Her çocuk özeldir

Osmanlı Devleti’nin eğitim sistemi oldukça ilginçtir. Her çocuğun sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkarmak ve o potansiyeli geliştirmek, Osmanlı eğitim sisteminin en önemli özelliğiydi.

Bu anlayışa göre her çocuk özeldir ve her çocuğun kendine has yetenekleri vardır. Önemli olan, eğiticinin, bu yetenekleri bulup geliştirmeye çalışmayı becerebilmesidir.

Bir hocanın, talebesinin yeteneklerine hitap edemeyeceğini fark ettiğinde, “Falanca semtteki filanca hocayı bulmalı ve ondan ders almalısın.” diyerek öğrencisini sahip olduğu yetenek türüne göre başka hocalara yönlendirmesi çok bildik bir uygulamadır. Günümüzde Howard Gardner ile temsil edilen “çoklu zekâ kuramı”, Osmanlı’da asırlarca uygulanmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde eğitimde uygulanan “çoklu zekâ kuramı”na göre her çocuk, başka çocuklardan farklı zekâ türüne ve yeteneğe sahiptir.

Buna göre, bazı çocuklar matematik zekâsına, bazı çocuklar sosyal zekâya sahiptir. Ya da bazıları resim, müzik veya sanat zekâsına…

Sahip oldukları yetenekleri hesaba katmadan her çocuğu aynı eğitime tabi tutmak ve her çocuktan aynı sonuçları beklemek, bir “çocuk katliamı”dır. Böylesi bir uygulama, hem ülkenin geleceğini berbat eder hem de insanlardaki mutluluk DUYGUsunu ortadan kaldırır.

Bir çocuk düşünün, DUYGU dünyası sıcacık. Gitarın tellerine dokunduğunda ne kadar da mutlu oluyor. Dudaklarındaki ince tebessüm, gözlerindeki ışıltı, vücut dilinin her hâli sizi bile kendinizden geçiriyor.

Bir başka çocuk, renkleri ve desenleri öyle güzel görüp hissediyor ki eline aldığı bir kâğıda çizdiği resimlerle kendisini izleyenleri hayretler içinde bırakabiliyor.

Bir diğer çocuk, öylesine candan ve öylesine sosyal ki girdiği arkadaşlık grupları içinde hep göz dolduruyor, aranan kişi oluveriyor…

Ve böyle onlarca farklı yeteneği kendi ruhunda barındıran çocuklar, maalesef ülkemizdeki klasik eğitim sistemi içinde heba olup gidiyor.

Geleceğin sanatçıları, ressamları, müzisyenleri, fizikçileri, edebiyatçıları kör olası bir inat uğruna yok olup duruyor. Ne anne babalar mutlu ne de çocuklar…

Ne kadar trajik bir durum değil mi, müzik ruhuna sahip çocuğa matematikte “logaritma cetveli” ezberletmek…

Ya da yazdığı hikâyelerle Nobel Edebiyat Ödülü’nü alabilecek bir çocuğa “trigonometri” hesabı yaptırmak ve onu canından bezdirmek…

Veya kendi yeteneği dışındaki alanlarda kendisine zoraki sunulan bu eğitimi başarmakta zorlanan çocuklara “dikkat dağınıklığı” veya “konsantrasyon bozukluğu” teşhisi koymak…

Çocuklarımıza yazık oluyor.

Kendi yeteneğinin dışında sunulan eğitimi başarabilmek için çırpınan, her çırpınışta daha da dibe batan ve battıkça da eğitimden ve insanlardan soğuyan çocuklar, ülkemizin temel problemi, ama heyhat kimsecikler bu trajik tabloya bakmıyor. Ve bu çocuklar bir süre sonra toplumun sorunlu kesimini oluşturuyor.

Kendisine hitap etmeyen eğitim sisteminde başarısız kabul edilip bir “baş belası” ilan edilen bu çocuklar, çete kurup o çetenin liderliğini mükemmel bir şekilde yapabiliyorlar, uyuşturucu satışında üstün başarı sağlayabiliyorlar, internet dolandırıcılığında inanılmaz yetenekler sergileyebiliyorlar, kız çocuklarını tuzağa düşürüp onlardan istedikleri gibi istifade edebiliyorlar!

Ve bu çocuklar bizim çocuklarımız…

Matematik sınavından kötü not aldı diye anne babasından azar işiten ince ruhlu çocuklarımız…

Fen ödevini yapmadı diye öğretmeninden ceza alan sanatçı ruhlu çocuklarımız…

Bir yandan öğretmenler diğer yandan anne babalar, ille de eğiteceğiz diye çocuklara haksızlık ediyorlar. Kızmayın çocuklarınıza! İnanın arıza çocuklarınızda değil, her çocuğu aynı şekilde eğiteceğini zanneden eğitim sistemimizde!

 

Yok edilen çocukluk yılları

“Çocuklara ne öğretmeli?”, tarih öncesinden beri en sık sorulan sorulardan biridir. Ve her dönemde enteresan enteresan şeyler öğretmeye kalkmış yetişkinler çocuklara.

Antik çağlarda yaşamış Homeros’u bilirsiniz. Hani şu meşhur “İlyada” destanını yazan adam. Destan ki ne destan! Tam 16 bin dize…

Şimdi sıkı durun! O dönemde yaşayan eğitimciler, faydası olur (!) diye yaklaşık on ciltlik bir ansiklopedi büyüklüğündeki böylesi destanları çocuklara ezberletmişler.

Keza İngilizler, zekâları açılsın diye, Hindistan’ı işgal ettikleri yıllarda Hintli çocuklara “logaritma cetveli” ezberletmeye kalkmışlar.

Modern eğitim sistemlerini incelediğimizde bu “çağ dışı” yöntemlerin uygulandığı çocuklara ağlamamak mümkün değil.

İşte bu hüzünle geçen haftalardaki bir yazımı kaleme almış ve ülkemiz okullarında okutulan kitapların gereksiz birçok ıvır zıvır bilgi ile çocukları sersemleştirdiğini, agresifleştirdiğini, eğitimden soğuttuğunu yazmıştım. Hatta somut bir de örnek vermiş, “İlköğretim okullarında bütan gazı ile etil alkol arasındaki benzerliklerin sorulması hangi akla hizmettir?” demiştim.

Bütan gazını ilköğretim okulunda öğretmeye çalışmak ile logaritma cetvelini ezberletmeye çalışmak arasında “mantık” olarak ne fark var? İkisi de “bir gün faydası olur” diye gereksiz bilgi yığını oluşturuyor çocuğun o masum beyninde.

Hâlbuki benim kırk küsur yıllık hayatımda ne bütan gazı ile işim oldu ve ne de etil alkol ile… Yazık değil mi bana şimdi?

Hâlbuki öğrenilen konular ne kadar güncel yaşamı ilgilendiriyorsa, çocuk o kadar kolay öğreniyor. Çocuk, öğrenmenin keyfine vardıkça hayattan tat alıyor, yüzünde tebessümler açıyor. Ama dönüp bir bakın etrafınıza, kaç çocuk var öğrenmenin keyfi ile okula gidip gelen?

Ülkemizde çocuklar okul için yaratılmış sanki. Sabahtan akşama kadar okul, akşam eve gelince de ödev… Hatta öylesi anne babalar var ki tatil yaklaşınca “Hocam, tatilde çocuğumuza nasıl ders çalıştırabiliriz?” diye soruyorlar.

Yahu bu çocuk ne zaman kendisi gibi olacak! Ne zaman çocuk olacak! Ne zaman oyun oynayacak! Oyun oynama hakkı kısıtlanan çocuk sağlıklı bir ruha sahip olabilir mi hiç?

Bakın Japonya’ya…

‘Nükleer tehlike var’ diye sokağa çıkamayan çocukların oyun oynama ihtiyaçlarını gidermek için hükümet seferber oldu, risk altındaki bölgeye dev bir çadır kurup içini tam bir oyun bahçesine çevirdi.

Niye?

Çocuklar arkadaşları ile oynadıkça sağlıklı bir ruha sahip olurlar da ondan. Tatilde bile ders çalışarak değil…

Ama ülkemizde öğretmenler, sayfa sayfa ödev vererek, tatilde hangi kitapların okunacağını listeleyerek iyi bir şey yaptıklarını zannediyor.

Böylece bir yandan ebeveynler bunalıma giriyor çocuklar ödevi son güne bıraktıkça, diğer yandan çocuklar bunalıma giriyor ödevini yapmadığı için dışarı çıkmama cezası aldıkça…

Yazık değil mi pencere saksısı gibi camın arkasından dışarıyı özlemle seyrederek büyüyen çocuklara?

Bırakın çocuğunuzun yakasını, bırakın çocuklarımızın yakasını!

Zira öğrenme ne kadar “doğal” ve “kendindenlikle” olursa o kadar kalıcı ve keyifli olur.

Çocukluk yılları çok çabuk geçer.

Annelik babalık coşkusunu yaşayacağınız yıllarda ‘ders, ders, ders’ diye çocuğunuzu bıktırmayın. Ödevlerine değil, ellerine bakın çocuğunuzun. Minicik elleri ile nasıl da ödev yapmak için çırpınıyor bir bakın. Uyurken yüzüne bakın. Öğretmeninden azar işitmemek için yaşadığı telaşa bir bakın. Hissedin çocuğunuzu ve kendisi olabilmesine izin verin.

Ne ezberlediği İlyada destanı size anne babalık DUYGUsunu yaşatır ne de öğrendiği logaritma cetvelinin içindedir ebeveyn DUYGUsu…

Çocuğunuzla yağmurda koşmak, güneşli bir günde çeşme başında soluk soluğa su içmektedir ebeveyn DUYGUsu. Yaşamanızı tavsiye ederim.

 

Annenizi seyreder gibi

Çocuk ile anne arasındaki ilk yıllar oldukça önemlidir. Bir bebek, henüz tanımadığı sesler ve görüntüler arasında aslında korku ve endişe içindedir ve bir teselliciye ihtiyacı vardır. Endişelerini giderecek bir tesellici bulursa kişilik ve karakterini keyiflice şekillendirir, etrafa gülücükler saçar, ruhu ‘sükûn’ içinde güçlü bir benlik yapısına doğru adım adım ilerler ve çocuk kendisi gibi olur.

Eğer bir çocuk bu dönemde güven içerisinde bağlanacak bir kişi bulamazsa huzursuz ve agresif olur, şiddete meyleder. Ne kendisi gibi olabilir ne de kendisinden beklendiği gibi…

Ve aslında bu bir kısır döngüdür. Zira çocuğunda huzursuz ve agresif bir hâl sezinleyen birçok anne, kucağını açıp ona teselli vereceği yere, maalesef bu “mızmız” ve “ağlamaklı” hâlden rahatsız olup böylesi bir hâli cezalandırarak yok etmeye çalışmayı bir marifet zanneder.

Ve insanın dramı işte burada başlar.

Bir güven DUYGUsuna ihtiyaç duyan çocuk, bulamadığı tesellinin huzursuzluğu ile daha çok hırçınlaşır ve annesini daha çok rahatsız eder. Anne ile çocuk arasında yaşanan bu kısır döngünün adı “kaygılı bağlanma”dır. Böylesi bir çocuk, annesinin varlığı içinde anne yoksunluğu ile büyür. İçinde adını koyamadığı bu yoksunluk hep yeni yeni problemler oluşmasına sebep olur. Anaokulunda okula alışamaz, ilköğretimde arkadaşları ile kavgasız günü geçmez, liseye geldiğinde kız ise erkeklerin, erkek ise kızların peşinde koşmaktan bıkmaz. Aradığını bulsa da ruhu sekineye ulaşamaz. Zira aradığı şey, bulduğu şey değildir. Boşluğunu hissettiği şey, bir dönem annesinden nedense hiç kana kana içemediği anne sevgisidir.

Annesine kaygılı bağlanan çocukluklar, sadece çocukluk ve gençlik döneminde değil, neredeyse yaşamlarının her döneminde güvensiz, iç huzurdan yoksun, çevresi ile çatışan, şiddete meyilli bir kişiliği barındırırlar bünyelerinde. Ve böylesi kişiler genelde problem çözme yöntemi olarak şiddeti tercih ederler.

Sevgi ifadeleri bile şiddet içerir. Çocuğunu severken döverek sever. Şaka olsun diye ensesine vurur, tekme atar, durduk yere güreş yapar, küçük düşürücü şakalarla sever. Böylesi kişiler, doymak bilmez bir sevgiye muhtaçtır ama kendileri sevebilme yeteneğine sahip değildir.

Ne kadar severseniz sevin, hep kendisini sevilmiyor gibi hisseder. Kendisinden sevgi isteseniz doyasıya sevemez, kendisini sevdiklerine “güven” içinde bırakamaz.

Zira sevebilmek bir yetenek ister ve kişi ancak çocukluk yıllarında sevildiği kadar sevebilir.

Sorun karşınızdaki asık suratlı bir kişiye, çocukluk yıllarında ne kadar sevilmiş?

Ya da gidin sorun patronunuza, şefinize, amirinize, müdürünüze, neden tebessüm edemiyor, neden hep bağırıp çağırıyor, neden iş arkadaşlarına coşku ile gülemiyor? “Beceremiyorum. Suiistimal edilir diye endişe duyuyorum.” olacaktır cevabı, eğer size güven duyabiliyorsa...

Bir kişinin yüzünün gülebilmesi, yüzü gülen bir anneye bağlıdır. Hadi o hâlde, gelecekte tebessüm edebilen, kendisi olmanın keyfini çıkartan, aslan gibi çocuklar istiyorsanız, eşinizin yüzünü güldürün. Çok zor değil. Alın bir çiçek, uzatın, bakın nasıl tebessüm edecek, hem size hem çiçeğe… Ve belki de sarılıp ağlayacak “çok ihtiyacım vardı” diyecek. Tabii becerebilirseniz…

Beceremiyorsanız, bugün saçlarınızı taramış olarak eve girin. Ya da ıslık çalın, bir şarkı mırıldanın. “Hayırdır!” dese de eşiniz, aldırmayın. “Sana yeniden âşık olmak istiyorum.” deyin, çekinmeyin. Uyandırın eşinizdeki annelik hissini. Göreceksiniz siz de bir çocuk gibi şenleneceksiniz onun annelik hissini hissettikçe…

Bu toplumda, işte bu ülkede, güzel günler görmek istiyorsanız kadına saygı gösterin. Asansöre binerken kapısını açın, önce o binsin. Otobüste, metrobüste, minibüste, metroda yer verin, belki çocuğuna sevgi taşıyordur, izin verin, azıcık dinlensin. Kapayın gözlerinizi azıcık görmeyin, bırakın iş yerinden yarım saat önce çıksın, koşarak çocuğuna gitsin ve siz saygı ile seyredin annelik sevincini…

Tıpkı yokluğunu hissettiğiniz annenizi seyreder gibi...
 

Çocuğa karşı mahcubiyet hissi yitirilirse

Önceki gün bir arkadaş telefon etti: “Hocam, biliyorsunuz bizim kız 3 yaşında. Kızımızın araç koltuğuna oturması yasal bir mecburiyet. Ancak koltuğa oturtacağımız sırada ciyak ciyak bağırıyor, tepiniyor… Baş edemiyoruz… Bize bir yol gösterin.”

Sordum: “Araca bindiğinizde siz emniyet kemeri takıyor musunuz?”

Arkadaş biraz mahcup vaziyette cevap verdi: “Öyle bir alışkanlık edinemedim hocam.”

Tebessüm ederek çocuk dünyasını anlatmaya başladım: “Bu yaşlardaki bir çocuğun davranış kazanması, anlatarak, ikna ederek değil, görerek olur… Çocuk neyi görüyorsa öyle biri olur… Yetişkinlerin yapmadığı bir davranış çocuktan istenirse çocuk korkar, kaygılanır ve güvensizlik hissetmeye başlar… O yüzden siz emniyet kemerini takmadan çocuğunuzdan emniyet kemerini takmasını istemek pedagojik olarak oldukça yanlış bir ebeveyn tutumudur.”

Biz yetişkinler nedense yapmadığımız şeyleri çocuklardan istemekten çekinmiyoruz…  Çocuğun karşısında mahcubiyet hissetmiyoruz…

Çok yakın bir arkadaşımla çay içip sohbet ediyoruz… Bir ara arkadaşım günümüz çocuklarının ders yapma konusundaki eksikliklerinden bahseder oldu… Ve kendi çocuğundan örnek verdi: “Hocam, bizim oğlanı oturtup bir saat ders yaptıramıyoruz. Bıraksak akşama kadar televizyon izleyecek, sabaha kadar internette oyun oynayacak. Bir kenara oturup şöyle sakin sakin bir kitap okumuyor.”

Merak edip sordum: “Evinizin içinde belirli bir kitap okuma saati var mı? Koltuğun bir kenarına siz, diğer kenarına da eşiniz oturup belli saatlerde kitap okuyor musunuz?”

Arkadaş ne demek istediğimi anladı ve sustu. Sonra kafasını kaldırıp “İyi de hocam, biz akşama kadar çalışıp çabalıyoruz, kafamız beynimiz bir kelime dahi götürmüyor artık eve vardığımızda.” dedi.

Azıcık dikkat etse, kendi çocuğunun da sabah erkenden evden çıktığını düşünür, akşama kadar okulda zihnen yorulmuş olabileceğini çok rahatlıkla kavrayabilirdi…

Çocuk eğitimi böyle bir şey değil…

Galiba biz, çocuğa karşı “mahcup olma” hissini kaybettik…

Sadece yapmadığımız bir şeyi çocuktan istemek değil, örneğin çocuğa psikolojik şiddet uygulamak da utanç verici bir şey… Ama birçok yetişkin, hâlâ, sokak ortasında çocuğunun kulağından tutup eve doğru götürüyor olmayı bir marifet zannediyor…

Ne garip değil mi?

Birçok anne babaya bakıyorum, hiç mahcup olmadan çocuklarına bağırabiliyor, hakaret edebiliyor… Hâlbuki bu, çok kötü bir çocuk yetiştirme yöntemi… İnsan çocuğuna şiddet uygularken utanmalı…

Utanma ne zaman biter? Kişinin DUYGU dünyasını hissetme yeteneğini kaybettiğinde…

Eğer bir yetişkinin duyarlılığı yok olursa oturup hep beraber ağlamak gerekir…

Zira duyarlılığı kaybolmuş olan yetişkinin yanında yetişen çocuk da duyarlılığını kaybeder… Duyarlılığını kaybeden kişi, mahcubiyet hissini de kaybeder…

Ve böylesi biri, acınacak kişi olur...

Çocuk dostu valiler

Geçen hafta Çorum’daydık. Çorum Valisi Nurullah Çakır’ın konutunda misafir olduk. Ordu Valisi Orhan Düzgün’ü tanıma fırsatım oldu. Kısacık bir sohbet esnasında kendilerinden birçok şey öğrendim.

Onlar, “Türkiye Çocuk Zirvesi” tarafından çocuklar adına yaptıkları çalışmalar nedeniyle ödüllendirilen valiler.

Sıradanlığın içinde barındırdıkları güçlü yöneticilik yeteneklerini nasıl da doğal olarak kullanıyor olduklarını görmek çok keyif verici idi.

Daha da ötesi, onca yıllık yöneticilik tecrübelerine rağmen, mütevazı kişilikleri ayrı bir hayranlık uyandırdı bende.

Çay içerken samimi bir sohbet oluştu.

Nurullah Bey sohbetin bir yerinde, “Aslında her bir yöneticiye, kendi idaresi altındaki kişilerle nasıl bir iletişim içinde olduklarını gözlemleyip hatalı davranışlarını kendisine gösterecek bir psikolog desteği lazım. Hatta, ve belki de bu hatalı davranışları düzeltmek için yöneticilere ‘drama’ eğitimleri oluşturmak ne güzel olurdu.” dedi.

Onca yıllık yöneticilik tecrübesine rağmen büyüklük taslamadan sunduğu bu teklif, öyle her yöneticinin “ha deyince” söyleyebileceği bir teklif değil.

Kendisine özendim.

Çorumlular adına da sevindim.

Böylesi içten yöneticilerle o şehirde neler yapılmaz ki…

Hatta kimbilir, Çorum ve Ordu’da da Montessori Okulları açılabilir… Tıpkı İstanbul Bahçelievler’de olduğu gibi...
 

İnternet oyunları ve ‘yarasa ruhu’

Onlarca kişinin katil zanlısını mahkemede yargılayan hâkim “Bu kişileri nasıl öldürdün?” diye sorduğunda, zanlı, salonda davayı izleyen mağdur yakınlarına dönüyor ve sanki elinde uzun namlulu bir silah varmış gibi, karşısındaki kişilere doğrultup soğukkanlı bir şekilde “Pam, pam, pam! İşte böyle öldürdüm!” diyerek alaycı bir gülümseme ile hâkimin sorusuna cevap veriyor.

Hâkim bu DUYGUsuz tavırlar karşısında rahatsız oluyor ve “Burada, izleyici sandalyelerinde, öldürdüğün insanların yakınları ve olaydan yaralı kurtulanlar var. Sen alaycı gülümseme ile ateş edişini anlatırken, onların ne hissettiğini düşünebiliyor musun?” dediğinde, zanlı omuzlarını kaldırarak “Sinirleniyorlardır herhâlde” diyerek yine alaycı bir gülümseme ile cevap veriyor.

Bu olay, 22 Temmuz 2011’de Norveç’te 77 kişiyi öldüren Norveçli Anders Breivik’in yargılandığı mahkemede  yaşandı.

Hemen “Bana ne elin Norveç’inden, Danimarka’sından!” demeyin öyle. Çünkü bu adamın vicdan acısı duymadan insan öldürebilecek kıvama gelmesi “Aman bana ne!” denilecek kadar basit bir olay değil. Hele ki çocuğunuz varsa…

Ruhsal yapısı tamamen arızaya uğramış bu kişinin internet ve şiddet oyunları ile ilgili söylediği şeyler hayli dikkat çekici.

32 yaşındaki bu adam mahkemede günde yaklaşık 16 saat internette şiddet oyunları oynadığından bahsediyor… Silah kullanmayı, nişan almayı, ateş ettiğinde karşısındaki kişinin can çekişini tebessümle izlemeyi şiddet oyunları ile yaşamış ilk defa.

Şiddet oyunları oynayan herkes katil mi oluyor? Tabii ki değil. Ama bazı oyunlar var ki oynayan kişiyi “farklı bilinç hâllerine” sokuyor. Sadece şiddet oyunları değil, birçok sempati oyunları var ki o da oynayan kişiyi farklı bilinç hâllerine sokuyor.

Nedir farklı bilinç hâlleri?

Bilincin, gündelik yaşam akışından kopması ve hayalî paralel bir yaşam içerisine girmesidir.

Ve günümüz teknolojisi ile üretilen oyunların birçoğunun çok tutuluyor olması, oynayan kişiye farklı bilinç hâlleri yaşatıyor ve paralel bir yaşam tarzına sürüklüyor olmasından kaynaklanıyor. Bu türevdeki oyunlar özellikle Norveç katliamından sonra Batı’da adım adım takip ediliyor ve yasaklanıyor. Mesela Norveç, 51 adet oyunun ülkesine girişini ve oynanmasını yasakladı.

Neden yasaklanıyor? Çünkü farklı bilinç hâllerini yaşamaya başlayan kişiyi, oluşturduğu o paralel yaşamdan çıkartmak oldukça zor. “Fizik” olarak bilgisayarın arkasında olmasına rağmen “ruhu” ile oyunun içine giriyor.

Bu oyunlar genelde, FTS (First Person Shooter) tarzında hazırlanıyor. Yani siz oyunu, oyundaki karakterin gözünden bakarak oynuyorsunuz.

Mesela, ekranda yarısı görünen bir silah ve bu silahı tutan iki el görünüyor. Çocuk bu oyunu oynarken, karşıdaki düşmanların kendisini öldürmemesi için yoğun bir şekilde ekrana kendini vermek zorunda kalıyor. Vurulmamak için eli her an ekranda yarısı görünen silahın tetiğinde gergince bekliyor. İşte bu yoğun konsantrasyon hâlinde iken bir süre sonra bir şey fark ediyorsunuz, ekranda yarısı görünen silah ve o silahı tutan el sanki sizin eliniz oluveriyor. Ve siz birden kendinizi ekranın içinde hissetmeye başlıyorsunuz. Siz şu an oyun oynayan değil, oyunun içinde yaşayan birisiniz artık. Hoparlörlerden duyduğunuz ayak sesleri kendi ayak sesleriniz, nefes alıp vermeler sizin korku ile nefes alıp vermeleriniz oluveriyor. Oyunun içindeki merdivenleri çıkarken farkında olmadan ayaklarınız kımıldamaya, oyunda biri sizi vurmasın diye duvar arkasına saklanmaya, oturduğunuz koltukta omuzlarınız yana yatmaya, karşınızdaki insanları vururken yüzünüzde önceleri heyecan ve korku, sonraları ise öldürdüğünüz insanlar adedince bir mutluluk hissi oluşmaya başlıyor, karşı koyamıyorsunuz.

Aslında, anne babaların yeme-içme saatinde bile oyunu bıraktıramadığı çocukları ile yaşadıkları çatışmalar, oyun oynayan bir çocuk ile anne baba arasındaki sıradan çatışmalar değil, farklı bilinç hâlinde ekranın içindeki atmosferi yaşayan çocuğun ekranın dışına çıkamıyor olduğu hâldir.

Hâlbuki çocuğunuzun o minicik kalbini bir takip etseniz… Kendi yanınızda oyun oynadığını zannettiğiniz çocuğunuzun ruhen kim bilir hangi karanlık ve nemli mahzenlerin içinde nasıl da bir yarasa ruhu geliştiriyor olduğunu ürperti ile göreceksiniz.

 

İnsanlar, kişiliklerini koruyabildiği kadar evliliğini de koruyabilir

Boşanmak üzere olan bir karı koca yanıma geldi.

Becerememişler evliliği. Ayrılmaya karar vermişler.

Orta yaşın üzerindeler. Kadın 39, erkek 42 yaşında. Üç tane de çocukları var. Büyük kızları lise son sınıf öğrencisi. Ve ailede yaşanan bu sorunlar nedeni ile kız iyice içine kapanmış.

Bana “Ayrıldığımızda çocuğumuz en az nasıl zarara uğrar?” diye danışmaya gelmişler.

Böylesi durumlarda içime ince bir sızı düşer.

Sordum: Ayrılmasanız olmaz mı? Bir aile danışmanına gitseydiniz, bir hakemden yardım alsaydınız.

Gitmişler, ama bir sonuç alamamışlar.

Sonuç alamama bir tarafa, aldıkları danışmanlık, ayrılık sürecini daha da hızlandırmış.

Kadın bu süreçte kendisinin nasıl da yıprandığını gözleri dolarak anlattı: “Hocam, yapmadığım fedakârlık kalmadı. Evliliğimi kaybetmemek için kişiliğimi kaybettim. Bana dediler ki eşini kendine bağlamak için onun ‘nefsine’ hitap et. Çek erkeğini kendine. Ben kendi kişiliğime saygı duyan bir kadınken, eşime kendimi beğendirebilmek için kendimden taviz verdim. Yılıştım resmen onun karşısında, süslendim, giyindim kuşandım... Ama nafile. Ben böyle giyindikçe, dönüp bana bakacağı yerde giydiğim kıyafetler nedeni ile onurumu kırıcı sözler söyledi. Çok düşündüm hocam, hiç uğraşmayın. Ayrılmaya kararlıyım ben.”

Çünkü bu kadın, ayrılmamak için kişiliğinden taviz vermesi için aile danışmanından tavsiyeler almış. Kendisini rahatsız hissetse de eşinin ‘nefsine hitap etmesi’ ve kendisini kocasına ‘sunmaya’ çalışarak çıkış yolu araması önerilmiş.

Ama evlilik böyle bir şey değil ki.

Önceki gün bir e-mail aldım.

Bir dindar hanım, şöyle soruyordu: “Hanım arkadaşlarımızla fikir alışverişinde bulunurken, bir sorunun içinden çıkamadık. Malum, hanımların beylerine süslenmesi tavsiye edilmiştir. Eşlerimize güzel görünmek için süslenirken, çocuklarımızın mahremiyet eğitimini zedelemiş olur muyuz? Özellikle ergenliğe girmiş olan çocuklarımızın karşısında eşlerimiz için giyeceğimiz kıyafetler, çocuklarımızın anneye bakışını nasıl etkiler?”

Bu sorudan ve yukarıdaki boşanma olayının “onur kırıcı” yanından anladım ki kadınlar bir yerde yanılıyor. Evlilikte problem çıktığında sorunlar kendi kişiliğinden taviz verdikçe değil, aksine kişiliğini korudukça çözülür...

Nefislere hitap edildiği kadar ayakta tutulacak bir oluşum değildir evlilik.

Eğer evliliklere bu gözle bakılırsa, insanların yaşlılık hâllerinde, düşkünlük ve sakatlanma hâllerinde o aileler yerle bir olur.

Evet, kadının süslenmesi tavsiye edilmektedir, ama bu süslenme, bir “kölenin” kendisini beğendirmek üzere “efendisine” sunması gibi bir şey de değildir. Bu konuda ailelere tavsiyede bulunanlar yanılmamalıdır.

Belki şöyle izah etmek gerekir…

Evet, zaten süslenmek, kadının fıtratının gereğidir. Süslendikçe fıtratının coşkusunu ve kadın olmanın heyecanını yaşar. Ancak kişinin kendi içindeki bu coşkulu hâli yaşayabilmesi için, bu süslenmiş hâlini görecek” ve bu süslenmiş hâline “beğenisini” ifade edecek biri olması gerekir ki içindeki kıpırtılara can gelsin. İşte bu, eştir. Bu açıdan bakıldığında kadının süslenmesi, kendisini eşine ‘sunması’ değil, aksine ‘kendisine beğeni ile bakan eşi vasıtası ile DUYGUlarını coşku içinde tutmasıdır.’

Ayrıca, bir kadının kendisini süslemesi, illa “açık giyinmek” demek de değildir.

Maalesef günümüzde popüler kültürün tesiri ile en mütedeyyin insanlarda bile süslenmek demek, dekolte kıyafet giymek olarak algılanıyor.

Hâlbuki süslenmek, kişinin ruhuna uygun giyinmesidir. Kendisi ile çelişmeden, kendini rahat hissetmesi demektir.

Ve en “süslü” kişi de kendisi gibi olabilen kişidir.

Burada aile danışmanlarına büyük iş düşüyor.

Aileyi koruyayım ve eşleri birbirlerine yakınlaştırayım derken, eşlerin kişiliklerini kaybettirecek tavsiyelerde bulunmak, ayrılış sürecini yavaşlatmaz, daha da hızlandırır.

Unutmamalı ki insanlar, evliliklerini, kişiliklerini koruyabildiği kadar koruyabilir.

 

Bu mektup okuldan mı, tımarhaneden mi?

Günümüz çocuklarının şiddete en çok maruz kaldığı yer, ev ve okulu oluyor.

Onların evde uğradığı şiddet genellikle şefkatten kaynaklanıyor.

Anne babaların, çocuklarının yanlış yapacakları kaygısı ile başvurdukları ilk yöntem maalesef “şiddet” oluyor.

Şiddet derken akla hemen “dayak” gelmesin. Zira, pedagojik olarak bakıldığında, psikolojik ve DUYGUsal şiddet, fiziksel şiddetten çok da farklı değildir.

Bir annenin, ödevlerini yapmayan çocuğunu “Senden de, senin derslerinin peşinde koşmaktan da bıktım!” diye aşağılaması, çocuğun dayak yemesi kadar onur kırıcıdır.

Yetişkin tarafından böylesi aşağılanmaya maruz kalan çocuğun kalbinin atışını dinleseniz, yaşamınızda bir daha asla bir çocuğu incitmezsiniz.

Aşağılama, insan onurunun kaldırabileceği bir yük değildir. O yüzdendir ki çocuklar dayak yediği zaman ağlar, ama aşağılanan çocuk ağlamaz. Sıkar kendini. İşittiği sözlerin acısını duymamak için duyarsızlaştırır kendini. Kimi zaman “yılışıklığa” verir. Kimi zaman önemsemiyormuş gibi davranır… Ama aşağılanan bir çocuk, içinde koca bir ağırlıkla güne öylece devam eder. Ya da uzanır yatağına, öylece uyuyakalır.

Günümüz evlerinin birçoğu, çocukların sığındıkları bir liman olmanın aksine, çocukların zarara uğramamak için savaş verdiği bir alana dönmüş durumda.

Çocuk sadece evde mi zarara uğratılıyor? Keşke o kadarla kalınsa. Ama ya okullar?

Önceki gün, geceleri kâbusla uyanan ve son zamanlarda da altını ıslatmaya başlayan 8 yaşındaki bir kız çocuğu ile görüşme yapıyorduk.

Sordum: “Gece nasıl bir rüya gördüğünü hatırlıyor musun?”

Cevap, ne kadar masumca ve ne kadar berrak: “Ben ödevimi yapmam lazım ya… Yapamazsam öğretmenim sinirleniyor ya… Ben bazenleri rüyamda unutuyorum ödevimi yapmayı.  O zaman korkuyorum öğretmenim bana kızacak diye. O zaman ağlıyorum. Ama uyanınca rüya olduğunu anlıyorum. Ama yine de ağlamak geliyor içimden, susamıyorum.”

Sizi bilmem ama ben böylesi konuşmalardan sonra oldukça garip bir acı duyuyorum ruhumda.

Evet, ben bir profesyonelim ve duyduklarımı hissetmemem gerekir belki. Ama insan olmanın gereği belki de. Böylesi aşağılanan bir çocuğun konuşmasını dinlerken gözlerine ve masum yüzüne bakıyorum. Bakıyorum ve içim çok acıyor.

Bilmem dikkatinizi çekti mi? Aksiyon’un geçen haftaki sayısında Murat Tokay imzalı bir haber vardı. Haberde ilkokul 7. sınıf öğrencisi bir çocuğun yetkililere kendi el yazısı ile yazdığı mektup şöyle başlıyordu: “Ben sınıfımı değiştirmek istiyorum. Çünkü 7/C sınıfında hep şiddet görüyorum. Sabahları okula endişe içinde geliyorum. Kendi kendime, dayak yiyecek miyim, yemeyecek miyim, diye… Şiddet görmekten bıktım, her yerde şiddet görüyorum, evde, okulda, sokakta... Artık ben de rahatça okula gelmek istiyorum. Ne olur Allah aşkına bana yardım edin.”

Eğitim böyle bir şey değil.

Tımarhaneden kurtulmak isteyen bir hastanın feryat figan yazdığı mektup gibi yetkililere mektup yazılan kurumlar değildir eğitim kurumları.

Daha minicik elleri ile kalem tutmayı yeni yeni öğrenmeye çalışan çocukların üzerine kara bir dev gibi gelip oturmak ve onu yaşamdan soğutmak değildir eğitim denilen şey.

Öğretmenlik ki hele böyle bir şey hiç değildir.

Üniversite giriş sınavında başka bir bölüm seçemeyince “Neyse, hiç olmazsa öğretmen olalım” denilerek yapılacak bir meslek hiç değildir.

Eğitim bir gönül işidir.

Duyarlılık işidir.

Meşgul olduğunuz şey taş değil ki. Çocuğun bizzat kendisi. Sınıf içinde azarlasanız, duyarsızlaşır, arsızlaşır. Azıcık kaşlarınızı çatsanız altını ıslatır.

Çok defa isyan etmişimdir. Bir heykeltıraş olmak için üniversite giriş sınavı yetmiyor ülkemizde. Ayrıca bir de “Sanatçı ruhu var mı bu kişide?” diyerek mülakat yapılıyor. İyi de yapılıyor.

Ama yumuşacık insan kalbi ile meşgul olmak isteyen kişilerde neden “duyarlılık” sınavı yapılmaz, puanını her tutturan eğitim fakültesine gider, anlamış değilim.

Umarım Millî Eğitim Bakanlığı, ortaya koyacağı yeni eğitim modelinde, şekle önem verdiği kadar çocuk kalbine de önem veren bir sistemi hayata geçirir.

 

Başarılı öğretmen, öğrencisine derste öğretendir

Birçok eğitimci, “çocuklar ödev yaptıkça daha çok öğreniyor” zannediyorlar. 

Hâlbuki ödev, çocuğun daha iyi öğrenmesini sağlamaz, aksine evde devam eden okul atmosferi, öğrenmeye karşı tepki oluşturur. Bunalır çocuk sıkılır sabahtan akşama kadar matematik konuşmaya... Bal yiyen baldan usanır misali...

Daha da ötesi, çocuklara verilen ödevler aile bağlarına zarar verir.

Çocuklar zaten 6 saat okulda yaşıyorlar, evde ailecek geçireceği zaman dilimi de aşağı yukarı 3–4 saat. Bunun bir saati de yemek seremonisi ile geçince geriye 2–3 saat kalıyor. Bu zaman dilimi çocuk için ailesi ile bütünleşme saati olacağı yerde, anne babanın çocuklarını tersledikleri, azarladıkları, “Sen hâlâ ödevini yapmadın mı?” şeklindeki hesap sorucu bıkkınlık saatine dönüşüyor.

Öyle değil mi ama?

Annesi evdeyken, babası evdeyken ve kardeşi ile cıvıldaşacakken, birçok şey anlatacakken, “Sen hâlâ ödevini yapmadın mı?” diyerek çocuğun bütün hevesini kırmak ne kötü bir ebeveyn tutumu. Buna yol açmak da ne kadar anlayışsızlık böyle.

Öyle değil mi? Yetişkinler için psikologlar “İşinizi eve getirmeyin, aile içi iletişimiz bozulur.” diye tavsiyelerde bulunmuyorlar mıydı?

Evet bulunuyorlar. Çünkü evde işini devam ettiren bir kişi, aile bağlarını zayıflatır. O evin içindekiler DUYGUsal yoksunluklar içinde yaşarlar. Bütün uzmanlar, “Evinize işinizi getirmeyin.” tavsiyesinde bulunduğu hâlde, neden kimse “Okulu eve getirmeyin” diyemiyor?

Çocuk okulda öğrenir, ne öğrenirse. Evde aile fertleri ile bir arada olmanın, birlikte etkinlikler yapmanın keyfini yaşamalı. Sokakta kaygısızca oyun oynamanın çocukluğunu yaşamalı. Annesinin kızgın bir sesle pencereden kendisini çağıracağı kaygısını yaşayan çocuk, ne dersini yaparken öğrenebilir, ne de arkadaşları ile coşku içinde oynayabilir.

Başarılı öğretmen, öğrencisinin aile içindeki birkaç saatlik özel anlarını dahi işgal etmeye çalışan değil, öğreteceği konuları öğrencisine ders saatleri içinde öğretebilen öğretmendir.
 

Okullardaki cinsel eğitim çocuk ruh sağlığına zarar veriyor

Geçenlerde bir okuyucum ailecek içine düştükleri zor durumu yazmış ve yardım istemişti. Mesaj aynen şöyle diyordu:  “Hocam kız kardeşimin sınıfında geçen hafta derste ‘insanların üremesi’ ile ilgili bir konu işlemişler ve kardeşim bir haftadır anne-babamla konuşmuyor. Odasından dışarı çıkmıyor. Ben neden böyle yaptığını sorduğumda ise ‘Annemden artık tiksiniyorum’ dedi.  Ne yapacağımı şaşırdım, annem ve babam da çok zor durumdalar, lütfen yardım edin.”

Böylesi mesajları her yıl tam da bu dönem mutlaka alıyorum. Kimi zaman çocuk okulda ‘biyoloji’ dersinde duydukları ile şok geçirmiş vaziyette eve geliyor, annesine bir garip bakıyor, babasından uzak duruyor... Kimi zaman da derste anlatılanları tam anlayamamanın şaşkınlığı içinde eve geldiğinde anne babasını soru yağmuruna tutuyor, “Anne, bebekler annesinin karnına nasıl giriyor?” diye okulda anlatılan ve zihninde yarım kalan bilgilerin devamını anne babasından öğrenmeye çalışıyor.

Anne babaların zora düştükleri bu durum maalesef ilköğretim müfredatından kaynaklanıyor. Ve yine maalesef iyi niyet ile ilköğretim 10. sınıf biyoloji dersi içine yerleştirilen, “insan ve hayvanların üremesi” konulu “cinsel eğitim anlatımı” çocuk ruh sağlığına faydadan çok zarar veriyor.

Sanırım yetkililer, “komünist” sistem alışkanlığının bir sonucu olarak, çocukları bir sınıfa doldurup onlara “cinsel eğitim” vermeye çalışırken iyi bir şey yaptıklarını zannediyorlar. Hâlbuki insanın en mahrem hisleri öyle sere serpe ve herkesin içinde konuşulmamalı. Zira aynı yaşta oldukları hâlde çocukların birçoğu aynı gelişim düzeyinde değildir. Kimisi var cin gibi, siz anlatmaya başladığınızda o gülüp geçiyor, “Hocam biz bunları çoktan biliyoruz!” diyor, kimisi ise öğretmenin her anlattığı konuyu kalbi duracak gibi arka sıralarda yüzü kızara kızara dinliyor.

Bütün bunlarla birlikte bir de “çocuklara yönelik cinsel eğitim” seminerleri yapılıyor ki, o da tam bir fecaat. Çocukları “güya” tacizden korumak için başlarına gelebilecek “felaket senaryoları” anlatılıyor ve hatta “Ailenizde de böyle şeylerle karşılaşabilirsiniz, dikkatli olun!” deniyor.

Çok iyi hatırlıyorum bir genç kız böylesi bir “eğitim” programına katıldıktan sonra artık babasının kendisine sarılmasından, öpmesinden şüphe duymaya başladığını ve çok istediği hâlde o günden sonra babasıyla artık yakınlaşamadığını söylemişti.

Olmaz ki böyle…

Yazık yetişen nesillere…

Hâlbuki ergenlik çağındaki bir çocuğa şüphecilik içinde bir “cinsel eğitim” değil, güven DUYGUsu içinde bir “mahremiyet eğitimi” verilmelidir. Nedir cinsel eğitim ile mahremiyet eğitimi arasındaki fark?

Cinsel eğitimde çocuklar topluca bir yere alınır ve öğretmen anlatacağı konuları patır patır anlatmaya başlar. Kimi çocuk kıpkırmızı bir yüzle, kimi çocuk sinsi bir tebessümle öğretmeni dinler. Zil çalıp öğrenciler dışarı çıktıklarında dersin tesiri ile “kakara kikiri” birbirlerine el şakası yapmaya başlarlar. Kızlar bir kenarda gülüşür, erkekler diğer yanda şımarırlar.

Hâlbuki mahremiyet eğitiminde “her çocuk özeldir”, bilgiler topluca verilmez.  Ve bilgiyi çocuğa aktaran kişi öyle rastgele biri değil, çocuğun güven duyduğu bir yakınıdır. Böyle bir yetişkin, vakti geldikçe çocuğa “ihtiyacı olduğu kadar” bilgiyi yavaş yavaş verir.

