuşmalar. Anlatmaya çalıştım, ama beceremedim.

Bir soru sordum: “Eşinizi en son ne zaman dışarı çıkarttınız, ne zaman gezdirdiniz, söyler misiniz?”

Herkes kendince cevap vermeye çalıştı ama kimse “Ne demek eşinizi gezdirdiniz mi, kardeşim? O kedi mi, fino mu da dışarı çıkartalım da gezdirelim, bu nasıl soru böyle?” demedi. Diyemedi…

Günümüz evliklerinin temel problemi işte bu: “Aynileşme”!

Eşin, eşini bir süre sonra ‘kendi gibi değil, kendisinin gibi’ görmeye başlamasıdır aynileşme problemi. Kendisinin gördüğü eşine “iyilik” yapmak için “biraz dışarıda gezdirilmeye ihtiyacının olduğunu” düşünme basitliğine düşmedir ülkemiz evliklerinin iç acınası durumu.

Kafeteryada oturmuştum bir gün… Yan masaya orta yaşlarda bir çift geldi. Garson sipariş almak için “Ne arzu edersiniz?” diye sordu.

Kadın, adamın gözüne baktı. Adam da elindeki listeye… “Ne istersin?” diye sordu karısına. Kadın, “Bilmem, Sen söyle…” dedi.

Bu, görünürde “Ne kadar uyumlu bir çift” gibi gelse de kendi damak tadını bir kenara iten, eşi kendisine hangi damak tadını sunarsa onu kabul edeceğim diyen bir “aynileşme” problemi idi hâlbuki…

“Zaman geçtikçe ister istemez eşler birbirine benziyor” demeyin sakın. Zira birbirine dönüştükçe eşler, o evlilik evlilik olmaktan çıkar…

Evliliğin kalitesi, eşler birbirine benzedikçe değil, kendi gibi kaldıkça olur…

Bir fizik hocasına “Kıyamet ne zaman kopar?” diye sordum.

“Enerji düzeyleri farklılığını kaybettiğinde.” diye cevap verdi. “Bunun adına Entropik Kıyamet” denilir diye ilave etti.

“Evrende enerji düzeyleri eksi ile artı arasında aktığı sürece dünya dönmeye devam edecek... Rüzgâr esecek, gök gürleyecek… Zıtlar arası enerji akımıdır canlılığı koruyan. Ne zaman ki bütün enerji düzeyleri aynı olursa, fizik kanunlarına göre kıyamet işte o zaman kopar.” dedi.

Her evliliğin bir kıyameti vardır, o kıyamet, eşler arasındaki elektriğin kesilmesidir.

Eşler birbirine benzedikçe konuşacak konu kalmaz. Düşünce üretilmez…

Eş eşten elektrik alamaz…

Göz göze baksa kalbi pır pır atmaz…

Eli eline dokunsa heyecan duyamaz…

Aynı kendi eline dokunuyor gibi olur…

Hâlbuki dokunduğu el karşı cinsiyetten birisinin elidir… Ama aynileştikçe insanlar, cinsiyetler arasındaki elektrik farklılığı kalmaz… Erkek kendi eline dokunur gibi HİSseder karısının eline dokunduğunda… Kadın, kendi eline dokunulmasından ürpermez, heyecan duymaz… Hisler, duygular farklılığını yitirmiş, aynileşmişse evliliğin kıyameti yakındır…

Eşler birbirlerine bir iyilik yapmak istiyorlarsa, eşini kendine benzetmek yerine, kendi gibi kalabilmesine çaba harcamalıdır...

 

Bu Tatil Başka Tatil Olsun

Tatilde ne yapmayı planlıyorsunuz bilmiyorum, ama yapmamanız gereken en önemli şey, çocuğunuzun tatilini zehir etmek.

Her gün tekrar etmeyin örneğin “Kaç gün oldu hâlâ hiç ders yapmadın!” diye.

Zira tatil, ders yapma zamanı değil, ders yapmama zamanıdır. Korkmayın, okulda öğrendiklerini unutmaz çocuk. Aksine, pekiştirir tatilde. Ama ders yaparak değil, öğrendiklerini uygulayarak...

Mesela, matematik kitabına bırakın okulda çalışsın ama uygulamasını sokakta yapsın. Verin parayı, gitsin markete. 10 yumurta, 2 süt, 1 ekmek almaya... Hesap etsin kendince, parasını denk getirmek için. Göreceksiniz odada yalınız başına ders yapmaktan daha keyifli gelecek matematik ona.