Bu kişi, kız çocuklarında genellikle anne veya abladır. Çünkü kızlar, ihtiyaç duydukları konuları anneleri ile paylaşmayı ve onlar ile bir kenarda “fısıldaşarak” bilgi edinmeyi severler. Ancak, erkek çocuklarda bu kişi baba veya abi olamaz. Erkek çocukları cinsel bilgileri babadan duymak istemezler. Kırılır içlerinde bir şeyler. Gözlerinde büyüttükleri babalarına karşı bir hayal kırıklığı yaşarlar. Bu nedenle, erkek çocuklara cinsel bilgiler ancak, yaşına yakın bir üçüncü kişi tarafından ve vakti geldikçe verilmelidir. Ve bu kişi evli olmamalıdır.

Görüldüğü gibi, mahremiyet eğitiminde, bırakın çocukları bir sınıfın içine toplayıp “Şimdi size insan üremesini anlatacağım.” diye mahrem konuları uluorta ilan etmeyi,  bilgiyi aktaracak olan kişinin özellikleri bile çocuk ruh sağlığı açısından önemlidir.

Umarım ki, yetkililer, ilköğretim okullarında “biyoloji” dersi adı altında çocuklara “cinsel eğitim” verdikleri için iyi bir şey yaptıkları yanılgısından çıkarlar ve umarım ki, gelecek yıl bu dönemde bunalıma düşmüş çocukların ve ailelerin mesajları gelmez.
 

Anne karnındaki bebeğin yaşam hakkını kim savunacak?

Son günlerdeki kürtaj tartışmaları toplumu ikiye böldü. Büyük çoğunluk, kürtaja karşı çıkıyor ve çocuğun “yaşam hakkı”nı savunuyor. Diğer bir kesim ise kürtaja  “kişisel tercih” olarak bakıyor ve “İster kürtaj olurum, ister olmam. Kim benim kişisel tercihime karışabilir ki?” diyor.

Acaba öyle mi? Kürtaj bir kişisel tercih midir?

‘Kürtaj kişisel bir tercihtir’ diyenler ciddi bir yanılgı içindedir. Zira kürtaj olmaya karar veren bir kadının kişisel tercihte bulunduğu yer her ne kadar kendi bedeni gibi görünse de, aslında üzerinde işlem yapılan beden henüz doğmamış olan bir başka insanın bedenidir…

Bu doğru bir bakış açısı olamaz. Böyle bir bakış açısı insani değerlere uymaz. Kimse bir başka bedenin üzerinde tasarrufta bulunmak için söz hakkı isteyemez…

Aslında bugün tartışmalar bir sonuçtur… Ve ortada görünen sorun da bir kürtaj sorunu değildir. Sorunumuz, “duyarsızlaşma” sorunudur…

Kenara çekilin lütfen ve İstanbul’u seyreder gibi kürtaj tartışmalarını seyredin. Göreceksiniz ki ortada yatan cesedin adı “duyarsızlık” ve “ben merkezci” yaşam sorunudur.

Doğacak çocuğun kendi yaşamını daraltacağını düşünen bir kadın, yaşamını daraltacağını düşündüğü kişinin bedeni üzerinde operasyon yaptırmaya hakkı olduğunu düşünüyor.

Her ne kadar “Kürtaj yasak kalsın da tecavüze uğrayan bir kadın, tecavüzcüsünün çocuğunu mu dünyaya getirsin?” diyenler, farkına varmadan kendileri de bir başkasının yaşam hakkına tecavüzde bulunuyorlar…

Bu, duyarlılığımızı kaybettiğimizin resmidir, kürtaj resmi değil… Bir bebek anne karnından alınırken, onun canının yanacağı ve korkabileceği düşünülmüyor…

Gelişen teknoloji artık anne karnındaki bebeği çok yakından izleyebiliyor… Bu izlemeler sonucunda görüldü ki çocuk sadece fiziksel olarak değil, DUYGUsal olarak da anne karnında varlığını devam ettiriyor… Mesela, annesi sevinen bir bebeğin dudakları gülme pozisyonuna geliyor ve tebessüm ediyor… Annesi üzgün olan bir bebeğin de gözyaşı çıkıyor…

Kasaptaki bir et parçası değildir cenin, o yaşıyor, gülüyor, seviniyor, üzülüyor, ağlıyor, hatta dışarıdan bir müdahale olursa canı acıyor, tepki veriyor…

İngiliz kadın hastalıkları ve doğum uzmanları kuruluşu The Royal College of Obstetricians and Gynaecologists (RCOG), çocuğun anne karnında acıyı hissedip hissetmediği ile ilgili yaptığı çalışmalarda, henüz dünyaya gelmemiş olsalar da ceninin acıyı duyduğunu ortaya koymuştur.

RCOG’da yapılan bu çalışmada her ne kadar çocukların 24 haftalık olduktan sonra acıyı net olarak duyduğunu ortaya koysa da, sahada yapılan diğer çalışmalar da göstermektedir ki anne karnındaki yaşamın daha ilk haftalarından itibaren cenin acıya karşı duyarlıdır…

Amerika’da bazı eyaletlerde anne karnındaki çocuk 10 haftalıktan itibaren bir Amerikan vatandaşı kabul edilmekte ve onun zarara uğratılmasını bazı eyalet mahkemeleri suç olarak değerlendirmektedir…

Aslında ülkemizdeki kürtaj tartışmalarına biraz da bu açıdan bakmak gerek…

Kürtaj konusundaki temel soru şudur: Anne karnındaki bebeğin sahibi anne midir? Ve onun üzerinde istediği gibi tasarrufta bulunabilir, gerekirse ölümüne, gerekirse yaşamına karar verebilir mi?

Yoksa o bebeğin kendisine ait bir yaşam hakkı var da o hak gerekirse kanunlarla garanti altına mı alınmalıdır?

Yazarın 4 Haziran 2012 tarihli yazısıdır.

Öğretmenler için hazırlanan etik ilkeler

Çocuğa karşı duyarlı yetişkinlerin yüreğine su serpen haber, Başbakanlık’tan geldi.

Başbakanlık, öğretmenler için “etik ilkeler taslağı” hazırlığı içindeymiş.

Neler var hazırlanan “öğretmen etik ilkeleri” içinde?

“Dedikodu yapma!”, “İdeolojik davranma!”, “Öğrenciyi küçük düşürme!” diye sıralanıp gidiyor.

Eğri oturup doğru konuşacak olursak, çocuk eğitimini şiddet ile bir geleneğe dönüştürmüş bizim toplumumuzun bu hastalıklı ruh yapısından bir tavsiye mektubu ile kurtulması imkânsız.

Aşağılamak, küçük düşürmek, mahcup etmek, ceza vermek, çocuğun DUYGU dünyasını tahrip etmek ve bütün bunları da çocuğun “iyiliği için” olduğunu düşünmek, maalesef artık bizim eğitim anlayışımızın genlerini oluşturdu.

İşte buyurun bakın, bir yandan Başbakanlık çocuk eğitiminde öğretmenlere etik kurallar belirliyor, diğer yandan da aynı başbakanın yardımcısına bağlı TRT1’deki “Süper Dadı” isimli programda çocukların nasıl baskı kurarak, ceza ve şiddet uygulayarak eğitilmesi gerektiği tavsiye ediliyor.

Ve bunun da bilimsel “pedagojik” yaklaşım diye sunulması ne kadar büyük paradoks değil mi?

Bir çocuğun kolundan tutup odaya kapatmak mı bilimsellik?

Henüz eşya ve olaylar arasındaki bağlantıyı çözme yeteneği olmayan bir çocuğu yaptığı bir hatadan dolayı “düşünme sandalyesine” oturtup “Hadi şimdi hatanı düşün, sonra gel özür dile!” demek mi bilimsellik?

İnsani anlayış nerede, insana saygı nerede?

Hâlbuki çocuk ceza ile terbiye olmaz. Ceza ile terbiye olmuş insan da insan olmaz.

Belki hayvanlar ceza ile terbiye edilebilir (ki bu bile hayvana karşı saygısızlıktır) ama insan asla…

Zira DUYGUları var insanın. Vicdanı, kalbi, umutları var. Sevdikleri ve dostları var…

Sen nasıl olur da bunca hassas, değerli olan birisinin kolundan tutar da “Çık dışarı, cezalısın!” dersin, odalara kapatırsın, elindeki cetveli nasıl olur da parmak uçlarına vurursun?

Ülkemizdeki zalim sayısı yetmez mi de hâlâ Katolik kiliselerinin tavsiyesi olan “ceza” ile çocuk yetiştirmeye çalışıyoruz.

Ve değil mi ki ceza alan, ceza vermeyi öğrenir.

Geçenlerde bir grup akademisyen arkadaşla okullardaki “gelenek hâlini almış” şiddetten bahsediyorduk. Herkesin kendi karakutusundan bir “utanç verici” öğretmen ismi çıkıyordu konuşmalar ilerledikçe.

Bir arkadaşın hikâyesi şöyleydi: “İlkokuldayken sınıf öğretmenimiz öyle ‘sapıkça’ şiddet uyguluyordu ki kimse korkudan ‘gık’ çıkartamıyordu. Öğretmenimiz bir kişiyi döveceği sırada, sakince masasına doğru yürürdü. Kolunda metal kordonlu bir saati vardı, onu usulca çıkarır, yavaşça masaya koyar, dayak yiyecek kişi kimse onun yanına doğru sakince dişlerini sıkarak gider, sol eli ile döveceği kişinin boğazından tutar, ayakları yerden kesilinceye kadar yukarı çeker, sağ eliyle de suratına öyle bir desteklice vururdu ki hepimizin kalbi ‘küt küt’ atardı. Sonra da boş çuvalın yere bırakılması gibi çocuğu öylece sırasına bırakırdı. Ne dayak yiyen ne de diğerlerimiz sesimizi çıkartamazdık.”

İnsanlık mı bu şimdi? Sorsanız öğretmene, “Ben onların iyiliği için dövdüm!” dahi diyebilir…

“Bunlar eskide kaldı, artık okullarda fiziksel şiddet yok.” demeyin. Ya psikolojik şiddet… DUYGUsal şiddet… Sosyal şiddet… Bunlarda mı yok?

Gidin bakın, okul koridorlarında, elleri arkasında “kabadayı gibi” dolaşan ve “cüssesi” ile öğrencisini sindirmiş olmaktan zevk alan öğretmenler göreceksiniz. Ben gördüm. Bir vesile ile gittiğim bir okulda tam da zil çalmıştı. Öğrenciler koridorlara koşacaklarken birden koridorun ortasında müdür muavinini gördüler. Ve o coşku dolu koşma birden sakince yürümeye dönüştü. Müdür yardımcısı koridorda eli arkada salına salına “kabadayıca” yürüyor, öğrenciler ise duvara yapışmış vaziyette kenardan geçmeye çalışıyorlardı…

Çok zoruma gitti, dayanamadım sordum: “Hocam bu ne hâl? Çocuklar duvara yapışmış gibi yürüyor.”

Müdür muavini hiç istifini bozmadan cevap verdi: “Bizim öğrencilerimiz saygılıdır, bir öğretmenle karşılaşınca ona yol vermek için duvar kenarında yürüyerek teneffüse çıkarlar.” dedi…

Nedir şimdi bu?

Siz bu ruha sahip öğretmenlere ne kadar etik ilkeler oluştursanız da “Öğrenciyi aşağılama, onurunu kırma!” diye mektup gönderseniz de o size gülüp geçecektir…

Asıl çözüm, eğitim fakültelerine öğrenci alırken, bir de mülakatların yapılmasıdır… Öğretmen olmak isteyen bu kişilerin insanlara karşı duyarlılığı nasıldır? Çocuk sevgisi ne kadardır? Sabrı ve hoşgörüsü var mıdır? Ve çocuğa dost olmayan biri asla eğitim fakültelerinin yakınından dahi geçirilmemelidir…

Yoksa eğitimin ceza ve şiddetle olacağına inanmış, üstelik kendisi de dayak yiye yiye büyümüş birilerine etik kurallar oluştursanız ne, oluşturmasanız ne!
 

Kreşe uzun süre bırakılan çocuklar

İnsanın sevgiye en çok ihtiyaç duyduğu dönem çocukluk dönemidir.

Bir kişi, çocukluk yıllarını ne kadar annesinin kucağında ve babasının omuzlarında geçirmişse ruhen o kadar dingin olur.

Bu yüzden bir çocuğun ilk yıllarını annesinin yanında geçirmesi çok önemlidir.

Sevgi sunan hiç kimse anne kucağı kadar sıcağını sunamaz çocuklara. Ve hiçbir omuz baba omuzu kadar yücelere çıkaramaz çocukları.

Özellikle erken çocukluk döneminde bir çocuğu annesinden uzun süre ayrı kalması onun DUYGUsal gelişimini olumsuz etkiler, bazen ciddi hasarlara sebep olabilir.

Zira çocukluk döneminde bir DUYGUsal yakına ‘güvenli bağlanamayan’ kişiler yetişkinlik döneminde ‘güvensiz’ bir hayat sürer. Hem küçüklükleri hırçınlık ve söz dinlemezlik içinde geçer, hem de yetişkinlik yılları problemli olur.

Annesine güvenle bağlanamayan kişi, eşine de güven içinde kendisini teslim edemez. Hep, bir yanı kendisini korumak üzere kenarda durur. “Ne olur ne olmaz, dünyanın bin bir türlü hâli var” diyerek en yakınlarından bile kendini korumaya çalışır. Ve hayatın bir savaş üzerine kurulu olduğunu her fırsatta dile getirir, kendi hayatını da o anlayışla kurgular, eşi ile savaş, işi ile savaş, komşu ve akrabaları ile savaş...

Böylesi kişiler hayatlarında başarılı olsa da ruhen hep bir tükenmişlik içindedir. Tahammül güçleri zayıftır, her an patlayacak bir bomba gibidirler.

Çocukluğunda güven DUYGUsunu doyasıya tadamamış çocuklar büyüyüp yetişkin olduklarında kullandıkları en belirgin söz ‘babana bile güvenmeyeceksin’ olur.

Belki kalabalıklar içinde çok neşelidir bu kişiler. Sosyal hayatın ‘palyaçosu’ gibi vazgeçilmezdirler. Girdikleri ortamların cıvıl cıvıl şenlendiricisidirler. Ama geceleri aynanın karşısında yüzlerindeki maskeyi çıkardıklarında altındaki ‘mutsuz’ asık suratlarını kendileri bile görmeye tahammül edemez. Dolayısıyla çoğu defa kendileri ile baş başa kalmayı hiç sevmezler.

Kendi ruh acılarını kendilerinden başkası bilemez…

Bugün toplum olarak, ruhunda böylesi acılar barındıran kişilerin sorunları ile boğuşuyoruz. Annesiz büyüyen çocukların sorunlarını konuşuyoruz. Annesi olduğu hâlde anne sevgisine doyamamış veya annesi yanında olmadan büyüyen çocukların oluşturduğu toplumun sıkıntısıdır çektiğimiz.

Sevgisizliktir sorunumuzun adı, aşkı bilememektir. Mevlana’sızlıktır çocukların kalbindeki katılaşmış yükün adı. Çocuklar anne sevgisine doyamadan büyüdükleri için kendi çocuklarına da hakkıyla annelik yapamıyor. İşte bu yaman çelişkinin sıkıntısını yaşıyoruz toplum olarak. Çocuklar ile annelerin koparılması sorunudur bugünkü sorunumuzun temelinde yatan.

Bakın etrafınıza göreceksiniz, çocuğuna yetemediğini düşünen birçok anne daha erken yaşlarda ‘davranış öğrenmesi’ için onu kreşe veriyor. Belki de hiç ihtiyacı yokken ‘madem çocuğu kreşe verdim, okul parasını da çıkarayım’ düşüncesiyle çalışma hayatına atılıyor.

Günümüz çalışma hayatı ise kadına karşı çok acımasız, ‘Bu kadının bir çocuğu var, işten erken çıksın da çocuğu ile buluşsun’ demiyor. Aksine, ‘kadın, erkek ile eşittir’ diyerek erkek gibi çalıştırıyor anneleri.

Eğer bir toplumsal diriliş yaşanacaksa, bu dirilişin ilk ‘saygın kişisi’ kadınlar olmalı, anneler olmalı. Bunun yolu anneler ile çocuklarını buluşturmaktan geçiyor.

Örneğin, kadınların mesaisi geç başlasın, sabahları bebekleri ile sarmaş dolaş olsunlar. Erkeklerden daha yüksek maaş alsınlar, daha az çalışsınlar. Mesaisi erken bitsin annelerin. Hiçbir şey yapamazsanız, belediyeler annelere özel otobüs, taksi oluştursun. Pembe taksi deyin örneğin bunlara. Anneler saatlerini sokakta otobüs bekleyerek, çocuğuna yetişmek üzere sağa sola koşturarak geçirmesin.

Biliyorum, ‘Bunlar sanayi toplumuna uygun değil. Kadın önce bir iş gücüdür, anne değil’ diyeceksiniz. Ama gidin bakın kreşlere, çocuklar ‘çiftlik civcivleri’ gibi işten çıkıp kendisini alacak annelerini bekliyor geç saatlere kadar.

İster işveren olun, ister bu ülkeyi yöneten bir makam sahibi, saat 07.00’de kreşe bırakılıp 19.00’da alınan çocuklardan oluşacak bir toplumda ‘güvenli’ ve ‘huzurlu’ insanlar beklemeniz doğru olmaz.

 

‘Tekne orucu’ ve irade eğitimi

Çocuk eğitimi, çocuğa zoraki “davranış öğretmek” değil, ona “irade” kazandırabilmektir. Bir başka deyişle çocuğa “iç disiplin” kazandırmaktır.

Bugün anne babaların şikâyet ettikleri birçok sorunun kökeninde, iç disiplin elde edememiş çocukların hâllerini görüyoruz.

“Bu çocuk neden yarım saat oturup da dersini yapamıyor?”

Çünkü bir iç disiplini, iradesi yok ki yarım saat kendisine gücü yetsin de ders yapabilsin.

“Bu çocuk neden kemik görmüş ‘fino’ gibi kızların peşinden koşup onları rahatsız ediyor?”

Çünkü kendisine gücü yetmiyor, hazlarını kontrol edemiyor, içinde uyanan her DUYGUnun esiri oluyor da ondan.

“Peki, bu çocuk neden namaz kılamıyor?”

Kılamaz, çünkü ruhunun gücü bedenine yetmiyor da ondan.

Örnekleri çoğaltabilirsiniz.

Neden bu çocuk odasını toparlayamıyor?

Neden bu çocuk vaktinde uyanamıyor?

Neden bu çocuk öfkesine hâkim olamıyor?

Çünkü iradesi zayıf da ondan.

Nedir irade?

Pedagojide irade, çocuğun zorluklara karşı direnebilme gücü elde etmesidir. Kişinin kendisine gücü yetmesidir.

Peki, çocuğa irade nasıl kazandırılır?

Bir çocuğun irade kazanabilmesi, ancak “kendi yapabilmelerine” fırsat verilmiş olması ile mümkündür.

Ve irade zayıflığı da ya anne babası tarafından aşırı korunan ve sevilen çocuklarda veya şiddete maruz kalan çocuklarda görülür.

Neden?

Çünkü aşırı korumacı anne babalar, çocuklarının “kendi yapabilmesine” fırsat vermezler de ondan.

Böylesi anne babalar çocuklarına yemeklerini kendileri yedirir, ayakkabılarını kendileri giydirir, elbiselerini kendileri çıkartırlar...

Hâlbuki çocuk, kendisine “yapabilme fırsatı verildiği kadar” güçlü bir iradeye sahip olur.

İşte bu yüzdendir ki Ramazan ayı, çocuklarına irade kazandırmak isteyen anne babalar için bulunmaz bir fırsattır. Zira bu ayda, anne babası oruç tutan neredeyse bütün çocuklar, oruç tutmaya özenirler…

Bu özentiyi bir kazanıma dönüştürmek için, çocukların dayanabildiği kadar oruç tutmalarına izin vermek gerekir…

Bu yılki Ramazan uzun yaz günlerine denk geldiği için çocuklar bütün bir günü oruçlu geçiremez belki ama onlar için “tekne orucu” imkânı sunulabilir…

Çocuğunu “gerçekten” seven anne babalar, çocuklarını “Sen daha küçüksün, büyüdüğünde oruç tutarsın” diyerek aşağılamak yerine, “Demek sen de oruç tutmak istiyorsun” diyerek teşvik etmeli ve ona yol göstermeli.

Bu arada belki “Nedir bu tekne orucu?” diyenler için küçük bir açıklama yapmak gerekirse… Tekne orucu, bir Anadolu geleneğidir. Bütün gün oruç tutamayan çocukların, günün sadece bir bölümünü oruçlu geçirmesine tekne orucu deniyor.

Tekne orucunda çocuk oruç tutmaya sabah ezanı ile değil, öğle ezanı ile başlıyor... ğleye kadar yiyip içen çocuk, öğlen ezanını duyduğunda artık yeme ve içme işini bırakıyor. Ta ki anne babası ile birlikte iftar sofrasına oturuncaya kadar kendi kendine bir iç savaşın içine giriyor. Öğlen ile akşam arasında aç kalmaya dayanamıyor mu, sorun değil, eğer çocuk hevesli ise hevesini kırmayın, ikindi ezanı ile başlasın, akşama kadar bir kaç saat tutsun tekne orucunu... İkindi ile akşam arasında da mı tutamıyor, hiç problem değil, akşam iftar için ezan okunmadan 10 dakika önce tekne orucuna başlasın, kendisini anne babası ile birlikte oruçlu kabul edip iftar sofrasına o da otursun... Böylece sadece irade eğitimi değil, aynı anda aynı ibadeti yaparak aidiyet DUYGUsu da pekişsin... 

Bazen yetişkinler, çocukların, tekne orucu da olsa böylesi bir irade eğitime sıcak bakmıyor... Halbuki pedagojik olarak bakıldığında, sorun, çocuğun heves içinde tekne orucu tutmasına izin vermek değil, heves ve heyecanının önüne geçip ona engel olmaktır... ya da heves ve heyecanı olmayan bir çocuğu 1 dakika bile olsa, adı tekne orucu da olsa aç kalmaya zorlamaktır... 

Daha çocuk yaşta çok susadığı hâlde “kendi iradesi ile” bir bardak suyu “hayır içmeyeceğim” diyerek iç disiplin elde eden çocukların eğer “ahlâk eğitimi” de düzen içinde geçmişse, böylesi çocukların daha güçlü bir ruhsal donanıma sahip oldukları gözlenmektedir.

Bütün bunların yanı sıra, daha ilk çocukluk yıllarında tutulan orucun tadı da sanırım hiçbir şey ile değişilmez.

İtiraf etmeliyim ki ben kendi çocukluk yıllarımda tuttuğum tekne oruçlarının tadını hiçbir orucumda bulamadım.

O çocuksu saflığım ile tuttuğum oruçlarım sanırım en ihlaslı oruçlarımdı.

Kendisine has tuhaf bir lezzet taşıyan tekne oruçlarından çocukların mahrum kalmaması dileğimle…

İyi Ramazanlar...

 

Okul öncesi kurumlar kapanıyor mu?

Yaşantımıza alelacele giren 4+4+4 eğitim sisteminin sonuçlardan biri ufukta göründü.

Okul öncesi kurumları maalesef bu yeni süreçte ciddi zarar görecek… Kimi kapanacak, kimisi ise gündüz bakım evine dönüşecek.

4-6 yaş arası çocuklara eğitim sunan bu kurumlar, yeni sistemde 4 yaşındaki çocukların “uğrak yeri” haline gelecek.

Böylesi bir durum ana okullarını ciddi bunalıma sokar ve öğrenci kapasitesini yarı yarıya düşürür.

Hükümet bu sorunu fark etmiş olsa gerek ki okul öncesi kurumları ayakta tutabilmek için birtakım tedbirler alıyor.

Ancak bu tedbirler uzmanlar tarafından yeterince tartışılmadan hayata geçirilmeye çalışıldığı için yeni yeni problemlere de aday görünüyor.

Mesela, bu tedbirlerden biri, anaokuluna başlama yaşının 37 aylık çocuklara kadar düşürülmüş olması…

Böylece 4 yaşındaki çocuklara arkadaş olarak 3 yaşındaki çocuklar da ana okullarına alınacak…

Avrupa’da okul öncesi kurumların birçoğu çocukları 3 yaşından itibaren okullara kabul ediyor. Ancak böylesi bir uygulama ülkemizde ciddi sorunlara neden olur.

Çünkü Türkiye’de yetişen okul öncesi öğretmenleri, “davranışçı ekol”e göre eğitim alıyorlar üniversitelerde. Yani “sınıfta disiplin sağlamak, sınıfa hâkimiyet kurmak, çocuğu yönergelerle yönlendirmek” üzerine yetişiyorlar. Bütün bunları sağlayabilmek için ise ceza ve mükâfat gibi pekiştiricileri kullanmayı öğreniyorlar.

Böylesi bir eğitim yöntemi artık çağ dışıdır. Sırf bundan dolayı okul öncesi kurumlara çocuğunu gönderen ebeveynler ciddi sorunlar yaşıyor. Çocuklar bir-iki gün severek gittiği okuluna bir daha gitmemek için anne babası ile delice mücadele ediyor. “Ben okulu istemiyorum!” diye yerlere yatıp tepiniyorlar. Bu durum ülkemizdeki okul öncesi kurumların görünmeyen ama en temel sorunudur.

Böylesi zor durumda kalan birçok anne baba, sorunu hep kendi çocuklarında buldukları için okula ve öğretmene toz kondurmuyorlar. Aslında kan içiyorlar, ama kızılcık şerbeti içiyoruz diye etrafa gülücükler saçıyorlar.

Çocuk sevecen bir ruha bürünmüş bu baskıcı ortama alışsa bile bir süre sonra anne babasına yeni yeni sorunlar getirmeye başlıyor. Birden bire çocuğun huyu, konuşması değişiyor. Gülmesi, ağlaması farklılaşıyor.

Hâlbuki bu yaş grubu çocukların eğitimi için “hümaniter” eğitim modelleri uygulanması gerekir. Çocuk merkezli eğitim modelleri yani. Çocuğun gelişim sürecine uygun eğitim sistemi hayata geçirilmesi, hayati öneme sahip.

Okul öncesi kurumlarına öğrenci bulmak için alınan tedbirlerden bir diğerini de geçen hafta öğrendik.

Gazetelere yansıyan haberlere göre, çalışan anneler çocuklarını okul öncesi kurumlara gönderdikleri takdirde kreş ücretinin belli bir bölümünü devlet üstlenecek…

Tamam, kulağa hoş geliyor böylesi bir teklif ama bu tedbir anaokullarının kapasitesini artırmaz ki… Hem çalışan annelerin sorunu kreş parasını denkleştirememek değil ki…

Anneler çocuklarını özlüyor… Henüz bebeğinin emzirme döneminde işine geri dönmek zorunda kalan bir annenin DUYGUlarını düşünür müsünüz lütfen?

Anneler bebeklerini bırakıp iş yerlerine geldiklerinde gizli gizli koridorlara çıkıp “Kızım… buradayım… anneciğim… akşam geleceğim” diye henüz konuşma yetisi olmayan çocuklarına seslerini duyurmaya çalışıyor ve sonra da acılarını içlerine gömüp çalışma arkadaşlarının yanına dönüyorlar. Ve bu trajik hallerden kurumdaki hiç kimsenin kolay kolay haberi olmuyor…

Okul öncesi kurumlarının öğrenci açığını kapatmak ve anneleri çocuklarından ayırmak için “teşvik primi” verir gibi kreş yardımı yapmak yerine, annelere Avrupa’da olduğu gibi en az 3 yıl ücretsiz izin hakkı verilmeli. Ve bu süre dolup işyerine geri döndüğünde de yaşayacağı uyum sorunlarını atlatmak için yasal yardım yapılmalı.

Ama şu an böylesi bir kanun çıkartılamaz. Çünkü kreşlerin kapanma aşamasına girdiği bir süreçte hükümet annelerin bebekleri ile evde 3 yıl geçirmelerine göz yumamaz.

Zor bir döneme giriyoruz…

Bu dönemi önceden okuyabilen kurumlar ayakta kalacak, süreci geriden takip eden kurumlar ise maalesef kapanacak...

 

Gerçek bayram için her şey kendinize bağlı

Bugün bayram… Çocukların en önemli günü yani. Bilmem hiç düşündünüz mü, bir çocuk anne babası ile kaç defa bayram yaşayabilir? Ya “altı” ya da “yedi”…

Neden derseniz, zaten 5 yaşına kadar çocuk etrafında ne olup bittiğinin pek farkında değildir. 12-13 yaşından sonra da aklı bir karış havada olduğu için bayramlarda sizinle olmak yerine, ya sokakta arkadaşları ile gezmeyi ya da “facebook”ta sohbet etmeyi tercih edecektir.

İşte çocuğunuzla doyasıya bayram yaşayacağınız dönem, 5 ile 12 yaş arasıdır aşağı yukarı… Yani topu topu ancak 7 bayram yaşar insanlar çocukken aileleri ile.

O yüzden çocuğunuzun çocuksu saf DUYGUlarla yaşayacağı birkaç bayramdan biri olan bu bayramı doyasıya yaşayın.

Ama maalesef günümüz yetişkinleri çocukları ile bayramı doyasıya yaşamak yerine, çoğu defa ya ellerine aldıkları bir cep telefonu ile sağa sola “bayramın kutlu olsun” mesajları çekerek veya kaldı ise hâlâ bir-iki küs olmadığı eş, dost, akrabaya birkaç dakikaya sığdırılmış bayram ziyareti yaparak çocuklarını ihmal etmektedirler.

Hâlbuki çocuklar bayramda “acayip” mutlu olacaklarını zannederler.

Ve aslında çocukların mutlu olması da öyle sanıldığı gibi zor bir şey değildir. Ne pahalı hediyedir onları mutlu eden, ne de vereceğiniz harçlıklar… Bayramda çocuğunuza vereceğiniz en güzel hediye, ona ayıracağınız zamanınız olacaktır.

Mesela bir yol kenarında oturup onunla sakince sohbet etmek.

Ya da bir deniz kenarında vakit darlığına aldırmadan ayaklarınızı denize sokabilmek ve “Brrrrr, çok soğukmuş!” diyerek birlikte gülebilmek.

Veya bir dağ başına gidebilmek ve orada çimlerin üzerine öylece uzanabilmek… Gökyüzünü seyrederken kendi çocukluğunuzu hayal edip “Ben hiç annemle, babamla böyle uzanmamıştım” diye hüzünlenmek. Sonra “Hadi koşalım!” diyerek bayır aşağı kolları bir uçak gibi açabilmek.

Vaktiniz var henüz…

Bugün bayram…

Ve bütün bunları yapabilmek kendinize bağlı.

 

Çocuk doktorları psikolog mu?

Bu yıl çocukları ilkokul birinci sınıfa başlayacak olan velilerin, çocuklarının henüz okula hazır olmadığını öğrenmek için “okul olgunluğu testi” yaptırmaları gerekiyor.

Birçok veli henüz 5 buçuk yaşındaki çocuğunun ilköğretime başlayabileceğine inanmadığı için, bu raporu nereden alacağı telaşına düşmüştü.

Geçen hafta bu sorunun cevabı netleşti, buna göre, “okul olgunluk testini” çocuk doktorları yapacaklarmış.

Evet, yanlış okumadınız, okul olgunluk testini “çocuk doktorları” yapacak.

Ya bakanlık bizim bilmediğimiz bir şeyleri biliyor ya da bakan beyi birileri yanıltıyor.

Zira “okul olgunluğu” denilen şey, çocuğun fiziksel olarak “gürbüz” olup olmadığını kontrol etmek demek değildir ki çocuk doktoruna bu iş düşsün…

Okul olgunluğu demek, çocuğun, “DUYGUsal”, “fiziksel”, “zihinsel” gelişiminin yeterince olgunlaşıp olgunlaşmadığının tespit edilmesi demektir… Bunun ölçme ve değerlendirmesini de özel testlerle, “çocuk gelişim uzmanları, pedagoglar ve çocuk psikologları” yaparlar.

Eğer doktorlardan bir çocuğun ruhen olgunlaşıp olgunlaşmadığının raporunu isterseniz, o doktora artık doktor değil, psikolog denir…

Umarım bakanlık bilimsel alanların ihlalini içeren ve psikologları işlevsiz hâle getiren bu kararından vazgeçer.

Yoksa vay bu seneki birinci sınıfların hâllerine vay!

 

“Toplumsal Erdem”i yakalayabilmek için

Uzunca zamandır çocuğun ceza ile “adam” edilemeyeceğini, ceza ile “adam edilmiş” çocuğun ise adam olamayacağını yazıyorum, çiziyorum, anlatıyorum.

Çocuk, ceza ile terbiye olmaz, diyorum.

Cezanın yıkıcı tesirinden bahsediyor, ceza alan ceza vermeye başlar, böylece ceza bir süre sonra şiddete dönüşür ve şiddet kısırdöngüsü içinde aileniz acı çeker, diyorum.

Ama şiddet ruhumuza öylesine sinmiş ki bir bardak suyun içine damlayan bir damla mürekkep gibi, ayrıştırmak neredeyse imkânsız hâle gelmiş.

Hâlbuki çocuk, yetişkinden alacağı ceza korkusu ile değil, yetişkine duyduğu “güven” DUYGUsu ile ancak “insan” olabilir.

Öğretmen ödevini yapmadı diye bir çocuğu sınıf içinde azarlasa, kolundan tutup dışarı çıkartsa, aşağılasa, belki bir sonraki sefere o çocuk ödevini yapar getirir ama o öğrencinin içinde tuhaf bir şekilde kopan, güven DUYGUsudur. “Kendisine karşı güven DUYGUsu kaybedilmiş bir yetişkin” dünyanın en iyi öğretmeni dahi olsa “insan” yetiştiremez, yetiştirse yetiştirse, belki iyi bir matematikçi, iyi bir mühendis, iyi bir bankacı yetiştirir o kadar.

Çocukluk yıllarında güven DUYGUsunu yitiren kişilerin benlik yapıları kaygılı olur.

Kaygı ise birçok davranış bozukluğunun temelidir.

Anne babasının bu denli üzerinde baskı kurduğu çocuklara bakıyoruz, bazen “kimlik kaygısı” oluşmuş, bazen “sınav kaygısı”… Aslında kaygısızca sınava girse çok daha başarılı olacağı hâlde, sınav sonunda kendisine yönelen bakışlara nasıl karşılık vereceği düşüncesi, bildiği soruları bile yapamamasına sebep oluyor. Unutuyor çocuk… Beyni durmuş gibi hatırlayamıyor kaygıdan… Kaç defa gördüm, sınav günü yaklaştıkça suratı bembeyaz olan, panik atak nöbetleri başlayan, ortaokul-lise öğrencisi olduğu hâlde altını ıslatmaya başlayan çocuklarlar var... Yazık değil mi bir insanı bu hâle sokmaya.

Çocuk eğitiminde yöntem bu mu olmalı?

Yöntem bu olursa, kendisine şiddet uygulanan çocuk da gider kendi gücü yettiği kişiye şiddet uygular.

İşte rakamlar ortada, merak eden gitsin baksın. TÜBİTAK’ın Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi ile yaptığı ortak çalışmada liselerde akran şiddeti yüzde 90. Yani her 10 lise öğrencisinden 9’u okuldaki diğer öğrencilerden şiddet görüyor. Hem de bunların yüzde 20’si cinsel şiddete maruz kaldıklarını ilan etmişler bütün yetkililere. Rastgele bir çalışmadan değil, tam 10 bin öğrenci üzerinde yapılan bilimsel bir çalışmadan bahsediyorum.

Biz yanıldık… Eğitimciler yanıldı… Yöneticiler gerçekten çok yanıldı…

Çocuk ceza ile yetişmezdi. Ceza ile çocuk yetiştirmek bir gelenek hâline geldi. Başka da bir yöntem bilemez olduk şimdilerde.

Mevlana’nın yaşadığı bir ülkede, insanları güven DUYGUsu içinde yetiştirmek yerine, onları “kedi” terbiye eder gibi, sıkıştırarak, ezerek, döverek, ceza vererek terbiye etmeye kalkınca sonuç bu oluyor işte.

Mevlana’lar artık yok ortada… Olsa bile önce anne babası kabul etmiyor yumuşak huylu, halim selim çocuğu. “Böyle mıy mıy mıy olursan tabii okulda da dayak yersin, sokakta da!..” diyerek çocuklarını şiddete teşvik ediyor ebeveynler.

Evde böylesi şiddet için davet alan, okulda kendisine şiddet uygulanan çocuk, içindeki bu zehri sokaklara kusuyor.

İşte bakın, trafikte şiddet…

Aile içinde şiddet…

Kadına şiddet…

Markette şiddet…

Siyasette şiddet…

Medyada şiddet…

Reklamda şiddet…

Kendisine ve ailesine onurlu bir yaşam sunmak isteyen ebeveynler ciddi bir karar verip neredeyse toplumsal cinnete dönüşmüş olan şiddet kısır döngüsünden çıkmayı başarmalıdır.

Erdemli olmak, kendini ezdirmemekle değil, başkasını ezmemeyi öğrenmekle olur…

Ve toplumsal erdemi yakalamak, kendini korumak için saldırganlığın öğretilmesi ile değil, başkalarına güven ve emniyet sunabilecek kadar duyarlı bireylerin yetiştirilmesi ile mümkündür...

 

Eş eşin terapistidir

Anne-çocuk bağlanması üzerine bir akademik çalışma yürütüyorum şu sıralar. Bir çocuğun annesine “güvenli bağlanması” nasıl gerçekleşiyor? Anne ile çocuk arasında gerçekleşen (ya da gerçekleşemeyen) bu “bağlanma”, çocuğun gelecekteki yaşamına nasıl tesir ediyor? Araştırma oldukça önemli ve bununla meşgulüm şu günlerde…

Belki ülkemiz için yeni olabilir ama pedagojinin en önemli konularından biri olan anne-çocuk “bağlanması” ve “ayrılması”, Batılı akademisyenler için hayati önem taşıyor. Zira erken çocukluk döneminde anne ile çocuk arasında kurulan bu bağın kalitesi çocuğun gelecek yaşamında oldukça belirgin bir rol oynuyor.

Bu konudaki önemli çalışmalardan birini Prof. Dr. David M. Fergusson yaptı. Yeni Zelanda’da 1265 çocuğun, doğdukları günden itibaren, tam 30 yıl boyunca DUYGUsal gelişimleri gözlem altında tutuldu.

Dünya pedagoji literatürüne çok önemli bir katkı sağlayan bu çalışmada, “erken çocukluk döneminde” anne-çocuk arasındaki bağlanmanın çocuğun gelecek yaşamında oluşturduğu etki, hayret verici bir belirginlik ile ortaya konuldu.

Buna göre bebeklik döneminde annesi ile “güvenli bağ” kuramamış çocukların temel ortak özelliği, “kaygılı” olmaları. Endişeli benlik yapısına sahip çocuklarda ise ilerleyen yaş dönemlerinde farklı farklı davranış bozuklukları gözlemleniyor.  Örneğin bu çocuklar 7 ile 9 yaş arasında ya içe kapanık bir ruh hâli sergiliyor, sosyal davranışlarında bir gerileme gözlemleniyor ya da agresif bir ruh yapısına sahip oluyorlar…

Daha net ifade ile söyleyecek olursak, erken çocukluk döneminde anne ile doyasıya bağ kuramamış çocuklar ya yaşadıkları bu hayal kırıklığı ile etrafa karşı yıkıcı ve saldırgan oluyorlar veya içe kapanık bir ruh hâli ile yaşamlarının geri kalan kısmını asosyal olarak sürdürüyorlar…

“Çocuk böylesi bir ruha büründü ise her şey bitmiş mi oluyor?” sorusu hemen sorulabilir ama insan ruhuna ait sistem mükemmel bir şekilde işlediği için yapılan hata ve eksikliklerin giderilmesi de her dönemde mümkün oluyor.

Yine aynı araştırmada, çocukluk döneminde annesi ile güvenli bağ kuramamış çocuklara “ergenlik döneminde” pozitif bir aile ortamı sunulduğu takdirde davranışlarındaki bu negatiflik yeniden olumluya dönebiliyor…

Bütün bu çalışmaları veri olarak aldığımızda, ülkemizdeki anne-çocuk bağlanmasının ne durumda olduğunu araştırmanın, ülkemiz çocuklarının psikolojisini anlamak için oldukça önemli olduğunu düşünüyoruz…

Bu nedenle 800 anne ile bir anket gerçekleştirdik. Ankete katılan annelere iki temel soru sorduk. Birincisi, kendi gözlemlerine dayanarak çocukları ile “güvenli bağ” kurup kuramadıkları idi. Diğeri ise çocuklarında hangi davranış bozukluklarını gözlemledikleriydi.

Anketin değerlendirilmesi devam ediyor, ancak ilk sonuçlara baktığımızda oldukça önemli bir bilgiyi içeriyor.

O bilgi de ankete katılan 800 kişinin sadece 159’unun kendi çocukluk döneminde annesi ile “güvenli bağ” kurduğunu söylemesiydi. Bir başka deyişle annelerin yüzde 81’i kendi çocukluk dönemlerinde anneleri ile doyasıya bir anne-çocuk ilişkisi kuramadıklarını ifade ediyorlardı…

Annesi ile doyasıya anne-çocuk bağı kuramamış çocuklar, bugün kendileri annelik yapıyor… Bu, oldukça üzücü bir durum…

Zira çocukluk döneminde kendisinde güven ve emniyet DUYGUsu oluşmamış bir anne, kendi çocuğuna veya eşine ne kadar güvenebilir ve ne kadar kaygısızca annelik yapabilir ki? Evet bu zor, ama imkânsız da değil…

Eş eşe yardımcı olabilir ve eşler birbirlerinden “mükemmel olmayı beklemezlerse” çocukluk döneminde ne yaşanırsa yaşansın evlilik süreci bu olumsuzlukları olumluya çevirebilecek bir özellik taşıyor… Eşler birbirlerine çocukluk dönemlerinde yaşadıkları gerçekleri de görecek şekilde iletişimde bulunurlarsa birbirlerinin “terapisti” gibi oluyorlar. Ne ilaç, ne psikolog… Eş eşe yetiyor…

Ve o zaman yıllar süren olumsuz hayat, evlilik içinde “yeni bir yaşama” dönüşebiliyor… Aksi takdirde annelerin çocukları ile hırçın ve sinirli, eşlerin de huzursuz ve kavgalı olması kaçınılmazdır...

 

Çocuğunuzun kavgacı ve asosyal olmasını istemiyorsanız

Günümüz çocuklarının en ciddi problemlerinden biri, sosyal becerilerinin olmaması. Aile içinde hiç susmayan, ha bire konuşan, gerekirse yırtıcı, hırçın, ebeveynine “illallah” dedirten birileri iken, arkadaş ve okul ortamlarında kendilerini bir türlü doğru ifade edemez oluşları oldukça dramatik bir çelişki.

Eve bir telefon gelse, telefondaki aile dostu ile birkaç dakika sohbet edip hal hatır sorduktan sonra telefonu anne-babasına uzatamıyor çocuklar. Bayramda, seyranda eve gelen misafire bir “hoş geldiniz” diyemiyor, oturup onlarla şöyle doyasıya içli dışlı konuşamıyor. Komşuya bir fincan tuz almak için gönderseniz, arkasından bir de siz gitmek zorunda kalıyorsunuz.

Eğitim yaşamı da öyle…

Okula ödev yapmadan gitseler, ödevi neden yapamadıklarını öğretmenlerine sakin bir ruh haliyle ifade edemiyor, bu ödevin telafisi için alternatif çözüm önerilerinde bulunamıyorlar. Birlikte oturduğu sıra arkadaşıyla bir sorun yaşasa, erkekse, birbirlerine tekme tokat girişiyorlar. Kızsa, saç başa birbirlerini cırmalıyorlar. Çocuklar, ya bir ezen ya da ezilen olarak anne-babalarını çaresiz bırakıyorlar.

Çocuklar, okul yaşamında sadece ezme-ezilme şikâyetleri ile değil, bir de ders yapamama, derse konsantre olamama problemleriyle ebeveynlere kök söktürüyorlar. Oturup bir yarım saat derse odaklanamıyor çocuklar. Yapacakları işi “iradi bir süreklilik” içinde takip edemiyorlar. Sırf bundan dolayı çocukların en çok kullandığı ilaçlar listesinin en başlarında hiperaktivite, dikkat dağınıklığı ve konsantrasyon bozukluğuyla ilgili olanlar yer alıyor.

Okullarda gördüğünüz her üç-beş çocuktan biri şu veya bu sebepten dolayı “ilaçlanmış” olarak okul koridorlarında ruh gibi geziniyorlar maalesef.

Günümüz çocukları adına çok üzülüyorum, ama bu yazıda, ne oluyor da böyle oluyorlar diye “pedagoji vaazı” vermeyeceğim.

Televizyonun, çocukların nasıl “beyin göçüne” sebep olduğunu izah da etmeyeceğim. Ya da günümüz yetişkinlerinin “o heybetli dik duruşları” ile çocukların benliğine nasıl zarar verdiklerinden de…

Sebep ne olursa olsun, hem böyle sorunlar yaşanmaması hem de yaşayan ailelerin bu sorunlardan keyifle kurtulabilmesi için alternatif bir çıkış kapısından, bir “spor” dalından bahsedeceğim.

Çocuklarda “güven” DUYGUsunu artıran, onlara çevresi ile empati kurabilme yeteneği kazandıran, kalabalıklar içinde olsalar da konsantrasyonunu bozmadan yoluna devam edebilme becerisi elde ettiren bir spor dalından, “binicilikten” söz edeceğim.

Evet, binicilik, ata binme yani…

Spor dalları içinde bir canlı ile ortaklaşa yapılan tek spordur binicilik. Binicilik eğitimi alan çocukların daha ilk günlerde onlarca kazanımına şahit oluyoruz. Attan düşmemek, atı sevk ve idare edebilmek için dikkatlerini doğal olarak nasıl da yoğunlaştırdıklarını görüyoruz. Ellerinde tuttukları gem ile kendisinden başka bir canlıyı idare edebilmelerine, onu mahmuzlayabilmelerine, onu dörtnala koşturabilmelerine, bir canlıyı hissedebilmelerine ve bir canlı ile etkileşim içine girebilmelerine şahit oluyoruz binicilik sırasında.

Ve belki de daha da ötesi, parkurda atına engelleri tek tek atlatan çocukların nasıl da “güven” DUYGUsu kazandıklarını görüyoruz.

Bu spor dalı ile meşgul olan çocukların okulda arkadaşları ile kavga etmek yerine, güven DUYGUsu ile problemlerin içinden nasıl da tebessüm ile sıyrıldığını görüp mutlu oluyoruz.

Sizi bilmem ama biz uzunca bir süredir ailecek binicilik eğitimi alıyoruz. Ben de biniyorum, çocuklarım da… Çocuklarımı atın sırtında koştururken görmek, attan indiğinde atın yelesini okşarken izlemek, at ile burun buruna verip onunla konuştuğunun şahidi olmak bir ebeveyn olarak insana ayrı bir keyif veriyor.

Çocuğu ile karşılaştığı problemlere alternatif çözümler arayan ailelere veya çocuğu ile kaliteli bir spor dalında var olmak isteyen ebeveynlere tavsiye ederim.

 

Terapiye muhtaç terapistler

Geçen yıl yaz ayları idi… Bir hanımefendi telefon etmişti.  Yorgun bir ses tonu ile “Hocam, çok kısa vaktinizi alacağım, bana birkaç dakikanızı ayırabilir misiniz?” diyerek yardım talep etmişti…

Böylesi çaresiz bir sesin sahibine “Hayır” diyemezdim. “Buyurun” diyerek kendisini dinlemeye başladım…

Telefondaki ses, öncelikle bu konuşmayı kendisi için değil, bir hanım arkadaşı için yaptığını söyledi. Arkadaşının psikolojisinin oldukça bozuk olduğunu, derdini tam anlatamayacağını düşündüklerinden dolayı ona yardımcı olmak istediklerini söyledi…

Anlatmaya başladı:

“Bayan arkadaşım 35 yaşında ve 10 yıllık evliliğinden 2 çocuğu var. Geçen yıla kadar mutlu bir aile ortamı vardı. Ancak geçen yıl arkadaşımın eşi, tanıştığı bir bayanla da nikâh kıymak istediğini belirterek arkadaşımızdan izin istemiş. Arkadaşım, böylesi bir talep karşısında şok geçirmiş ve evde kızılca kıyamet kopmuş. Ancak beyefendi ısrarla ve eşine şiddet uygulayarak bu durumu kabullendirmeye çalışmış. Durumu kabullenemeyen arkadaşım sonunda eşini evden kovdu.”

Bunları dinlerken, ülkemizde yaşanan aile dramları teker teker gözlerimin önünden film şeridi gibi geçmeye başladı...

Telefondaki ses devam etti:

“Hocam, arkadaşım yaşadığı bu haksızlığı sindiremedi ve sonunda ciddi bir depresyona girdi. Bizim toplantılarımıza katılamaz oldu. Bir hafta hiç yataktan kalkmadı. Çocuklarına yemek dahi yapmadı. Hayata küstü. Sonunda kendisini ziyaret edip durumunun iyi olmadığını, bir uzman desteği alması gerektiğini anlattık. Çevresi tarafından da tanınan bir aile oldukları için, tanıdık bir psikolog yerine uzakta bir yerde ve kendisini hiç tanımayacak biri ile görüştürmek istedik ve bir psikoloğa götürdük. Bayan arkadaşım birkaç hafta aksatmadan seanslara gitti. Hafif hafif toparlanır gibi oldu. Bir gün kendisini ziyarete gittiğimizde artık gününü yatakta geçirmediğini öğrendik ama yüzünde anlamsız bir huzursuzluk hâli vardı. Gerginliği her hâlinden belli idi… Şimdiye kadar çocuklarına sesini dahi yükseltmemiş olan bu hanım, artık çocuklarını sopa ile dövmeye başladı.”

Tam bu sırada dayanamayıp araya girdim:

- Ama bir psikolog desteği almıyor muydu arkadaşınız?

- Evet hocam, psikolog ile görüşmeleri devam ederken olmuş zaten bu durum.

- Nasıl yani?

- Şöyle ki hocam… Arkadaşımızı götürdüğümüz psikolog, din ve dindarlara karşı çok önyargılı biriymiş. Arkadaşımızla yaptığı konuşmada ona, “Eşin seni terk edip başka bir kadına gitmiş. Sen ise hâlâ onun yasını tutuyorsun. Gençsin, sağlıklısın… Sana git bir başka adam bul demiyorum. Zaten başörtülü biri olduğun için bunu yapmazsın. Günümüzde teknolojik imkânlar çok. Gir internete, chat sayfalarında, Facebook’ta birileri ile konuş, sohbet et, yeni insanlar tanı, dikkatin dağılsın.” diye tavsiyede bulunmuş.

- “Bunu bir psikolog mu söylemiş?” diye şaşkınlığımı dile getirdim…

Aldığım cevap içime bir zehir gibi aktı: “Evet hocam, arkadaşımızı götürdüğümüz uzman böyle tavsiyede bulunmuş. Arkadaşımız da o andaki bozuk ruh hâliyle ne yapacağını bilememiş ve bir süre sonra bu tavsiyeye uymuş. Aradan günler geçmiş, internette yeni yeni insanlar tanımaya başlamış. Zaten DUYGUsal bir boşluğun da içinde olduğu için bir kişinin güzel sözlerine kanmış. Onunla dostluğunu ilerletmiş. Telefonlaşmaya bile başlamışlar. Ama arkadaşım yaşadığı bu anormal durumu da bir türlü kendisine yakıştıramamış, içine sindirememiş… İçinde yaşadığı bunca çatışmaların üstüne bir de bu eklenince arkadaşımızın psikolojisi tamamen bozuldu. Çocuklarına karşı hırçın, saldırgan, tahammülsüz bir insan olup çıktı. Şimdi ise girdiği bu bataktan çıkamıyor, bize nasıl yardımcı olabilirsiniz?”

Açıkçası ne diyeceğimi şaşırdım…

Geçen hafta Isparta’daydım.

Süleyman Demirel Üniversitesi’nin düzenlediği “I. Ulusal Aile Danışmanlığı Çalıştayı”na katıldım… Bozulan aile kurumuna tedavi sunmak için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın çaba ve gayretlerini gördüm. Bakan Fatma Şahin, aileleri toparlamak için Aile Danışmanlığı kurumunu hayata geçirmeyi planlıyor… 450 saat eğitim alan kişilere “aile danışmanı” unvanı verilecek ve bu kişiler aile bireylerini terapi edecekler…

“Bu iş iyi para kazandırıyor” diyen herkesin danışman olmasına izin veren şu anki yasa beni ciddi şekilde kaygılandırdı… Kişilik zafiyeti olan, aile kurumuna inanmayan, geleneksel Anadolu aile yapısını bilmeyen ve eşi evden gitmiş kadına “Üzüleceğine git bir tane de sen bul!” diye tavsiyede bulunacak kişilerin sayısını artıracak diye endişelendim…

Umarım Bakan Şahin, bir anne hassasiyeti içinde bu konuya el atar ve terapist olacak kişileri seçerken “terapistin kişilik özelliği”nin de dikkate alınacağı bir sınav sistemini hayata geçirir…

Yoksa bırakın aile kurumunu kurtarmayı, ailelerin daha çok zarara uğramasına zemin hazırlanmış olur...

 

Sorunlar, tek tip kıyafet içine saklanarak çözülemez

Uzmanlar, çocuklarda görülen davranış problemini analiz ederken ‘kök’ probleme inmeye çalışır. ‘Yansıyan’ problemlerle uğraşmazlar.

Anne babalar ise çocuklarında gördükleri problemlerin temeline inmek yerine, problemin dışa yansıyan kısmını ortadan kaldırmaya çalıştıkları için, çocukları ile her dönemde yeni ve enteresan sorunlarla karşı karşıya kalıyor.

Mesela, tırnaklarını yiyen bir çocuğun ebeveyni, bu problemi ortadan kaldırmak için kimi zaman çocuğun tırnaklarına acı biber sürer, kimi zaman parmaklarına yara bandı yapıştırır, kimi zaman da kızar, azarlar ve böylece çocuğun tırnak yemesinin önüne geçmeye çalışır. Bu yöntemler bazen işe yaramış gibi görünse de tırnak yemeyi bırakan çocukta bir süre sonra alt ıslatma veya tikler görülmeye başlayabilir. Bu defa ebeveyn çocuktaki bu problemleri yok etme gayretine girmişken, hiç beklenmedik bir anda okulda yeni bir sorun patlak verir: “Çocuğunuz arkadaşları ile kavga ediyor, derslerini hiç dinlemiyor.”

İşte ebeveynler çoğu defa böylesi bir kısır döngünün içine girdiklerini fark ettiklerinde artık bir uzman desteğine ihtiyaç duyduklarına inanır.

Uzmanlar ise böylesi problemlerle karşılaştıklarında, mesela, tırnak yemeyi bir problem olarak görmez. Alt ıslatma da bir problem değildir aslında. Veya çocukta görülen tikler de bir uzman için asıl problem değildir. Bunların her biri ‘yansıyan’ problemdir ve çocuğun “DUYGU dünyası”nda var olan bir “kök” problemin habercisidir. Eğer uzman, bu haberciyi ortadan kaldırmaya çalışırsa, o zaman kökte yatan asıl probleme ulaşamaz. Tırnak yemek bir habercidir ve bir çocuğun DUYGU dünyasına derinleşen uzman, çoğu defa tırnak yeme davranışının kökeninde çocuğun kendisini yetişkinlerin yanında ‘güçsüz, yetersiz, değersiz’ hissetmesin yattığına erişebilir.

Böylece uzman, aslında kökte yatan bu ‘yetersizlik’ hissi ile mücadele eder, çocuğa yetersizlik hissi veren yetişkinleri daha duyarlı hâle getirirse, tırnak yeme olarak dışarıya yansıyan problemin de kendiliğinden ortadan kalktığı görülür.

Bütün bunları neden söyledim…

Geçen günlerde okullardaki tek tip kıyafet uygulaması kaldırıldı, kıyafet serbestisi getirildi.

Ben de geçen haftaki yazımda “Ülkemiz çocuklarının üzerindeki deli gömleği nihayet çıkartıldı” diyerek bu durumun çocuk dünyasına nasıl olumlu yansıyacağını işlemiştim.

Ancak gelen maillerden gördüm ki ebeveynler ve yöneticiler okullarda kıyafet serbestisi getirilmesinden dolayı endişeli…

Kimi ebeveyn “Kıyafet serbestliği ile çocuklar okula her gün başka kıyafetle gitmek için birbiriyle yarışacaktır” derken, kimi yönetici, “Fakir çocuklar eski ve yıpranmış kıyafetlerle okulda mahcup duruma düşecek” diyor… Bir başka ebeveyn marka tutkunu olan çocuklarının kendilerini nasıl da zora sokacağının endişesini yaşıyor.

Ve daha onlarca endişeli mail.

Her ne kadar bazı ebeveynler kıyafet serbestliğine böyle baksa da ben bir uzman olarak bu endişelerin temelinde, anne-babaların çocuklarındaki kök problemlerin üzerini ‘okul önlüğü’ ile örtmeye çalıştıklarını üzülerek görüyorum.

Bir çocuk marka bağımlısı ise marka bağımlılığı bir ‘kök’ problem değildir, bu ‘yansıyan’ bir problemdir. Ebeveynler kıyafet serbestisi ile marka bağımlılığının daha da üst seviyeye çıkacağını düşündüğü çocuğunun bu durumunu tek tip okul kıyafetiyle örtmek yerine, korkusuzca problemin derininde neler yatıyor diye durup düşünmesi pedagojik olarak daha sağlıklı olur. Veya bir fakir çocuğu tek tip kıyafet içinde ‘gizlemek’ yerine, o çocuğun bu hali, o okuldaki ebeveyni harekete geçirmeli ‘sağ elin verdiğini sol el görmemeli’ düsturu ve el birliğiyle o çocuğun kök problemini çözme gayretine girilmelidir.

Evet, endişeler yersiz değil, ancak tırnak yiyen çocuğun sorunu tırnağına bant yapıştırarak çözülemeyeceği gibi, her gün yeni bir kıyafet isteyen çocuğun sorunu da tek tip kıyafetle çözülmez.

Kıyafet serbestisi ebeveynlere ve yöneticilere çocuklardaki kök problemlerin görünmesi ve çözümü için bir fırsat verecek.

Bu fırsatı kazanca dönüştürmek lazım...

 

Kaygının ilacı, emniyet ve güven DUYGUsudur

Kaygı, bir tetikçidir… Kimin ruhunda var olursa, o ruhun kimyasını bozar.  Anormal davranışlara yol açar. Mesela, aslında hiçbir çocuk “yalancı” değildir. Yalan söylemek insanın özünde yoktur, çünkü insan “iyidir.” Ancak, çocuğu azıcık kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” yalana başvurabilir. Sınavdan zayıf alan bir çocuk, anne babasının üzüleceği “kaygısı” ile, sınav notunun yüksek olduğu yalanını söyleyebilir. Burada, çocuğun bizzat kendisine ve onun yalan davranışına odaklanmak yerine, onun yalan söylemesine neden olan “kaygı” ortadan kaldırılırsa, yalan söyleme eğilimi de ortadan kalkacaktır…

Veya aslında hiçbir çocuk “saldırgan” değildir. Ancak çocuğu kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” saldırgan bir davranış sergileyebilir. Mesela, yeni bir kardeşi dünyaya gelen çocuk, annesinin kardeşi ile daha çok ilgilendiğini ve kendisinin artık daha az sevildiğini zannederse “kaygılanır. Böylesi bir kaygı hâli, bu çocuğun küçük kardeşine yönelik “şiddet”,  “kıskançlık” ve “zarara uğratma” eğilimini artırır. Burada, çocuğun saldırgan davranışından daha önemli olan şey,  çocuğun anne sevgisini kaybediyor olduğu kaygısıdır. Böylesi bir çocuğun tekrar “normalleşebilmesi” ancak onun duyduğu kaygıdan arınması ile mümkündür…

Kaygı, bugüne ait düşüncelerle oluşmaz, geleceğe ait belirsizliktir kaygıya sebep olan şey… Sınavından zayıf alan bir çocuğun kaygısı, zayıf aldığı dakikalara ait değildir, sonrası ile ilgilidir. “Biraz sonra anne babama ne diyeceğim?” düşüncesi kaygıyı oluşturur…

Kaygının iki ilacı vardır. Birincisi “anı yaşamak” prensibidir. “Sonuca” odaklanmak değil, “süreci” yaşamak üzere kişi yetenek geliştirirse, kaygının ilk panzehirini almış olur. Ancak bu yeterli değildir. Kişinin kaygıdan arınması için kendini “emniyette” hissetmesi gerekir.

Ne antidepresanlar, ne de sakinleştiriciler… Kaygının en etkin ilacı “emniyet” ve “güven” DUYGUsudur.

Yazılıdan zayıf alan bir çocuk, ebeveynine karşı kendini hâlâ emniyette hissederse, kendisinin zarara uğramayacağının “emniyetini” ruhunda duyuyorsa, böylesi bir çocuğun yalan söylemesi ihtimal dahilinde değildir… Veya annesinin sevgisini kaybetmeyeceğinden emin olan çocuk, kardeşini kıskanmayacak, ona karşı saldırgan davranışlar sergilemeyecektir…

Çocuk davranışlarının normalleşmesi için, pedagojinin uyguladığı en temel prensip “çocuğun kendini emniyet ve güven içinde hissetmesi” prensibidir…

Koşulsuz bir sevgi içinde çocuğa, “sen beni sevmesen de ben seni seviyorum” güveni verildiği sürece çocuk kaygılarından arınır, davranışları normalleşir…

Günümüz ebeveynleri, çocuklarında gördükleri anormal davranışlarla mücadele etmek için çoğu defa, zaten kaygılarından dolayı anormal davranmaya başlamış olan çocuğun üzerine baskı ve zorlamalarla giderek yeni yeni kaygı alanları oluşturuyorlar… Böylesi bir durum ise çocukta yeni yeni anormal davranışlara yol açıyor…

Önümüzdeki hafta çocuklar karneleriyle evlere gelecekler… Karneleri ellerine geçtiğinde, kim bilir kalpleri ne kadar da pır pır atacak, “Acaba annem babam ne diyecek?” diye akşamı bekleyecekler…

Eğer çocuğunuzun başka başka anormal davranışlar edinmesini istemiyorsanız, elinize aldığınız karneye şöyle bir göz ucu ile bakın, düşük notlarını görseniz bile, onu incitmeyin, üzmeyin. “Bu ne biçim karne!” diyerek kaygılandırmayın. Ona “Bunlar hep gelip geçici şeyler oğlum/kızım” diyerek karneyi bir kenara koyun, çocuğunuza coşku ile sarılın… Korkmayın, “Çocuğum bunu suiistimal edebilir” kaygısından siz de kurtulun.

Unutmayın, siz de kaygılarınızdan arınabildiğiniz kadar normal bir ebeveyn olacaksınız.

Hem unutmayın, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, sadece çocuğunuza ait değil. Eğer çocuğunuzun zihinsel bir sorunu yoksa karnedeki notlar aynı zamanda o dersi anlatan öğretmenin notudur… Öğretmenin, öğretmeyi ne kadar başarabildiğinin notudur… Bunun da ötesinde, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, aynı zamanda bir ebeveyn olarak sizin de karnenizdir… Bütün bir yarı yıl boyunca, çocuğunuzla ne kadar ilgilenip ilgilenemediğinizi çocuğunuzun karnesine bakarak görebilirsiniz...

Yazarın 21 Ocak 2013 tarihli yazısıdır

Çocuğu örgüte kaptırmak nasıl oluyor?

Önceki gün televizyonlarda çocuğunu bir örgüte kaptırmış babanın feryadı vardı: “Ben DUYGU Yücel’in babasıyım. Kızımı İstanbul’a okusun diye gönderdim. Bu faşistler benim kızımı kale yaptı. Hayatını söndürdü.”

Bu sesli feryat gibi daha binlerce sessiz feryatlar var aslında. Kimseciklerin bilmediği, yüzlerin bir türlü gülmediği, cenaze evi gibi evler var çocuklarını “örgüt” e kaptırmış ailelerin…

Peki, nedir bu çocuğunu örgüte kaptırmak meselesi? Kim ki bu örgüt ve çocukları nasıl kapıyor ki bir süre sonra anne babalar “Bu çocuğa ne oldu!” dercesine şaşkınlık yaşıyorlar…

Aslında mesele her anne babayı çok yakından ilgilendiriyor olmasına rağmen bazı ebeveynler “Bizim çocuğun böylesi örgütle-mörgütle işi olamaz.” diyerek tuzlarının kuru olduğuna inanıyorlar…

Hâlbuki bir çocuğun bir örgüte “kapılması” sanıldığı gibi örgütlerin reklamının yapılmasıyla ya da çocukların davul zurnayla üniversite bahçelerinden toplanıp götürülmesi ile olmuyor…

Örgütler, “birey psikolojisini” ve “ihtiyaçları” çok iyi biliyorlar… Bir anne babanın çocukları ile ilgilenmediği kadar gençlerle ilgileniyorlar… Kantinde alışveriş yaparken parası eksik çıkan bir gence, arka sıradaki bir başka genç tebessüm ederek, “Sorun yok, ben hallederim!” diye dost kazanma yollarını arıyor…

Dindar bir ailenin 21 yaşındaki erkek çocuğuyla konuşmuştum geçmiş yıllarda. “Çok sevdim onları hocam” diye başladı söze ve devam etti: “Onlara haksızlık yapılıyor, bir tanısanız, televizyonda göründükleri gibi terörist olmadıklarını siz de anlarsınız!”

Daha sonra örgütle nasıl tanıştığını anlattı: “Bir kızla tanışmıştım, çok şefkatliydi… Benimle annem gibi ilgileniyordu… Kışın üstüme kabanımı almasam bana kızar, üşüteceksin derdi… Derslerden bunalsam, sınav öncesi yardıma koşardı…  Beni var olduğum hâlimle kabul eden belki de tek kişiydi… Bir süre sonra onun hayatımın tamamını kapladığını gördüm.”

Örgütler, bir örgüt olarak gençlerin sempatisini kazanmıyorlar başlangıçta… Birebir dostluklarla gençlere ulaşıyorlar… Bu dostluklara aracılık eden gençler ise sevimli, sempatik ve arkadaş canlısı kişiler… Birlikte ders çalışıyorlar, kantinde çay içiyorlar, olumsuz olaylara karşı birbirlerini kolluyorlar…

Bu aşamada bulunan bir genç, örgütle henüz “ideolojik bağ” oluşturmuş durumda değildir. Ancak bir süre sonra gruptaki kişilerin okudukları kitaplar, dinledikleri müzikler ve seyrettikleri filmler belli bir ideolojik formata bürünmeye başlıyor… (Bir ebeveyn ancak bu aşamada çocuğunun üzerinde birilerinin hâkimiyet kazanmaya çalıştığını fark edebilir, kıyafet değişir, okuduğu kitaplar değişir, dinlediği müzik değişir…)

İdeolojik hazırlık aşamasında bulunan bir kişi bir gün, o çok bağlandığı arkadaşlarına devletin, polisin, mahkemenin haksız(!) bir tutumunu gördüğünde, haksızlığa karşı “mücadele etmek” vefası ile artık örgüt “mensubu” oluyor… Zira gençlerin içindeki en güçlü DUYGU “adalet” DUYGUsudur. Bir genç gece gündüz birlikte olduğu, türküler söylediği, şarkılarla dans ettiği ve insana karşı bu kadar yardımsever olan bir arkadaşının polis dayağının altındaki aşağılanmış hâlini gördüğünde “isyan” ediyor… İşte bu aşamadaki gence “kuş kafese girdi” gözü ile bakılıyor… Hele ki bu gencin o çok sevdiği dostları bir de ağır bir cezaya çarptırılırsa, artık bu genci ne anne babası ve ne de eski dostları tanıyabilir… O artık bir dava adamıdır(!).

İşte televizyonlarda görünen, elleri arkaya kıvrılmış, başları öne zorla eğilmiş gençlerin “insanlık onuru işkenceyi yenecek” söylemi sizin için “saçma sapan” bir söz olsa da, o söz, o gençler için oldukça anlamlıdır…

Ülkemizde hâlen 12 yasa dışı örgüt ve örgüt niteliği taşımayan onlarca grup var… “Satanist” ve “hedonist” gruplar gibi… Bu örgüt ve grup üyeleri ortalama 14-25 yaşlarındalar ve genelde lise ve üniversite içlerinde konumlanmış durumdalar…

Ülkemizde bu kadar aktif grup varken, hiçbir ebeveyn “benim tuzum kuru” dememelidir… Ve çocuklarıyla, bir örgütün ilgilendiğinden daha çok ilgilenmelidir...

 

‘Kamelyalı Kadın’lar, kamelyasız mesajlar!

Birkaç gün önce bir aile faciası ile karşı karşıya kaldım.

Bakın olaya…

Akşam saat 11 civarında adamın telefonuna bir mesaj geliyor. Karısı göz ucuyla eşine bakıyor. Adam, gelen mesaja şöyle bir bakıp tebessüm ediyor. Kadın huylanıyor, telefonu eşinin elinden almak için uzandığında, adam gülerek telefonu arkasına saklıyor. Kadın zorluyor, adam saklıyor.  Ve sonunda kadın kocasının elindeki telefonu almayı başarıyor.

Mesajlara bakıyor. Son gelen mesaj yok, silinmiş. Eşine “Kim göndermişti az önceki mesajı?” diye soruyor. Adam alaycı bir tavırla “Bilmiyorum, sildim” diyor. Kadın bu sefer, “Peki, bilmediğin mesaja bakarken niye tebessüm ettin?” diye sinirleniyor ve “Bana doğruyu söyle” diye ayağa kalkıyor. Adam, eşini sakinleştirmek için kolundan tuttuğunda kadın iyice sinirlenip “Bırak kolumu” diyor ve elindeki telefonu fırlatıyor. Duvara çarpan telefon sıçrıyor ve koltukta uyuyan 9 aylık bebeklerinin başına çarpıyor. Çocuk çırpınarak uyanıyor, korkuyla ağlamaya başlıyor.

Bu sefer adam “Sen manyak mısın be!” diyerek karısının üzerine yürüyor. Kadın “Manyak sensin!” diye bağırıp kocasını sertçe itince adam yere düşüyor. Kadın sonra o sinirle kucağına bebeğini aldığı gibi kendini dışarı atıyor.

Nereye gittiğini bilmeden soğuk havada koşarak bir aile dostlarının zilini çalıyor. Kapıyı açan komşu kadına ağlaya ağlaya kocasının kendisine yaptıklarını anlatıyor. Kapıdaki konuşmaları duyan ev sahibi beyefendi “İsterseniz eşinizle gidip bir konuşayım” diyerek kadının geldiği eve gidiyor.

Kapıyı çalıyor. Komşusuna neler olduğunu soruyor. Adam anlatıyor: “Akşam otururken, telefonuma bir mesaj geldi. Mesajı okudum, ilgilenebileceğim bir mesaj olmadığı için sildim. Eşim ‘Niye sildin o mesajı?’ diye kıskançlık krizlerine girdi. Evin içi birdenbire cehenneme döndü.” diyor.

Komşusu, “Peki mesaj kimden gelmişti?” diyor. Adam, “Belediyeden gelmişti” deyince, komşusu kendisiyle dalga geçildiğini düşünüp biraz da sert bir ifade ile “Ne belediyesi abi!” diye kızıyor.

Adam olayı olduğu gibi anlatınca “Vay özensiz yaşayan ülkemin insanının hâline vay!” diyesiniz geliyor.

Olay şu: Adamcağız, bir gün belediyenin düzenlediği bir etkinliğe katılmış ve oradaki görevlilerin telefon numarasını kaydetmesinde bir mahzur görmemiş.

O günden sonra telefonuna ha bire isteğinin dışında mesajlar gelmeye başlamış. Kimi zaman belediyenin kültürel etkinliğinin tanıtımı, kimi zaman bayram kutlaması mesajları… Adam bu mesajları durdurmak için çok uğraşmış, başaramamış. Sonunda hattının bağlı bulunduğu telefon şirketini aramış ve durumu bildirmiş, onlar ilgileneceklerini söylemişler. Aradan birkaç gün geçmiş, artık mesaj gelmiyor diye seviniyormuş ki işte o gece “KAMELYALI KADIN” diye başlayan bir tiyatro oyununun reklamını yapan mesaj gelmiş. Eşinin kıskanç olduğunu bildiği için oyunun ismini görünce adamcağızın tuhafına gitmiş, tebessüm ederek silmiş. Eşi bu tebessümden huylanmış ve karı-koca arasındaki DUYGUlar pimi çekilmiş bomba gibi kontrolsüzce patlamalara dönüşmüş.

Olayı duyduğumda ülkemiz insanı adına çok üzüldüm. Kişinin özel yaşamına izinsiz girişlerin insana saygısızlık olduğunun bilinmemesine üzüldüm…

Ama bu, ne ilk ne de son…

Pizza siparişi veriyorsunuz, telefonunuz sisteme kaydediliyor ve ertesi gün sizden izin alma gereği duymadan “pizzada kampanya” diye mesajlar gelmeye başlıyor.

Alışveriş yaptığınız mağazadaki kasiyer, “Faturanızı hazırlıyorum, telefon numaranızı alabilir miyim?” diye soruyor ve siz suiistimal edeceğini tahmin bile etmeden veriyorsunuz numaranızı. Ertesi gün telefonunuzda bir mesaj “sayın müşterimiz…” diye başlıyor.

Telekom şirketleri bu suiistimallerden iyi kazanç elde ettikleri için bu alana kimse dokunamıyor. Siz kurbanlık koyun gibi telefonunuza nereden mesaj geleceğini bekleyip duruyorsunuz.

Bence ülkemiz insanı bundan daha çok saygıdeğer bir yaşamı hak ediyor.

Yazarın 11 Şubat 2013 tarihli yazısıdır

“İyi de hocam nasıl seveceğim?”

Birçok ebeveyn, çocuk terbiyesinin davranış öğretmek olduğunu sanıyor. Bu nedenle birçok evden “düzgün dur, düzgün otur, dişlerini fırçala, erken yat, erkek kalk” bağırtıları duyuluyor…

Hâlbuki çocuk terbiyesi demek çocuğa “davranış öğretmek” değil, onlara “irade” kazandırmaktır. Ve kazandığı bu iradeyle de “doğru ve yanlış” seçimler yapabilmesi için ona kültürünü, değerlerini, din ve ahlak kurallarını öğretmek için rehberlik yapmak demektir.

Bakın isterseniz, bugün anne babaların çocuklarından şikâyet ettikleri birçok olumsuz özelliklerin, onların “irade yoksunluğu”ndan kaynaklandığını göreceksiniz.

-“Bu çocuk neden akşamları oturup bir saat boyunca ders yapamıyor?”

Çünkü kendisini bir saat boyunca bir masada tutabilecek güçte iradesi yok.

-“Peki bu çocuk neden sabahları vaktinde kalkamıyor?”

Çünkü kendisini yataktan kaldırabilecek iradesi yok.

-“Ya bu çocuk neden bir türlü namaz kılamıyor?”

Çünkü kendisine gücü yetmiyor, iradesi yok da ondan.

Aslında anne babalar, çocuklarına baskı ve zorlamayla davranış öğretmeye çalışırken onların iradelerini kırdıkları gibi, kendileri ile arasındaki büyülü bir bağ olan “aidiyet” DUYGUsuna da zarar veriyor.

Çocuk, kendisini zorla yataktan kaldıran, söylene söylene servise bindiren, odasını toplamadığı için aşağılayan, ödevler yüzünden her gün vaaz veren ebeveynine karşı bir süre sonra sağır oluyor, ne söylerse söylesin ebeveyn çocuğa tesir edemediğini görüyor.

Hâlbuki çocuk ancak kendisini güven ve emniyet içinde hissettiğinde ebeveyn yanında DUYGU dünyasını geliştirir ve aidiyet hisseder.

Çocuk, kendisini sözle inciten, tehditle aşağılayan ebeveyni ile aidiyet DUYGUsu kuramaz. Böylesi çocuklar ya dışarıda kendilerine bir güvenli liman arar ya da kendi DUYGU dünyalarını sevgiye ihtiyaç duymayacak kadar “bastırırlar.”

Bu bir çocukluk dramıdır. Çocukluk döneminde DUYGUlarını bastırmayı öğrenmiş bir çocuk, yetişkinlik döneminde eşine ve çocuklarına karşı kendini bırakmışlık içinde sevgi veremez.

Bir gün aile içi sorunlarına çözüm arayan genç bir çift ile görüştüm. Kadın, eşinin kendisine karşı ilgisiz olduğundan şikâyetçi: “Eşim, akşam işten gelir gelmez televizyon kumandasına yapışıyor ve uykusu gelene kadar televizyondan gözünü ayırmıyor.”

Sonra beyefendi ile konuştum. “Bakın eşiniz nasıl da sizin ilgi ve sevginize muhtaç.” dedim… Aldığım cevap çok ilginçti: “İyi de hocam, ben eşimi nasıl seveceğimi bilmiyorum ki seveyim…”

Bugün, aile içi sorunların temelinde, “sevebilme yeteneği” elde edememiş ve birbirine karşı neredeyse sevgi dilencisine dönmüş eşlerin itirafları yatıyor.

Bu genç beyefendiye çocukluk döneminin nasıl geçtiğini sordum. Aldığım cevap duymaya çok alışkın olduğum cevaptı: “Annem hep iş güç telaşında bir kadındı. Kendisini ya mutfakta veya evin içinde bir yerlere koşturmaca içinde görürdüm. Babam ise her zaman yorgun ve uyuyan bir adamdı. Onlar beni çok sevdiklerini söylerler ama ben o sevgiyi içimde hiç duyamadım.  En zor durumlarımda anne babam beni hiç anlamadı. Çocuk diye geçiştirdiler. Geceleri tek başıma yatmaktan korkar, anneme seslenirdim. Annemin cevabı hep aynı olurdu: ‘Gelmeyeyim yanına! Fena yaparım, yat çabuk!”

Evet, yanına gelinmeyen çocukların fena yetiştiği bir ülkede yaşıyoruz.

Eğer çocuklarınızın vefasız, hayırsız olmasını, anormal davranışlarda bulunmasını istemiyorsanız, onları sevin. Hem de çok sevin.  Koşulsuz sevin...

Yazarın 25 Şubat 2013 tarihli yazısıdır

Süt bankası mı, sütannesi mi?

İnternette anne sütü alışverişi yapıldığını biliyor muydunuz? Şöyle bir göz atın isterseniz forumlara… Kimi anneler “Anne sütü arıyorum, yardımcı olacak var mı?” diye ilanlar bırakmış, kimileri ise “Aşağıdaki linki tıkladığınızda ulaşacağınız kişi size anne sütü temin etmekte yardımcı olacaktır.” diyerek yardımcı olmaya çalışmış… Bir başkası ise “Satılık anne sütü” diye ilan vermiş…

Sağlık Bakanlığı’nın “Anne Sütü Bankası” faaliyete geçtiğinde tezgâh altında yapılan bu ticaret daha yasal hâle gelir mi bilemiyorum ama bilinen bir gerçek var ki Türkiye’de bir “süt bankası” kurulması öyle hiç de kolay bir proje değil… İlahiyatçılar, aynı anneden süt içen iki kişinin kardeş olacağını ifade ederek bu uygulamaya ait kaygılarını dile getiriyor… Sağlık Bakanlığı ise bu kaygıların önüne geçmek için “Süt Kardeşliği Nüfus Kütüğü” gibi bir uygulamayı başlatabileceğini ifade ediyor…

Aslında anne sütü bankası uygulaması yeni bir şey değil. Batı’da on yıllardır yaygın bir şekilde işleyen bir sistem bu…

Birçok annenin sütünün bir kavanozda biriktirilip çocuklara ikram edilmesi Batı kültürü açısından gayet normal bir durum. Çünkü orada süt kardeşliği diye bir kavram yok… Bir çocuğun kaç tane annenin sütünü içtiğini takip etmek de çok önemli değil…

Eğer küçük bir hesap yapacak olursak… Batı açısından bakıldığında, süt bankasından beslenen bir çocuk, bir günde 8 öğün süt alıyorsa, bu, 8 ayrı anne demektir… Ve bu çocuk 6 ay süt bankasından süt alacak olursa, 1440 anne ile “sütanne” bağı kurma ihtimalini oluşturmuş demektir.

Bununla birlikte, eğer bu süt bankasından yılda “bin” çocuk süt alıyorsa, bir yılda bir milyon 440 bin çocuk birbiri ile süt kardeşliği kuruyor demektir ki bu oldukça vahim bir durumdur. Belki bugün değil ama gelecekte ülkemizdeki süt bankalarının da bu hâle dönüşme ihtimali oldukça yüksek…

Zira buradan süt isteyen her bir çocuğa “tek bir annenin sütünü” vermeye çalışmak pratik olarak imkânsızdır. Kendi çocuğunu emziren bir annenin bir de aylarca başka bir çocuğun doyabileceği kadar sütü “sağarak” temin etmeye çalışması pratik olarak neredeyse mümkün değildir. İkiz çocuğu olan anneler “doğal emme” yöntemi ile bebeklerini emzirdikleri hâlde bile 2 tam yılı doldurmakta zorluk çekiyorlar…

Önceki hafta Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde öğretim görevlisi bir hekim ve aynı zamanda bir anne ile süt bankası meselesini konuştuk… Doktor hanım, doğal emzirme yönteminin anne çocuk sağlığı açsından önemini vurgulayarak şu anısını anlattı: “Bebeğimin emme döneminde hastanedeki görevime devam ediyordum. Nöbetçi olduğum bir gün hastanede bir bebekle karşılaştım… Çok tatlıydı… Bebeğimden ayrı olmamın da verdiği özlemle bebeği kucağıma alıp göğsüme yaklaştırdım. Bebek süt kokusunu alınca emmek için çaba harcadı. O an onu emzirmeyi çok arzu ettiğim için göğüslerimin sütle dolduğunu hissettim, ama emzirirsem süt kardeşliği bağını takip edemeyeceğim endişesi ile emzirmekten vazgeçtim.”

Sonra devam etti: “Hem hekimlik hem de annelik tecrübeme göre söylüyorum ki bir anne bebeğini göğsüne yaslayıp emzirirken, huzur içinde oluyor ve annenin sütü dolup taşıyor, ancak makine ile sağmaya başladığında süt bir süre sonra kesiliyor.”

İnanıyorum ki Sağlık Bakanlığı iyi niyetle böylesi bir taşın altına elini koydu. Batı’daki uygulamaları da model uygulama olarak aldı… Hâlbuki Türkiye’nin, “süt bankası” uygulamasında Batı’nın da bir adım önüne geçerek “sütannelik” kurumunu oluşturması gerekir.  Hem doğal yöntemle bebek emziren annenin ruh ve beden sağlığı korunmuş olur hem de doğal yöntemle süt emen çocukta “güven DUYGUsu” oluşur…

Süt bankasını işletmek için milyonlarca liraya gerek kalmadan, her yıl on binlerce sütanne aracılığı ile ülkemiz insanları arasında dostluk, kardeşlik ve yardımlaşma köprüleri de oluşturulabilir...

Yazarın 11 Mart 2013 tarihli yazısıdır

Bu ayıp kimin?

Üniversite yıllarında Kolombiyalı bir arkadaşım vardı. Hollandalı bir ‘koruyucu ailenin’ yanında büyüdüğü için kendisini Hollandalı kabul ediyordu…

Bir defasında “Bu nasıl bir DUYGU Marivel?” diye sordum. “Berbat!” diye cevap verdi… “Kim olduğunu bilmiyorsun… Anne babanın dilini konuşamıyorsun… Gerçek aileni tanımayı istiyorsun ama onları kendi yaşamına dâhil etmekten korkuyorsun…” diye cevap verdi…

İnsan için oldukça trajik bir durum…

Kolombiyalı Marivel’e haksızlık yapıldığını düşünmüşümdür hep…

Her çocuğun yeri kendi anne babasının yanıdır… Çocuğunu uzaklaştırarak o aileyi terbiye etmeye çalışmak, çocuğu korumak gibi değerlendirilse de, hiçbir aile bir çocuğa kendi ailesi gibi fayda sağlayamaz…

Velev ki bir çocuk o veya bu sebeple ailesinin yanından alınsa bile, o çocuğun bir gün aileye yeniden teslim edileceği gerçeğinden yola çıkılarak, onun kendi ana dilini öğrenmesi, anne babasının kültürel değerlerini tanıması çocuğu aileden ayıran kurumların sorumluluğu olmalıdır…

Ama maalesef, Hollanda’daki koruyucu aile sistemi, bu açıdan çocukların yararına çalışmıyor… Çocuk kendi ailesinden “geçici” olarak alınıyor olmasına rağmen, aileden “kalıcı” olarak uzaklaştığı unsurlara özenli davranılmıyor…

Bu durum çocuk hakları ihlalidir… Ve bunu çocuğu koruma adına yapılması ise ciddi bir ironidir…

Çocuğu korumak, onu sadece şiddetten korumak anlamına gelmemelidir… Çocuğun “benlik bütünlüğünü” koruması, gelecekte “Sen kimsin?” sorusuna cevap verebilmesi, ruh sağlığı açısından oldukça önemlidir…

Hollanda Başbakanı Mark Rutte, koruyucu ailelerin yanına yerleştirilmiş çocuklar için “Tabii ki ebeveynlerin de çıkarı düşünülmeli, fakat bizim için önemli olan çocuğun çıkarlarıdır.” diyor...