“Tatil bitti, sen bir sayfa bile kitap okumadın!” demektense, alın çocuğunuzu gidin bir ören yerine, coğrafya dersinde anlatılan konuları orada görsün çocuğunuz. Heyecanlansın, çokbilmişlik taslasın, size anlatsın derste duyduklarını oraları gezerken. Keyif alın onu dinlerken. Baba olmanın tadını çıkartın. İşte tatil bu, fırsat ayırın kendinize...

Hem evde rahatlamak ister insan, konuşmak, gülmek, sohbet etmek, dinlenmek ister...

İzin verin istediği saate kadar yatsın örneğin. ‘Hadi kalk kahvaltı yapacağız’ diye başlamayın hemen söylenmeye tatilde de.

Genişleyin biraz...

Özgürlüğünü HİSsetsin sizin genişliğinizle. Bilirsiniz, özgürlük iyi gelir insana.

Sallapati dolaşsın evin içinde örneğin. ‘Atletin görünüyor elbisenin altında, ne biçim çekmişsin pantolonunu!’ demeyin hemen.

İnsan umarsız olmak ister arada bir, bazen de kuralsız...

Kaygılanmayın, her çocuk biraz öyledir, bazen sakar, bazen beceriksiz... Söylenmek yerine, bu sefer bir kez de tebessüm edin çocuksu hâline. Göreceksiniz iyi gelecek bu ilişkinize. Çocuklar unutmuyor tebessüm ettiklerinde anne babalarının hatıralarını...

Sinemaya gittiklerini de unutmuyor...

Hesap edin, en son ne zaman sinemaya gittiniz ailecek?..

Bir gün de kapıyı ‘tara ta taaam!’ diye açın. Şaşırsın evdekiler. ‘Var mısınız bu akşam sinemaya gitmeye!’ diye sürpriz yapın. ‘Yaşasın’ diyen sevinç çığlıklarını işitin çocuklarınızın. Tatil işte bu, kapatmayın çocuğunuzu odaya.

Ya da ayırın bir gününüzü, lokantaya gidin örneğin kızınızla... ‘Bu sefer de siparişleri sen ver hadi’ diye yüreklendirin onu. El kaldırsın garsona sipariş versin acemice, hiç ama hiç karışmayın. Gülüşün sipariş verdikten sonra kızınızla delice... Yıllar sonra hatırlasın gözyaşları ile ‘bir gün annemle lokantaya gitmiştik, hiç unutamam o günü’ diye anlatsın kendi çocuklarına. Yapın bunu, odaya kapatıp baskı yapacağınıza...

Unutmayın, okul başarısı, yaşam başarısını sağlamıyor...

Yaşam başarısı, anne baba ile kaliteli vakit geçirdikçe oluşuyor çocuklarda...

İşte size fırsat, yarını beklemeyin, bu akşam fırına kestane atın.  Sıcacık kestaneleri elleriniz ağzınız yanarak yiyin birlikte. Tatil bu ya...

Buna sadece çocuğunuzun değil, sizin de ihtiyacınız var unutmayın...

Hem anne baba olduğunuzun keyfini çıkartmaya...

Hem de çocukken yapamadıklarınızı çocuğunuzla yapmaya...

İşte tatil, fırsat bu fırsat...

Bu tatil başka tatil olsun.

Korkmayın, deneyin...

 

Kardeş çatışmaları ve birkaç çözüm önerisi (1)

Anne babaların baş etmekte zorluk çektiği en belirgin sorun, kardeş çatışmalarıdır.

Büyük çocuk oyun oynarken küçüğün onun yanına gitmesi... Sanki evde başka oyuncak yokmuş gibi, aynı oyuncakla oynamak istemesi... Önce ‘o benim, bırak oyuncağımı’ sesleri, hafif hafif itiş kakış... Ardından ne olduğu belirsiz bir ağlama ve ‘anneeeee’ çığlığı...

Odaya hışımla giren anne, baba...

İtiş kakış içinde çocuklar...

Ve cinnet nöbetleri: ‘Ne oldu yine, ne yaptın bu çocuğa!’

‘Oyuncağımı aldı vermiyor...’