Bir çocuğun en önemli çıkarı ebeveyni ile aynı dili konuşabilmesidir... Eğer çocuğun bu en temel hakkını elinden alıyorsa, o çocuğun çıkarlarının düşünüldüğünü iddia etmek doğru olmaz…

Resmî verilere baktığımızda, Hollanda’da her yıl 19 bin çocuğun korunması talebi ile dava açılıyor. Bu çocukların yaklaşık 8 bininin “şartlı” olarak ailenin yanında kalmasına izin veriliyor. Bu şart, çocuğun yaşadığı eve bir gözetmenin/hakemin misafir edilmesidir… Bu hakem, yaklaşık bir ay boyunca aile ile yaşıyor ve ailede gördüğü her şeyi mahkemeye rapor ediyor… Aile çocuğa yeniden en ufak bir şiddet uygularsa çocuk ailenin elinden alınıyor…

Ailesine şartlı iade edilen çocukların haricinde bir de her yıl yaklaşık 3 bin 500 çocuk ailelerinden alınıp koruyucu ailelere teslim ediliyor…

Bir uzman olarak bu durum hiç içime sinmemiştir… Bir çocuğun aileden kopartılıp bir başka aileye verilmesi çok da akıllıca gelmedi hiç… Çocuk belki akrabasına yerleştirilebilir, komşuya yerleştirilebilir… Bir pedagog, psikolog nezaretinde aile terapiye alınabilir… Ama daha 6 aylık çocuğun anneden ayrılması çocuğu korumak değildir…

5 yıl kadar önce idi… Biz de “koruyucu aile” olmak için Hollanda Çocuk Esirgeme Kurumu’na müracaatta bulunmuştuk… Niyetimiz, böylesi çocukların kendi dilini, kültürünü koruyabilmesi için sıcak bir aile ortamı sunmaktı… Hollanda’da bir çocuğa koruyucu aile olabilmek için ciddi birtakım denetim mekanizmalarından geçmeniz gerekiyor… Bütün bunları sorunsuzca geçtik… Daha sonra da koruyucu aileler için kursa katılmak zorunluluğu vardı… O kursa da katıldık…

Katıldığımız kursta içimiz çok yandı. Zira yaklaşık 392 bin Türk’ün yaşadığı bu ülkede, koruyucu aile olmak için kursa katılan sadece 9 Türk vardı…

Son günlerde Hollanda’daki “koruyucu aile” sistemi Türkiye tarafından tartışmaya açıldı… 6 aylıkken anne babasından alınan ve bugün 9 yaşında olan Yunus isimli bir çocuk, eşcinsel iki kişinin koruyuculuğunda yaşıyor…

Üzüntü verici olan, Yunus’un eşcinsel iki kişinin yanında yaşıyor olmasından çok, 392 bin Türk’ün yaşadığı ülkede bu çocuğa “buyur gel” diyecek bir tane Türk ailenin olmaması… Bu sorunun çözümü, öyle ya da böyle, koruyucu aile sayısını artırmakta gizli…

Bunun için Hollanda televizyon ve radyolarında Türk ailelerin “koruyucu aile” olmasını teşvik edici çalışmalar yapılmalı… Zaten Hollanda Başbakanı Rutte, yaptığı açıklamada bu konunun altını ısrarla çiziyor. Rutte’nin “Çocukları aynı kültürel değerlere sahip ailelerin yanına vermeyi biz de istiyoruz, ama yok…” demesi, sanırım Hollanda’nın değil, bizim ayıbımız…

 

Allah bizi insan ede

İnsana hizmet etmek insanı sevebilmekle başlar.

İnsan sevgisi barındıran kişilerin iki DUYGU durumu belirgindir: “Mahcubiyet” ve “Tevazu”. Tersinden söyleyecek olursak, insan sevgisi olmayan kişiler alçak gönüllü olmayı ve mahcubiyet hissini bilmezler. Bu hâl “duyarsızlık”tır.

Ve bütün zarara uğratıcılar ‘duyarsız’lardır.

Katiller ‘duyarsız’lardır örneğin. Öldürdüğü kişinin çocuklarına karşı kendini mahcup hissetmezler. Onların acısını duymazlar…

Duyarsızların en çok zarara uğrattıkları kişiler, kadın, çocuk, yaşlı ve engellilerdir. Çünkü bunlar zayıftır, savunmasızdır. Ve duyarsızlar savunmasızlara zarar vermekten haz alırlar.

Duyarsız bir kişi, civciv dolu bir kümese giren kedi gibidir. Sevimli yüzüne aldanmamak gerek, bütün civcivleri telef eder onlar.

Küçükken bir kümesimiz vardı. Pazardan aldığımız civcivleri koymuştuk içine. Bir sabah kalktığımda civcivlerimin korkak ve ince sesleri geldi kulağıma. Hemen bahçeye koştum. Korku içinde sağa sola kaçıştıklarını gördüm. Onların korkusu beni de korkuttu. Neden korkmuşlar da sağa sola kaçışıp köşeye sinmişler ve çaresizce ağlaşıyorlardı? Arkama dönüp baktığımda duvarın üzerine sinmiş, bir çift “duyarsız göz” gördüm. Kedi, korku salan gözlerle civcivlere bakıyor, civcivler o bakıştan ürkerek sağa sola kaçışıyordu. Kedi, benim kendisine baktığımı görünce yüzü yumuşadı, “miyav” diyerek kucağıma çıkmak istedi. Civcivlere gösterdiği yüzünü bana göstermiyordu. Çünkü civcivler zayıftı, bense güçlüydüm.

Anne babası olmayan çocuk korumasız bir civciv gibidir. Onlar şirin görünümlü aç kedilere teslim edilmez. Perişan olurlar.

Bütün bunları neden söylüyorum. Çünkü kırgınım ve üzgünüm.

Geçen hafta gazetelere, anne babası olmadığı için, İskenderun’da bir “sevgi evinde” kalan çocuklara neler yapıldığının haberleri yansıdı.

Çocuklara bir anne şefkatiyle sahip çıkması gereken görevli kadınlar, yaramazlık yapıyor diye onları oklava ile dövmüş, tuvalete kilitlemiş, yağmur altında bekletmiş, 12 yaşındaki bir kız çocuğunu kendi evlerine götürüp temizlik yaptırmış. Haberi okuyunca içim daraldı.

Ülkemizde son dönemde hızla yayılan sevgi evlerinde görev yapan kişilerin mesleki bilgi ve becerisinden önce, “duyarlılığına”, yani insan olma özelliği taşıyıp taşımadığına bakılmazsa, yarın bu türden haberleri çok okuruz diye endişelendim.

Çocukluk çağında telef olma, yetişkinlikte zarara uğramaya da benzemiyor, bir ömür boyu insan ruhunda izi kalıyor.

18 yaşında bir delikanlı gelmişti yanıma.

“Kendimi çok değersiz hissediyorum.” dedi.

“Ailen var, kardeşlerin var…” dedim. “Var ama…” dedi ve sustu. “Olsun” dedim, “Kimsenin sana değer verip vermemesi ile sen değerli veya değersiz olamazsın. Sen insansın. Ve değerlisin. Bu yeter.” dedim. İkna edemedim. “Doğrusunuz, ama…” dedi, sustu.

“Bana çocukluğunu anlatır mısın?” diye sorduğumda, ilk anlattığı şey ilkokul öğretmeni oldu: “Hiç unutamıyorum, birinci sınıftaydım, ders sırasında çok sıkışmıştım. Öğretmenimden lavaboya gidebilmek için izin istedim, ‘otur oturduğun yerde’ deyip izin vermedi. Tutamadım kendimi ve oturduğum yerde altıma kaçırdım.”

Sonra sustu ve ağladı. “Sonra…” dedim. “Öğretmenim altıma kaçırdığımı gördü, sert bir sesle ‘kalk tahtaya’ dedi. Arkadaşlarımın içinde bana ‘Altına yaparak dışarı çıkacağını zannediyorsan yanılıyorsun. Çıkartmayacağım seni dışarı!’ dedi ve ders bitene kadar ıslak pantolonumla beni tahtanın önünde bekletti. Hâlâ insanların karşısında ayakta dururken, sanki altım ıslakmış gibi hissediyorum, insanların karşısında duramıyorum.” dedi.

Bilmem yetkililer bu konuda ne düşünür ama, çocukla baş başa kalınan mesleklerde, mesleki bilgiden önce “insan olma” özelliklerine bakılmazsa, bu kişilerin alçak gönüllü olup olmadıklarına bakılmazsa, bu ülkenin civcivleri telef olur. Sonra telef olanlar telef edici olur.

Erzurumlu Alvarlı Efe Hazretleri ne güzel söylemiş: “Allah bizi insan ede…”

Yazarın 08 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Öğrenmenin üç sihirli anahtarı

İnsanın yaşayabilmesi, öğrenmesine bağlıdır.

Bireyin öğrenmesinin önüne geçer, bilgi akışını durdurursanız, o kişi önce çıldırır, sonra ölür.

Bilgiye bu kadar zorunlu yaratılmış insan için her yeni duyumsadığı bilgi keyif vericidir. Buna “öğrenmekten kaynaklanan haz” diyebiliriz.

Çocuklar da öğrenmekten haz alırlar. Ancak çocuğun bir bilgiyi edinmesinde 3 temel şart vardır. Bu şartlar yerine gelmediği takdirde öğrenmeler geçici olur ve bir süre sonra unutulur. Bu şartlar, “güven, hoşgörü, tevazu”dur.

Çocuk ile yetişkin arasında güven bağı oluşmamış ise orada eğitimden söz etmek mümkün değildir. Zira “güven” yoksa “kaygı” vardır. Kaygı varsa eğitim yoktur. Çocuğu kaygı altında tutarak, inciterek, kızarak, cezalandırarak, belki bazı bilgiler zorla “ezber” ettirilse de böylesi bir eğitim ortamında bilginin içselleşmiş hali olan “edinme” oluşamaz. Çocuk bugün öğrendiğini yarın, ilkokulda öğrendiğini ortaokulda unutur.

Bu açıdan bakıldığında bir eğiticinin en önemli yeteneği, iyi ders anlatıyor olması değil, öğrencisi ile “güven” bağını kurabiliyor olmasıdır. Güven bağının kurulabilmesinin temel şartı ise “hoşgörü” dür.

Çocuk, yanlış, hatalı ve eksik yaptığında öğretmeninin “Olsun, ben de yanlış yapıyordum önceden” diyen sesini işitiyorsa, duyduğu bu “hoş gören” sesin çocukta oluşturduğu DUYGUnun adı güven DUYGUsudur.

Çocuklar yetişkinler kadar yetenekli değildir. Onlar kadar kasları gelişmiş de değildir. Bu yüzden yetişkinlerden daha çok hata içindedirler.

Amerikalı mucit Profesör Henri Jinott, kendisini diğer insanlardan farklı kılan şeyi soranlara şu hatırasını anlatıyor: “Başarımın sırrı annemin 6 yaşımdayken bana takındığı bir tavırdır. 6 yaşımdayken buzdolabından süt alırken, süt şişesini düşürüp kırdım. Annem olayı görünce bana kızmadı. ‘Aaaa Henri, sütten ne güzel bir göl oluşturmuşsun. Bu gölde benimle biraz oynamak ister misin?’ dedi. Bir süre oynadıktan sonra annem ‘Biliyor musun Henri, herkes kendi yaptığı şeyleri kendisi toplamalıdır. Şimdi bu süt gölünü temizlemek için benden sünger mi istersin, havlu mu?’ diye sorduğunda kendimi çok değerli hissetmiştim. Elimden geldiğince dökülen sütü temizledikten sonra annemle dışarı çıktık. Annem bana bahçede, süt şişesinin düşürmeden nasıl taşınacağını gösterdi. Bu olay benim diğer insanlardan farklı olmamı sağlayan en önemli olaydır.”

Bazı yetişkinler, çocuğun hatasını bulup yüzüne vurmayı bir marifet zanneder. Böylece çocuğun daha az hata yapacağına inanırlar. Hâlbuki çocuklar hatalarını ortaya çıkartan yetişkinlerle değil, hoşgörü sahibi yetişkinlerle olmaktan mutludurlar.

Bir çocukta güven DUYGUsunun oluşumunun ikinci şartı, tevazudur. Tevazu, “bildiğini bildirmemektir”, bildiğini hissettirmemek.

Çocuklar büyüklük tutkunluğu olan yetişkinlerden bilgi edinirken kaygılanırlar, ezilirler. Onlar, ancak alçak gönüllü ve kendisini “bilgisi ile ezmeyen” yetişkinlerle olmayı tercihe ederler.

6 yaşında bir erkek çocuğu ile konuşuyorduk. İlkokul birinci sınıfa gidiyordu. Okulda yazmayı öğrenip öğrenmediğini anlamak için, “Gel istersen ikimiz de ismimizi yazalım” diye önüne bir kâğıt ve bir kalem koydum. Çocuk eline kalemi aldı ama yazmadı. Önce bana baktı. Ben de mahcup olmasın diye onu seyretmeyi bırakıp kendi önümdeki kâğıda yavaş ve özenerek ismimi yazmaya başladım. Yazıp bitirdiğimde çocuk elindeki kalemi bıraktı, “Ben yazmayacağım” diyerek omuzlarını kaldırdı. Şaşırdım, ama neden yazmak istemediğini anlamıştım. Çünkü ben bir yetişkin olarak kalemi çok güzel kullanıyor ve güzel yazıyordum. Çocuk “Bu çok bilmiş!” yetişkinin karşısında kendisini mahcup hissetmemek için yazmaktan vazgeçmişti. Onu utandırdığım için utandım. Az sonra “Biliyor musun ben bu elimle de yazabiliyorum” diyerek durumu düzeltmeye çalıştım. Kalemi sol elime alıp yazmaya başladığımda yazım önceki gibi düzgün olmadı, çizgiler eğri büğrü idi… Çocuk, benim eğri büğrü çizgilerime baktı, önce tebessüm etti, sonra o da kalemi eline alarak yazmaya başladı.

Çocuk eğitimi, yetişkin eğitimi gibi değildir. Onlara, güven, hoşgörü ve tevazu içinde yaklaşmayan yetişkin, eğitici değil, zarar verici olur.

Yetişkin nevrozlarının tamamına yakınında, çocukluk döneminde eğitimde yapılan hataların yer aldığı unutulmamalıdır.

Yazarın 22 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Tuhafıma gidiyor

19 yaşında bir genç kız vardı karşımda. Başından geçen bir olayı ağlayarak anlatıyordu: “Hocam, ölmek istiyorum! Yaşamaktan bıktım artık!”

-Ne oldu? Nedir problem?

Genç kız gözyaşlarını silerek anlatmaya başladı: “Dün, sınıfın içinde bir arkadaş parasını kaybetti. Arkadaş bütün sınıfa hitaben ‘Param masanın üzerinde, cüzdanın içinde duruyordu. Kim çaldı ise hakkımı helal etmiyorum.’ diyerek gözlerimin içine baktı. Kalbim duracak gibi atmaya başladı… O sırada yer yarılsa da yerin dibine girseydim daha iyiydi. Ağzım kurudu. Ellerim ter içinde kaldı birden.”

-Kalbin neden duracak gibi oldu ki? Sen mi çaldın parayı?

-Hayır hocam, Allah korusun o nasıl söz öyle!

-E, sana ne oluyor ki çalmadığın paranın suçlusu gibi davranıyorsun?

Genç kız biraz durdu. Sakinleşmek için bir nefes aldı. Anlaşılan anlatacak çok şeyi vardı: “Ben, çocukluğumdan beri kimin neyi kaybolsa, hemen içim daralır, yüzüm kızarır. Ellerim terler. Sanki beni suçlu bulacaklar diye korkarım. Bir keresinde misafirliğine gittiğimiz ev sahibi taşlı yüzüğünü kaybetti. Kendimi öyle kötü hissettim ki stresten ağladım orada.”

-Peki, küçükken hatırladığın benzer bir olay var mı?

Elini yüzüne kapattı ve ağlamaya başladı. Bekledi… Sonra anlatmaya başladı: “Küçüktüm. Okula henüz başlamamıştım bile. Karşı komşumuzun kızının bir bebeği vardı, çok güzeldi. Bazen onlara gidiyordum oyun için ama o bebekle oynamama hiç izin vermiyordu. Bir gün onların evinde oyun oynadık, tam eve gelirken bebeği koltuğun üzerinde gördüm, kimse yoktu yanımda, gizlice yanıma aldım. Kapıyı çaldım, annem açtı. Odama geçtim, bebekle gizli gizli oynamaya başladım. Biraz sonra komşu kadın kapıyı çaldı, annem açtı. Kapı ağzında anneme ‘Yanlış anlama ama bizim kızın bebeğini evde bulamıyoruz, sizin kız yanlışlıkla almış olmasın?’ dediğini duydum. Birden içime bir korku düştü. Çocuk aklımla hemen bebeği dolabın içine sakladım. Komşu kadın gitti, annem yanıma geldi, sert bir sesle ‘Buraya gel!’ dedi. Korkarak yanına gittim. Elinde demir bir sopa vardı. Önce ‘Sen mi aldın?’ dedi. Benim ağzım kurumuştu, konuşamadım. Ben almadım demek için başımı sağa sola çevirdim. Annem ‘Ben yalan söyleyenin gözlerinden anlarım, gözlerime bak!’ dedi. Gözlerimi açarak annemin gözlerine baktım. Bir ara annemi sanki bir ‘canavar’ gibi hissettim. Annem gözlerimden yalan söylediğimi anlayacak diye korktum. ‘Anne ben aldım. Anne ben aldım. N’olur dövme!’ diye ağlamaya başladım. Annem saçımdan tuttu, yukarı kaldırdı. ‘Nerede oyuncak, çabuk çıkar!’ dedi. Dolabın içindeki bebeği çıkardım. Annem bebeği görünce yüzüme hızlı hızlı vurmaya başladı. Hırsını alamadı, kulağımı, burnumu, ağızımı yolmaya çalışıyordu. Deli gibi olmuştu sinirden. Sonra nefes nefese durdu, ‘Bu bebeği alacaksın, komşuya götüreceksin. Onlardan özür dileyeceksin!’ dedi ve beni karşı komşuya göndermek için kapının yanına getirdi. Ben utanarak gittim, kapıyı çaldım. Komşu kadın açtı, arkadaşım da oradaydı. Ben hiçbir şey söylemeden bebeği uzattım. Annem ‘Bizimki almış, kusura bakmayın.’ dedi.”

Genç kız çocukluğunun bu hikâyesini anlatırken, karşımdaki koltukta ezilmiş kalmıştı. Anlatacakları bitmemiş olacak ki devam etti: “Şimdi o kızla aynı üniversitedeyiz. Haftanın her günü karşılaşıyoruz. O bana çok iyi davransa da ben onun yanında kendimi hep ‘aşağılık’ görüyorum.”

Yetişkinlik yıllarındaki iç ‘kene’ DUYGUdan biridir ‘suçluluk’ DUYGUsu, çocukluk yıllarında insana yapıştı mı söküp atmak neredeyse imkânsızdır…

Ülkemizdeki çocukların ‘terbiye’ adına kendi anne babası tarafından böylesi zarara uğratıldığının şahidi oldukça tuhafıma gidiyor. Ayıpların örtülmesi tavsiye edilen bir kültürel bilgiye sahip olan anne babalar nasıl oluyor da çocuklarının ayıplarını yüzlerine vuruyor, onları konu komşu önünde teşhir ediyor gerçekten garibime gidiyor.

Önceki gün ilkokul birinci sınıfta kızı olan bir anne aradı. Kızının okula gitmek istemediğini söyledi, yardım istedi.

-Neden gitmek istemiyor ki kızınız okula?

-Öğretmen, kızım ödevini yapmadığı için tahtaya çıkarmış, tek ayak üstünde ders sonuna kadar bekletmiş.

Çok üzüldüm... “Gidin öğretmenle konuşun, çocuğunuzu böyle suçlu ilan eder gibi tahtaya çıkarıp küçük düşürmesin.” dedim.  “Gittik, konuştuk.” dedi.

-Ne dedi?”

-Bunu kızımın iyiliği için yapıyormuş, öyle söyledi.

Ne denir bilemiyorum ki. Öğretmenlik zarar vericilik, aşağılayıcılık, küçük düşürücülük değil ki. Eğitim için, terbiye için çocuklar yok ediliyor. Tuhafıma gidiyor...

 

Çağın hastalığı: Narsisizm

Kişilik bozuklukları içinde en sinsi olanı ‘narsist kişilik bozukluğu’dur.

Zira kişi, narsist olduğunu bilmez. O kendini beğenerek değil, insanları yetersiz bularak kendini yüceltir.

Nedir narsist kişilik bozukluğu? Kişinin kendini ‘bir şey’ zannetmesi hâlidir. Kendini beğenme, başkalarını yetersiz bulma hastalığına yakalanmasıdır.

Araştırmalara göre, toplumların yüzde 1’inin narsist kişilik bozukluğu taşıdığını biliyoruz.

Yüzde 1 az gelmesin sakın, zira böylesi kişiler duyarsızlıklarından elde ettikleri güç ile toplumda kolay yer edinir. Etraflarında zayıf kişilere tesir eder ve onları istediği gibi kullanırlar ve genelde başarılıdırlar. Ancak bu, başkalarını ezmek ve duyarsızca yaşamaktan kaynaklandığı için, gerçek bir başarı değildir.

Gerçek başarı, kişinin, başkalarını ezerek değil, işbirliği ile elde ettiği başarıdır.

Bu sebeple daha okul öncesi dönemden itibaren çocukta ‘bireysellik’ değil, ‘kolektif’ hayat becerisi yetenek hâline getirilmelidir. Çocuğa yalnız kendi değil, arkadaşı başarılı olduğunda onun adına da mutlu olmayı ve onu tebrik etmeyi  bilecek şekilde telkinler verilmelidir.

Ebeveynler tek başına başarabilen çocukları ile gurur duysa da, böylesi bir ruh edinen çocuk bir süre sonra anne babasını bile beğenmez. Zira narsist kişide ‘acıma’, ‘sadakat’ yoktur, ‘vefalı’ değildirler, kimseye ‘bağlanamaz’, ‘âşık’ olamaz. Zira o kendisine âşıktır.

Narsist kişiler kırılgandır, eleştirilmeye tahammülü yoktur, kendisini eleştirene öfke duyar.

Kişi nasıl oluyor da böyle oluyor, insan böylesi bir ruha nasıl dönüşüyor? Araştırmalar gösteriyor ki, bu hastalığın temeli çocukluk yıllarında atılıyor, fakat yetişkinlik döneminde tetikleyici faktörler oluştukça bu hâl ortaya çıkıyor.

1- Çocukluk yıllarında, annesi ile ‘bağlanmasında’ problem yaşamış çocukların yetişkinlikte narsist kişilik bozukluğuna daha ‘yatkın’ olduğu biliniyor. Reddedici, otoriter ve baskıcı annelerin çocukları önce içlerindeki anne yoksunluğunu ‘bastırmayı’, kendi iç dünyalarına ‘derinleşmemeyi’, fazla ‘DUYGUsal olmamayı’, kimseye ‘bağlanmamayı’, ‘güvenmemeyi’ öğreniyorlar. Annesine güvenle bağlanamayan kişi, hayata güvenle bakamıyor.

2- Çocukluk yıllarında ‘aşağılanmış’ kişiler narsisizme yatkın oluyor. Kişi aşağılandıkça kendini güçlendirmeyi, kendini güçlendirdikçe başkalarını hissetmemeyi, onları ezmeyi bir tarz hâline getiriyor. Ebeveynler çocuklarını şu ya da bu sebeple aşağılarken aslında duyarsızlaştırdıklarını görmelidir. Duyarsızlık ruhsal ölümdür. En basitinden söylenecek olursa, kardeşi ile kıyaslanan çocuk, aşağılanan çocuktur. Ödevini yapmadığı için sınıfta alay konusu edilen çocuk adım adım duyarsızlaşan bir çocuktur.

3- Yine çocukluk yıllarında, ebeveynleri tarafından devamlı ‘övülmüş’ çocuklar da potansiyel bir narsisttir. Örneğin bir ebeveyn ‘Benim kara gözlü kızım, senin eşin benzerin yok’  diyerek kızını sevmişse veya ‘Benim oğlum gibisi yok bu dünyada’ denilerek çocuğa bu övüngen ruh edindirilmişse, böylesi çocuklar potansiyel narsisttir.

Narsist bir kişiye anne babalık yapmak kadar zor ebeveynlik yoktur. Zira narsist kişinin DUYGUlarına erişmek, ona hitap edebilmek zordur. Böylesi bir kişi hem çevresine hem de içinde bulunduğu topluma zarar vericidir.

Nedir tedavisi bu durumun peki?

Belki her kişilik bozukluğunun tedavisi kolaydır, ama narsist kişilik bozukluğu, tedavisi en zor olanlarından  biridir.

Zira narsist kişi, kendisinde bir rahatsızlık olduğunu düşünmez. O kendisinin anlaşılmadığını zanneder. Bundan dolayı psikolojik tedavi sürecine dâhil olması zordur. Böylesi bir sürece girse bile kendisini yeniden yapılandıracak olan psikologdan kendini üstün görür. Ona güvenemez, kendini tedaviye teslim edemez.

Ama her ne kadar zor da olsa yine bir psikolojik tedavi süreci vardır narsist kişilik bozukluğunun.

Ebeveynler böyle bir çocuk sahibi olmak istemiyorsa, onlara ‘övüngen’ değil, ‘mütevazı’ bir ruh edindirmelidir. Övgü ile ayaklarını yerden kesmek yerine onlara ayakları yere basan sevgiler sunmalıdır. Kendini bir şey sanmak yerine, insanlarla uyum içinde olmayı üstün meziyet olarak tanıtmalıdır.

Yoksa evde bir narsist yetişirse, o sadece o aileyi değil, içinde bulunduğu toplumu da yok eder ve kimsecikler farkına bile varamaz.

Yazarın 13 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Çocuklarınızın fanatik olmaması için

Taraftar babaların genellikle “fanatik” çocukları oluyor… Ve eğer çocuğunuz fanatikse bir gün acıyı göze almalısınız…

Zira günümüzdeki hâli ile futbol maalesef bir “şiddet” barınağıdır…

Stadyumda bağıran çağıran, gol yediğinde gömleğini yırtan, oturakları koparıp hakeme fırlatan veya sokakta hiç tanımadığı karşı takımın taraftarlarının yolunu kesip elindeki bıçağı onların üzerine sallayan kişinin tek derdi “futbol” değildir…

Böylesi kişiler, daha çocukluk yıllarından itibaren yaşadıkları aşağılanmaları, uğratıldıkları zararları, kalplerindeki nefretlerini “fanatizm” ile dışa vurmaktadırlar…

“Sınırsızlığı” ve kural tanımazlığın hazzını “futbol” bahanesi ile doyasıya yaşama eğilimindedirler…

Mesela, “antisosyal kişilik bozukluğu” olan bir kişinin maç izlemek üzere bir stadyuma girmesi demek, maç sırasında bütün anormal dürtülerin tetikleneceği demektir… Ve tetiklenen anormal DUYGUlar, biraz sonra hiç günahı olmayan birinin zarara uğrama riski demektir…

Ya da “sınırda kişilik bozukluğu” olan birinin “amigoların” coşturmasıyla, kalabalıklar içinde kendini “daha güçlü hissetmesi” ile maç sonrasında ne yapacağını bilemezsiniz… Bu yoğun dürtüselliğin uyandırdığı anormal hisler onun belindeki silahı çekip bakanlara ateş etmesine mi yol açar, yoldan geçen birilerine birdenbire anlamsızca saldırmasına mı sebep olur kestiremezsiniz…

Şiddet toplumlarında futbol, “kişilik bozukluğu taşıyanların” içlerindeki “sapkınlıkların” dışa vurulduğu bir alana çok çabuk dönüşüyor… Çocukların terbiye adına “dövülebildiği”, okullarda eğitim adına “aşağılanabildiği” ortamlarda yetişenler, yetişkinlik yıllarında “futbol fanatikliğine” daha yatkın oluyorlar…

Bütün bunlar yetmezmiş gibi, medyanın da “fanatik taraftar” vurgusu kişilik bozukluğu riski taşıyanların davranışlarını daha yıkıcı hâle sokabiliyor… Taraftarlık bir “bağımlılık” ilişkisine dönüşüyor. Gençler “anne sevgisini”, “baba yoksunluğunu” kendi tuttuğu futbol takımına bağlanarak gidermeye çalışabiliyor…

İşte bu yüzden ebeveynler, yaşama dair rehberlik ettikleri kendi çocuklarını yanıltmamalı, onlara zarara düşürücü bağımlılıklar kazandırmamalıdır… Çocuğun bir takım tutması, o takıma “ölesiye” bağlı olması, o takım ile kendi kişiliğini özdeşleştirmesi, belki bir baba için “sanki” keyif verici durum olsa da duyarlıca bir çocuk terbiyesi yöntemi değildir…

Eğer maksat spor ise günümüz çocuklarının en çok ihtiyacı olan spor dallarından biri “okçuluk”tur… Zira okçulukta “öfke” ve “nefret” değil, “sükûnet” ve “sakinlik” vardır… Gözlemlerimiz o ki futbol fanatizmi içine düşmüş çocuklar okullarda oldukça yoğun bir şekilde “dikkat dağınıklığı” yaşarken, “dingin” bir spor olan okçuluk eğitimi alan çocukların “konsantrasyon” güçlerinin üstün olduğunu görüyoruz… Okçuluk yapan bir sporcu müsabaka sonrasında sağa sola saldırmak yerine, kendisi ile birlikte bu sporu yapanlarla tokalaşmayı, tebrikleşmeyi tercih ediyor…

Ya da biniciliğe yönlendirilmeli çocuklar. Bir canlı ile yapılan yegâne spor dalı binicilik… Pedagojik açıdan bakılırsa, at ile DUYGUsal bir iletişim kurma çabasına giren çocuğun DUYGU dünyasının nasıl da açıldığını ve nasıl da “güven” DUYGUsu içerisine girdiğini görüyoruz… İçe kapanık ve güvensiz çocukların “at terapisi” ile kendilerini nasıl da toparladıklarına şahit oluyoruz…

Veya yüzme… Ruhun bütün hâllerini fizik ve su yardımı ile uyaran, kişinin insan olma fonksiyonlarını canlı tutan bir spor dalı yüzme… Hırs ve nefreti, kin ve şiddeti suyun içinde eriten mucizevî spor dalına yönlendirilmeli çocuklar…

Futbol, çocuğun kendinin de içinde olduğu bir spor etkinliği ise üzerinde ancak konuşulabilir. Koşması, topa vurması, yere düşmesi ile çocuk bir spor yapmanın kazanımlarını elde edebilir… Yoksa çocuğu bizzat kendisinin yapmadığı bir spor dalında zarar verici insanlarla aynı ortamda buluşturmak doğru bir ebeveyn tutumu olmasa gerek...

Yazarın 20 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Çocuklarda Dikkat Eksikliği bir yanılgı mı?

Ülkemizde ilkokul çağındaki her 20 çocuktan birine “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” teşhisi konuluyor… Ve yıllarca sürecek bir ilaçlı tedavinin ilk adımı işte bu teşhis ile başlıyor.

Çoğu defa okuldaki arkadaşları gibi öğrenemediği gerekçesi ile, yolu doktora düşen bu çocuklar, maalesef bir süre sonra ilaç kullanıyor olmaktan dolayı da “yetersizlik” hissi içine de giriyorlar.

Arkadaşları ilaç içmeden dersleri dinleyebildikleri halde, bir çocuğun ilaç kullanmak “zorunda” kalması, o çocukta yetersizlik hissini oluşturur.

Ülkemizde yıllık yüzbinlerce kutu dikkat eksikliği için ilaçlar satılıyor. Sektör çok canlı.

Sınavlarda başarısı düşük olan, derste öğretmenini anlamayan, ödevini yapamayan çocuklar “acaba” denilerek hastaneye götürülüyor ve çoğunluğu ilaç kullanma ‘zorunluluğu’ ile okullarına dönüyorlar.

İlaçtan önce coşku dolu, heyecanlı, kıpır kıpır olan çocuklar, ilaç kullanmaya başladığından itibaren gözlerindeki ışık sönüyor, gözbebekleri büyüyor, bakışları tuhaflaşıyor. O coşku dolu halleri garip bir durgunluğa dönüşüyor.

Birçok ebeveyn çocuklarındaki bu garip hali içlerine sindiremediği için, “Acaba iyi bir şey mi yapıyoruz?” diye vicdanen rahatsızlık duyuyorlar.

Peki, okuldaki başarısızlıkların gerçekten altında dikkat eksikliği mi yatıyor?

Veya “dikkat eksikliği diye bir şey var mı?”

Yoksa, yıllar sonra ortaya çıkacak bir yanılgı, bir “mit” midir “dikkat eksikliği” hikâyesi?

Eğer dikkat eksikliği bugün için bilimsel bir gerçeklikmiş gibi dursa da, yarın bunun bir yanılgı olduğu ilan edilemez mi?

Hatırlarsanız, bir zamanlar yumurtanın, “kalp ve damar” hastalıklarına sebep olduğunu duyuyorduk doktorlardan. Bu yüzden kalp hastalarına yumurta yedirilmiyordu.

Ama yıllar sonra öğrendik ki, bu bilgiler doğru değilmiş.

Surrey Üniversitesi’nden bir grup akademisyen aslında yumurtanın insan sağlığına zarar veren bir yanının olmadığını ve istendiği kadar tüketilebileceğini açıklayınca herkes şoke oldu. Hatta bu açıklamadan sonra birçok doktor kalp ve damar hastalığı olup da yıllardır yumurta yemelerini yasak ettikleri hastalarından özür dilemişlerdi.

İşte bunun gibi, bir zaman sonra da “akli dengesi yerinde olan hiçbir çocukta dikkat eksikliği” diye bir şeyin olmadığı, bunun “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında ağır ilaçlarla tedavi uygulanılan insanlardan “özür” dilenecektir umarım.

Biz artık biliyoruz ki, çocuklar, “şiddetli merak DUYGUsundan” dolayı zaten dikkatleri hep başka başka yerlerdedir, dağınıktır.

Çocuk, okula geldiğinde evdeki oyuncağını düşünür. Kardeşi ile kavgasını düşünür. Dışarıda kuş görse, o kuşun nasıl uçtuğunu, arkadaşında kalem görse, ne güzel bir kalem olduğunu düşünür. Aynı anda yüzlerce düşünce gelip gider zaten “normal” bir çocuğun zihninde.

Önemli olan bunca “düşünce akışı” içinde, eğitimci çocuğun zihnini kendi anlattıklarına doğru bir “merak hissi” ile yönlendirebilmesidir. Dikkatleri toplayabilmek, çocuğun değil, eğitimcinin becerisidir.  Adını çokça duyduğumuz ama kendisini henüz ülkemizde bir türlü göremediğimiz “çocuk merkezli eğitim”in temel amacı, eğiticinin birtakım enstrümanlar kullanarak çocuğun dikkatini anlatılan konuya odaklayabilmeyi sağlayabilmektir.

Böylesi sıcacık ve rengârenk dünyası olan insana, “yavan” bir eğitim sunmak,  “can sıkıcı” bir eğitici ile baş başa bırakmak, daha ilkokuldan itibaren “ödevler” altında ezmek ve sonra da yetişkinin beklentileri altında ezilmiş bu çocuğu “dikkatini toparlayamıyor” diye etiketlemek çocuğa saygısızlıktır.

Hele ki okul öncesi dönemdeki çocuklardan bile “akıllı uslu” olmalarını beklemek, öğretmen ne anlatıyorsa onu dinlemeleri için “baskı” kurmak ve öğretmene uyum sağlamayan çocuklara da dikkat eksikliği var denilerek ilaç içirmek, küçücük bedenler üzerinde kurulan haksız bir tahakkümdür.

Henüz 4-5 yaşındaki çocuk zaten kıpır kıpırdır. yaşamı öğrenmek için güçlü bir merak DUYGUsu vardır. Her şeye elini atar, kendisi yapmak ister. Merdivenlerden inerken bile elinin tutulmasını istemez, kucağa alsanız tepinir, yere inmek, koşmak, coşmak ister.

Halbuki okulda öğretmene dikkat edemediği için doktora götürülen çocuk, nasıl oluyor da bitmek tükenmek bilmez bir enerji ile oyununa konsantre olabiliyor. Markette gördüğü oyuncağa yoğunlaşabiliyor. Dikkat ile televizyon izleyebiliyor. Babasının cep telefonu ile saatlerce uğraşabiliyor? Eğer dikkat dağınıklığı olsaydı, çocuk ne televizyona bakabilir ne de arkadaşları ile oyunlar oynayabilirdi.

Sanırım bunları duymak ülkemiz için biraz erken, ama bir gün gelecek, “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” denilen şeyin aslında “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında, çocuklara karşı çok mahcup olunacak.
 

İftar sofrasında bir varmış, bir yokmuş!

Hayatımızın en unutulmaz kişilerinden biri ilkokul öğretmenleridir. Belki ortaokul veya lise öğretmenleri öyle kolay hatırlanmaz, ama ilkokul öğretmeninin adı kazınır insanın ruhuna.

Kişinin ilkokula başladığı, anne-babasından ayrılıp ‘tanımadığı’ bir yetişkinle ilk defa saatler geçirdiği yıllar tebessüm ettirici birçok hatıra barındırır içinde.

Kime sorsanız, mutlaka anlatacak bir şeyleri vardır o yıllara dair.

İnsan hayatının diğer unutulmazlarından biri de çocukluğun geçtiği mahalledir. Sokak arkadaşları, komşular ve mahalle bakkalı…

Belleğin en tatlı yerine kayıtlıdır bu hatıralar.

Ve bir insanı ne kadar tanıyıp tanımadığınızı öğrenmek istiyorsanız, kendinize o kişinin ilkokul öğretmeninin kim olduğunu ve çocukluğunun geçtiği mahalleyi bilip bilmediğinizi sorabilirsiniz.

Mesela, eşinizin ilkokul öğretmeninin kim olduğunu bilip bilmediğinizi sorabilirsiniz kendinize.

Ya da eşinizin çocukluk yıllarındaki komşularını, sokak arkadaşlarını ve mahalle bakkalını tanıyıp tanımadığınızı sorun kendinize.

Sorun mesela, eşinizin ilkokulunu evlendikten sonra görmeye gittiniz mi? O okul bahçesini dalgın gözlerle seyrederken anlattığı hatıraları dinlediniz mi hiç? Oyunlar oynadığı, kavga edip barıştığı, koşarken düşüp ağlayarak evin yolunu tuttuğu sokağı gördünüz mü?

Eşlerin birbirlerine karşı çocukluk hatıralarına dair bir ‘DUYGUsal yakınlığı’ yoksa birbirlerini henüz yeterince tanımıyorlar demektir.

Bunun da ötesinde, sorun kendinize, çocuğunuz sizin çocuk halinizi ne kadar biliyor? Siz onu bebekliğinden itibaren tanıyorsunuz ama o sizi bir ebeveyn olarak değil de bir insan olarak ne kadar tanıyor?

Birçok ebeveyn, aile içi iletişimi artırmak, daha kaliteli iletişim kurmak için tavsiye istiyor ve yine birçoğu çocuklarına okuyacakları hikâye kitapları soruyor.

Hâlbuki çocuklara okunacak en güzel hikâyeler ve aile içi iletişimi artırmak için en güzel sohbetler, ebeveynlerin kendi çocukluk dönemiyle ilgili anlattığı hatıralardır…

Çocuğunuz henüz sizin yaşam öykünüzü bilmeden, neden hikâye kitaplarındaki gerçek olmayan sahte kahramanların, kedilerin, köpeklerin, kurtların, tavşanların öykülerini dinleyerek vakit geçirsin ki?

Anlatın çocuğunuza sınıfta tahtaya kalktığınız ilk günü, hasta olduğunuz bir gün ödevlerinizi yapmak için nasıl çırpındığınızı ya da komşularınızı, sokak arkadaşlarınızı, yollarda oynadığınız oyunları...

Paylaşın kendinizi. Sizi nasıl da can kulağı ile dinleyecekler görün.

Akıl verici bir bıktırıcılık içinde “Ben senin yaşlarındayken…” diye başlayan konuşmalar değil, sadece samimane paylaşın kendinizi, acılarınızı, korkularınızı, zaaflarınızı, hayallerinizi, kim bilir belki kirpikleriniz ıslanarak.

Bunları konuşacak başka kiminiz var ki zaten!

Hayat kısa… Birçok çocuk anne-babasını, birçok kişi kendi eşini hiç tanımadan göçüp gidiyor bu dünyadan. ‘Bir varmış, bir yokmuş’ gibi…

İşte size Ramazan bir fırsat. İftar sofrasını biraz erken hazırlayın ve “Hadi artık açabilirsiniz orucunuzu” müjdesini verecek o akşam ezanını beklerken tebessüm ederek başlayın söze.

Hani, aile içi iletişimi daha kaliteli hale getirmek istiyor ve işe nereden başlayacağınızı düşünüyorsunuz ya, işte buradan, iftar sofrasından başlayın.

Eğer bayramda da bir sürpriz yapmak istiyorsanız, çocuklarınızı da alın yanınıza, hem kendinizin hem de eşinizin çocukluğunun geçtiği mahalleye gidin. Eşinizin ilkokulunu ziyaret edin örneğin. Fırsat verin ona, sakin sakin o anlatsın, siz dinleyin. Sonra dönün eşinize bir kez daha bakın.Eğer aceleniz yoksa, eşinizin simasında çocuksu bir masumiyet göreceksiniz. Ve daha bir farklı seveceksiniz onu…

Vakit varken, bu Ramazan’ı eşinizle tanışma, kendinizi çocuklarınıza anlatma zamanı olarak değerlendirin.

Hayat, ‘Bir varmış, bir yokmuş’ diyecek kadar kısa. Yarın geç olabilir...

Ne zamandan beri oruç tutuyorsunuz?

Bir değerli dostuma “Kaç yaşından beri oruç tutuyorsun?” diye sordum. “Hatırlamıyorum. Ama kendimi bildim bileli her Ramazan oruç tutarım.” cevabını verdi.

Bu cevap mantık olarak imkânsız gibi görünse de pedagojik olarak altın değerinde bir bilgiyi barındırıyor aslında.

Mantık olarak imkânsız, zira bir kişinin kendini hatırlamaya başladığı ilk yıllar 3-4 yaş civarına denk gelir. Bu yaştaki bir çocuğun oruç tutabilmesi imkânsızdır.

Pedagojik olarak altın değerindedir, zira, demek ki bir çocuk o yaşlarda oruç tutmadığı halde kendini oruçlu olduğunu zannettiren ve kendi kişiliğini öyle tanımlamaya yarayan eğitimin bir ince ayrıntısı var.

İşte o ayrıntı, “Çocuğu olduğu hali ile kabul etme ve kusuru nazara vermeme” prensibidir.

Kalabalık bir ortamda iftar sorasındayız.

Ezanın okunmasına birkaç dakika var.

Yan masadaki ailenin 4-5 yaşlarındaki kız çocuğu geldi yanımıza.

Önce bizi uzaktan seyretti, sonra biraz yakınlaştı ve “Biliyor musun, ben oruç tutuyorum.” dedi.

Bu tatlı dilli çocuğa içimiz nasıl da kaynadı hemen, tebessüm ettik. “Maşallah, ne güzel!” dedik. Çocuk “Hem de 5 tane tutuyorum.” diye devam ederken annesi hemen “Niye yalan söylüyorsun kızım? Sen daha küçüksün, oruç tutmuyorsun.” diye müdahale etti.

Çocuk annesinin bu sözüne hayli kızdı, ayağını yere vurup “Tutuyorum!” dedi. Annesi “Büyüyünce tutacak amcası.” diye konuyu kapattı ve çocuğu yanına çağırdı.

Çocuk adına üzüldüm. Çünkü o yalan söylemiyordu, o sadece kendisinin oruç tuttuğunu “zannediyor” ve hayalinde yaşadığı bu atmosfere bizi ortak etmeye çalışıyordu.

Çocukluk yıllarındaki yaşam, yetişkinlerdeki gibi “gerçeklik ilkesine” birebir bağlı değildir.

Yetişkinler, sadece gerçek yaşamda yaşarlarken, çocuklar hem gerçek hem de hayal dünyasında sorunsuzca yaşarlar. Eğer böyle olmasa çocuklarda kişilik gelişimi zarara uğrar.

Çocuk, yetişkinlerde gördüğü ve özendiği bir davranışı önce hayal eder, hayalinde yaşar. Sonra hayal ettiği o davranışı kendisinin de yaptığını “zanneder.” Daha sonra kendisinin yaptığını zannettiği o davranışı adım adım gerçek dünyaya taşır.

Bu yüzdendir ki “çocukluk düşlerine engel olmak” çocuğun kişilik geliştirmesine engel olmaktır.

Bazı çocuklar, “Ben küçükken polistim ama artık polis olmayacağım” diyebilir örneğin. Bu söz yetişkin için “öylesine söylenmiş bir söz” gibi gelse de işin hakikati öyle değildir. Çocuğun buradaki söylemi “Ben önceden polis olduğumun hayali ile ruhumu geliştiriyordum, kendimi öyle bir atmosferin içinde motive ediyordum ama artık o atmosfere kendimi sokmaktan vazgeçtim” anlamındadır.

Bu açıdan bakıldığında, çocukluk yıllarının en önemli ebeveyn tutumu, “çocuğu olduğu hâli ile kabul etmektir.”

Eğer bir çocuk “oruç tutuyorum” diyorsa, bu söz doğrudur ve bu söz ile çocuk gerçek yaşamda oruç tutmuyor olsa da oruç tutan bir ruhu kendi içinde geliştiriyor olduğunun haberini vermektedir.

Böylesi bir motivasyon içindeki çocuğa “Sen oruç tutmuyorsun” denilirse, çocuk şaşırır. Bu müdahaleye ya sinir olur ya da utanıp mahcup olur. Yıllar sonra kendi çocukluk yıllarına ait anıları hatırlarken “kendisini ta o zamandan beri yalan söyleyen biri” olarak hatırlar. Şimdilerde bile sanki kendisine yalan söyleyen biri gibi bakıldığını zanneder.

Zira çocukluk yıllarının hatıraları, en baskın DUYGUların yaşandığı anlarla kişiliği oluşturur.  Bu ister çocuğun “utandırılıp mahcup edildiği” anlar olsun, ister çocuğun kendi kurduğu hayal dünyasındaki mutluluğu olsun.

Bir çocuk üç yaşında da olsa, dört yaşında da olsa, bir su içip bir yemek yedikten sonra bile “Ben de oruç tutuyorum” diyorsa ona inanın, o gerçekten oruç tutuyordur.

Ve yıllar sonra bu kişiye ‘Ne zamandan beri oruç tutuyorsun?’ diye sorsanız, size vereceği cevap “Hatırlamıyorum. Ama kendimi bildim bileli her Ramazan oruç tutarım.” olacaktır.

 

Hitap edilemeyen çocukların dramı

Her çocuğun öğrenme şekli farklıdır. Fakat öğrenmenin özelliği tektir: Konsantrasyon.

Konsantrasyon iki şekilde oluşur: Kaygı ve merak DUYGUsu.

Kaygı, bir savunma halidir ve geçici bir süre konsantrasyonu artırır. Şöyle ki: Benlik kendini tehdit altında hissettiğinde, hayati birçok fonksiyonunu askıya alır ve tehditten kurtulmak için kaygı duyduğu noktaya odaklanır. Ancak kaygı süresi uzadıkça, yeni savunma mekanizmaları devreye girer: “Unutkanlık” veya “zihinsel körlük”…

Mesela, sert ve baskıcı bir öğretmen, derslerine çalışmayan öğrencilerini sınıfta bırakacağına dair kaygı oluşturuyorsa, bu durum, belki öğrencilerin belli bir süre derslere odaklanmasını sağlayabilir. Ancak günler geçtiği halde tehdit devam ediyorsa, öğrenciler, öğrendikleri konuları “unutmaya”, öğretmenin anlattığı detayları artık “algılayamamaya” başlar.

Bu, sadece okulda değil, çocuğun yaşadığı bütün ortamlarda böyledir.

Çocuk, kendini ceza, baskı, zorlama, aşağılama gibi tehdit altında hissettiğinde belki istenilen davranışı bir yaşa kadar sergileyebilir, ancak zaman geçtiği halde tehditlerden kurtulamıyorsa bir süre sonra “yılışmaya” ve “şımarıklık” yapmak sureti ile “dikkatini dağıtmaya”, kendisinden istenilen davranışları “yok kabul etmeye” çabalar.

Günümüzde başarısız olduğu “zannedilen” birçok çocuğa yaşatılan trajedi aslında bundan farklı değildir.

Hâlbuki doğal öğrenmenin bitmek tükenmek bilmeyen gücü “merak” DUYGUsudur. Merak, Allah’ın insanlara bir lütfudur ve kişinin içinde yaşadığı kâinatı kavrayabilmesi için garip bir enerji halidir…

Bir çocuğa yapılabilecek en büyük haksızlık, onun merak DUYGUsunu yok etmektir ve en başarısız eğitici, çocuğun yaşı itibari ile yöneldiği merak alanından bir kanal bulup kendi anlatacağı konuya bağlayamayan eğiticidir.

Çocuk her yaş döneminde farklı konulara merak duyar… ve yine her çocuk mizacındaki farklılığı ile merak duyduğu alanlarda diğer yaşıtlarından ayrılır.

Bir yetişkinin kendisinde geliştireceği en önemli özellik, çocuğun merak DUYGUsunu keşfedebilecek derinlikte duyarlılığa sahip olmaktır. Merakına hitap edici bir derinlikte rehberi olan çocuğun kendinde geliştirdiği yetenek “konsantrasyonudur”.

Konsantrasyon, bir “engel duyusu” oluşturur.

Engel duyusu, bir duyunun daha yoğun çalışabilmesi için, diğer duyuların işlevini geçici olarak yavaşlatması veya bilinç dışına itmesi halidir.

Mesela, öğretmenini dinleyen bir çocuğun gözlerini kırpmadan tavana bakması, aslında o çocuğun farkında olmadan kendisinde bir engel duyusu oluşturması halidir. Çocuk, görmek duyusunu geçici olarak askıya alarak zihinsel yoğunluğu artırma çabasındadır. Bazı çocukların gözlerini kapatıp sıraya başını koyması da bundan farkı bir şey değildir.

Veya öğretmenini dinlerken ağzı açık kalan bir öğrencinin durumu bundan farklı değildir. Zihin, konsantrasyon gücünü artırabilmek için vücudun birtakım organlarının kontrolünü devre dışı bıraktığında çocuğun ağzı açık kalmış olabilir.

Tıpkı bunun gibi, ebeveynini yoğun bir konsantrasyon içinde dinleyen çocuk, koltuğun üzerinden baş aşağı sarkıyor olabilir. Bu durum çocuğun yetişkine karşı lakaytlığı değil, aksine, anlatılan konuyu daha yoğun bir konsantrasyon ile dinlerken bazı vücut fonksiyonlarının kontrolünü bırakması hâlidir.

Bütün bunları neden söylüyorum? Çünkü geçen hafta bayramda karşılaştığım onlarca çocuğun kendi ebeveynleri tarafından anlaşılmıyor olduğunu gördükçe içime tuhaf bir zehir aktı durdu hep.

Hâlbuki konsantrasyonu olmayan çocuktan değil, merakı yok edilmiş çocuktan bahsetmek gerek.

Şımarık çocuktan değil, şımartılmış çocuktan bahsetmek gerek.

Başarısız çocuktan değil, hitap edilememiş çocuktan bahsetmek gerek.

Ve söz dinlemeyen çocuktan değil, itibarını kaybetmiş ebeveynden bahsetmek gerek.

 

Evlilik, eşler için doğal terapi merkezidir

“Günümüz insanının en temel sorunu nedir?” diye sorulacak olsa, hiç tereddüt etmeden anne ile çocuk arasındaki “bağlanma” sorunundan bahsederdim…

Çocuklar, maalesef anneleri “güvenli bağlanma” gerçekleştirmeden gençlik yıllarına adım atıyorlar. Bu durum, hem çocukta DUYGUsal yoksunluktan kaynaklanan bir huzursuzluk oluşturuyor, hem de çocuğu ile bağlanamayan annede hırçınlıklara neden oluyor.

Nedir güvenli bağlanma?

Benliğin henüz yeni yeni şekil almaya başladığı özellikle ilk 4 yaş döneminde, çocuğun, kendini annesine (veya bir DUYGUsal yakına) güven içinde “bırakması” ile oluşan bağlanmanın adıdır güvenli bağlanma. Veya bir başka deyişle, bir çocuğun DUYGUsal olarak annesine doyasıya erişebilmesi ile oluşan “ruh genişliğidir” güvenli bağlanma.

Erken çocukluk döneminde annesi ile güvenli bağlanmış çocuklar yetişkinlik yıllarında “strese” karşı daha bir dirençli, insan ilişkilerinde daha bir “olgun” kişilik özellikleri taşıdıkları yapılan bilimsel çalışmalarla sabittir. Ayrıca, güvenli bağlanmış kişilerin evlilik ilişkinlerinin de daha bir pozitif olduğu, araştırmalarda ortaya çıkmaktadır.

Bunun tam tersi olarak, annesi ile “güvenli bağlanamamış” kişilerin en temel özellikleri, yaşama ve insanlara karşı “güvensizlik”leridir.

Böylesi kişiler tam bir güven içinde kimseye kendilerini teslim edemezler, bu, eşleri dahi olsa, “yarın ne olur ne olmaz” diye kendilerini emniyet içinde tutmaya çalıştıkları bir “güvensizlik alanı” oluşturma gayreti içindedirler. Yaşamı bir “dayanışma” içinde görmek yerine, “kimseye muhtaç olmadan” yaşayabilme çabasından bahsederler hep… Hayat, böylesi kişiler için bir “savaş alanıdır” ve “güçlü olan kazanacaktır.” Bu yüzden onlar için hayatta “DUYGUsallığa” yer yoktur. Acımak, zavallılıktır. Gözyaşı, ancak zavallıların işidir.

Aslında bu kişilere dışarıdan bakıldığında yaşama karşı daha dirençli gibi görünürler. Duyarsızlıklarından elde ettikleri güç ile birçok başarıya imza atabilirler, ancak, DUYGU dünyalarını çok erken dönemlerden itibaren dinlememeyi bir alışkanlık haline getirdikleri için, o dik duruşlarının ardında aslında garip bir trajedi vardır. Böylesi kişiler, bir çocuk gibi her an sevgiye muhtaç ama açlığını itiraf edemeyecek kadar gururludur ve bir o kadar da sevgiye doyumsuzdurlar. Ne kadar sevilirlerse sevilsinler yine de daha da çok sevgi beklerler. Aslında bekledikleri sevgi ne eş ne dost sevgisidir. O, yıllar önce anne ile doyumsayamadığı ve “güvenli bağlanma” sırasında alamadığı sevginin boşluğudur.

Anne-çocuk bağlanmasının belki en iç acıtıcı tarafı ise, çocukluk döneminde kendi annesi ile güvenli bağlanamamış bir kız çocuğunun yetişip kendisi anne olduğunda, çok istediği halde kendi çocuğu ile bir bütünlük kuramamasıdır.

Bu kısır döngüden çıkmanın yolu, DUYGU dünyasında “duyarsızlığı” bir yaşam tarzı haline getirmiş olan annenin kendisini yeniden “duyabilir” hale gelmeye çaba sarf etmesidir. Zira insan duyabildiği kadar yaşayabilir ve çocuk, ancak kendisini duyabilen bir anneye bağlanır.

Çocuk, güvenli bağlandığı bir anneden güvenli ayrılır. Aksi takdirde anne bağımlısı olur. Zira bir çocuğun annesine bağımlı kalması, annesine bir türlü doyamamış olmasının bir sonucudur. Birçok anne “ben çocuğumu canımdan çok seviyorum ve ona bağlıyım” diye kendisini tarif etse de,  “bağlanma”, sevmek demek değildir. Bağlanma, annenin kendisini çocuğuna öylece bırakabilmesidir. Çocuğuna karşı buyurucu bir ruha sahip olmak yerine, onunla çocukluğunu yeniden yaşayabilecek genişliğe erişmesi demektir.

Peki, bütün bunlar tek başına olacak şeyler midir?

Tabii ki hayır!

Eş olmadan eş olunmaz…

Belki çocukluk yıllarında anne-çocuk bağlanmasında sorunlar yaşanmış olabilir. Ama unutmamak gerekir ki evlilik, bir doğal terapi merkezidir.

Kim geçmişte ne yaşadıysa yaşasın, huzurlu bir evliliği arzu eden eşler birbirlerinin terapisti olmalı ve birbirine “kördüğüm” gibi bağlanmalıdır.

Zira kim eşine kördüğüm gibi bağlanırsa, çocuğuna da bağlanabilir. Eşine pamuk ipliği ile bağlı olan, çocuğunu çok sevse de, kendini “güven içinde bir bırakmışlık hali” ile çocuğuna bağlamakta zorluk çeker.

 

Kaybedilen DUYGUlar çocukla yeniden kazanılabilir

Günümüz insanının en çok düştüğü ruh hâlidir “duyarsızlık.” Birçok insan, duyarsızlaştırdıkları kalpleri ile çevresindeki insanlara acı verir de farkında değildir. Kimi zaman eşine, kimi zaman çocuğuna, iş yerindeki arkadaşına, sokaktaki komşusuna…

Çoğu güler yüzlü, hoş sohbet insanlar olsa da, tebessümleri kalplerinin değil, akıllarının kontrolündedir duyarsızların, içlerinden geldiği için değil, yeri geldiği için güler ve ağlarlar. Çünkü duyarsızların dışları var, içleri yoktur.

Duyarsız bir erkek, evlenip bir hanımefendinin kocası olsa, erkek olmayı “adam olmak” için yeterli zanneder. Eş olmanın keyfini, eşine eşlik etmekte değil, eşini kendisine hizmet ettirmekte arar. Bir insanı ezmek, aşağılamak, onu tersleyip bir çocuk gibi azarlamak utandırmaz duyarsız bir kocayı. Yüzü kızarmaz örneğin eşinin karşısında, mahcubiyet hissetmez, mahcup olunacak bir yerde…

Veya duyarsız bir kız, evlenip anne olduğunda “anne olmaktan kaynaklanan” itibar zannı ile zehir eder aile yaşamını. Çocuğu kendi sözünü dinlemese sinirlenir, çıldırır. Eşi çocuğuna azıcık destek çıksa “Beni onun yanında küçük düşürüyorsun” diye eşini de, kendi itibarını da ayaklar altına almaktan çekinmez. Küser örneğin duyarsızlar. Kendi sevgisinin yokluğunun acısı ile terbiye etmeyi öğrenmiştir kendisini terbiye edenler zira...

Yahut duyarsız birisi öğretmen olursa, kendisine emanet edilen çocukların canını yakar. Kimi zaman “onları daha iyi eğiteceğim” diye, kimi zaman “sizden adam olmaz” diye minicik kalpleri de kendi kalbi gibi duyarsızlaştırır. Ve duyarsızlaşan çocukların elde ettikleri “mekanik başarılar” ile kendisine teselli arar…

Zira kalp duymayı bırakınca, aklın gücü artar. Ancak aklın gücü kalp olmadan arttıkça “feraset” kaybolur, kişi geleceği öngöremez… Feraset, ancak duyabilen insana has değerdir. Duyamayan, göremez!

Duyarsızların yeniden duyması zordur… Zira duymak, acı verir duyarsızlara…

Zor durumda kalan bir kişinin gözyaşı, ona göre zavallılıktır, acizliktir. Acizliğini hissetmemek için, acizleri sevemez duyarsızlar.

Bir çocuğun ağlaması, çıldırtır örneğin duyarsız bir kalbi… O yüzden ağlamayan çocuklar ister duyarsızlar. Söz dinlemeyen, koşan, neşe içinde coşan çocuklara sinir olurlar.

Göz göze gelmekten korkarlar… Sanki gözlerinden içleri görünecekmişçesine hep kaçırır gözlerini sevdiklerinden…

“Anı yaşamak” yerine, hep bir sonraki anın planını yaparak tüketirler sevdikleri ile geçen bütün anları.

Çocukları olur, çocuklarının çocukluk dönemlerini göremezler… Yetişir gider çocukları, onların DUYGUlarına eşlik edecek vakit bulamazlar, yapacakları önemli(!) işlerden… Ve onların DUYGUsal ihtiyaçlarını hep öteler dururlar, daha ötesi olmayacak bir zamana doğru…

Bir gün, ihmal ettikleri sevdiklerinin duyarsızlıkları ile karşılaştıklarında vefasızlıktan bahsederler… Hâlbuki duyarsızlık duyarsızlarla oluşan bir ruh halidir…

Duyarlılığa erişmek de duyarlı insanlarla olur…

Ve çocuklar duyarlıdır… Kabuk bağlamamış DUYGUları, içten gelen tebessümü, pazarlıksız düşünceleri ile duyarlılığını kaybetmiş insanların güçlü bir ilacıdır aslında çocuklar…

Yetişkinler, duyarsızca bir heybet içinde dik duruşları ile çocuklarını da kendileri gibi duyarsızlaştırmak yerine, çocuk ile çocuk olup, kendi duyarsızlıklarını onlarla tedavi etmeyi kendi kurtuluşları için bir şans kabul etmelidir.

Yaşamın insan ruhunda bozduğu ayarlar, çocukla çocuk olabilen bir yetişkinde yeniden düzene girer. Bir zamandan beri kaybettiği utanma DUYGUsu da, mahcubiyet hissi de…

Çocuk bir şanstır… Allah’ın bir lütfu…

Yetişkin, çocuğun üzerinde kurduğu baskı ve zorlamalar ile onu da duyarsızlaştırmak yerine, ondaki coşku dolu duyarlı kalbi, kendi kalbine takviye yaparak ölü kalbini yeniden canlandırmayı becerebilmelidir...

 

Çocuk eğitimi adım adımdır

13 yaşında bir kız çocuğunun annesi, kızı et yemiyor diye görüşmeye geldi. “Neden et yemiyor ki?” diye sorduğumda “Bilmiyorum ama 6-7 yaşından sonra hiç et yemedi. Zorladığımızda kimi zaman inatla direndi, kimi zaman istifra edene kadar ağladığı oldu. Biz de gücümüz yetmeyince artık zorlamayı bıraktık.” dedi.

Annenin bu çaresiz hâlinden sonra genç kızla ayrıca konuşmaya başladık. “Ben et yiyemiyorum, midem bulanıyor, annem babam da beni anlamıyorlar.” dedi.

Kendisi ile uzun uzun konuştuk. Bunun nedenini birlikte düşündük. Çocukluk yıllarında neler yaşadığına değindik. Geçmiş yıllarla “DUYGUsal bir bağ” kurduk. Hangi olaydan sonra et yememeye başladığını hatırlamaya çalıştı, önce hatırlayamadı. Sonra içi burkuldu, DUYGUsallaştı ve ağlamaya başladı.

Daha sonra hatırladı bu durumun ne zaman başladığını: “7 yaşındaydım, babam bana bir kuzu almıştı. Apartmanımızın bahçesine bağlamıştık. Adını ‘Kuzucuk’ koymuştum. Okuldan geldikçe ona ot veriyordum, yapraklar toplayıp avucumda yediriyordum. Otları yerken elime nefesi geldiğinde çok hoşuma gidiyordu. Gözleri kara idi, bana baktığında sanki beni görüyor gibi geliyordu. Bazen onunla konuşuyordum. Çok mutluydum. Bir gün okuldan geldiğimde evde dayımlar da vardı. Kuzucuğu keseceklerini konuşuyorlardı babamlar. Ben inanamadım. Babam bunu nasıl yapar diye düşündüm. Babamın elindeki bıçakları görünce de korktum. Babama  ‘Yapma ne olur!’ diye yalvardım ama babam beni dinlemedi. Dayımla birlikte Kuzucuk’un yanına indiler. Annem ile ben pencereden bakıyorduk. Ben çok ağladım. Kuzucuk’un etlerini yukarı çıkarttı babamlar. Annem birazını pişirdi, sofrayı hazırladı. Kuzucuk aklıma gelince ağlamaya başladım. Babam kızdı bana, ‘Abartıyorsun’ dedi. Zorla et yedirmeye çalıştı. Ben daha çok ağladım. Sanırım işte o günden sonra bir daha et yiyemedim.”

Aslında eğitimde yaptığımız temel yanlışlardan birini bu genç kız da yaşamıştı.

Çocuk eğitiminde bir “tedricilik ilkesi” vardır ve oldukça önemlidir. Eğitim derece derece ve yavaş yavaş gerçekleşir. Çocuk, bir önceki duruma uyum sağlamadan, eğitimin bir sonraki durumu oluşturulmaz. Çünkü eğitimin ruha bakan bir yönü vardır.

Yetişkinler bazen çocukları kendileri gibi görüyor, kendileri gibi değerlendiriyorlar.

Hâlbuki çocuk, çocuktur, yetişkin değildir.

Bir yetişkinin karşılaştığı olayları anlamlandırması ile çocuğun anlamlandırması farklıdır.

Yetişkin, bir gereklilik olarak kurban keser ve onun için kurban bir “ibadet” anlamı taşır. Hâlbuki 7 yaşındaki bir çocuk ne ibadet bilir ne de gereklilik, o “Kuzucuğunu” bilir sadece.

Henüz DUYGUsal yeterliliğe erişmemiş yaştaki bir çocuğun hissî bir bağ ile bağlandığı canlıyı kesmek, çocuk ruhuna zarar verir.

Bu zarar çocuğun kimi zaman etten tiksinmesi, kimi zaman kendisini duyarsızlaştırması ile sonuçlanır. Birçok yetişkin “Ben çocukken birçok kurban kesimi gördüm, bana bir şey olmadı.” dese de ruhun hangi olayda nasıl bir değişikliğe uğradığını kişi kendisi göremez.

Önümüzdeki hafta Kurban Bayramı.

Üzgünüm ama birçok çocuk kurban kesim alanlarında olacak. Kimi kesilen kurbanın gözüne bakacak, kimi saçlarına, kimi ise kasabın elindeki bıçağa…

Hâlbuki bir önceki kurbanın kesimini, bir sonraki kurbanlık hayvanın görmemesi için gözlerinin bağlanmasını tavsiye eden bir dinin hassasiyeti çocuklardan neden esirgenir anlamak oldukça zor.

Duyarlı bir ebeveyn, çocuklarına kurban ibadetini sorunsuz bir şekilde aktarmak istiyorsa, eğitimde tedricilik ilkesini kullanmalıdır.

Buna göre çocuklar 7 yaşından önce kurban kesimi görmemeli, Kurban Bayramı’nı bir “bayram” olarak tanımalıdır.

12 yaşına kadar olan çocuklar ise kurbanı “kesim anında” değil, kesildikten sonra görebilir, kurban etinin işlenmesinde ailesine destek olabilir.

Çocuklar ancak 12 yaşından sonra kesimlerde bulunabilir ve kurban kesiminde ailesine yardımcı olabilirler.

Çanakkale 18 Mart Üniversitesi’ne teşekkürler

Geçen hafta, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Senatosu, Anadolu kültür ve değerlerini ön plana çıkartan pedagojik bakış açısını değerli bulup şahsıma “Fahri Doktora” unvanı verdi. Bir uzman için 74 kişilik senato heyetinin takdirini kazanıp doktora unvanına layık görülmek farklı bir DUYGU imiş… Kişiye cesaret veriyormuş… Çanakkale Üniversitesi’nin sayın rektörü ve senatosuna duyarlılıklarından dolayı teşekkür ederim.

Yazarın 07 Ekim 2013 tarihli yazısıdır

Bir çocuk 7’sinde ne ise 70’inde de o mudur?

İnsan yaşamının en önemli dönemi çocukluk yıllarıdır.

Zira çocukluk, “hislerin” oluştuğu dönemdir.

Hisler, bir kişinin kişiliğini oluşturan en temel dürtü kaynağıdır.

Mesela, çocukluk yıllarında kendisine “saygıdeğer” olarak davranılmamış, kimi zaman küçük düşürülmüş, kimi zaman aşağılanmış ve ihmale uğratılmış bir çocuğun içinde “değersizlik hissi” oluşur. Böylesi bir hissin oluştuğu kişi, yıllar da geçse, içindeki bu histen kurtulmayı kolay kolay başaramaz.

Zira hisler kalıcıdır, söküp atılması oldukça zordur.

Hisler, kişinin huyunu oluşturur. Huyun kontrolü, aklın elinde değil, “DUYGUların” elindedir. DUYGUlar hislerin artık şekle bürünmüş halidir.

Çocukluk döneminde “güvensizlik” hissi oluşmuş olan bir kişi, yetişkinlik döneminde kimseye kolay kolay güvenemez. Böylesi bir kişinin siz ne kadar aklına hitap etseniz ve güven dolu sözler söyleseniz de o kişinin “DUYGUlarını” değiştirmedikçe güvensizlik hissini yok edemezsiniz. Bir kişinin DUYGUlarının değişmesi ancak kendisine hitap eden kişiye “tam bir güven” duyması ile olur.

Yetişkinlik yıllarındaki psikolojik problemlerin birçoğunun kaynağı çocukluk hatıralarından edinilen böylesi hislerdir.

Kurtulunamamış hisler kişide psikolojik problemlere yol açar…

Çocuk zihni savunmasızdır.

Bir yetişkin çocuğa nasıl davranıyorsa, çocuk, kendisinin öyle davranılması gereken biri olduğuna inanır.

Kendisine yapılan kötü muameleyi, o yetişkinin insana “saygısızlığı” olarak değil, kendisinin “saygıya değmeyen biri” olduğundan kaynaklandığını zanneder.

Bu yüzden bir ebeveyn çocuğuna ne kadar kötü davranırsa davransın, çocuk ertesi gün yine de kendisine kötü davranan ebeveyninin yanına sokulur, ona yaranmak için “şımarmaya, yılışmaya” başlar. Bu, ebeveynine ihtiyacı olduğu için bir çıkar arayışı değil, değersiz olan kendisini ebeveynine yeniden kabul ettirme çabasıdır.

Bir anne kızgınlık anında çocuğunu “Geri zekâlı mısın nesin sen de be!” diye aşağılasa, bu sözü işiten çocuk daha çok gülmeye ve yılışmaya başlar.

Aslında bu bir çocukluk dramıdır.

Zira burada çocuk, annesinin kendisine hakaret ettiğini düşünmez, kendisinin aslında gerçekten geri zekâlı biri gibi olduğuna inanır.  Ve geri zekâlı olan kendisini annesine sevdirmek için ekstra bir “sevimlilik” çabasına girişir, daha çok hoplar, daha çok zıplar, dil çıkartır, güler… Bu durum çocuk açısından kendini sevdirme çabası olsa da, yetişkin için çoğu defa çocuğun şımarması olarak yorumlanır…

Eğer çocuğun davranışlarının temelinde yatan hisler ebeveyni tarafından doğru olarak algılanmaz ve o hislerin onarımı için gerekirse çocuktan özür dilenmez ise çocuktaki bu hisler bir süre sonra kalıcı hale dönüşür.

Kendisinin geri zekâlı gibi olduğuna inanan bir çocuk, artık okulda da garip garip davranışlar sergiler, derste öğretmenini, teneffüste arkadaşlarını bunaltır… Aslında böylesi durumlarda çocuğun aradığı şey “değerlilik hissidir”. Ve bunu o çocuğa kim verirse, çocuk onunla sükûnete erer.

Bütün bu hislerin en yoğun kazanıldığı dönem, 6 yaş öncesi dönemdir. Atalarımız, “Bir çocuk 7’sinde ne ise 70’inde de odur” diye boşuna söylememiş olsa gerek...

 

İnsan değerlidir

9 yaşlarında bir kız çocuğunu getirmişti ailesi. Çocuklarının son zamanlarda iyice içe kapandığını, çevre ile ilişkisini neredeyse tamamen kestiğini anlatmışlardı.

Aileyi dinledikten sonra, bir de kızlarını görmek istedim.

Geldi yanıma çocuk…

Daha odaya girdiği anda içim sızladı.

Omuzları yukarı kalkmış, baş omuzlar arasına saklanmış, eller yürürken sallanmaz halde bedenin yanında unutulmuş, adımlar kısa, küçük ve ürkek.

“Sorun nedir?” diye sordum, “Neden buraya geldiniz?”

Çocuk, “Annem babam beni biraz çekingen buluyorlar da o yüzden.” dedi.

- Peki, sence, çekingen misin?

- Bilmem… Belki… Biraz…

- Buraya girerken de çekinerek mi girdin?

- Hı hı…

- Yeni gittiğin yerlerde mi çekiniyorsun hep?

- Evet, onun için ben de bir yere gitmek istemiyorum. Çünkü bir yerlere gidince, birileri ile konuşmak zorunda oluyorum, kalbim hızlı hızlı atıyor, terliyorum.

- Neden?

- Bilmiyorum…  Yanlış bir şey yapacağım gibi geliyor sanki. Yanlış şeyler söyleyeceğim. Komik duruma düşeceğim diye korku oluyor içimde. Bazen de karşımdaki kişinin beni azarlayacağını düşünüyorum. O zaman da konuşmak istemiyorum.

- Çevrendeki en kızgın kişi kim?

- Hımm… Annem… Ama annemi ben kızdırdığım için kızıyor, yoksa kızmaz ki!

- Nasıl kızdırırsın mesela anneni?

- Onun dediğini yapmayınca kızar hemen. Ben de onu kızdırmamak için dediğini yapmalıyım.

- Yapmazsan?

- Bağırır o zaman…

Çocuğu dinledikçe nasıl da ‘suçluluk hissi’ edindiğini içim acıyarak gördüm.Annesi ona kızsa da, azarlasa da, çocuk her halükârda kendini suçlu hissediyor. Daha o küçük yaşta, annesinden edilgen olmayı, karşısındaki kişinin isteğini yerine getirmeyince nasıl da aşağılanacağını bizzat öğrenmişti.

Böylesi bir öğrenme, kalıcı bir öğrenmedir.

Zira insanın öğrenmesi iki şekildedir. Biri ‘zihin’ ile, diğeri ‘ruh’ ile.

Zihinsel öğrenmeye ‘ezber’, ruhsal öğrenmeye ‘edinme’ diyoruz. Ve edinilmiş bilgiler kişiliğin bir parçasını oluşturur. Ürkeklik, korkaklık, çekingenlik veya agresiflik gibi.

İnsanın duyması da iki şekildedir. Biri ‘kulak’ ile, diğeri ‘ruh’ ile.

Kulağın duymasına ‘işitme’, ruhun duymasına ‘his’ diyoruz. Hisler DUYGUların tetikçisidir. DUYGUlar ise davranışları oluşturur.

Ruhta uzun süre kalıcı hisler, ‘huy’ olan davranışa dönüşür.

Huylar kalıcıdır.

Çekingenliği için yanıma getirilen çocukta da kalıcı olan hisler ‘suçluluk’ ve ‘değersizlik’ idi. Ve bu kalıcı hislerle çocuğun başı omuzlar arasına saklanmış, ürkek bir kuş gibi insanlardan uzak duruyordu.

Bu çocuğun annesi ile DUYGUsal bir bağı olduğu için, annesinin kendisine kızmasını ‘ruhu’ ile dinliyordu. Ruhunda duydukları, hislerini oluşturmuştu. Böylece çocuk, aslında, aşağılanmayı kitaplardan değil, bizzat kendi ruhunda yaşayarak öğrenmişti.

Bir ebeveynin çocuğuna bağırması, aşağılaması, belki o an işe yaramış olabilir ve belki çocuk ebeveynin istediği davranışı yerine de getirmiş olabilir. Ancak atılan taş ürkütülen kurbağalara değmez. Bir iş yaptırma uğruna çocuğun ‘değersizlik hissi’ edinmesi ve bu değersizlikten kaynaklanan davranış bozukluklarına girmesi hiçbir anne-babanın işine yaramaz.

Asıl olan şey, çocuğa kendini değerli hissettirecek bir ebeveynlik tarzı benimsemektir.

Ve bu çocuğa bir lütuf değil, onun yaradılıştan hakkıdır.

Zira çocuk, siz değer verdiğiniz için değil, yaradılış gereği zaten değerlidir.

Siz onun bu değerini görseniz de, görmeseniz de...

Cinsel eğitim vermek için mahremiyet eğitimi zarara uğratılmamalı

Yılın hep bu ayları geldiğinde, çocukların ebeveynler ile çatışmalarında bir artış gözlemliyoruz.

Ergenlik öncesi çocuklara bir hâl oluyor. Garip bir hâl… Ne oluyorsa bu dönemde çocuklarda, kimi zaman huzursuzluk, agresiflik, hırçınlık, kimi zaman da içe kapanıklık gözlemliyoruz.

Bununla birlikte her yıl tam da bu dönemde içlerinde bir “hortlak” uyanmışçasına cinselliğe merak saldıklarına şahit oluyoruz.

Aileler, çocuklarında o güne kadar hiç rastlamadıkları şekilde internet arama motorlarında ahlak dışı kelimelerle arama yaptıklarını, filmlere ve resimlere yöneldiklerini şaşkınca dile getiriyorlar.  Yardım istiyorlar.

Önceki hafta 11 yaşında kızı olan bir anne yardım talebi ile kapımı çaldı.  Biraz mahcup, biraz utanarak  “Hocam, hiç iyi değilim. Kızım beni hayal kırıklığına uğrattı.” dedi.

“Ne oldu ki?” diye sordum.

“Aslında kızım çok ahlaklı, dürüst, masum bir kızdı. Ama babası bir gün, kızının internette hangi sitelere girdiğine bakmak istedi. Şok geçirdik. Kızım defalarca uygunsuz sitelere girmiş. Çok kötü yazılar, resimler... Hocam hiç sormayın…” diyerek elini dudaklarına götürdü ve ağlamaya başladı. “Ben kızımın böyle bir şey yapabileceğini hayal dahi edemezdim. Şu an onun yüzüne bakamıyorum.  İçimde ona karşı bir tepki var. Bize yardım edin.” dedi.

“Peki” dedim ve kızını davet ettim yanıma.

İçeri girdi. “Buyur otur istersen” dedim. Tam da karşıma utana sıkıla oturdu.

Yüzünü yere çevirdi. Parmakları ile kazağının kenarından sarkan bir iple oynamaya başladı. Sıkılıyor olduğu her hâlinden belliydi.

“Ne oldu, neden annenlerle kavgalısın?” diye sordum. Kızardı önce, cevap vermedi. Sonra yavaş yavaş anlattı: “Babam bilgisayarıma bakmış. Ben bazı sitelere girmiştim, ona kızdılar.”

- O sitelere girmek nereden aklına geldi ki?

- Arkadaşlarım söyledi. Sınıfta herkes biliyor zaten. Merak ettim.

- Ne zamandır bunlar konuşuluyor ki okulda?

- Şey! Öğretmenimiz derste anlatmıştı.

- Neyi anlattı?

- Şey! Fen dersinde üreme konusunda anlatmıştı öğretmenimiz. Ondan sonra herkes şakayla bunları konuşmaya başladı zaten.

Çocuğun utana sıkıla anlattığı hikâye bana çok şey ifade etti.

Zira şu an okullarda fen dersi içinde yer alan “üreme” konusu, çocuklara hem erken yaşta hem de “topluca” verildiği için fayda sağlamak yerine zarar veriyor. Çocuklarda erken yaşta cinselliğe karşı merak DUYGUsu uyandırıyor. O yaşta gündemlerinde olmayan bir konuyu “kontrolsüzce” ve “laubalice” konuşulur hâle getiriyor. Pandora’nın Kutusu açılıyor, sonra çocuklar öylece kendi hâllerine bırakılıyor. Bu konuları duyan çocuklar ne yapıyor, kendi aralarında neye yöneliyor kimse takip etmiyor.

Ben şahit olduklarımı söyleyeyim. Bu dersten sonra çocuklar kimi zaman uygunsuz davranışlara yöneliyor kimi zaman da içlerindeki huzursuzlukları gizlemeye çalışırken aileleri ile çatışıyorlar…

Bu sorunu bizzat yaşamış olan birini siz de duymak isterseniz anlatayım. Önceki hafta radyo programına telefonla bağlanan bir dinleyici, 6. sınıfta aldığı bu dersten sonra cinselliğe nasıl merak saldığını anlattı. Küçük yaşta uyarılan DUYGUları ile kendi bedenine yöneldiğini ve yıllardır da bu alışkanlıktan kurtulamadığını utana sıkıla anlattı.  Ve ardından şu acısını dile getirdi: “Şu an kız kardeşim 6. sınıfta. Lütfen yetkililer sesimi duysun, kardeşim bu konuları duymaya hazır değil.”

Umarım yetkililer cinsel eğitim vereceğiz diye çocuklarda mahremiyet eğitimini zarara uğrattıklarını bir gün fark ederler.

 

Büyük gemi geçiyor

Ailelerle yaptığım görüşmelerden anlıyorum ki ebeveynler çocuklarının dünyaya hazır hâlde geldikleri yanılgısına sıkça düşüyorlar.

Hâlbuki çocuk, dünyaya, dünyada olup biten işlerden habersiz geliyor. Bir ebeveyn için belki artık sıradan şeyler, çoğu zaman çocuk için heyecan verici oluyor.

Yetişkinler dünyaya kendi gözleri ile değil, bir çocuğun gözü ile bakabilecek yeteneğe erişebilirlerse yaşamdan keyif alabileceklerdir. Bu, aynı zamanda yetişkinin kendi iyi oluş sürecidir. Zira çocuk ruhu yetişkini iyi eder.

Eğer yetişkin, çocuk ile aynı DUYGUları yaşayabilecek kadar kendini çocuğa “bırakamıyorsa”, “kendini kasıp kalın duvarlar arkasından çocuğuna sesleniyorsa, böylesi bir ebeveyn için çocuk ancak “rahatsız edici” olur.

Zira çocuğun en güçlü dileği kendini ebeveynine “duyurabilmektir…” Bu, işitsel bir duyurma değil, yetişkinin DUYGU dünyasına, kendi DUYGUlarını duyurabilme çabasıdır.

Ben bugüne kadar çocuğunu duymadan ebeveynlik yapan ailelerin çocuklarını hep sorunlu gördüm… Ve çocuğun kendisine bu yönelişi ile mücadele etmiş, ona eşduyum sağlamak yerine, buyurucu anne baba olmayı tercih etmiş olup da bu mücadeleden kârlıca çıkmış ebeveyn görmedim. Çocuğunu yendiğini zanneden, onu susturmayı, sessizleştirmeyi ve kendine “zoraki itaat” ettirmeyi becerebilmiş ebeveynler de kaybetmiş ebeveynlerdir. Onların kaybettikleri şey, çocuklarının yaşama sevincidir.

Psikolojinin ülkemizdeki değerli ismi, Doğan Cüceloğlu Hoca’nın bir seminerinde verdiği örnek içimi çok acıtmıştı.

Hatırasını şöyle dile getiriyordu Doğan Hoca:

Bir gün gemide yolculuk yapıyorduk. Çocukları ile gemiye binmiş bir çift gördüm. Bu çift, bir başka aile ile karşılaştı gemide, sevindiler, hal hatır sordular birbirlerine. Genç aileler keyifle sohbet ederken, ailenin küçük çocuğu denizde bir gemi gördü. Heyecanlandı… Babasına koştu. “Büyük gemi geçiyor, büyük gemi geçiyor!” dedi. Babası, arkadaşı ile konuşuyordu. Çocuğunun bu heyecan dolu sesine “Tamam, anladık!” diye karşılık verdi.

Çocuk, babasının kendisine kızdığını anlayamadı. Annesine koştu: “Büyük gemi geçiyor, büyük gemi geçiyor!”

Anne, çocuğuna döndü, tebessüm etmek için kendini zorladı, çocuğun gösterdiği taraftaki gemiye dönüp bakmadan “Evet, hı hı, gemi…” dedi.

Annesinin tepkisizliğine rağmen çocuk yine de heyecanını yenememişti, babasına tekrar koştu: “Büyük gemi geçiyor, büyük gemi geçiyor!”

Babası, birden sinirlendi, “Anladık, yeter!” diye çıkıştı.

Çocuk şaşırdı. Öylece kalakaldı…

Gemi bu, orada sizin bakmanızı bekleyecek hali yok, baktın baktın, bakmadın geçip gidiyor. Ve öyle de oldu, büyük gemi öylece geçti gitti…

Belki ebeveyn için bir geminin yüzüp gitmesi sıradan bir durum olsa da çocuk için heyecan vericidir.

Anne babalar, yaşamda birçok büyük gemileri kaçırıyor ve çocukların yetişkinlik dönemindeki sorunları, ebeveynlerin kaçırdıkları bu gemilerin toplamından ibarettir.

Bir çocuğun ruhen sağlıklı olabilmesi, ebeveynine kendisini duyurabilmesine ve büyük gemilerin geçişini ebeveyni ile seyredebilmesine bağlıdır.

Günler günleri, aylar ayları, yıllar yılları kovalıyor, çocuklarımız birden büyüyor. İşte bir yıl daha geride kaldı. Büyük gemileri kaçırmayalım lütfen.

 

Çocuklara düzen alışkanlığı nasıl kazandırılır?

Anne babaların şikâyetçi oldukları konuların başında, çocuklarına kazandıramadıkları “düzen” alışkanlığı gelir.

Kimi ebeveyn, 10 yaşındaki oğlunun elbiselerini katlayıp dolabına yerleştiremediğinden, kimisi 12 yaşındaki kızının yatağını dağınık bırakıp okula öylece gittiğinden yakınır.

Aile içindeki düzensiz yaşam nedeniyle birçok evde çatışmaların ardı arkası kesilmez.