‘Sen ne biçim ablasın, versen ne olur elindekini kardeşine...’

‘Ama o benim, kendinin de var, onu alsın...’

Laflar... sözler... öfkeler...

Hemen her evde yaşanan kardeş çatışmalarında birçok anne baba çaresizdir. Çocuklar da çaresiz kalan anne babaların altında çaresiz kalır.

Pedagojik olarak bakıldığında, sorun, çatışmanın bizzat kendisi değil, bu çatışma sırasında ebeveynin öfkesini yönetememesidir.

Hâlbuki, kardeş olan evde çatışma olmamasını beklemek çocukluk gerçeğine aykırıdır. Kardeş çatışmaları gelişimin bir parçasıdır ve doğru yönetilirse her çatışma gelişime katkı sağlar.

Basit bir mantıkla bakıldığında, aslında kardeş çatışmalarının sebebi, çocukların o an yaşadıkları problemi çözememiş olmalarıdır ve o an ihtiyaçları olan şey, yeni bir bağırtı çağırtı değil, mevcut problemin nasıl çözülebileceğine dair bilgidir.

Bundandır ki anne babalar, duydukları gürültü patırtıdan hemen etkilenip kendilerini de problemin bir parçası hâline getirmemelidirler. Eğer böyle davranırlarsa,  çocuklarına problem çözmede ‘şiddeti’ kullanmayı öğretmiş olurlar. Bundandır ki öfkesine hâkim olamayan anne babaların çocukları sokakta, okulda karşılaştıkları problemleri bağırtı-çağırtı, kavga-dövüşle çözmeye çalışırlar. Böylesi çocuklar büyüyüp kendileri de eş olduklarında, evliliklerinde karşılaştıkları sorunları kavga ederek çözecekleri yanılgısı içindedirler. Onlar, sükûnet ve sakinliğin problemleri nasıl çözdüğüne dair tecrübeleri edinmemişlerdir.

Bundandır ki çatışma sırasında bir ebeveynin en önemli tutumu, sükûnet ve sakinliğidir. Kavga ve gürültü ne kadar şiddetli olursa olsun, ebeveynler sükûnetini bozmadan ve çatışmanın bir eğitim fırsatı olduğu bilinci ile önemli olanın problemin kendisi değil, nasıl çözüleceği konusunda çocukların bilgilendirilmesi olduğunu fark ederek hareket etmelidir.

Böylesi durumlarda ebeveynler genellikle, kısa sürede pratik çözüme erişip yarım bıraktıkları işlerinin başına dönmek isterler. Bundan dolayı, adaletli bir çözüm fırsatını kaybederler.

Ve genellikle adaletsiz çözümlerdeki en büyük yanılgı fedakârlığın büyük çocuktan beklenmesidir. Hâlbuki, kardeş çatışmalarının birçoğunda mağdur, zaten büyük çocuğun bizzat kendisidir. Mağdurdan fedakârlık beklemek, mağdur edene mağduru ezdirmek demektir.

Kardeş çatışmalarının en güçlü çözüm yönetimi, çocuklara zaman planlamasını öğretmektir.

Bunun ne olduğuna ve pratikte nasıl uygulanacağına haftaya değinmeye çalışacağım...

 

Kardeş çatışmaları ve birkaç çözüm önerisi (2)

Kıskançlığın temel özellikleri şunlardır:

1-) Kıskançlığın kökeni “kaybetme korkusu”dur. Kişi, sahiplendiği bir “değeri” kaybedeceği HİSsine kapıldığında davranışları anormalleşir. Kimi zaman ortamı terörize edip bağırır çağırır, kendine ya da başkalarına zarar verir. Kimi zaman da tam tersi içe kapanır, küser, çekilir bir kenara sessizleşir. Ortaya konulan anormal davranışların amacı, kaybı önlemektir.

2-) Kıskançlık “aklın” değil, “duygunun” ürünüdür. Çözüm “mantıkta” değil, “duyguda” gizlidir. Akıl ikna edildikçe değil, kişi kendini güvende HİSsettikçe kıskançlık azalır.

3-) Kıskançlık her insanda var olan “pasif duygudur”, uyarıldığında aktifleşir.

Bu bilgilerden yola çıkılarak kardeş kıskançlıklarının çözümünde şu üç sorunun cevabı aranmalıdır:

-Hangi davranış kıskançlığı uyandırdı?