Hâlbuki düzen, öyle bir “ruhsal kazanımdır” ki çatışma arttıkça düzensizlik de artar. Bir çocuğun kendi yaşamını düzene koyabilmesi, ancak o çocuğun DUYGU dünyasının düzenli olması ile mümkündür.

Öte yandan düzen, çocuklarda “belli dönemlerde” ortaya çıkan bir ihtiyaç hâlidir. Eğer anne babalar, çocuklardaki bu ihtiyacın oluştuğu dönemleri bilir ve bunu karşılamak için rehberlik ederlerse, böylesi bir çocuk hiç zorlanmadan düzenli yaşamı kendinde bir tarz hâline getirebilir.

Düzen, üç ayrı yaş döneminde ortaya çıkar, bunların ilki 3 yaş, ikincisi 10 yaş ve üçüncüsü de ergenlik sonrası dönem, yani yaklaşık 19-20 yaş dönemidir.

Çocuklara en kolay düzen alışkanlığı kazandırılacak dönem, 3 yaş dönemidir.

Bu yaşlardaki çocuklar dikkatle izlenecek olursa, onların “içsel bir yöneliş” ile düzen oluşturma gayreti içinde oldukları gözlemlenebilir. Şöyle ki: Çocuklar bu dönemde düzeni sağlayabilmek için önce “alan” oluşturma çabası içindedirler. Zira düzen, ancak belirlenmiş bir alan içinde gerçekleşen eylemdir. Sınırları belli olmayan bir yerin tertip ve düzeni sağlanamaz.

İşte çocuklar 3 yaş döneminde garip bir şekilde kendilerine “alan” oluşturmaya başlarlar. Masaların altına girer, masaların kenarlarını yastıklarla kapatırlar. Arkadaşları ile oynarken onlara ve kendilerine sınır çizerler, “Buraya sakın geçme” diye birbirlerini ikaz ederler. Bu yaş dönemindeki çocuklara ev içinde bir oyun çadırı kurulacak olursa, çocuklar bu çadırın içinde kendi yaşamlarını kurmaktan çok mutlu olurlar.

Çocuğun bu dönemde oluşturduğu alanlara ondan izinsiz girilemez, girilirse çocuk tepki verir.

İşte çocuğun kendi içsel yönelişi ile gerçekleştirdiği bu çaba fark edilemez veya engel olunursa, çocuk bir süre sonra artık masanın altına girmez olur, dolapların içine saklanmayı bırakır, kendi hayalî alanlarının sınırlarını kullanmaktan vazgeçer. Aslında bu trajik vazgeçiş, çocuğun kendini gerçekleştirmekten vazgeçmesi anlamına gelir.

Eğer ebeveynler bu dönemi kaçırırlarsa, bir sonraki düzen kazanım dönemi 10 yaş civarına denk gelir.

Bu yaş döneminde ise çocukta düzen ihtiyacı “kendi kişiliğini oluşturma mücadelesi” ile oluşur. Böylece, örneğin, kız çocukları, aynı annesi gibi çanta kullanmaya, erkek çocuklar babası gibi cüzdan taşımaya heves ederler. Çocuk böylesi bir döneme girdiğinde, onun kendi kişiliğinin oluşumunu da destekleyecek şekilde, çanta, cüzdan, gözlük kılıfı, kalemlik gibi gereçlerin temin edilmesi oldukça önemlidir.

Yine bu dönemde çocuğun sadece kendisinin kullanabileceği bir odası olursa, düzen alışkanlığı “aidiyet hissi” ile de pekişir, daha bir kalıcı olur. Ancak çocuğa verilen oda evdekiler tarafından “izinsiz” kullanılıyor, annesi çamaşırları o odaya seriyor, baba kendince odada değişiklikler yapıyor, girip çıkıyor ise böylesi bir çocuk “aidiyet DUYGUsu ile düzen oluşturma gücünü” yitirir.

Eğer bu dönemde de ebeveyn çocuğuna gerektiği gibi rehberlik yapmadı ise, artık bir sonraki düzen ihtiyacının oluşacağı dönem beklenmelidir. Çocukla tartışmak, onu aşağılamak, baskı altına almak, cezalandırmak geçici düzen oluştursa da, uzun vadeli olarak bakıldığında çocuğun düzen hissini derinden bozar.

Çocukların ergenlik döneminden sonra oluşturduğu düzen, içsel bir düzen değil, dış dünyaya düzensiz görünmemek adına düzendir.

Arkadaşları odasına girdiğinde, akrabaları onun çamaşırlarını ve pijamalarını yerlerde gördüğünde oluşan “mahcubiyet” hissi ile başarmaya çalıştığı düzendir ki bu oldukça yorucu bir çabadır.

Bütün bu bilgiler ışığında bakıldığında, aslında ebeveynlerin çocukları ile çatışmasına gerek olmadığını görüyoruz. Eğer bir çocuk düzensiz ise bu onun bir kabahati değil, gelişim dönemlerinde kendisine yeterince rehberlik yapılamamış olmasının bir sonucudur.

Son bir not: Hangi dönemde olursa olsun, çocuğun düzenli olabilmesi, ancak o çocuğun kendisine saygı duyuyor olması ile mümkündür. Kendine saygıyı öğrenmemiş bir çocuğun duyarlılık dönemleri iyi geçse de o çocuk düzensizdir.

Yazarın 06 Ocak 2014 tarihli yazısıdır

Engellenen çocuk hırçın olur

Çocuk, yetişkin değil, “sadece” çocuktur.

Çocuktan bir yetişkin olgunluğu beklemek, çocukluk dönemini zarara uğratır. Böylesi bir beklenti onun “çocukluk yaşamına” da haksızlıktır.

Çocuk, çocukluk hayatını yaşayabildiği kadar ruhen sağlıklıdır.

Çocuksu bir hayat sürememiş kişilerin yetişkinlik yılları “DUYGUsal yetersizlik” içindedir. Böylesi kişiler gergindirler, çabuk sinirlenirler… Birçok yetişkinin kendi eşlerine olan duyarsızlıkları, çocuklarına olan tahammülsüzlükleri, öfke kontrol bozuklukları bu yetersizliğin yıllar sonra dışa vurumudur…

Zira “öfke kontrol sistemi dengesi” çocukluk yıllarında oluşur. DUYGUlarını yaşının gereği gibi yaşayamamış, ebeveyni ile ruhsal doyumlar elde edememiş kişilerin ortak dramı tahammülsüz oluşlarıdır…

Çocuğuna iyilik yapmak isteyen bir yetişkinin yapacağı en büyük iyilik, onun çocukluğunu yaşamasına izin vermektir.

Çocuklarda görülen bütün anormal davranışın temelinde onun çocukluğunun “engellenmesi” vardır.

Engelleme, fıtratın önüne geçmedir. Doğal akışın geciktirilmesidir. Çocuk, yaşamda engellerle karşılaştıkça güçlenir ancak engellendikçe agresifleşir.

Örneğin, hiçbir çocuk başlangıçta saldırgan değildir. O ancak, DUYGUsal gelişimi aksarsa saldırganlaşır, hırçınlaşır. Erken yaşta çocuğun içinde uyanan hırçınlık hissi, onun öfke kontrol sisteminin bozulmasına neden olur. Öfke, irade gelişiminden önce uyarılırsa, irade öfkeyi kontrol edemez hâle gelir.

DUYGUsal gelişimini doğal bir şekilde sürdüren, engellenmemiş çocukların iradeleri, henüz uyarılmamış öfkelerinden, daha güçlüdür.

Yapılan bütün pedagojik araştırmalar gösteriyor ki, DUYGUsal gelişimi engellenen, ebeveyni ile güvenli bağ kuramayan çocukların iradeleri zayıf oluyor.

Çocuk eğitiminin baskı, zorlama ve korkutarak olacağını zanneden ebeveynlerin çocukları, sadece aile içinde değil, çevresine karşı da yıkıcı olur.

Sadece DUYGUsal gelişimi değil, sosyal, fiziksel, zihinsel gelişimi aksadıkça anormal davranışlar baş gösterir.

Örneğin, gelişimi gereği arkadaş ortamına ihtiyaç duyduğu bir dönemde çocuğun sokağa çıkmasına engel olunursa, oyun oynaması için “koşullar” öne sürülürse, böylesi çocuklar huzursuz, geçimsiz, anne babaya karşı asi hâle gelir.

Birçok ebeveyn çocuk eğitiminin “çocuğun engellenmesi” ve “koşullarını yerine getirmesi hâlinde ona imkânlar sunulması” ile olacağını zannediyorlar.

Hâlbuki çocuk eğitiminin iki temel yanlışı “engelleme” ve “koşul” öne sürmedir.

Çocukluk dönemi, koşulların öne sürülerek davranış oluşturma dönemi değildir. Onun “ihtiyaçları” koşulsuzca karşılık buldukça iradesi güçlenir, “Dersini yaparsan seni severim”, “Yemeğini yersen dışarı çıkmana izin veririm”, “misafirlikte akıllı oturursan dönüşte oyuncak alırım” diyerek çocuk yetiştirmek, onun DUYGUsal gelişimini zarara uğratır.

Bir gün çocuğunuzun öfke nöbetleri geçiren, kapıları yüzünüze çarpan birine dönüşmesini istemiyorsanız onun DUYGU dünyasını doyasıya yaşamasına izin verin…

Ve bir gün “ben sana ne eksik ettim ki, bana böyle davranıyorsun” diye sorguladığınız çocuğunuzdan “ben hiç çocukluğumu yaşamadım ki” sözünü işitmek istemiyorsanız, ondan yetişkin davranışı beklemekten vazgeçin.

Çocuğun en mutlu olduğu an onun şartsız çocuk olmasına izin verildiği andır.

Bütün bunları neden söylüyorum. Yarıyıl tatili bitti, okullar açıldı.

Onlara okul, ödev, ders yüzünden baskı yaparak çocukluk yıllarını yaşanmaz hâle getirmeyin.

Çocukluk yıllarının doyasıya yaşanması, ödevden daha önemlidir.

Yazarın 10 Şubat 2014 tarihli yazısıdır

Kadın işi, çocuğu ile değil, insan olduğu için değerlidir

Geçen yıl bir aile, yaşadıkları sorunlar ile baş edememiş, boşanma noktasına gelmişti. Ayrılmadan önceki son bir çare olarak beni hakem seçmişler, yardım istediler.

Henüz 3 yıllık evlilerdi. Genç kadın 26, eşi 28 yaşında. Maddi problemleri yok. Adamın güzel bir işi ve iyi bir geliri var. Görünürde her şey yolunda gibi ama genç kadın ayrılmayı kafasına koymuş bir kere. Her ne kadar kocası “Ben de ayrılmak istiyorum” dese de, eşi kadar kararlı değildi.

Oturduk, konuşmaya başladık ama durum birbirlerini suçlar vaziyete doğru kaymaya başlayınca, ayrı ayrı konuşmaya karar verdik.

Kadın dışarı çıktı.

“Nedir sorun, bana anlatır mısın?” dediğimde, adam, başladı anlatmaya: “Hocam aslında fazlaca da bir sorunumuz yok. Ben Doğulu bir ailenin çocuğuyum. Evin tek erkeğiyim. Benden büyük abim 7 yaşında iken vefat etmiş. O yüzden, anne babam benim üstüme çok düşüyor. Bunun için ısrarla, çocuk sahibi olmamızı istiyorlar. Eşim ise, henüz kendini anne olmaya hazır hissetmediğini söylüyor. Annem bir keresinde eşimle tartışırken ‘Çocuksuz kadın, kadın değildir!” diye bir şey söylemiş. Eşim bu sözden sonra annemle bir daha konuşmadı. ‘Benim doğuracağım çocuğa annen ne karışır?’ diye tepki gösterdi. Ben, kendi ailem ile eşimin arasında kaldım. Yaklaşık 1 yıldır ne annemler bize geliyor, ne de eşim oraya gidiyor.” dedi.

Kocasını dinledikten sonra, kadını davet ettim içeri, “Nedir sizi buraya getiren sebep?” diye ona sordum.

Genç kadın, bam teline basılmış gibi, gerildi, “Artık yapamıyorum hocam… Bıktım, dayanamıyorum.” diye başladı anlatmaya, “Biz, evlendik ama aile olamadık daha… Kayınvalidem evimize öyle karışıyor ki, ne yediğimizden tutun, nereye gittiğimize kadar her şeyden haberdar olmak istiyor. Tamam dedim, olur dedim. Bunların hepsine evliliğim için katlanırım, dedim ama çocuk sahibi olmamız konusundaki ısrarı beni iyice germeye başladı. Sadece o değil, kayınpederim de öyle. Bana laf vurmak için, herkesin içinde “Bir kadının çocuğu yoksa vicdanı da yoktur!” demeye başladı. Kayınvalidem, artık hiç çekinmeden, “Çocuksuz kadın kadın değildir!” diye söylenir oldu… Beni çocuğumla seveceklerini açık açık söylediler. Bütün bu baskılar üst üste geldiği bir sırada eşimle tartıştık. Eşim, ‘Senin ne kadar anne olmama hakkın varsa, anne babamın da o kadar torun sevme hakkı var, buna engel olmazsın’ dedi. Ben, ‘Kendimi anne olmaya hazır hissetmiyorum’ dediğimde, ‘O zaman kendini hazır hissettiğinde evlenseydin, neden benim de başımı yaktın.’ deyince, şok geçirdim. İçimde eşime ait bütün DUYGUlar birdenbire yer değiştirdi. Kendimi o kadar çaresiz, değersiz hissettim ki…” derken dudakları titredi ve ağlamaya başladı.

O ağlarken, ülkemizdeki kadınlar için de ben de ağlamak istedim.

Hâlbuki kadın, çocuğu ile değil, önce, insan olduğu için değerlidir.

Bir kadının çocuk sahibi olmaması, onun aşağılanacağı bir durum değildir.

Kadın veya erkek fark etmez, bir kişinin henüz anne-baba olmamasını başına vurmak, konu komşu içinde bu özel durumunu dillendirmek, saygın bir davranış değildir. Bu, hem o kişinin ruh sağlığını ve hem de doğacak çocuğun ruh sağlığını tehlikeye atmak olur.

Konuşmalar, karşılıklı suçlamalar sürdü gitti…

Aşağılanmışlık o kadar incitici boyutlara gelmişti ki, yeniden bir araya gelmelerini sağlayamadık çiftin.

Başaramadık.

Ayrıldılar…

Henüz çocuğu yok diye bir ailenin yıkılmasına zemin hazırlamak, karı kocanın arasını açmak, etik ve ahlaki bir davranış değildir.

Vicdansızlığı, bir ailenin henüz çocuk sahibi olmamasında değil, bu özel durumu sağda solda ifşa edip, konuşma konusu hâline getirmekte aramak gerekir.

Yazarın 10 Mart 2014 tarihli yazısıdır

Saygın evlilik, saygılı bir iletişimin sonucudur

Yaşanmış bir olayın unutulmasını istemek anlamsız bir istektir.

Zira unutmak iradi değildir.

Kişi yaşadığı bir olayı unutmak istedikçe, zihin bu isteği kendine bir müdahale olarak algılar ve direnç gösterir. Daha çok akla gelir.

Aynı şey konuşmak için de geçerlidir.

Konuşmak bir ihtiyaçtır. Zihnin boşaldığı kanaldır. Zihin boşalmazsa, DUYGUsal patlamalar olur. O yüzden önemlidir kişinin kendisini ifade edebilme özgürlüğünün olması.

Ancak, konuşmak yetmez. paylaşmak da gerekir. Kişinin bir odaya çekilip kendi kendine konuşması, onun zihnen boşalacağı anlamına gelmez. İnsan, paylaşarak konuşursa ruhen huzura erer, konuştuğu kişiye bağlanır…

Bugün aile içinde yaşanan birçok sorun, bu üç temel ihtiyacın karşılanamıyor olmasından kaynaklanmaktadır.

Geçmişte yaşanmış ve fakat çözüme ulaşılmamış hatıraların varlığıdır aile içinde huzursuzlukların temel sebebi…

Eşler, geçmiş ile ilgili hâlâ çözümlenmemiş bir konuyu açtığında, “Sen hâlâ unutmadın mı onu?” diye birbirlerine baskı yapıyorlarsa, bu baskı o evliliği mutlu kılmaz, eşi eşe karşı yabancılaştırır, soğutur… Eşler, çoğu defa problem yaşamak yerine, problemi görmezden gelmeyi bir marifet zannediyorlar. Hâlbuki mutsuz evlilikler, problemi olan değil, problemi çözemeyen evliliklerdir.

Birçok evlilik, iletişim problemleri nedeni ile kahır yükü hâlinde devam eder de kimsecikler bilmez. Bir evliliğin kalitesi, o evlikteki iletişim kalitesi ile ölçülebilir.

Konuşma özürlü olmadığı hâlde konuşamayan bir eşe sahip olmak, bunalım kaynağıdır.

Konuşmayan eşi olan bir kadın, çocuklarına hırçındır, yaşamda mutsuzdur…

Kendisi ile konuşmayan eşi olan kişiler, kendi içlerinde konuşmaya başlar ki, bu o insan adına gerçek bir trajedidir.

Eş, eşi ile konuşabildiği kadar evlidir.

Ancak, konuşmak yetmez. Kişi konuştuklarının karşılık bulmasını ister. Sözlerinin karşısındakine dokunduğunu hissetmek ister, yankı bulmaya ihtiyacı vardır zira insanın… Kendi DUYGUlarının karşıda yankılandığını gördükçe değerli olduğunu hisseder insan.

Değersizlik hissi, yankı bulamamaktır.

Saygın bir evlilik, saygılı bir iletişimin sonucudur.
 

Aceleniz ne?

Katıldığım bir seminer sonrasında, yaşlıca bir amca yanıma geldi.

“68 yaşında öğretmen emeklisiyim. En küçük oğlum 45 yaşında. Beni buraya davet ettiğinde, ona ‘Ben yaşlı başlı bir adamım, çocuk eğitimi ile bundan sonra ne eşim olur. Bırak evde kalayım.’ dedim. O ısrar etti: ‘Çocukların yok ama çocukluğun var, inat etme gel hadi!’ Bu söz bana dokundu. Hiç düşünmemiştim benim çocukluğum da mı vardı diye… Şimdi senin programını dinleyince içime bir şey battı. Kendimi düşündüm… Baktım… Ben hiç…”

Sonra boğazında bir şey düğümlendi, konuşamadı… Sanki elinin tersi ile bir şey iter gibi yapıp sırtını döndü gitti.

İçim acıdı…

Ardından bakakaldım… Kamburu çıkmış, sırtında koca bir çocukluğun öyküsünü taşır gibi kalabalığın arasına karıştı gitti…

Sonra 6 yaşındaki kızlarının sorunları için bir aile geldi yanıma.

Anne çok dertli: “Hocam, kızımızla başımız dertte. Okuluna bir türlü uyum sağlayamadı. Öğretmeni bir taraftan her gün mesaj gönderiyor, ‘Kızınız bugün de ödevini yapmadı’ diyor. Kızım inat ediyor, ‘Hayır yapmayacağım’… Odasını bir görseniz, darmadağın… Bana karşı geliyor, babasına karşı geliyor… Bir alışveriş merkezine gitsek, yanımızda durmuyor, sağa sola kaçıyor… Artık bu durum eşimle çatışmalara dönüşmeye başladı…”

“Kızınızla çatışmalarınız eşinizle neden probleme dönüşüyor ki?” diye sordum.

-Hocam, ben ödevini yapsın diye zorluyorum, eşim ‘Bırak, yapmazsa yapmasın, o daha çocuk.’ diyor… Ben ‘odanı topla’ diye baskı yapıyorum, eşim ‘Çocuğa baskı yapma yeter ki, bırak ben toplayayım.’ diye yüz veriyor…

Döndüm, beyefendiye baktım…

Kadıncağıza sordum: “Siz nasıl çocuktunuz?”

-Hocam, biz çocukluğumuzu mu yaşadık sanki… Benim rahmetli annem, çok titizdi… Biraz sert bir kadındı, ben daha küçük yaşta ütü yapmayı biliyordum. Bizimkisi ütülenmiş kıyafetlerini dolaba koymasını bile bilmiyor…

Ne acı bir tablo… Kızının çocuksu DUYGUlarını yaşamasına fırsat vermeyen ve onun bir an önce yetişkin olması için ha bire çekiştiren bir anne…

Başka bir zaman, 16 yaşındaki oğlunun sinirli haline yardım almak için bir aile geldi yanıma…

Uzun uzun konuştuk, dertleştik…

Baba, “Hocam, çok çabuk büyüdü… Ne zaman büyüdü fark edemedik… İş, güç, telaş derken bu yaşa geldi… Hatamızı biliyoruz… İhmal ettik… Küçükken etrafımızda gezinip dururdu, bir şeyler anlatmak için ha bire çabalardı… Oyun oynamak isterdi, geçiştirirdim, sıkılırdım… Şimdi o bizden sıkılıyor… Oğlumu yeniden istiyorum.” diye kirpiklerini sildi…

İçim acıdı, ama ülkemizdeki ebeveynlik manzarası bu…

Çocukluk öyküleri hiç yazılmadan yetişkinlik yıllarını yaşama telaşına düşüyoruz, üzgünüm…

Ne de az tanıklarımız var çocukluklarımızın, çocuksu DUYGUlarımızın…

Bir anne babadır hâlbuki çocuğunun en yakın tanığı ama hızlı geçen yılların pişmanlıkları ile dolu ebeveynlik hatıraları…

Bir ebeveyn çocuğuna ödev yaptırabildiği kadar değil, onun DUYGUlarına tanıklık yapabildiği kadar ebeveyndir… Yaşanmamış çocukluk yıllarıdır ebeveyni duyarsızlaştıran ve kendi çocuğuna da çocukluk yıllarını yaşatmayan gerçek…

İyi ebeveyn çocuğuna yaptırım uygulayabilen değil, onun çocukluk yıllarını yaşarken tanık olan ebeveyndir.

Bırakın çocukları, çocukça yaşasınlar, ileride zaten hayat onlara “yetişkin hüznünü” tattıracak, aceleniz ne?

Yazarın 21Nisan 2014 tarihli yazısıdır

Hakkını helal et oğlum

"Yerin bilmem kaç yüz metre altından son sözlerimi yazıyorum. Sokakta top oynamayı hep erteledim oğlum sana. Hakkını helal et.

Pişmanlık, ertelediklerinin aklına takılmasıymış insanın… Ve demek ki artık erteleyecek günü de kalmayınca duyulan acı böyle bir şeymiş: Hakkını helal et…

Ne de çok şey ertelemişim, aklıma geliyor…

Bisiklete binmek isterdin mesela benimle hep. Hatırlar mısın? ""Yarışalım, ben seni geçerim valla!"" diye sevine sevine dolanırdın etrafımda… Benimse aklımda geçim telaşı. Tebessüm ederek ""Şimdi olmaz"" diye ertelerdim…

Hani bir kere de pastaneye gitmek istemiştin benimle. ""Baba n’olur birlikte pasta yiyelim, hem limonata da içeriz."" demiştin… Ben ""sonra"" demiştim, sonrasının olmayacağını bile bile… Şu an canım pasta çekti… Yok yok, canım seni çekti oğlum… İçimde bir yangın, canım seni çekti…

Söz… Bu sefer gerçekten söz, çıkınca pikniğe gideceğiz… Kırlarda koşacağız özgürce, hem annen de katılır bize… Mızıkçılık yok ama! Ben seni geçince ""ama babaaa"" demeyeceksin, darılırım sonra…

Yok yok, darılmayacağım bundan sonra…

Mesela dersini yapmadın diye kızmayacağım, vaktinde yatmadın diye söylenmeyeceğim… Hatta oturur birlikte seyrederiz senin sevdiğin filmleri… Hem mısır patlakları hazırlar annen de bize… Göreceksin yapacağım bunları…

Ertelenmişlik nasıl bir DUYGUydu bilemiyorum babacığım, ama ertelemişliğin pişmanlığı yakıyor içimi bir bilsen…

Niyeyse, aklıma sünnet olduğun günkü ağlayışın geldi birden, annenin teselli etmek için ""ağlama kuzum"" demesi… Ben, ""erkekler ağlamaz"" demiştim, hatırlar mısın? Hakkını helal et oğlum, insan ne hissederse onu yaşamalıymış, bunu geç anladım. Bundan sonra ağlayacaksan doyasıya ağla, sevindiysen doyasıya gül, DUYGUlarına engel olamayacağım artık…

Hani sana hep anlatırdım ya, Yunus Aleyhisselam karanlık bir gecede denize düşmüş ve Allah’tan başka hiçbir umut kalmamıştı… Öyle işte, Allah’tan başka umut kalmayınca, çırpınışlar da bitiyormuş oğlum… Ben telaşlı değilim, sen yeter ki annene söyle, o da hakkını helal etsin… Yeri geldi üzdüm onu, neydiyse telaşım şu üç günlük dünyada… Söyle annen, eğer sağ çıkarsam söz, onu bir daha üzmeyeceğim… Bir de unutmadan söyleyeyim, hani hep ""sonra"" diye ertelediğim annenin o çok beğendiği küpeler var ya, çarşıda gidip gelirken baktığı… Aslında para biriktiriyordum gizliden gizliye, sürpriz yapacaktım… Biriktirmiştim de hatta ama vakit bulup alamadım bir türlü… Üzgünüm oğlum, her günün yarını var sandım... Ama sen erteleme, git al annenle o küpeleri… Erteledikçe değil, anı yaşayınca insan mutlu olurmuş, bunu geç anladım…

Sakın üzülme, eğer buradan çıkamazsam…

Üzülme oğlum, sana onurlu bir yaşam bırakıyorum…

Baban hiç çalmadı, harama el uzatmadı… Zordu geçim bunu inkâr edemem…

Söylemesem de okul masraflarınız ağır geliyordu, bunu annen de bilir, sor istersen…

Mesela, senin o çok istediğin sırt çantası vardı ya hani, üstünde çizgi film resimleri olan, adı neydi hatırlayamadım şimdi… Ben ""alalım"" dedim de, annen kulağıma fısıldamıştı, ""üç kuruş daha üstüne koysak, pantolon alırız, çocuğun pantolonları eskidi hep"" diye… Çaresizlik zordu oğlum, öbür çocuklara baktım çanta alıyorlardı, sana baktım gözlerime bakıyordun… Bir şey diyemedim bilmem fark ettin mi, ""gelin başka yere bakalım"" dedim sonra… Sen ardımdan gelirken, çok ağladı gözlerim ama belli etmedim… Hakkını helal et, ben seni çok sevdim… Ama babalığı beceremedim oğlum…

Helal et mesela, canın elma çekmişti yemekten önce, hatta bir ısırık almıştın… Bense ""önce yemek, sonra elma"" diye ısırdığın elmayı elinden almıştım… İnsan bu, unutuyor işte, unuttum sonra elmayı tekrar vermeyi o telaşla… Eğer canın hâlâ çekiyorsa, onu dolabın üstüne koydum, tabureyi koy da al… Annene söyle ""babam izin verdi, yiyebilirmişim"" de…

İnsan oksijensiz kalınca değil, erteledikleri hatırına düştükçe bunalıyormuş oğlum, bunu geç anladım…

Hakkını helal et...

 

Çığlık atma eğitimi çocukları korur mu?

"Kabahat Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Ayşenur İslam’da değil, ona, çocukların kendisini tacizden koruması için ""çığlık atma eğitimi"" verilmesinin ""pedagojik"" yanlış olduğunu söylemeyen danışmanlarında galiba…

Zira az çok ""pedagoji"" bilen bir kişi, çığlık atma eğitiminin olmayacağını da bilir.

Çığlık, ""öğrenilen"" bir davranış değil, içsel bir reflekstir, zorda kalan kişinin istemsizce ortaya koyduğu savunma durumlarından biridir.

Refleks davranışlar, öğrenilmez, o, ruhun bir halidir. Kişi, yaşamını tehlikede hissettiğinde önceden hiç de planlamadığı bir refleksle o tehditten kurtulmaya çalışır. Bu, bazen tekme atma, ısırma, yerden bir şey alıp vurma şeklinde olabileceği gibi, bazen de çığlık çığlığa bağırma şeklinde ortaya çıkabilir.

Çocuğun hangi olayda, nasıl bir savunma ile ""saldırıya"" girişeceğini önceden bilemeyiz.

""Yaşamda kalma çabası"" da diyeceğimiz bu durum, çocuğun ""mizacına"" ve tehdidin nasıl ""algılandığına"" göre değişir. Kimi çocuk böylesi bir durumda tepinir, vurur, ele avuca sığmazcasına çırpınır, kimi çocuk fırsatını kollar pire gibi oradan kaçıverir.

Çocuğa ""böyle olursa, şöyle yap"" diye eğitim vermek, onun kendi mizaç yapısından kaynaklanan ""doğal"" savunma mekanizmasını bozar. Çocuk, belki bu durumdan kurtulmak için zarar vericinin elini ısırıp kaçacakken, kendisine öğretilen ""çığlık atma"" işine odaklandığı için savunmasız kalabilir.

Aslında sorun, zorda kalan çocuğun ne yapacağını ""bilememesinden"" değil, doğal tepkisini ortaya koymaktan ""çekinmesinden"" ve kendisine zarar verileceğini ""hissetmemesinden"" kaynaklanmaktadır.

Yaptığımız çalışmalarda görüyoruz ki bazı çocuklar kendisine yönelik taciz girişiminin başlangıcını ""sevgi"" gibi algılıyor. Çocuktaki bu yanılgı, genellikle ""mahremiyet eğitiminin"" yetersizliğinden kaynaklanıyor.

Mahremiyet eğitimi, bir ""saygınlık"" eğitimidir. Çocuğun kendini bir hanımefendi gibi hissetmesi, bir beyefendi gibi algılamasının eğitimidir. Böylece çocuk, ""şapur şupur"" öpülüyor olmaktan değil, ancak izin alınarak kendi bedenine dokunulabileceğini bir yaşam tarzı olarak edinir.

Birçok büyükanne-baba var ki torunlarını daha küçük yaşta ""pipisi, poposu"" demeden öpüp sevmekten mutlu oluyorlar. Hâlbuki mahremiyet DUYGUsu gelişmesi için çocuğun mahrem yerlerine dokunularak sevilmez… Bu, çocuğun kişiliğine de saygısızlıktır.

Ya da birçok ebeveyni görüyoruz ki 7 yaşından büyük çocukların odalarına giriş çıkışta fütursuzca davranıyor, onların giyinip soyunmalarına aldırış etmeden yanlarında bulunabiliyorlar. Hâlbuki çocuk, mahremiyet sınırlarının nerede başlayıp bittiğini ebeveynin kendisine hissettirmesi ile edinir. Çocuğun ebeveyninden hissettiği bu saygınlık sınırını bir yabancı ihlal edecek olsa bunu tehdit olarak algılar, tepki verir. Ve eğer bir çocuk tepkiselliğini ortaya koyabilirse böylesi bir çocuk ile yetişkinler kolay kolay baş edemez.

Oyuncak mağazasına giren bir çocuk, orada çok istediği bir oyuncağı almayan anne babasına tepki için nasıl ki yerlere yatar, tepinir, baş edilemez bir hale gelir… Ve böylesi bir çocuğu o an kucağa almak, zorla bir yere götürmek neredeyse imkânsızsa, kendini tehdit altında hisseden bir çocuğun da kontrol altına alınması işte bu kadar zordur.

Zira çocuğun içsel yapısında kendini korumak üzere bir saldırganlık mekanizması vardır.

Bu mekanizmanın sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için çocuğun, küçüklükten itibaren ebeveyni tarafından korkutulmamış, sindirilmemiş, aşağılanıp ürkütülmemiş olması ve yeterli düzeyde mahremiyet eğitimi alması ile mümkündür. Tacize uğrayan çocukların birçoğu, o zor durumda ne yapacağını ""bilemedikleri"" için değil, ""savunma reflekslerini"" kullanamadıkları için kuş gibi teslim olmaktadırlar.

Bakan Ayşenur İslam, ""çığlık atmayı"" önerirken tabii ki samimi, ancak samimiyet çocuk eğitiminde yeterli değildir. Pedagojik bilgiden yoksun samimiyet, ""çocuğun iyiliği için onu döven"" öğretmenlerin, anne babaların bahanesi olmaktan öte hiçbir işe yaramaz.

Okuldan ve eğitimden soğumuş bir çocukla karşılaşmıştım. Neden okula gitmek istemediğini anlatırken, öğretmeninin, onun ödevini beğenmediğini, gözünün önünde yırttığını ve yırttığı kâğıtları da suratına attığını anlatmıştı. Bir başka çocuk, babasının onun bir yalanını yakaladığında boğazından nasıl da tutup duvara yapıştırdığını, nefessiz kaldığını ağlayarak anlatmıştı… Bir diğer çocuk, annesinin ani bağırtılarından çok korktuğunu söylerken henüz 6 yaşındaydı. Ve bu çocukların ortak özellikleri, mahremiyet eğitimindeki yetersizliklerinden dolayı başlarına gelen olayın bir taciz olduğunu dahi bilememeleri ve bu tacizden kurtulmak için savunma mekanizmalarını kullanmaktan korkmuş olmalarıydı.

Yazarın 12 Mayıs 2014 tarihli yazısıdır

Çocuk İnsanı iyi eder

"Orta yaşlarda bir çift boşanmak üzereyken yanıma geldi. Uzun uzun konuştuk. Evliliği neden beceremediklerini sordum.

Kadın, eşinin kendisini ihmal ettiğini düşünüyordu… Eve geç geldiğinden, geldikten sonra da ya televizyon ya da telefonla vakit geçirdiğinden yakınıyordu…

İçini döktü. Eşi, on yıllık evliliklerinde bir gün bile çiçek hediye etmemişti mesela kendisine… Kötü bir koca değildi belki, ama ""İlgisizliği tüketti beni"" dedi… Ağlarken ""Kendimi eşimin yanında değerli hissetmiyorum."" dedi…

Trajikti aslında, zira kişinin değeri, bir başkasının ona sunduğu kadar değil, kendinde hissettiği kadardı… Bunu bilmezlik, dinmek bilmez bir ihtiyacı oluştururdu insanda… Farkında değildi hanımefendi, bundandır ki eşine kızgındı…

Beyefendi ile konuştum. O tükenmişti. ""Daha ne yapayım bilemiyorum."" dedi, sustu…

""Eşimin isteklerine karşılık veremiyorum, bıktırdı sonunda, ben de kapattım kendimi galiba."" dedi…

Sordum: ""Ne istiyor ki eşiniz?""

""Sabah-akşam onu sevdiğimi söyleyeyim, çiçekler alıp sürprizler yapayım, akşam yemeğini loş ışıkta romantik ortamda yiyelim… Ne bileyim işte… Bunaldım hocam.""

Devam etti: ""Telefon ettiğinde cevap veremezsem akşama yüzünün asılıp düşeceğini çok iyi biliyorum… Bunlar geriyor beni… Ya da eve geldiğimde, yorgun argın bile olsam, onunla sohbet etmezsem birden sinirlice kalkıp yanımdan gidiyor… Daraldım artık…""

Biraz durdu, sonra devam etti: ""Ev işlerinde ondan bir beklentim de yok, ister ev dağınık olsun ister yer yerinden oynasın, yeter ki eşimin suratı asık olmasın, gülsün cıvıldasın… Çocuklarla da arası iyi değil, hep bir bağırtı çağırtı… Çocuklar incinmesin diye araya ben giriyorum hep… Bıktım artık…""

Aslında karşımda birbirini seven, fakat çocukluk döneminde giderilmemiş ihtiyaçlarının peşine şimdilerde düşmüş, DUYGUsal yoksunluklar içinde çırpınan iki yetişkin vardı… Giderildiği halde dindiremedikleri ihtiyaçlarının karmaşasını yaşıyorlardı…

Bazı ihtiyaçlar vardır ki çocukluk döneminde giderildiyse yetişkinlik dönemi ""dingin"" geçer...

Çocukluk döneminde giderilmemiş ihtiyaçlar, yetişkinlikte giderilse de dindirilemez…

Örneğin, baba yoksunluğu ile çocukluğunu geçirmiş bir kız çocuğu, yetişkin olduğunda eşi ile doyumsamakta zorluk çeker… İçinde inceden inceye bir derin ihtiyaç kendini hissettirir de hissettirir… Bu sızı, kimi zaman aslında eşinin ona bir çiçek aldığında dinecekmiş gibi yanılgıya düşürür, onun için kızar eşine, kimi zaman romantik bir ortamda mum ışığında yemek yemekle dinecek gibi gelir…

Hâlbuki çocukluk döneminde ""baba ihmali sızısı"" kolay dinmez…

Ya da anne yoksunluğunu yaşamış bir erkek çocuk da eşi ile doyumsamakta zorluk çeker… Böylesi erkekler eşinden gelecek sevgi gösterilerine kapalıdır, romantik teklifleri, cilveleşmeleri ""gereksizlik, yılışıklık"" gibi algılarlar… Eşi, kendisine erişmeye çalıştıkça, o, daha da kapanır, DUYGUlarını gizler, duyarsızlaştırır kendisini… Aslında bu tepki, eşine karşı değil, ""çok çabaladığı ve fakat bir türlü bağlanamadığı annesini, içinde yeniden duymamak için bir korunma çabasıdır…""

Anlattım bunları bu aileye… Sordular: ""Peki ne yapacağız, var mı bunun psikolojik bir çaresi?""

""Çocuk insanı iyi eder."" dedim… ""Nasıl?"" dediler, anlattım…

""Bırakın âlemi, dünyayı, her şeyi… Bir kuluçkaya yatar gibi çocuğunuzu bir iyi edici olarak alın koynunuza… Bırakın kendinizi onun iyi edici ruhuna, bağlanın… Çıkartın kendi gözlerinizi, onun çocuksu gözleri ile yaşama bakın… Çocuk olun yani… Zıp zıp zıplayabilecek kadar çocuk… Yaşamla ve kendinizle dalga geçecek kadar çocuk… Çok değil, 40 gün, çocuğunuzla aynı ruhu yaşarsanız, göreceksiniz, çocuk sizi iyi edecek."" dedim…

Ben hep gördüm ki çocuk, yetişkinin iyi edicisidir...

Yazarın 26 Mayıs 2014 tarihli yazısıdır

Canım Yanıyor

"Öğrencilik yıllarımda çocuğa karşı duyarlı bir hocamız, çocuğun DUYGU dünyasına ait ince ayrıntılardan bahsediyordu.

Çocuğun kalbinin çok küçük olduğunu söylemişti tebessüm ederek.

""İşte şu kadar"" diye iki parmağının aralığını gösterdi, güldü sonra.

""Küçük kalbi heyecanlandığında çok çırpınır çocuğun"" demişti.

""Yetişkinler yere düşünce güler ama çocuk düşünce ağlar"" dedi.

""Ağlayınca geçmez belki dizinin acısı ama annesi onun ağlama sesini duyup geldiğinde susar çocuk"" dedi, şefkatle tebessüm ederek.

""Karanlıktan korkar mesela çocuk"" dedi, ""Korktuğunda ileri yürüyemezler onlar. Anne diye kaçar hemen oradan.""

Sonra bir aralık durdu…

""Çocuk korkunca ağlar"" dedi. Gözleri doldu.

Sesi boğuklaştı…

Kendini toparlamak için birkaç adım attı, tekrar konuşmayı denedi, beceremedi…

Hafif öksürükle boğazını temizledi. ""Çocuk"" dedi, konuşamadı…

""Sonraki ders buluşalım arkadaşlar"" diyerek dersi bitirdi.

Koridorda hızlı hızlı yürürken ağlıyordu. Kimsenin umurunda değildi belki ama ben bakakaldım.

Fırsat bulduğum bir gün ""Neydi sizi o gün konuşamaz hâle getiren şey?"" diye sordum. ""Bilmem, birden DUYGUsallaştım, boş ver"" dedi.

Israr edince, anlatmaya başladı: ""O gün ben, çocuğun DUYGU dünyasının ince ayrıntılarından bahsederken ‘Çocuk korkunca ağlar’ demiştim. Aklıma Brezilya’daki çocuklar geldi. 1990’lı yıllarda Brezilya’da sokak çocukları artıyordu. Hükümet pedagojik yetersizdi, ne yapacağını da bilmiyordu. Çocuklar konusu hükümete itibar kaybettiriyordu. Sonra ne oldu bilinmez, Brezilya’da 3 binin üzerinde sokak çocuğu birden ortadan kayboldu. Sonradan bütün dünya öğrendi ki bu çocuklar başlarına kurşun sıkılarak öldürülmüştü. Başına silah dayanan bir çocuğun korkusu içime dokundu. Ağlamışlardır belki vurulurken. Çünkü çocuklar korktuklarında ağlarlar.""

İçim bir hoş oldu Brezilyalı çocukların hikâyesini dinlediğimde.

Yine içim bir tuhaf olmuştu Bosna savaşı anılarını okurken. Binayı askerler sarmış… Aşağı kattan yukarı doğru askerler kapıları kırarak içeri giriyor, evdeki herkesi kurşun yağmuruna tutuyorlardı… Üst katta annesi ile koltuğun arkasına saklanan bir çocuk, korkuyor ama ağlamıyordu. Silah sesleri yaklaştığında annesine döndü, sordu: ""Anne, askerler çocukların canı acımasın diye küçük kurşun sıkıyorlar değil mi?""

Bilmiyorum o çocuğun kurşun neresine gelmiş, canı yanmış mıdır ama benim canım o günden beri çok yanıyor.

Bir annenin, kendi çocuğunun kurşunlara hedef olması ihtimalinin çıldırtıcılığını içimde duyuyorum, canım yanıyor…

Diyarbakır’da çocukları kaçırılan bir annenin ""Benim çocuğum karanlıktan korkar, n’olur onu getirin!"" deyişini duyuyorum, canım yanıyor…

Ülkemde silahla kaçırılan çocuklara karşı devletin ""âcizliğini"" görüyorum, canım yanıyor…

Bütün bunlar olurken, ölü sessizliğine bürünmüş entelektüelleri, UNICEF’i, BM Çocuk Hakları İzleme Komitesi gibi kurumları harekete geçirmeyen yetkilileri düşünüyorum, canım yanıyor…

Bilemiyorum bizim ülkemizin çocukları mı acaba değersiz, herkes topu birbirine atıyor, kimse sesini gürce çıkarmıyor.

Şaşkınım… Bu ülkenin bir pedagogu olarak şaşkınım, çocuğu kaçırılmış anne babalar kadar şaşkınım…

Ben, ""Çocuğa kaşlarınızı dahi çatmanız onların DUYGU dünyasını zarara uğratır"" derken, artık kendimi bir uzaylı gibi hissediyor, belki de bu ülkeye fazlayım diye düşünüyorum. Canım yanıyor...

 

Karne ve Çocuklar

Eğitim, çocuk ile ebeveyn arasındaki bağları koparmamalı.

Bu satırları Indianapolis’ten yazıyorum.

Indianapolis, Amerika’da bir şehir. Yoğun Türkiye gündeminden sıyrılıp biraz nefes almak için geldiğim bu şehirde, aynı zamanda bir terapi eğitimi alıyorum: Bağlanma Terapisi.

Bağlanma konusuna Amerika’da verilen önemi gördüğümde, oldukça şaşırdım. Zira çok değil, bundan bir önceki nesil ebeveynler, çocuğu kendilerine bağlama değil, çocuktan bir an önce ayrılmayı marifet zannediyorlardı. Bireysel çocuk yetiştirme adına kurulmuş bu pedagojik yöntemin fikir babası da Amerika ve Avrupa idi.

Artık bugün bireysel yaşam tarzını benimsemiş çocukların ebeveynleri için büyük hayal kırıklığı olduğunu gözlemliyoruz.

Eğitimcimiz bayan Gloria, bir uzman olarak itirafta bulundu: “Biz, daha önceleri anne babalara ‘çocuklarınıza fazla yakın durmayın, onları kucağınıza almayın, uyurken yanınızda yatırmayın, aksi hâlde çocuğunuz size bağımlı olur’ diye telkinlerde bulunuyorduk. Ancak daha sonra yapılan bilimsel çalışmalar gösterdi ki bağımlılık kazanmasın diye ebeveyninden uzak tutulan çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite, agresiflik, tepkisellik ortaya çıkıyor.”

İşte bu sorunu fark eden “sosyal gelişmiş ülkeler” artık bireysel çocuk yetiştirmek yerine, güvenli bağlanmış çocuk yetiştirme üzerinde önemle duruyorlar.

Biz artık biliyoruz ki kişilik gelişiminin en özel halkasını çocuğun ebeveyni ile kurduğu “güvenli bağlanması” oluşturuyor. Bu öylesi güçlü bir halka ki varlığı kişiyi ruhen güçlü kılarken, yokluğu anormal davranışlara sebebiyet veriyor.

Eğitim sırasında videolar izledik.

Mesela, 2 yaşlarında bir çocuğun yeme sorunu vardı izlediğimiz videoların birinde. Annesinin onca ısrarına rağmen yemeği reddeden, yediği bir parça yemeği de dili ile dışarı iten bir çocuk. Aslında çocuk bu davranışı ile ağızındaki yemeği değil, kendisine bağ kuramayan anneyi reddediyordu. Amerikalı anne çaresizdi. Çocuğuna yeterince besin verilmezse, tıbbi yöntemlere başvurulabilirdi ki bu da anneyi oldukça üzerdi.

Sonunda bir uzman yardımı almak zorunda kaldı. Aldığı psikolojik destek sayesinde çocuğu ile “yeniden bağlanmaya” başladı. Çocuğu ile yeniden bağlanan bu anne, hem kendisi doyasıya annelik DUYGUlarını yaşamaya başladı hem de çocuğu artık yemekleri reddetmeyi bıraktı.

Peki, bir annenin çocuğuna bağlanamamasının en temel sebebi nedir diye baktığımızda, ilk karşımıza çıkan şeyin o annenin de kendi çocukluk döneminde annesine bağlanamamış olduğunu görüyoruz. Kendi annesinden baskı, zorlama, aşağılama, suçlama, mahcup etme gibi davranışlar gören kız çocuklarının büyüyüp yetişkin olduklarında, kendi çocuklarına bağlanmakta sorun yaşadıklarını görüyoruz.

İkinci sebep ise ebeveynin “iyi çocuk yetiştirme” kaygısı, özellikle eğitimde…

Çocuk, dersini yapmadıkça çatılan kaşlarla, konu komşuda biraz yaramazlık yaptığında etinin çimdiklenmesi ile, odasını toplamadı diye bağırış çağrış ile yetiştiriliyorsa, böylesi bir çocuktan ebeveynine güvenli bağlanmasını beklemek çok da akıllıca bir bekleyiş değildir.

Bütün bunları neden söylüyorum? Çünkü bu hafta karne haftası ve tam da bu hafta çocuk kalplerinin en çok kırıldığı hafta…

Düşük notların sadece çocuğa mal edildiği bir ülkede yaşıyoruz.

Hâlbuki karne notları sadece çocuğa ait değildir. O notların içerisinde öğretmenin öğretmenlik yeteneği de var, ebeveyninin çocuğu ile ne kadar ilgilendiğinin sonucu da var. Akıllı bir ebeveyn çocuğu ile bağlanmalarına zarar verebilecek karneyi çok da önemsemez.

Önemseyeceği şey, çocuğunun ruh sağlığıdır.

Yazarın 16 Haziran 2014 tarihli yazısıdır.

“İçimde engel olamadığım bir şiddet isteği var”

Yaşamda karşılaşılan olaylar, kişinin taşıyabileceğinden daha ağır bir yüke dönüştüğünde, ruh kendine has otomatik bir koruyucu sistemi devreye sokar.

DUYGUlar, kilitlenir…

Hisler kapanır…

Zihin, algı gücünü düşürür…

Bu sayede insan, istemsiz ve bilinçaltı bir reaksiyonla “ruhunu korur…”

Bu durumdaki kişi, büründüğü koruyucu zırh ile alacağı darbelere karşı daha korunaklı olmasını anlık hissizleşmesine, duyarsızlaşmasına, yaşadığı olaylara yorum getiremeyecek derecede zihinsel algısının düşmesine borçludur.

Örneğin, çocuğuna araba çarptığını gören bir annenin, DUYGU dünyası birden kilitlenir. Herkes bir telaş içinde sağa sola koşturur, bağırır-çağırırken, o, o an, öylece kalakalır. Halk tabiri ile “şok” geçirir. Bu hal, o annenin, ruhsal koruyucu mekanizmasının ani bir atak ile deveye girmesinin sonucudur.

İşte buna “travma” diyoruz…

Travma, kişinin başa çıkabilme yeteneğini aşan olaylar karşısında, ruhsal kilitlenmişlik halidir, geçici bir şok durumudur.

Her ne kadar geçici olsa da, yaşanan travmatik olaydan sonra kişi, önceki yaşamına kolay dönemez. Buna da, “Travma Sonrası Stres Bozukluğu” diyoruz.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu vaktinde tedavi edilmezse, ilerleyen yıllarda birtakım ruhsal rahatsızlıklara, davranış sapmalarına yol açar.

Çok sevdiği bir öğretmeninden dayak yiyen bir çocuktan tutun, karanlık sokakta önü kesilen bir kadının yaşadığı ürküntüye kadar farklı olaylar travmalara sebep olabilir.

Çoğu defa böylesi travmatik hatıralar, kişide “gece korkularına, sebebi bilinmeyen huzursuzluklara, dipten gelen bir panik haline, ağlama nöbetlerine” yol açar.

Böylesi kişiler, travmadan arta kalan bunaltıcı huzursuzluklarını önce en yakınlarına, eş ve çocuklarına, daha sonra sosyal çevresine yönlendirirler ki, bu da bir “savunma” çabasıdır aslında.

Vietnam savaşına katılan askerlerin Travma Sonrası Stres Bozukluğu üzerine çalışmalar yapan Amerikalı Psikiyatr Dr. John Grove, böylesi kişilerin, sürekli bir “alarm” halinde olduklarını, yaşadıkları güven kaybından dolayı tedirgin bir ruh hali ile “savunmacı” yaşam sürdüklerini ifade etmiştir. Tedavi edilmeyenlerin yüzde 80’i ise, yaşadıkları olayları tekrar tekrar hatırlamamak için madde bağımlısı olduklarını rapor etmiştir.

Yine, yapılan röportajlarda, bu durumda olan kişiler kendi DUYGU durumlarını, “İçimde engel olamadığım bir şiddet isteği var” diye tarif etmektedirler.

Ülkemiz, onurlu bir davranış sergileyerek, komşu ülkelerden gelen savaş mağdurlarına kucak açtı. Suriye’den, Irak’tan, İŞİD’den kaçanlar artık bizlerle birlikte yaşamaya başladılar. Komşumuz oldular. Sokakta çocuklarımızın oyun arkadaşı.

Ancak unutmamak gerek ki, komşularımız travmatik geçmişe sahipler. Onlara sadece ekmek, su ve deterjan temin etmek yetmez. Asıl ihtiyacı olan şey, sosyal yaşama yeniden entegre olmaları için psikolojik destektir. Bu insanlık borcumuzdur.

Yaşadıkları travmalar öyle yenilir yutulur cinsten de değil onların.

Onlar, gökten ne zaman düşeceği belli olmayan bombaların gerginliğini iliklerine kadar hissetmiş insanlar… Onlar, ağzına kurşun sıkılarak öldürülen komşularının hayatta kalma yalvarışlarını kulakları ile işitmiş insanlar…  Onlar, karısı ve kızını İŞİD’e kaptırıp yaşadıklarına bin pişman olarak ülkemize gelmiş insanlar…

Artık milyonları bulan ve ülkemizin her yerinde komşuluk ilişkileri başlattığımız bu kişilere, yaşadıkları travmalardan kurtulmaları için psikolojik destek sunulmaz ise, korkarım ki, bir süre sonra, kurbanının kimlerin olacağı belli olmayan ve hiç görmediğimiz türden cinnet olaylarının şahidi olacağız.

Yazarın 01 Eylül 2014 tarihli yazısıdır

Sabah kahvaltıları ve akşam yemekleri

Bir kafeterya işletmecisi dostum ile sohbet ediyorduk. “İşler nasıl?” diye sordum. Tebessüm etti, “Aile içinde sorunlar arttıkça, bizim işler iyiye gider.” dedi.

Şaşırdım. “Nasıl yani?” dedim.

“Bizim en bereketli saatlerimiz, sabah 7 ile 9 arasıdır. Bu saatlerde kazandın kazandın, sonra akşama kadar tek tük uğraşır durursun müşteri ile.” dedi.

“İyi de bunun aile içi sorunlarla ne ilgisi var?” diye sordum.

“Hocam, ailesinde sabah kahvaltısı olmayanların ilk uğrak yeri kafeterya ve pastanelerdir.” dedi ve devam etti: “Sabah işe gidenler, okul için evden çıkanlar sabah kahvaltı yapmamışlarsa önce pastanelere uğrar, bir-iki poğaça, sandviç alır, yollarına öyle devam ederler. Ama aile içinde bir düzen varsa, sabah uğramaları azalır.”

Hiç böyle düşünmemiştim…

Benim şaşkınlığım artarken o konuşmaya devam etti: “Ha, aile içinde iyi bir iletişim, keyifli bir yaşam varsa, bu sefer de akşam saatlerinde dolar buraları. İnsanlar sevdikleriyle, eşi, çocukları ile gelirler otururlar. Ancak bu bize çok kazandırmaz. Çünkü buraya keyifli gelenler, birbirleri ile sohbet etmekten yiyip içmeyi unuturlar. Yediklerine değil, birbirlerine odaklanırlar. Bir bardak limonata ve bir dilim kek ile saatlerce sohbet ederler. Ne yalan söyleyeyim, para kazanamasak da, insanları böyle keyifli görmek benim çok hoşuma gidiyor.”

Bir toplumda aile mutluluk düzeyinin ölçülmesi için pastane kullanım alışkanlığına bakılabileceği hiç aklıma gelmezdi.

Evet, doğru bir gözlem.

Zira aileyi aile yapan en temel iki etkenden biridir sabah kahvaltıları. Bir diğeri de akşam yemekleridir.

Sabah kahvaltısı aile içi “düzenin”,  akşam yemeği “aidiyet bilincinin” göstergesidir.

Eğer bir aile içinde DUYGUsal tükenmişlik yaşanıyor, günlük yaşam döngüsü bozuluyorsa ilk aksayan yer sabah kahvaltılarıdır.

Gece geç saatlere kadar oturmalar, uzun uzun televizyon seyretmeler, bitmek bilmez internet gezintileri günlük yaşam döngüsünü aksatır. Hâlbuki bir anne babanın, eşine ve çocuğuna yetebilmesi için istirahat etmiş bir vücuda ihtiyacı vardır. Fiziksel olarak dinlenememiş bir baba çocuğuna tahammülsüz olur. Yeterince istirahat edememiş bir anne çocuğunun ihtiyaçlarını “vaktinde ve yeterince” karşılamakta zorluk çeker.

Sabah kahvaltı yapmadan çocuğun okula, eşin işe gitmesi, kişiyi hırçınlaştırır, öğrenme kalitesini düşürür, DUYGUsal bağları zayıflatır…

Hâlbuki sabahın ilk saatlerinde ailecek bir masada oturmak, ilk dakikaları birlikte geçirmek… Birbirleri ile vedalaşırken, akşam yeniden buluşma temennisinde bulunmak, aile bağlarını kuvvetlendirir. Günün kaliteli geçmesine neden olur.

Kahvaltılar aile içindeki “düzenin” ele vericisi olduğu gibi, akşam yemekleri de aile üyelerinin birbirlerine “bağlılıklarının”, aidiyet DUYGUlarının habercisidir.

Pedagojide akşam yemekleri bir karın doyurma eylemi değil, aile üyelerinin birbirleri ile DUYGUsal bağlarını kuvvetlendirdiği fırsat zamanlarıdır. Bundandır ki akşam yemekleri “ye de hemen kalk” denilerek geçiştirilebilecek bir iş değil, dakikalar süren, sohbet edilen, günün özetinin çıkartıldığı, bir sohbet saatidir.

Eğer bir ebeveyn, aile yaşam kalitesini artırmak, daha keyifli bir aile ortamı oluşturmak istiyorsa, sabah kahvaltıları ve akşam yemeklerini düzene koymakla işe başlamalıdır.

Yoksa güne poğaça kuyruğunda başlamak, hiç de iyi bir başlangıç değildir.
 

Sızıyı kaybetmeyecek kadar acıya temas

Psikolojik güçlülüğün en belirgin özelliği, “Zıt DUYGUları aynı anda taşıyabilmektir.”

Mutluluk anında alınan can sıkıcı habere rağmen, kişi dudaklarındaki tebessümü koruyabildiği kadar güçlü, gücünü bu iki zıt DUYGUdan birini bastırmaya çalışmadığı kadar da duyarlıdır…

Zayıflar, zıt DUYGUları taşıyamazlar…

Onlar, DUYGUlarını birbirlerine bulaştırır, yaşam enerjilerini dengeleyemezler…

Çatışırlar, kendileri ve kendilerini sevenler ile…

Böylesi kişiler “an”ı yaşayamazlar…

Ondandır ki kişi, ancak DUYGUlarının gücü kadar “yeni durumsal değişikliklere” kapı aralamalıdır…

Katıldığım bir programda, öğretmen bir anne ile karşılaştık…

“Ben de sizi arıyordum hocam.” dedi. “Son günlerde 5 yaşındaki kızımla aramız hiç iyi değil. Ona karşı tepkiselleştiğimi fark ediyorum. Onun küçük, çocuksu hatalarına karşı tahammülsüzleştim. Kızıyor, azarlıyorum. Sonra pişman olup özür diliyorum ama çocuk da şaşkına döndü.” diye kendini şikâyet etti…

“Yaşadığınız bir örneği paylaşır mısınız” diye sordum…

“Dün mesela” dedi, “Oturuyordum, yanıma geldi, başladı konuşmaya… ‘Anne bi şey dicem… Anne bi şey diycem’ diye. Yılışıkça bana dokunmaya başladı… Rahatsız oldum… Ayağa kalktım, diğer koltuğa geçtim… O da peşimden geldi, yeniden ‘anne’ derken birden patladım. ‘Ne var ya! Anne, anne… Ne diyeceksen desene!’ diye azarladım… Kızım şaşırdı… Gözlerime bakakaldı… Duraksadı... Sanırım korktu, ağlamaklı oldu, sarılmak istedi. Ben ‘offf’ diye ittim, onu orada bırakıp mutfağa geçtim… Mutfakta yarım kalan işler vardı, biraz onlarla oyalandım. Salona geldiğimde yere yatmış, öylece uyuyakalmış… İçim acıdı… Kucağıma aldım, kokladım, öptüm, sarıldım, ağladım…”

Gözleri doldu…

-“Hocam bana ne oluyor? Ben böyle değildim.”

Aklıma o sırada geldi de sordum: “Son günlerde çok televizyon seyrediyor musunuz?”

-“Nasıl seyretmeyeyim ki… Her yerde bir dert var… Suriyelilerin dramı yürek yakıyor… Çocuklar perperişan… Çadırlarda kalıyorlar, kış geldi, yiyecek ekmekleri yok çoğunun… Hele ki bazıları var, yalın ayak, kir, pas içinde sokakta oynuyorlar, insan olan dayanamaz onların acısına…”

“İnsan olan dayanamazsa, siz nasıl dayanacaksınız?” dedim…

Sustu…

Sonra: “Nasıl yani… Gözlerimi mi kapatayım? Gözlerimi kapatsam gerçek değişmiyor ki… Onlar yine de acı çekiyorlar… Hem görmezden gelsem, içimde suçluluk hissederim…”

“Eğer DUYGUsal olarak güçlü iseniz diyecek bir şeyim yok… Ancak böyle bir güçlülüğe sahip değilseniz, aldığınız her olumsuz haber, seyrettiğiniz her can sıkıcı gelişme, kendinize yaşattığınız her bir acı, sizin asli göreviniz olan anneliğinize zarar verir… Önceliklerinizi karıştırmayın… İnsanların acısını duymak, onlara yardım için çaba harcamak ayrı bir şey, DUYGUsal dengenizi bozup kendinizi annelik yapamaz hâle getirmeniz ayrı… Kişi ancak DUYGUlarının gücü kadar ‘yeni durumsal değişikliklere’ kapı aralamalıdır…” dedim…

Durdu… Düşündü… “Tamam” dedi…

Bir süre sonra, yeniden karşılaştık kendisi ile…

“Nasılsınız?” dedim… Tebessüm etti. “Sızıyı kaybetmeyecek kadar acıyla, sevgimi kaybetmeyecek kadar kızımla temastayım…” dedi…

Bugün bayram ve ne çok acı var…

Acıyı yaşarken, bayram sevincinin çocuklardan esirgenmemesi dileğimle…

Bayramınızı tebrik ederim...

Yazarın 06 Ekim 2014 tarihli yazısıdır.

Ergenlik dönemi problem dönemi midir?

Amerikalı psikolog James Masterson  yıkıcı ergen davranışları üzerine yaptığı 40 yılı aşan çalışmalarda enteresan bir sonuca vardı, problemler ortadan kalktıkça ergenler psikolojik olarak iyi olmak yerine depresyona giriyorlardı.

Normal şartlar altında kişinin problemleri arttıkça depresyona girmesi gerekirken, ergenlerde durum bunun tam tersi oluyordu.

Araştırmalar derinleştikçe, ergenlerle ilgili yeni bulgular elde edildi.

Buna göre, ergenlik döneminin bir problem dönemi olmadığı, aksine, bir arınma ve ruhsal temizlenme dönemi olduğu ortaya çıkıyordu...

Bir başka deyişle, çocukluk yıllarında yaşanan ‘olumsuz birikintiler’ ergenlik dönemi ile dışa vuruluyor, böylece sanki ruhsal bir temizlik gerçekleşiyordu... Bu, denizin yüzeyindeki çöplerin güçlü dalgalarla kıyıya vurması, denizin arınması gibi bir şeydi... Böylesi bir boşalma gerçekleşemezse içerideki birikintiler depresyona sebep oluyordu...

Ergenlik döneminin yıkıcılığı ruhsal bir arınmayı gerçekleştiriyorsa, çocuğun bu yıkıcılığına razı mı olmak gerekir?

Aslında hayır... Ergen yıkıcılığı, olumlu yöne kanalize edildiğinde yıkıcılıktaki güç kadar bir enerji, yapıcılıkta da aynı ruhsal rahatlamayı beraberinde getiriyordu.

17 yaşındaki oğlu ile sorunları olan bir baba telefon etmişti. Öfke dolu bir sesle ‘Hocam bu çocuk yedi bitirdi beni, Allah rızası için bize yardım edin’ dedi. ‘Sorun nedir?’ diye sorduğumda “Bizimle çatışmak için elinden geleni yapıyor. Sanki bizden laf işitmek için ne dersek tersini yapıyor, ne yapacağımızı şaşırdık artık.” dedi.

Aslında, doğru gözlemlerdi bunlar.

Çocukluk döneminde sorunlar yaşamış olan ergenler, farkında olmadan çatışacak yer arar, sorumluluklarını yerine getiremez ki, ikaz edilsin, sorunlar çıksın, bağırılıp çağırılsın, kızılıp kavga edilsin ve sonunda bir ağlama ile ruhsal rahatlama gerçekleşsin... Ergenler bunu bilinçli olarak değil, içsel bir yönelişle gerçekleştirir, kasıt yoktur yani...

Bu babaya, “Çocuğunuzla ata binin” dedim... Şaşırdı... “Sorun sizin düşündüğünüz kadar basit değil. Ata binmekle çözülmez.” dedi. “Siz benim dediğimi yapın, ata bindikten sonra da gidin bir kafeteryada çay için, sohbet edin oğlunuzla.” dedim...

Aradan bir süre geçtikten sonra aynı kişi bir kere daha aradı. “Nasıl durumunuz?” diye sordum. “Hocam, hakkınızı helal edin. Sizinle telefonda görüştüğümde, beni anlamadığınızı düşündüm. Sorunumuz o kadar büyükken, siz ‘ata binin’ diye tavsiyede bulununca beni anlamadığınızı düşündüm. Ama yine de söylediğinizi yaptım, oğlumla birkaç haftadır ata biniyoruz, çıkışta da kafeteryaya gidip çay kahve içiyoruz... Hayret içindeyim, çocuğumla hiç olmadığım kadar yakınlaştık, o da mutlu ben de... Ne çatışmalarımız kaldı, ne de krizler...” dedi.

Aslında, bu genç delikanlı, geçmiş yıllarda biriktirdiği olumsuz DUYGUları dışa vuracak bir kanal bulamadığı için aile içinde çatışmalarla kendini rahatlatmaya çalışıyordu. Bu baba ise içsel bu olumsuzlukları, keyifli ortamlara yönelterek boşaltmış, spor yaparak, spordan sonra çay kahve içip oğlu ile DUYGUsal yakınlaşma sağlamıştı.

Ebeveynler, ergen çocukları ile yaşadıkları çatışmaları abartmamalı, korkmamalıdır. Bu çatışmalarla çocuğun DUYGUsal boşalmalar yaşadığı bilinmelidir. Eğer bir çatışmasızlık isteniyorsa, ergeni, sanata ve spora yönlendirmelidir.

Ergenlerle girilen çatışmalar çözümsüzdür, bugüne kadar, hiçbir anne babanın bu çatışmalardan sonuç aldığını görmedim...

Yazarın 13 Ekim 2014 tarihli yazısıdır

Aşağılamanın hazzı

Önceki gün elektronik postama bir mesaj gelmiş, “Hocam şu videoyu izler misiniz?” diye de not düşülmüş.

Özel televizyonda yayımlanan bir yarışma programından 5 dakikalık kesit gönderilmiş.

Evimizde televizyon olmadığı için, bu türlü programları izlemeyeli yıllar olmuştu.

Biraz izleyeyim dedim… Açtım, azıcık baktım, neye uğradığımı şaşırdım.

Görüntüde, 25 yaşında bir genç kız ile 35 yaşındaki jüri üyesinin arasında geçen diyaloglar var.

Aslında diyalog miyalog yok, “aşağılamanın hazzını” yaşayan bir erkek ile “aşağılanmanın bunalımına” düşmemek için çırpınan bir genç kızın var olma mücadelesi var.

Jüri üyesi, yarışmacının giydiği kıyafeti aşağılıyor, kız DUYGUsallaşıp ağlıyor. Ama ağlaması kâr etmiyor, aşağılayıcı, bu sefer de kızın ağlamasını aşağılıyor. Duyarsızca, hissizce…

Eğer ülkemiz televizyonlarında böylesi programlar yayımlanıyor ve bu programlar gayet güzel reytingler de alıyorsa, kimse kusura bakmasın ama ne toplumsal şiddetin artmasından ne de okullarda çocukların birbirini ezmesinden, aşağılamasından kimsenin rahatsız olmaması gerekir.

Zira aşağılayıcının aldığı hazzı gören, hisseden çocuk bir süre sonra kendisi de aşağılayıcılık eğilimine girer. O da arkadaşını aşağılar, ezer, dalgaya alır …

Ve maalesef aşağılayıcılığın “yanıltıcı üstünlüğü” çocuklar için oldukça caziptir.

Bütün kişilik bozukluklarının sinsi bir köşesinde “aşağılanmışlık” öykülerini bulabilirsiniz.

Narsisler, aşağılanmış kişilerdir örneğin. Çocukluk çağında, ezilmiş, küçük düşürülmüş, değersizleştirilmiş kişilerin, “duyarsızca var olma mücadelesinin” yetişkinlik yıllarındaki karşılığıdır narsisizm.

Ya da DUYGUsal yoğunluk yaşayamayan, sosyal aktivitelerden kaçınan, arkadaşlık kurmakta isteksiz davranan, topluma karşı yabancılaşmış “şizoid kişilik bozukluğu” olanların çocukluk öykülerini dinlediğinizde, bir aşağılanmışlık acısını bulacaksınızdır derinlerde…

Ve her aşağılananın bir aşağılayıcısı vardır. Ne acıdır ki bu kimi zaman kişinin kendi anne babası, kimi zaman öğretmeni, kimi zaman okul arkadaşıdır ve her aşağılayıcının bahanesi “senin iyiliğin için”dir.

Aşağılayıcılık bulaşıcıdır. Aşağılanmışlar, aşağılanmanın acısını, başkalarını aşağılayabildiği kadar dindirebildiklerini fark ettiklerinde, aşağılamanın hazzını da fark edeceklerdir bir süre sonra…

Bir topluma kastedecekseniz, tankla topla saldırmanıza gerek yok, o toplumda “aşağılamanın hazzının nasıl bir üstünlük DUYGUsu oluşturduğunu hissettirmeniz” nesiller boyu o toplumun acı içinde kıvranması için yeterlidir.

Göreceksiniz o zaman, öğretmen, ödevini yapmayan öğrencisine, “geri zekâlı seni” derken acı duymayacak… Bir anne kendisine seslenen çocuğuna, “Ne var be!” derken içi yanmayacak… Veya bir yarışma programında kıyafeti yüzünden aşağılanan kızı izleyenler, o ağlamalardan keyif alacaktır.

Hem kendinize, hem çocuklarınıza bir iyilik yapacaksanız, aşağılayıcılardan ve aşağılamanın hazzını yaşayanlardan korunun.

Ve maalesef tecrübelerimiz gösteriyor ki, aşağılanan çocukların ilk aşağıladıkları kişiler, önce kendi kardeşleri ve ardından da anne babaları oluyor, üzgünüm!

Yazarın 20 Ekim 2014 tarihli yazısıdır.

Mahremiyet eğitimi, hislerin eğitimidir

Anne babaları gözlemlediğimde, birçoğunun, “mahremiyet eğitimi” konusunda ciddi bir yanılgı içinde olduğunu fark ediyorum.

Mahremiyet eğitiminin (özellikle kız çocuklarının) engellenmesi, sosyal yaşamdan tecrit edilmesi, daha anaokulundan itibaren erkek çocuklardan ayırt edilmesi olduğu zannediliyor.

Çocuğu yoğun DUYGUsal denetimler altında tutmak, ona hâkim bir suçluluk DUYGUsu edindirmek ve onun “değersizlik hissi içinde çekingen davranışlar sergilemesi” marifet kabul ediliyor.

Hâlbuki mahremiyet eğitimi, çocuğa “utanç DUYGUsu ile çekingenlik kazandırmak değil”, insan olmaktan kaynaklanan değerlilik DUYGUsu ile kendi hislerini yönetebilecek bir güce eriştirme eğitimidir.

Mahremiyet eğitimi, çocuğun DUYGUlarını denetleme eğitimi değil, ona kendi DUYGUlarını denetleyebilecek yeteneği kazandırma eğitimidir…

Maalesef, DUYGUları ebeveyn denetiminde olan çocuklar, bir gün kavuşacakları özgür ortamda kendileri ile baş etmekte zorluk çekiyorlar.

Bundandır ki, mahremiyet eğitimi, başkasının değil, çocuğun kendi hislerini yönetebilecek yeteneğe erişmesinin “süreç rehberliğidir.”

Daha da ötesinde, mahremiyet eğitimi, ruh ile bedenin bütünleştirilmesi eğitimi, “ruhun bedende canlandırılması” eğitimidir. Davranışların incelmesi, ruhun diri diri davranışlarda kendini görünür kılması eğitimidir…

Ruh, bedende görünür hâle gelmeye başladığında, ortaya “zarafet” çıkar. Zarafet, ruhun kaygısızca bedene tutunup onu bir bütün hâlinde hareket ettirmesidir.

Zarafetin insan ilişkilerine yansımasına “nezaket” denir.

Nezaket sahibi bir kişinin duruşu başka, yürüyüşü başka, sesi başka, tebessümü başkadır. Davranışlar doğal bir “estetik” içindedir. Bedenin her bir parçası, birbiri ile “ruhsal uyum” taşır, dudak tebessüm ederken yanaklar hafifçe kıpırdar, yanaklar kıpırdarken gözler ışıldar, gözler ışıldarken kaşlar aynı ruhun tesiri ile kendince bir kıvama girer  ve bütün bunlar akıl ile değil, hislerin bedene fıtrî yansıması ile olur.

Çocukluk çağında DUYGUlarının denetimlerini “utanç” içinde ebeveynlerine kaptıran kişilerde ise, “ruh-beden uygumu” kaybolur. Ruh, bedende görünmez olur. Görünen kısım kaygılı bir fiziktir. Böylesi kişilerin simaları hissiz, dudakları “kaygılı gergin”, suratları asık, bedenleri kasılmış, omuzları kalkıktır.

Bu duruş, erkek çocuklarında “karizmatik” gibi algılansa da, işin aslı, “aşağılanmışlığın kasıntısından” başka bir şey değildir.

Kız çocuklarında durum daha trajiktir…

Kız çocuğuna has parmak hareketleri, el ve kol duruşları gitmiş, yerine erkek kaslarının kaba hareketliliği gelmiştir. Ses, yumuşaklığını kaybetmiş, buyurucu bir sertliğe dönüşmüştür. Ruh, bedende kendini cıvıl cıvıl var etmek yerine, hissizleşmeyi, DUYGUlarının üzerini örtüp ölmeyi tercih etmiştir.

Hislerin bedeni terk etmesi, insanın yaşamdan el çekmesinden başka bir şey değildir.

Yazarın 03 Kasım 2014 tarihli yazısıdır

Çocuğu öperken neden izin almak gerekir

Katıldığım söyleşi programlarından birinde “Özellikle 6 yaşından büyük çocuklarınızı öperken izin alın.” demiştim...

Programın sonunda bir beyefendi yanıma gelerek şunu söylemişti: “Hocam, kusura bakmayın ama eğer pedagoji, kendi kızımı öperken izin almamı tavsiye ediyorsa, ben, böylesi pedagojiyi-medagojiyi kaldırır çöpe atarım. O benim kızım yahu! Neyin iznini alacağım! Sarılırım da, öperim de, koklarım da, kime ne?”

Bu baba eğitimsiz biri de değildi ama pedagojik bir ayrıntıyı gözden kaçırıyordu. O ayrıntı, çocuğun kişilik gelişiminde aura oluşum süreci idi.

Aura, “sınır” demektir. Çocuğun kişilik sınırlarını “hissedebilmesi”, başkalarının sınırlarını “fark edebilmesi” eğitimidir.

Bu eğitim, çocuğun etrafında yaklaşık 45 santimetrelik bir mesafeyi kaplayan “ruhsal emniyet alanının” kazandırılmasını içerir.

Bu alan, çocukta “kişiliğin saygınlık sınırıdır.” Kim ki bu çizgiyi izinsiz olarak ihlal ederse, çocuğun rahatsız olması ve “kendini korumaya çalışması sınırıdır.”

“DUYGUlarını ve bedenini” zarar vericilerden uzak tutabilmesi için “mahremiyet hissi sınırıdır.”

Bu sınır kendiliğinden oluşmaz, aile içinde çocuğa saygın davranışlar ile yaklaşırken adım adım gelişir…

Ebeveynin, belli bir mesafede durması, çocuğun göz hizasına kadar eğilip tebessüm ederek “Seni öpebilir miyim?” diye seslenmesi, “Ben bu çocuğun babasıyım, istediğim gibi sarılırım, öperim” ile ilgili değil, çocuğa “mahremiyet hissi sınırını” fark ettirebilmek için gerekli olan pratik bir uygulamadır.

Kendisine hoyratça yaklaşılan, “Hayır git, istemiyorum, öpme…” diye tepki gösterdiği hâlde “sevecen bir zorbalıkla” bedeni esir alınan, çaresizlik yaşatılan çocuklarda “kişilik sınırları” oluşmadığı gibi, mahremiyet eğitiminin de zarara uğradığını gözlemliyoruz.

Aile içinde bu saygınlığı hissetmiş çocukların ise kendi “korunaklı sınırlarını” bildikleri gibi, başkalarının sınırlarına da saygın davrandıklarını görüyoruz.

Böylesi çocuklar, markette sıra beklerken öndeki kişiye yapışmadan durur. Asansöre binip inerken kendinden öncekini bekler. Arkadaşının kalemini kullanırken izin alır. Gerektiği zamanlarda “tepkisel ve saldırgan olmadan” hakkını düzgün cümlelerle sorgulayabilir.

Çocukluk döneminde kişilik sınırları oluşmuş yetişkinlerin, konuşurken muhatabının sözünü kesmediğini, onun düşüncelerini ifade etmesi için fırsat oluşturduğunu, karşısındakini dinlerken “kendi kişilik sınırları içinde sakince kalabildiğini” görüyoruz.

Okullarda görülen “akran zorbalığının” temel nedeni aurasızlıktır.

Zorba davranışlar sergileyen çocukların, kendi kişilik sınırlarının oluşmadığını ve başkalarının bir sınırı olabileceğini de fark etmediğini gözlemliyoruz.

Böylesi bir çocuk, teneffüste, koridorda kendi hâlinde yürüyen küçük bir çocuğun başına “pat” diye vurabilir…  Arkadaşının çantasından izinsiz eşya alıp dilediği gibi kullanabilir… Bir kız çocuğunu rahatsız etmekten rahatsızlık duymayabilir…

Çocuğa saygılı davranmak, gerektiğinde “seni öpebilir miyim?” diye izin almak, onda “değerlilik hissini” oluşturur. Bütün anormal davranışların kökeninde “değersizlik hissinin” yattığı da bir gerçektir.

Yazarın 10 Kasım 2014 tarihli yazısıdır

Kalıcı öğrenme nasıl gerçekleşir? (1)

Çocuk davranışlarını gözlemlediğimizde ilginç sonuçlara erişiyoruz. Özellikle kullandıkları savunma mekanizmaları yetişkinlerden çok daha farklı.

Örneğin, çocuk zihninin savunması yoktur. Onlarda yoğun bir “ben savunması” vardır.

Henüz yetişkinliğe erişmemiş bir çocuğa, “Kızım galiba sen geri zekâlısın” deseniz, çocuk kendinden şüphelenir, kendinin gerçekten öyle olduğunu zanneder. Zihin, henüz zarar verici kişilerin kullandıkları ifadelerin gerçek anlamını kavrayabilecek yeteneğe sahip olmadığından, DUYGUları çarçabuk etki altında kalır çocuğun.

Hâlbuki aynı sözü bir yetişkine söylediğinizde “geri zekalı” olduğundan şüphelenmez, bu sözün asıl amacının kendisini ezmek, incitmek, acı vermek, hatta, sinsice bir yöne yönlendirmek amacını taşıdığını fark edebilir.

Çocuk zihninin bu korunaksız yapısı, yaşadığı her olayın, onun, direkt DUYGU dünyasına inebileceği anlamına gelir ki işte çocuk ruhunun bu ince yapısı, yetişkinlerden daha farklı bir savunma sistemini devreye sokar.

Çocuk benliğinin kendini korumak için başvurduğu etkin yol, “algıyı düşürmektir.” Bir başka deyişle dış dünya ile ilgiyi azaltmaktır. Bunun en etkin yolu ise hızlanmaktır. Çocuk hızlandığı kadar dışarıdan gelen sinyalleri daha az algılayacak, azalan algı onun daha az acı duymasını sağlayacaktır. Böylece çocuk ne kadar hızlanırsa, acıyı duyumsayacak zamanı o kadar azalır… Ve DUYGUsal olarak rahatlar...

Yapılan bilimsel çalışmalar gösteriyor ki şiddete maruz kalan çocuklar daha çok hareketleniyor, anlamsız hareketler yapıyor, koşuyor, dil çıkartıyor, gülüyor, yılışıyor… Ve böylece, şiddetin, acısının DUYGUlarına inmemesi için masumca bir çaba içine giriyor…

Şiddet, sadece çocuğun dövülmesi, fiziksel olarak zarara uğratılmasını değil, onun sözel olarak aşağılanmasını, küçük düşürülmesini, azarlanmasını, dalga geçilmesini de içerir. Ödevini yapmadığı için aşağılanan, kardeşi ile girdiği yarışı kaybettiği için dalga geçilen, misafirlikte düzgün durmayıp anne babasını mahcup ettiği için dönüş yolunda azarlanan çocukların yaşadıkları bu olumsuzlukların acısını unutmak için başvuracakları benlik savunması, hızlanmaktır.

Bunun yanı sıra, DUYGUsal ihtiyaçları karşılanmayan çocuklarda da bir hareketlilik gözlemlemekteyiz. Sürekli meşgul bir anne, yorgunluktan çocuğu ile ilgilenmekte zorluk çeken bir baba, her ne kadar çocuğuna şiddet uygulamasa da, bildiğimiz bir gerçek var ki, o da DUYGUsal ihtiyaçları karşılanmayan çocuklar ihtiyaçlarını duymamak için kendilerini bir şeylerle meşgul etme çabasına girerler. Hiçbir şey ile mutlu olamama, her an yeni bir şeye yönelme, yöneldiği yeni uğraşlardan da çarçabuk sıkılıp başka arayışlar arama böylesi çocukların en belirgin özellikleridir.

Çocukların dış dünya ile bağını böylece kesmesi, algısını düşürmesi öğrenmenin önündeki en büyük engeldir.

Bir çocuğun algısının güçlü olması, ancak kendini “emniyette” hissetmesi ile mümkündür.

Çocuk, eğitim ortamında kendini “güven ve emniyette” hissetmiyorsa, böylesi bir çocuğun öğrenmesi, “ezber öğrenme, kaygılı öğrenme, zihinsel öğrenme” olur belki ama “ruhsal öğrenme” olamaz, “edinerek öğrenme” olamaz…

O hâlde, kalıcı öğrenmenin ilk şartı, eğiticinin, çocuğun kendini “güven ve emniyette” hissedeceği bir eğitim zemini hazırlamasıdır.

Öğrendiği veya öğrenemediği bilgiler nedeni ile küçük düşmeyeceği, aşağılanmayacağı, başkaları ile kıyas edilmeyeceği, her hâlükârda kendisinin DUYGUsal olarak destekleneceği bir eğitim ortamında hissetmesi, edinerek öğrenmenin ilk şartıdır.

 

"Edinerek öğrenmede ""Eylem Dili"" kullanmak (4)"

Eğitimin en önemli kısmı “iletişimdir.” Bir eğiticinin başarısı, iletişim dilini kullanabilme başarısı ile gözlemlenir.

Çocuk ruhsal yapılanması henüz tamamlanmamış insandır. Bu yapılanmanın zarara uğramaması için Allah sanki çocukların içine “kişilik koruma düzeneği” yerleştirmiştir. Bu düzenek, çocuğun yapılanmakta olan kişiliğine zarar verici bir unsurla karşılaştığında, “bilinçaltı bir refleks ile” koruma kalkanı oluşturur…

Örneğin, çocuğa iletilen mesajda bir “inciticilik” varsa, çocuk ya tepkisel davranarak bu inciticilikten korunmaya çalışır ya da “iletişime kapanır.” Dışarıdan gelecek mesajları içtenleştirmemeye çalışır. Böylece eğiticinin sözü “tesirini” kaybeder. Artık çocuğa “oğlum bak sana söylüyorum” diye ne kadar nasihat verseniz de, bu nasihatler çocukta kalıcı öğrenmeye dönüşmeyecektir.

Eğitim sözel anlatımla gerçekleşen bir kazanım olduğu için, iletişime kapanan çocuğun eğitim süreci durmuş demektir. Eğer çocuk, zarara uğradığı halde “iletişime kapanamazsa” veya iletişime kapanmış çocuğun “savunma hali kırılmaya çalışılırsa” böylesi çocukların kişilik yapılanması daha çok zarar görür. Bu çocukların genellikle acıyı duymamak için yılışık davranışlar sergilediğini ya da çevresi ile iletişimini hiperaktif davranışlarla kesmeye çalıştığını gözlemliyoruz.

Çocuk ile kurulan “iletişim dili” yetişkinlerle kurulan iletişim dilinden farklıdır.

Yetişkinler, birbirlerine mesajlarını ya “ben dili” veya “sen dili” kullanarak iletirler…

Örneğin, arkadaşının yanlış davranışı karşısında bir yetişkinin “sen böyle yapmakla yanlış yaptın” diye cümle kurması, “sen dili” mesajıdır.

Aynı kişinin, “Ben bu davranıştan rahatsız oldum” demesi ise, “ben dili” kullanmasıdır.

Uzmanlar, yetişkin iletişiminde “ben dili” kullanımını önerseler de, çocukla iletişimde ben dilini kullanmak doğru değildir.

Şöyle ki,  “Ben bu davranışından rahatsız oldum” diye mesaj iletilen çocukların, mesajı ileten kişiden zarar görmemek için, “kendi gibi olmak” yerine, o kişinin “istediği gibi olmaya” çalıştıkları görülmektedir.  Böylesi çocuklar anne babalarına sıklıkla, “Üzüldün mü anne? Kızdın mı baba?” diye sorular sorarlar. Bu sorulardaki amaç, onların DUYGU durumunu öğrenerek “onlara göre” şekil almaya çalışmaktır. Böylece çocuk, aile içinde öğrendiği “başkalarına göre şekil alma” çabasını arkadaşları ile olduğu ortamlarda da kullanmayı bir marifet sanacaktır. Böylesi yetişen kişiler, yetişkinlik yıllarında güçlü bir kişilik yapısı ile “kendilerini ifade etmek” yerine, “başkaları ne der acaba” diye düşünerek bilinçaltı engelleri ile kendilerini ifade etmekten kaçınırlar.

Çocukla “sen dili” ile iletişime geçen yetişkinlerin ise suçluluk DUYGUsu oluşturdukları gözlemlenmektedir. “Sen yanlış yapıyorsun… sen ders çalışmıyorsun… sen nasıl adamsın… sen bu gidişle sınıfta kalacaksın” cümlelerinde yer alan “sen” sözcükleri çocuğun yapılanmakta olan kişiliğini “suçluluk DUYGUsu” ile yavaşlatan ifadelerdir. Böylesi baskılar ile yetiştirilen çocuklar başarılı olsalar da, mutsuzdurlar.