-Neyi kaybetme korkusu yaşıyor?

-Yeniden güven için ne yapılmalı?

Bir örnek verelim:

4 yaşındaki kızlarının yeni doğan kardeşini aşırı kıskandığı için yardım almaya gelmişti bir anne baba. Zaten doğumdan önce böylesi bir şeyin başlarına geleceğini düşündükleri için oldukça kaygılılarmış. Ve korktukları başlarına gelmiş. Kıskançlık göstermesin diye kardeşinin ona bir oyuncak getirdiğini söylemişler ama ne çare. Daha ilk gün, anormallikler başlamış kızlarında. Vurup kaçmalar… Yılışık davranışlar ve sonunda “istemiyorum ben onu” diyerek ortalığı velveleye vermeler…

Bu aile ile görüşürken, yukarıdaki üç sorunun cevabını aradık…

1-) Hangi davranış kıskançlığı uyarmıştı? Doğum öncesinde anne baba sürekli konuşarak aslında kaygı uyandırmışlardı kızlarında… Çocuk, ikna edici konuşmaların ne anlama geldiğini tam anlamlandıramamış ve fakat anormal bir şeyler olacağını sezinlemişti. Kardeşi dünyaya geldiğinde ise anne babasının hastaneden bir hediye ile dönmesi ve kızlarına “bak kardeşin sana bu hediyeyi aldı” demesi kıskançlığı pekiştirmişti. Zira 4 yaşındaki bir çocuk, henüz ayağa kalkamayacak kadar hareketleri kısıtlı olan bir bebeğin kendisine hediye alamayacağını iyi bilir. Ebeveynin söylediği bu “yalan” çocuğun kaygısını artırmıştı.  İlerleyen günlerde annesinin sürekli bebekle meşgul olması, çocuğun kaygılarını haklı çıkarmıştı, anne sevgisi yön değiştiriyordu…

2-) Çocuk neyi kaybetme korkusu yaşıyordu? Cevabı basitti, anne kaybı.. İlgi ve sevgi kaybı… Bu kaybı önlemek için çocuk “istemiyorum ben bunu” diyerek ortamı terörize ediyordu.

3-) Yeniden güven kazanabilmesi için anne babanın atması gereken üç adım vardı:

a- Ebeveyn geçmiş yanlışlarını “itiraf edip” çocuktan özür dilemeliydi. Bunun için, bebeğin kendisine “hediye gönderdi” yalanını düzeltmek, doğum öncesi aşırı ilginin ve ikna edici konuşmaların neden yapıldığını izah etmek, kendilerinin kaygılı olduğu için bu konuşmaları yaptıklarını anlatmak gerekiyordu.

b- Çocuğun doğum öncesi “statüsünü korumak”. Kardeşi dünyaya gelmeden önce anne baba ile birlikte yaşarken şimdi kardeşi ile birlikte anılıyor olması çocuk için bir statü kaybıydı. Doğum öncesi düzenin devam etmesi için, çocuğun anne baba ile birlikteliği devam etmeli ve kardeşe bu üç kişi birlikte bakım vermeliydi…

c- Çocuğun güven duygusu kazanabilmesi için ebeveynin bütün “suni” davranışlardan sıyrılıp “doğal” olmaya gayret etmeleri gerekirdi… Ne kardeşini gizli emzirmek ne de o yokken sevmek doğaldı… Çocuğun, kardeşinin sevilmesinden de keyif alabilmesi için, sevgilerin açıklıkla sergilenmesi gerekirdi…

Haftaya kardeş kıskançlığını farklı örneklerle analiz etmeye devam edeceğiz...

 

Çocuklar ve Kutlamalar

Soru: Özel günleri abartılı hediyeler ve partilerle kutlamak ne kadar doğru?

Cevap: Bu soruyu kendi deneyimlerimle örnekler vererek cevaplamak istiyorum.

Boşanmak üzere olan bir çift gelmişti yanıma… Hanımefendi dert yanıyordu kocasından “o kadar ilgisiz ki, 13 yıllık evliyiz, evlilik tarihimizi hatırlamaz… Sorun isterseniz, benim doğum günümde ne hediye almış… Anneler gününde düdüklü tencere getiren bir eşle daha ne kadar ömür geçireceğim…” Uzun uzun anlattı kadıncağız hayal kırıklıklarını…

Beyefendiyi davet ettim içeri… O da kendince dertliydi eşinden; “Hocam valla bıktım… ıvır zıvır meseleleri öyle büyütüyor ki… yoruldum artık… boşanmak istiyormuş madem, çocuklara zarar vermeden nasıl boşanacağız bize o konuda yardımcı olun yeter…”

“Evlilik yıldönümünüzde eşinize ne hediye almıştınız hatırlıyor musunuz?”  diye sordum…

“Ne alırsam alayım beğenmez… Pahalı alırım, ‘bu kadar paraya yazık değil mi?’ der… ucuz bir şey alırım ‘benim kıymetim bu kadar mı?’ der… Anneler gününde son teknoloji düdüklü tencere aldım… Oturdu ağladı…”

“Neden?”

“Hiç romantik değilmişim…”

*Kişi, kendince önemsediği günde, kendi “değerinin” ne kadar olduğunu görmek ister karşı tarafta. Değer soyut bir kavramdır, somutlaştırılacak olursa, değersizlik ortaya çıkar.

Örneğin, doğum gününe arkadaşlarını davet eden bir çocuk, arkadaşlarının gözünde kendinin ne kadar “değerli olduğunu” kendisine getirilen hediyelerden yola çıkarak anlamlandırmaya çalışırsa bir süre sonra hayal kırıklığı yaşayacağı göz ardı edilmemelidir. Kimi zaman doğum gününü unutan bir arkadaşının davranışı kendisine “değersizlik” HİSsettirecek… kimi zaman rastgele seçilmiş, kimi zaman uygunsuzca verilen hediye kişiyi değersiz HİSsettirecektir…

Bayramda ziyaretine gittikleri bir akrabasının elini öptükten sonra aldığı 50 TL ile mutsuz olan 9 yaşındaki bir çocukla konuşmuştum bir keresinde… “50 TL az para değil, neden kırgınsın teyzene?” dediğimde “ama kendi oğluna 100 TL verdi” diye cevap vermişti…

*Özel günler kişilerin kendi değerini aradığı günlerdir. İnsanın değeri paha biçilmezdir. O ancak “koşulsuz” sevgi gördükçe kendini değerli HİSseder.

Doğum günleri, evlilik yıldönümleri, bayramlar, seyranlar sevginin koşulsuzca sunulacağı günlerdir. Bazen bir “seni seviyorum” sözü son model düdüklü tencereden çok daha kıymetli. Bazen kapı açıldığında “tara ta tam” diye uzatılan çiçek kadar özel.

Bir aile dostumuzun evinde eskilerden konuşuyor aile albümüne bakıyorduk. Gençlik resimleri, düğün resimleri, çocuklarının resimleri derken son sayfaya geldik… Kurumuş bir küçük yaprak gördüm son sayfada…  Merak ettim “bu nedir?” diye sordum… Hanımefendi tebessüm ederek, “O benim için çok özel” dedi ve devam etti, “Nişan günümüzde eşimin bana hediye ettiği çiçeğin yaprağı o… Ömrüm oldukça onu saklayacağım” dedi…

Önümüz Bayram…

Yani özel bir gün…

Beklenti oluşan bir gün…

Çocukların “bir şey olacak” beklentisi… yetişkinlerin telaşı…

Özel günleri güzel geçirmenin en iyi yolu, “beklenti” oluşturmamaktır…

Değeri somutlaştırmamak belki…

Sevgiyi maddi karşılıkla sunmaya çalışmamak…

Bazen bir tebessüm, bazen “seni seviyorum” sözünde kendini iyi HİSsetmeli insan.

Ve bu iyilik halini sadece yaşamak.

İşte bu kaliteli yaşamak “An”ı yaşamak yani…

Belki, sevdikleri ile bir dağ başına çıkıp hafif esen rüzgârın eşliğinde hatıraları konuşmak… belki bir deniz kenarına gidip ayakları suya sokmak, şımarıkça ya da bir dost ziyaretinde keyifli dakikalar geçirmek veya konu komşu eş dost ve akrabalar ile sohbet etmenin tadına vararak.

Özel günler, para ile değer oluşturulan günler değil…

Kişiye kendini iyi HİSsettiren günler olmalıdır…

Yazarın 10 Temmuz 2016 tarihinde Parents Dergisi*****nde yayınlanan yazısıdır.