İşte bundandır ki, çocuk ile iletişim dili, yetişkin ile kullanılan iletişim dilinden farklı olmalıdır, o dil “Eylem Dili”dir.

Eylem dilinde ne “ben” ne de “sen” vurgusu vardır, “davranış” vurgusu ön plandadır.

Arkadaşının kalemini izinsiz alan bir çocuğa, “Bir başkasının eşyasını alırken izin almak daha doğru, nazik bir davranıştır” demek veya kardeşine kötü söz söyleyen bir çocuğa “Bu sözü söylemek doğru bir davranış değildir” diye bilgi vermek, çocuk ile iletişimin esasıdır.

Eylem dilinde, çocuğun kişiliği ile yaptığı eylem birbirinden ayrı tutulur. “Sen bunu yanlış yaptın”daki “sen” vurgusu kaldırılıp, “Bu davranış doğru değil” şeklinde eylem vurgusu oluşturulur.

Eylem Dili’ni kullanmak, hem yetişkinlik görevi, hem de çocuk hakkıdır.

Zira çocuğun, hangi davranışın doğru, hangi davranışın yanlış olduğunu yetişkinden “aşağılama” yaşamadan öğrenmeye hakkı vardır.

 

Kalıcı öğrenmenin 3 derinlik boyutu (5)

Bir öğretmen arkadaş ile ayaküstü sohbet ediyorduk, “Hocam, sizin anlattığınız her şeyi harfi ile yerine getiriyorum. Öğrencilerime ne baskı kuruyorum, ne de ceza vererek aşağılıyorum. Onlarla güzel bir bağ kurduğumu da düşünüyorum. Ama yine de derste anlattığım konular bir süre sonra unutuluyor, kalıcı olmuyor. Bu da beni üzüyor” dedi.

Kendisine, “Öğrencilerinize hangi ‘erişim düzeyinde’ ders anlatıyorsunuz?” diye sordum. “Nasıl yani...” diye cevap verdi.

Şöyle ki, kişinin bilgiye erişimi, duyu organları vasıtası iledir, göz, kulak, dil, burun ve ten... Bunlar, bilgiye ‘erişim düzeyini’ belirler.

Bir eğitici, öğrencisine ‘hangi erişim düzeyinde’ hitap ediyorsa, bilgi o erişim düzeyinin ‘derinlik boyutunda’ içtenleşir.

‘Edinerek öğrenme’nin 3 derinlik boyutu vardır.

1-Yüzeysel Temas

2-İçsel Öğrenme

3-Kalıcı Edinim

Yüzeysel temas, ‘İşitme ve görme’ duyusu vasıtası ile çocuğa bilgi aktarmaya çalışmaktır. Örneğin, bir öğretmenin tahtaya çıkıp, öğrencilerine ‘sözel’ olarak ders anlaması, anlattığı dersin içeriğini de ‘görsel’ olarak desteklemesi, öğrencileri ancak ‘yüzeysel temas’ derinliğinde bilgiye eriştirir. Böylesi bir öğrenme geçicidir.

Hâlbuki minimum düzeyde bir kalıcı öğrenme için en az üç DUYGU organı işlevsel olmalıdır. Bir başka deyişle, öğretmen, öğrencisinin hem gözü, hem kulağına hitap ettiği gibi, anlattığı dersin özelliğine göre, dokunma, tatma, koklama gibi, öğrencisinin en az bir DUYGU organını daha deveye sokacak çözüm üretmesi gerekir.

Ayaküstü sohbet ettiğim arkadaş, birden tebessüm ederek, ‘Hocam matematik dersinde üçüncü duyu organını nasıl devreye sokabilirim ki, ne rakamları koklatabilirim ne de tattırabilirim.’ dedi.

Kendisine ‘bence yanılıyorsunuz hocam’ dedim. “Eğer biraz farklı düşünürseniz üçüncü bir duyu organını da devreye sokacak çözümler üretebilirsiniz. Örneğin, siz 2’nci sınıf öğretmenisiniz. Bu yaştaki çocuklar ‘kokuya’ karşı duyarlıdır. Her bir rakamı ayrı bir kokulu mumdan yaptırırsanız, çocuklar rakamları tahtada yazdığınız hali ile değil, bir de her bir rakamı kendisine has kokusu ile ‘duyarsa’, öğrenme düzeyini ‘yüzeysel temas’tan, ‘içsel öğrenmeye’ çıkartmış olursunuz.”

“Ama bu uzun iş hocam!” dedi.

Evet, eğitim uzun ve ciddi bir iş... Pedagojinin temel prensiplerinden yararlanılmazsa, hem çocuğun hem de eğiticinin yıprandığı bir iş.

Sanırım bu konuşma, kendisinde yeni yeni düşünme pencereleri açmış olacak ki, “Peki rakamları tahtaya yazmasak da çocuğun eline versek, o zaman yine 3’üncü duyu organını devreye sokmuş olur muyuz?” diye sordu.

Evet, çok basit gibi gelse de ahşaptan yapılmış ve artık neredeyse pazarlarda satılır hâle gelen rakamları çocuğun eline vermek, öğrenme seviyesini ‘içsel öğrenme’ye dönüştürür.

Hatta ahşap rakamların her birinin üzerine ayrı koku sürseniz ve öğrencilere, ‘Bunun adı 5’ diye gösterseniz... Sonra da çocukların ellerine verip bu rakamla tensel temas etmelerine ve koklamalarına zaman tanısanız, 4 DUYGU organını işlevsel hâle getirdiğiniz için, öğrenme boyutu, ‘kalıcı edinim’ düzeyine çıkar.

Bu, sadece ilkokul seviyesinde matematik dersi için değil, her öğrenme düzeyinde kullanılacak temel pedagojik prensiptir.

Örneğin, tarih dersinde hem görsel hem işitsel materyaller kullanıldığı gibi, anlatılan tarihî olayların geçtiği mekânları ziyaret etmek... Coğrafya dersinde Konya Ovası’nı resimlerle anlatmak değil, bizzat yerinde görmek... Fen dersinde laboratuvar etkinliği için her çocuğa ‘yeterince’ izin vermek, öğrenme düzeyinin ‘‘kalıcı edinime’ çıkarılması anlamına gelir.

Ayaküstü sohbet ettiğim öğretmen arkadaş, “Peki şuna ne demeli? Ben, öğrencilerime ders anlatırken kendim de öğreniyorum. Bu hangi düzeye girer?” diye espri yaptı.

Dil, sadece tat almak değil, aynı zamanda ‘konuşma eyleminin’ yöneticisi olduğu için, konuşan kişi aynı zamanda öğrenen kişidir.

Bir başka deyişle her öğretmen aynı zamanda kendisinin öğrencisidir...

Yazarın 06 Ocak 2015 tarihli yazısıdır

"Kalıcı öğrenmede "tekrar" yöntemi"

Henüz ilkokul 4’ncü sınıfta olmasına rağmen, eğitimden soğumuş bir delikanlıyı getirmişti ailesi.

Sınıf öğretmeni aileye sık sık “Çocuğunuzda dikkat eksikliği var.” diyerek bir doktora gidilmesi tavsiyesinde bulunuyormuş. Aile de sonunda bu baskılara dayanamayıp bir doktorun kapısını çalmış.

Doktor, hafif dozda bir ilaç yazmış, dikkatini toparlaması için.

Ancak baba, verilen ilacın yan etiklerini okuyunca şok geçirmiş. Çocuklarının henüz küçük olduğunu, bunca yan etkisi bulunan bir ilacı hak etmediğini düşünerek vermekten vazgeçmiş.

Acaba sorunun çözümü ilaçsız olamaz mı diye bir arayışa girmişler ve yolları bana düşmüş.

Anne babadan durumun özetini aldıktan sonra, delikanlı ile bire bir görüşmeye başladık.

Kendisine, okuldan neden soğuduğunu sordum. Derste sıkıldığını söyledi. “Hep aynı şeyleri yapıp duruyoruz.” diye de neden sıkıldığını uzun uzun izah etti.

Aslında çocuk doğru söylüyordu. Zira her ne kadar bir bilgiyi sürekli “tekrar etmek” öğrenmeyi kolaylaştırsa da, “tekrar ettirmek” öğrenmeyi zorlaştırır.

Öğrenmede tekrar, ancak “tekrar motivasyonu” ile gerçekleşirse kalıcı olur. Henüz tekrar motivasyonu oluşmamış çocuğa, bir bilgiyi tekrar tekrar anlatmak, tekrar tekrar “yaptırmak” içsel tepkiye yol açar.

Tekrar motivasyonu, kişinin “kendi isteği” ile tekrarları gerçekleştirmesi hevesidir. Bunun en önemli kısmını “yenilik” oluşturur. Çocuğun bir bilgiyi tekrar edebilmesi için, o bilginin çocuk için yeni olması gerekir. Çocuk bildik konuları, daha önce tekrarı yapılmış konuları bir kez daha tekrar etmeye daralır. Bunalır… Bu nedenle, eğitimciler bilginin eskimemesine önem vermelidir. Başlanmış fakat henüz tam öğrenilmeden sonlandırılmış bilgiler eskimiş bilgilerdir.

İşte tam da burada, yani bilginin eskitilmesi veya tamamlanması noktasında, öğrenme yöntemlerinin ikiye ayrıldığını görüyoruz.

1-Spiral Öğrenme: Öğrenilen bilgi kendi içinde değil, “zaman” içinde tekrar edilmesidir. Örneğin, matematik dersinde toplama-çıkarma tam öğrenilmeden, çarpma işlemine geçilmesi… Ve bir sonraki sene toplama-çıkarmanın bir kez daha tekrar edilmesi… Sonraki yıl bir kez daha aynı konunun tekrar edilmesi, spiral öğrenmedir. Spiral öğrenme bilginin eskimesine yol açan bir öğrenim şeklidir.

2-Basamaklı Öğrenme: Bu öğrenme şeklinde çocuk bir konuyu tam öğrenmeden bir sonraki konuya geçmez. Çocuk her merdiven basamağında o basamağa ait bilgiyi “tam” elde edinceye kadar “kendi kendine” onlarca kez tekrarlar yapmasına izin verilir. Örneğin, matematik dersinde toplama-çıkarma tam öğrenilmeden çarpmaya geçilmez. Bu sayede çocuk her şeyi yarım yarım bilmektense, tam bildiği konulardan elde ettiği güven DUYGUsu ile sonraki öğrenmelerin motivasyonunu elde eder.

Eğitimde geri kalmış ülkeler genellikle “Sprial Öğrenme” metodu uygulayan ülkelerdir.  Basamaklı Öğrenme modern eğitimlerin öngördüğü öğrenme yöntemidir.

İşte bundandır ki, bir eğitici, öğrencisinin bir konuyu tam öğrenip öğrenmediğini takip etmeli, tam öğrenilmemiş konuların tamamlanması için çaba sarf etmeli. Hiçbir öğrenci yarım kalan bilgi ile bir sonraki öğrenmelere adım atmamalıdır.

Bütün bunlar zihnimden gelip giderken, karşımda konuşan delikanlıyı dinliyordum. Çocuk, kendince bir anlatım ile tam da bunlardan bahsediyordu. Bir konunun tam öğrenilmeden bir sonraki konuya geçilmesi… Bir sonraki konunun ne olduğunu dahi bilmeden sürekli tekrar edilmesi öğrenmeye karşı içsel bir tepki oluşturmuştu kendisinde.

Bu tepkiyi aşabilmenin yolu, çocuğun bir süre dinlendirilmesi, içsel tepkinin azaltılmasıdır diye tavsiyede bulundum aileye. Yeniden başladığında ise, spiral öğrenmeye değil, basamaklı öğrenmeye dikkat edilmesini önerdim.

Yazarın 13 Ocak 2015 tarihli yazısıdır

Karne notları kime ait?

Eğitimin amaç ve yöntemleri konusunda yeterince bilinçlenmemiş toplumlarda yetişkinler, okul başarısızlıklarının tek sorumlusu olarak çocukları görür.

Dönem sonunda alınan karnedeki düşük notların hesabı çocuklardan sorulur.

Kimi zaman zayıf notlardan dolayı azar işitir böylesi ailelerin çocukları, kimi zaman cezalandırılır. Çocuğa verilen sözler, düşük notlar yüzünden yerine getirilmez. Moraller bozulur…

Eğitim farkındalığı yüksek toplumlarda ise yetişkinler, eğitimde bir başarısızlık durumunda, tek sorumlunun çocuk olmadığını bilirler.

Nasıl ki karnedeki yüksek not, aynı zamanda tebrik edilecek bir öğretmen başarısının öyküsünü barındırdığı gibi, düşük notlar da, çocuğun eğitimde yaşadığı “sıkıntı derecesinin” göstergesidir.

Eğitim tıpkı bir futbol maçı gibidir.

Bu maç 4 kişilik takımlarla oynanır.

Oyuncular, ebeveyn, öğretmen ve müfredattır.

Kaleci ise öğrencidir.

Nasıl ki bir takımın yediği gollerin tek sorumlusu kaleci olamayacağı gibi, eğitimdeki bir başarısızlığın da tek sorumlusu çocuk olamaz.

Karne notu, anne-babalık notudur aslında.

Karne notu, öğretmenlik becerisi notudur.

Karne notu, eğitim sistemi yöneticilerinin notudur.

Zira biz biliyoruz ki başarısız çocuk yoktur, ancak hitap edilememiş çocuk vardır.

Anne-babalar, çocuğunun zayıf aldığı dersin muhasebesini sadece evladıyla değil, kendi vicdanları ile de yapmalıdır.

Her ebeveyn, çocuğunun karnesine baktığında aynada kendini görür gibi görmelidir notların arasında kendini.

Acaba bu düşük not, aile içinde bir türlü kurulamamış “düzenin” çocuğunun karnesine yansıması olabilir mi diye düşünmelidir kimi zaman.

Ya da eşler arasında sürekli “gerginliğin” karşılığı mı?

“Gece-gündüz hep sizin için çalışıyorum” diye “evde olmayan bir babanın” notu mu acaba karnedeki not?

Sürekli “ders, ders” diye söylenen annenin çocuğunda uyandırdığı “kaygının” notu mu?

Aile içi “ilgisizlik” notu mu? Duyarsızlık notu mu?

Kendini seyretmeli anne-babalar çocuklarının karne notlarına baktıklarında.

Sadece anne-babalar değil, karnedeki zayıf not, bir öğretmenin eğitimdeki “duyarlılık” notudur aslında.

Öğrencisinin karnesindeki düşük not, acaba “kişisel sorunlarını” derse yansıtan bir öğretmenin notu olabilir mi?

Yoksa, çocukla “iletişim” kurmayı beceremeyen bir eğitimcinin notu mu?

Eğitimi “insan olmaktan kaynaklanan bir eşitlik” düzlemine getiremeyen bir öğretmenin çocuk üzerinde oluşturduğu “değersizlik” notu mu acaba karnedeki not?

Sadece öğretmenin de değil, karne notu, o ülkenin eğitim sistemi kurucularının “anlayış” notudur aslında.

Eğitim sistemi yöneticilerinin, eğitimi “çocuk dünyasına göre” kurgulayıp kurgulayamadıklarının notudur.

Eğitimde “zaman planlamasını” doğru yapıp yapamadıklarının notudur.

Eğitimde rol alan herkeste bir “aidiyet DUYGUsu” oluşturup oluşturamadıklarının notudur.

Eğitim yöneticilerinin öğretmen arkadaşlarında oluşturabildikleri “moral ve motivasyon” notudur aslında.

Karne notları, sadece çocuğun değil, bütün bir “eğitim sistemin” notudur.

Bunca sorumluluk sahibinin kenara çekilip başarısızlıkları sadece çocukların “ödev” yapmamasına veya “dikkat eksikliğine” bağlamaya çalışması, ancak eğitim farkındalığı düşük toplumların ahlâkıdır.

Yazarın 27 Ocak 2015 tarihli yazısıdır

Pedagojik tik ve DUYGUsal onarım

Bir annenin çocuğuna vurması, mutlak manada bir şiddet midir?

Cevap: Hayır…

Bazı eylemler şiddet içerikli görünse de şiddet olarak değerlendirilemez.

Pedagojide, bir davranışın şiddet olarak tanımlanabilmesi için, o davranışın “dürtü”süne bakılır. Dürtüsü “öfke, nefret, kızgınlık, bıkkınlık” gibi olumsuz DUYGUlar barındıran eylemler şiddet eylemidir. Dürtüsü şefkat kaynaklı “refleks” davranışlar şiddet görüntüsü barındırsa da şiddet değil, “pedagojik tik”tir.

Bir örnek verelim…

Küçük bir çocuk, sıcak bir sobanın kenarında otururken, elini sobaya uzatsa… Eli yanmak üzere olan bu çocuğun annesi durumu son anda fark etse… Ani bir refleksle çocuğun eline vursa, bu vurma eylemi bir şiddet midir?

Cevabınızı duyar gibiyim, sanırım “hayır” diyorsunuz…

Ancak bu sorunun cevabı o kadar basit değil.

Hem “evet şiddettir” hem de “hayır değildir” diyebilmemiz için o annenin bu davranışının DUYGUsal kökenini görmemiz gerekir.

Şöyle ki: Eğer bu kişi “yeter, bıktım artık senin yaramazlıklarından” diyerek çocuğun eline vurmuşsa, bu vurma eyleminin “dürtüsü” bir “bıkkınlık” barındırdığı için “şiddet” eylemidir...

Ancak bu kişi “aman yavrum, elin yanacak.” diye çocuğa vurursa, bu vurma bir şiddet değil, “pedagojik tik”tir.

Ancak sorun şurada: Bir davranışın “şiddet” mi, “pedagojik tik” mi olduğunu anlamak için, kişinin kalbini yarıp içine giremeyeceğimize göre, bu ayrımı nasıl yapacağız?

Öyle ya, bir öğretmen, öğrencisine tokat attığında, çocuğun velisi “Neden çocuğuma şiddet uyguladınız?” diye sorsa, öğretmen de “O şiddet değil, pedagojik tik” idi derse ne olacak?

Bir eyleme pedagojik tik diyebilmemiz için, o eylemden sonra “DUYGUsal onarım” gerçekleşip gerçekleşmediğine bakılır.  DUYGUsal onarımı olmayan davranışlar, pedagojik tik kabul edilemez...

Peki, DUYGUsal onarım nedir?

Yine soba örneğinden yola çıkacak olursak, çocuğu sobada yanmak üzere gören kişinin, “aman yavrum elin yanacak…” diye bir refleks hâlinde çocuğu kurtardıktan sonra, onun korktuğunu hissedip “Tamam, tamam, korkma bir şey yok.”  diye sarılıp teselli etmeye çalışmasına “DUYGUsal onarım” denir.

DUYGUsal onarımlar akli değil, fıtridir. Çocukla kurulmuş bir “bağlanmışlığın” ürünü olarak ortaya çıkar. İncitici bir eylemin DUYGUsal acıya dönüşmemesi için şefkat kaynaklı “terapi” davranışıdır.

Pedagojik tik olmayan bir şiddet eyleminde durum farklıdır. Çocuğun eline “Bıktım artık senin bu yaramazlıklarından!” diye vuran kişi, vurma eyleminden sonra, acının DUYGUlara inmemesi için bir çaba içine girmek yerine, genellikle “söylenmeye”, içinde birikmiş “geçmiş zaman kızgınlıklarını” boşaltmaya yönelir. Çocuğu teselli etmek yerine, kendini rahatlatmaya çalışır. Böylece çocuğun acısı fizikte başlar, DUYGUlara doğru iner.

Pedagojide şiddet, DUYGUsal acı verme eylemi olarak tanımlanır. Anne babasından tokat yiyen bir çocuk, yanakları acıdığı için değil, aşağılandığı için ağlar.

Son soru da şu olsun: Kökeni itibari ile olumsuz DUYGU barındıran bir şiddet eyleminden sonra, pişman olan bir anne baba, pedagojik tikte olduğu gibi DUYGUsal onarım gerçekleştirmeye çalışsa işe yarar mı?

Cevap: Evet yarar.

O hâlde, anne babalar, öfkelerini kontrol edemeyip çocuklarına zarar verdiklerinde, kızgınlıklarını uzatıp küsmek, kenara çekilip söylenmek yerine DUYGUlarına güç yetirip onların hakkına girmiş olduklarını da hesap ederek sarılmaları, özür dilemeleri, çocukları ile “bağlarının kopmaması” için gerekli olduğu gibi, acının DUYGUlara inmemesi için de üstün bir ebeveyn tutumudur.

Yazarın 17 Şubat 2015 tarihli yazısıdır

Öfke ve şiddetin kökeni

Çocuk eğitimi ile ilgili katıldığım bir seminerde, gözü yaşlı bir anne yanıma geldi. “Hocam yardım edin. Vicdan azabından uyuyamıyorum artık.” dedi.

Biraz kenara çekildik. Ağlayarak anlatmaya başladı: “6 yaşında dünya tatlısı bir kızım var. Onu çok seviyorum. Ama yaramazlık yaptığında, sözümü dinlemediğinde daralıyor, tahammülsüzleşiyorum. Bazen kontrolümü kaybediyorum, bağırıyorum, vuruyorum… Sonra pişman olup özür diliyorum. Yavrumu da deliye çevirdim. Bir seviyorum, bir dövüyorum. Yardım edin Allah aşkına, ben hiç böyle bir anne olmak istemiyordum.”

Bu sözlere hiç de yabancı değilim. Ülkemizdeki birçok annenin ortak sorunu bu.

Çocuğuna şiddet uygulayan ebeveynler, çocuklarını sevmiyor değiller. Şiddet taraftarı hiç değiller. Çocuğun şiddetle terbiye olmayacağını bilmiyor da değiller.

Peki, nedir sorun?

Şiddet eğilimli davranışların kökeni çocukluk yıllarında yaşanan şiddete dayanır.

Biz biliyoruz ki çocuğunu çok sevdiği hâlde ona bağırıp çağıran, istemese de şiddet uygulayan anne babaların birçoğu kendi çocukluk yıllarında şiddet görmüş kişilerdir.

Hatta birçok anne baba, çocukluk yıllarında kendi yaşadıkları şiddeti asla çocuklarına yaşatmayacaklarına dair kendilerine söz verdikleri hâlde, şiddet uygulamaktan kendilerini alıkoyamamaktadırlar.

Şiddet eğilimli davranışlarda dikkat çekici iki durum söz konusudur…

Bunlardan biri, “çocukluk yıllarında” öfke kontrol sisteminin bozulmasıdır. Diğeri de bozulmuş bu sistemin dış dürtülerle uyarılmasıdır.

Pedagojik detaylara girip bilgi kirliliği oluşturmadan, kısaca izah etmeye çalışayım.

Saldırgan davranışlar, çocukluk yıllarında savunma amaçlıdır. Çocuğa zarar verici her türlü davranış karşısında, çocuk savunma amaçlı saldırgan davranış sergiler.

Saldırganlığı, insanın içinde bağlı duran güçlü bir boğaya benzetebiliriz. Bu boğanın boynunda kalın bir ip vardır ki bu, boğanın “öfkesini kontrol eden” iptir.

Erken yaştan itibaren kendisine insan olmaktan kaynaklanan “değerlilik” hissi ile davranılan çocukların içindeki boğa, sakin ve huzurludur, saldırgan değildir. Boğanın boynundaki ip de yıpratılmış değildir, sağlamdır.

Ancak bir kişi, çocukluk yıllarında şiddete maruz kaldı, cezalar verildi, baskın bir ortamda aşağılanarak büyüdüyse böylesi bir kişinin içindeki o güçlü boğa kendisine uygulanan bu muameleden kurtulmak için ha bire savunma amaçlı saldırganlık sergileyecek, kendisine kızana o da kızacak, kendini dövene kin ve nefret duyacak, bir başka deyişle boğanın boynundaki ip bu türlü saldırganlıklar karşısında zayıflaya zayıflaya yetişkinlik yıllarına erişilecek…

Çocukluk yıllarında kendini savunmak zorunda bırakılan, DUYGUları yıpratılmış kişiler, yetişkinlik yıllarında küçük olumsuzluklar karşısında, içlerindeki boğayı kontrol edemez, küçük olaylara büyük tepkiler verirler. Yeter ki bu DUYGUları ortaya çıkartan “eften püften” de olsa bir sebep olsun…

Kimi “yemek soğumuş” diye eşine…

Kimi “işe geç geldin diye” işçisine…

Kimi “ödevini yapmadın” diye öğrencisine saldırır…

***

İşte görüyoruz…

Son haftalarda, çocukluk yıllarında “adam edilmek” üzere şiddet uygulanmış kişilerin sağa sola saldırmalarının haberleri ile çalkalanıyor ülkemiz.

Kimi, hayatının baharında bir genç kıza saldırıyor, dövüyor, yakıyor, kollarını kesiyor…

Kimi, eski eşini takip edip yol ortasında bıçaklıyor…

Kimi, siyasi rakibini en ağır sözlerle aşağılıyor, hatta Meclis’te yumrukluyor…

Kimi, kendini kameraya çekerek canına kıyıyor…

Bütün bunların kökeninin çocukluk yıllarında yaşanan şiddet olduğunu fark edemezsek, sokaklarda gösteriler düzenler, hayalî birilerine bağırır dururuz… Ertesi gün yeni bir şiddet olayı ile travmalar geçirmeye devam ederiz…

Toplumsal şiddetin önlenmesi için, öncelikle anne baba ve öğretmenleri şiddetten arındırmalıdır. Kimse “Ben çocuğuma şiddet uygulamıyorum, bana ne!” dememelidir. Zira çocuğunu baskı ve zorlamalarla yetiştiren kişilerin çocuklarıdır, diğer çocuklara zarar veren kişiler…

Bir toplum şiddetten arındırılacaksa, ikinci yapılacak iş, şiddeti bir “problem çözme yöntemi” olarak kullananlara karşı toplumsal duyarlılık sergilenmeli, “yeter artık” denilmelidir…

Kızgınlık ve öfke ile bağıranlara, bir başkasına hakaret etmeyi kendi var oluşlarına zemin hazırlamak için kullananlara, “yeter artık” denilmezse, korkarım daha çok öfke kontrol sistemi bozuk nesiller yetişir...

Yazarın 24 Şubat 2015 tarihli yazısıdır

Başarının üç temel motivasyonu

Başarının temelinde “heves” vardır. Heves, iç motivasyondur. Kaçtığında “tükenmişlik” başlar.

Günümüz çocuklarının eğitim başarısızlıklarının temelinde “öğrenme hevesinin kaçması” vardır.

Heves, merak DUYGUsunun bir ürünüdür… Merak yoksa heves olmaz.

Bir eğiticinin başarısı, öğrencisinde uyandırdığı merak kadardır.

Merak, mizaçtan mizaca değişir.

Bazı çocuklar, tabiattaki yaşama meraklıdır, bir kırkayaklı böcek gördüklerinde merak DUYGUsu tetiklenir, onu incelemek ister… Bazıları, müziğe meraklıdır, ince tınılar arasında farklılığı hissettikçe heyecan duyar.

Matematik dersi anlatan bir eğitici, tabiata karşı meraklı öğrencisine, kırkayaklı böceğin ayaklarını birlikte sayarken sayı saymayı öğretebilir… Coğrafya hocası, müziğe meraklı öğrencisine, farklı kültüre ait müzik türlerini dünya haritası üzerinde tanıtırken, ülkelerin coğrafi konumlarını öğretebilir.

Her ne kadar merak, öğrenmenin temel motivasyonu olsa da “merakın hevese dönüşmesi” sevecen bir eğiticinin çocuğun “denemelerine izin vermesi” ile mümkündür. Zira çocuk, merak ettiği işi, kendisinin de yapabileceğine inanırsa, “heves” başlar.

Öğrencilerinin heveslerini kaçırmak istemeyen bir eğitici, “öğrenme çıtasını kısa aralıklı tutmalı”, büyük ve uzak hedefler vermemelidir. Çocuğun, her bir öğrenme basamağını “küçük adımlarla” ve “başarma hazzını” tada tada çıkmasına izin vermelidir.

Beklenti çıtası yükseltilmiş, öğrenme halkaları kopmuş, bir önceki öğrenmeleri tamamlamadan bir sonraki öğrenmelere geçmiş çocuklarda “heves” olmaz.

Heves, her ne kadar öğrenmede temel bir işlev görse de, geçici bir motivasyondur. Kalıcı öğrenme, hevesin, “istek”e dönüşmesi ile mümkündür.

İstek, heves edilen işin, “atık DUYGUsal enerjisi” ile oluşan öğrenme gücüdür.

Yazmayı yeni öğrenen bir çocuğun yazma hevesi 2 sayfa ise, eğitici “istersen bir sayfa kadar yazabilirsin” diyerek ona “hevesinden daha az bir görev” verirse, 1 sayfa yazma işini tamamlayan çocuğun kalan enerjisi, onu 1 sayfa daha yazı yazmaya teşvik eder… İşte, çocuğun “kendi isteği” ile yazdığı bu 1 sayfa, onun “kendi başına yapabilmekten kaynaklanan güven DUYGUsunu” oluşturur. Öğrenme motivasyonunun son halkası, yapabileceğine “inanma” ve güvendir.

Bir işi yapabileceğine inanmayan kişi, o işi yapmaya istekli olmaz.

Yaşama sevinci tükenmiş, mutsuz ve kendi ile barışık olmayan, öğrencisine “insan olmaktan kaynaklanan bir eşitlik” ilkesi ile yaklaşmayan, sınıf ortamını baskıcı bir ruh hâli ile hapishaneye çeviren eğiticiler, öğrencilerinde, öğrenmeye karşı ne merak ne de istek uyandırır. Böylesi eğiticilerin, çocuğu “dış motivasyonlarla” manipüle ederek eğitimi sürdürmek zorunda kaldıkları da bir gerçektir.

En masum dış motivasyon, çocukları birbiri ile yarıştırmak veya mükafata alıştırmaktır.

Merak DUYGUsunu yitirmiş çocuklara “ödevini kim erken bitirirse ona çikolata vereceğim” denildiğinde, onların enerji dolu bir hâl ile yeniden canlandıklarını görürsünüz… Böylesi çocuklar, yeni şeyler öğrenmenin verdiği “dingin bir heves” ile değil, çikolata alabilme, öne geçme veya geride kalmama hırsı ile ödevlerine saldırırlar.

Hırs, dış motivasyondur, başarıyı artırsa da kişilik gelişiminin önündeki en büyük etkendir.

Narsist Kişilik Bozukluğu sürecinin temel enerji kaynağı hırstır.

Çocukta hırs arttıkça, başarısızlıklar karşısında psikolojik yıkım da o kadar artar.

Eğiticiler, kendilerine emanet edilen masum çocukları çikolata hırsı ile birbirleri ile yarıştırmak yerine, Allah’ın her insanın özünde yarattığı “merak, heves, istek” DUYGUlarını harekete geçirmeli ve kalıcı öğrenmeyi her çocuğun hakkı olarak kabul etmelidir...

Yazarın 02 Mart 2015 tarihli yazısıdır

Varoluş izni

Çocuklarının çok sinirli olduğundan şikâyet eden bir anne baba ile karşılaştım. Dokuz yaşında genç bir delikanlı.

Annesi, “Hocam efeliği de kabadayılığı da bize. Evde kardeşine karşı acımasız. Dışarıda tam tersi, pısırık. Kaç defa dayak yemiş halde geldi okuldan ağlayarak, sayısını ben unuttum.”

Babası, “Dışarıda kendini bu kadar savunamadığı için gittim karateye yazdırdım. Orada da sorun çıkarttı. Hocasının gösterdiği teknikleri yapamadığı için ağladı, ‘Ben gitmeyeceğim artık’ diye tutturdu.”

Annesi ilave etti, “Sadece karatede değil, bir işi başaramadığı zaman hemen ağlıyor, sinirleniyor. Eşim sağ olsun çocukları ile çok ilgilenir. Ailecek oyunlar oynarız akşam vakitleri. Oyunda yenileceğini anlayınca, birden sinirlenir, ya kızar bağırır ya da oyunu bozar.  Bir yerlerde hata yaptık ama nerede bilemiyorum.”

Dinledim anne babayı, ilgisiz bir anne baba değildi bu kişiler. Sorunun kökenine erişebilmek için, genç delikanlı ile de konuşmalıydım, davet ettim içeri.

Baktım, gayet terbiyeli bir çocuk gibi görünüyordu aslında. Birçok anne babanın özeneceği, “akıllı uslu” bir çocuk yani. Biraz sohbet ettik. Sıkılgan bir yapısı vardı belli. Konuşmayı da sevmiyordu. Hal dili ile “bir an önce bitse de gitsek” der gibiydi.

Biraz anne babasından bahsettik. Onları çok seviyordu. Hele annesini o kadar seviyordu ki, o olmadan yaşayamayacağını söyledi. Durdum birden… Ne demek istediğini sordum.

Anladım ki, annesi DUYGUsal olarak o kadar yakındı ki kendisine, bir şeye ihtiyacı olduğunu daha o söylemeden hissedebiliyordu. İçeri girerlerken ben de fark etmiştim, çocuğun montunu annesi çıkartmış askıya asmıştı.

Sordum, ayakkabı bağlamasını bilmiyordu bu çocuk henüz, annesi bağlıyordu hâlâ. Montunun fermuarını çekmesini beceremediği için de annesi giydiriyordu montunu da.

Çocuk dışarı çıktığında anne babayı davet ettim…

Anneye sordum, “Oğlunuzu çok mu seviyorsunuz?”

“Çok seviyorum. Biz sevgisiz bir ortamda yetiştik. 5 yaşındayken annem vefat etti. Üvey anne yanında büyüdüm. Ne babamdan, ne de anneliğimden sevgi aldım. Yaşadıklarımı çocuğuma yaşatmamak için elimden geleni yapıyorum. Ömrüm oldukça da onun üzülmesini istemiyorum.”

Aslında bu anne çocuğunu değil, çocukluğundaki kendisini yetiştiriyordu da farkında değildi. Çocuğu mutlu oldukça, mutlu olan kendi içindeki çocukluğu idi. Çocukluğunda yarım kalan DUYGUlarını, çocuğu ile aşırı bağlanarak gideriyordu, ne acı…

Aslında ortada çocuk yoktu, yaşanmamış çocukluk vardı ve acısını çocuğunun üzerinde onaran bir annenin yeteneksiz bıraktığı bir başka çocuk…

Bu aşırı ilgi, çocuğun gelişimini aksatmıştı. Çocuk, kendi yaşının gereklerini yapamıyor olmanın sinirini yaşıyordu aslında.

Hâlbuki çocuk yetiştirmenin özü, çocuğa “kendi eserini ortaya çıkartmasına izin vermektir.”

Bu, çocuğun “varoluş iznidir.”

Dört yaşındaki bir çocuğun uğraşa uğraşa montunun fermuarını çekmeye çalışması, bir varoluş çabasıdır. Boyama kitabını acemi acemi de olsa kendi başına boyaması, annesinin de onu “müdahale etmeden sükûnet ile seyretmesi”, bir varoluş iznidir aslında.

Ve varoluşuna izin verilmiş çocuklardır yaşamda güçlü olanlar.

Çocuk bir iş yapacağı sırada, anne babası çocuktan önce o işi yapmak için adım atıyorsa, bir süre sonra çocukta bir sinirlilik hali oluşur. Bu, kendi eserini ortaya çıkartamamanın öfkesidir. Beceriksizliği kabullenememe öfkesi… Böylesi anne babalar, çocuklarına iyilik ettiklerini zannetseler de, aslında çocuklarını engelli hale getirirler de farkında değildirler.

Parmakları olmayan bir çocuğun montunun fermuarını çekememesi ile çocuğunun her işini yapan bir anne babanın, çocuğunu, fermuarını çekemez hale getirmesi arasında, çocuğun yaşadığı psikolojik zorluk açısından bir fark yoktur.

Yazarın 10 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuk ile iletişimde sakıncalı kelimeler

Dikkat dağınıklığı, ‘an’a odaklanamama hâlidir. Çocuğun o anki uğraşı ile ruhsal bir bütünlük kuramamasıdır. DUYGUsal yoğunluğun zihinsel yoğunluğa dönüşememesi veya “zihinsel kaymaların” DUYGUsal yoğunluğa engel olması hâlidir.

Kitap okumak için kenara çekilen çocuğun, DUYGU gücünün, zihnini toparlamaya yetememesi veya zihindeki kaymaların DUYGUsal yoğunluğu yakalamasına engel olmasıdır.

Zihin, gücünü DUYGUlardan alır. DUYGUları dağınık olan çocuğun zihni dağınıktır.

Aile içinde “dengeli DUYGUsal süreklilik” yaşamayan çocuğun zihni dağınıktır. Kimseye açamadığı sorunu ile tek başına kalan çocuğun zihni dağınıktır. İçinde büyüttüğü DUYGUsal sorunların çözümünü bulamayan çocuğun zihni dağınıktır…

Bu doğru…

Ancak, son yıllarda yapılan gözlemlerle DUYGUsal dağınıklığı olmayan kimi çocuklarda da zihinsel dağınıklık tespit edilmesi uzmanları oldukça şaşırttı…

Aile içinde dengeli DUYGUsal süreklilik yaşayan bazı çocuklarda yine de dikkat dağınıklığı gözlemleniyordu. Bu çocuklarda nörolojik bir bozukluk da yoktu.

Derinlemesine yapılan analizler, enteresan bir pedagojik ayrıntının gün yüzüne çıkmasına neden oldu…

Yetişkinlerin kullandığı bazı “dil kalıpları”, çocuklarda zihinsel dağınıklığı oluşturuyordu.

Bir başka deyişle, yetişkinlerin doğal bir alışkanlık hâlinde sürdürdüğü bazı kelimeler çocuğun zihin yapısını bozuyordu.

Pedagojik sakıncalı kelimeler diyebileceğimiz bu kelimeler “ve”, “fakat”, “ama” idi…

Bu kelimeler, yapı itibari ile çocuğu “içinde bulunulan ‘an’a odaklanmaktan alıkoyan”, zihnini bir başka zamana taşıyan kelimelerdi.

Hâlbuki çocukla iletişimde, kelimelerin dizimi, içinde bulunulan ana ait olmalıydı ki çocuk o ana tutunsun, tutunduğu andaki eylemi sürdürebilsin.

Bir örnek verelim…

Diyelim ki bir çocuk babası ile o haftaki hava durumu hakkında konuşuyor olsun...

Hava bugün için güzel ve güneşli, ertesi gün için ise yağmurlu tahmin edilsin…

Şimdi çocuk, “Baba bu hafta hava nasıl olacak?” diye sorduğunda babası “Bugün hava güzel ama yarın yağmurluymuş” diye cevap verirse, bu konuşma kalıbı, “ana odaklamak” yerine, “başka bir ana yönlendirdiğinden” çocuğa dikkat dağınıklığı sürecinin bir parçasını yaşatır…

Yine aynı şekilde, bir annenin çocuğuna “Dersini yaptın fakat biraz zorlandın galiba” diye sevecen şekilde hitap etmesi, iyi bir ebeveynlik tavrı olsa da çocuğun başarı ile tamamladığı ve DUYGUsal bütünlük kurduğu bir “ödev tamamlama” eylemine odaklamak yerine, zihni, eylem öncesi ana yönlendirdiği için pedagojik olarak yanlıştır.

Hâlbuki bu konuşmaların aynısı “ana odaklayan” bir başka konuşma kalıbı ile de gerçekleşebilir ve çocuğa dikkat dağınıklığı süreci yaşatılmayabilirdi.

O kalıp “olsa da” kelime kalıbıdır.

İsterseniz, yukarıdaki konuşmaları “olsa da” kalıbı ile yeniden kurgulayalım…

Kendisine hava durumunu soran çocuğa babası “Yarın hava yağmurlu ‘olsa da’ bugün güneşli olacak” diye cevap verse, çocuğun yarına yönlenmesi yerine, içinde bulunduğu ana odaklanmasına yardımcı olur.

Aynı şekilde ödevlerini vaktinde yapan bir çocuğa annesinin, “Biraz zorlanmış ‘olsan da’ dersini tamamladın” cümlesi, “fakat” ile gerçekleşen iletişimden çok daha pozitiftir.

“Ama ve fakat” kelimeleri gibi “ve” bağlacı da çocukla iletişimde kullanılması tavsiye edilmeyen bir kelimedir.

“Ve” ile kurulan, uzun cümleler, çocuğun ana odaklanmasını zorlaştırır. Hâlbuki, çocukla iletişimin esası, tane tane, kısa ve ‘bağlaçsız’ konuşmaktır.

“Bugün çarşıya çıktım ve sana elbise aldım” yerine… “Bugün çarşıya çıktım. Sana elbise aldım.” demek, dikkati dağıtmayan, “ana odaklanmayı” kolaylaştıran bir iletişim dilidir...

Yazarın 17 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Kendinlik bozukluğu

Bütün kişilik bozukluklarının temelinde kişinin “kendi gibi” olamaması yatar.

Ünlü Psikolog James Masterson bunu “kendinlik bozukluğu” olarak adlandırmıştır.

Birçok kişi, kendi gibi olmayı, kuralsız, sınırsız, ilkesiz olmak zanneder. Hâlbuki kuralsızlık ve sınırsızlık kendi gibi olmanın değil, kendi gibi olamamanın en belirgin özelliğidir.

Kişi, belirli kurallar içinde var olabiliyorsa ancak o zaman kendi gibi olmayı becerebilir.

Nasıl mı?

İsterseniz baştan başlayalım…

Kendi gibi olmak, kişinin, yaratılıştaki özelliklerini kaybetmemiş olması hâlidir.  Bir başka deyişle, “fıtrat ve mizacına” ait özelliklerle yaşayabilmesidir.

Fıtrat nedir?

Fıtrat, türünün özelliğini barındırmaktır…

Örneğin kuşlar uçar, cik cik eder. Bu, “kuş fıtratının” bir özelliğidir.

Kediler miyavlar, farelerden rahatsız olurlar. Bu da “kedi fıtratının” özelliğidir.

İşte bunun gibi, insana ait ortak özelliklere “insan fıtratı” diyoruz.

Örneğin insan fıtratında, sevme, sevilme ihtiyacı vardır. Mahcubiyet ve utanma DUYGUsu vardır.

Sevdiğinden ayrıldığında kendini kötü hisseder insanlar, sessizleşir, depresyona girerler.

Bir hata yaptıklarında, yüzleri kızarır, mahcup olur, utanırlar.

Fıtrata ait özellikler aynı zamanda o türün “sınırlarını” belirler.

Kediler âşık olamaz, evlenmeyi düşünmezler. Kuşlar bir hata yaptıklarında yüzleri kızarmaz, birbirlerine karşı mahcup hissetmezler örneğin.

İnsan fıtratının en temel özelliklerinden biri de, “insan iyidir…” Hiçbir insan doğuştan kötü değildir, katil olarak dünyaya gelmemiştir örneğin. Hiç kimsenin kanında eşkıyalık yoktur.

İnsanın katil olması, eşkıyalık yapması fıtri değil, “fıtratın bozulmasının” bir sonucudur.

İnsanın, temel insani özellikleri barındırması, bir sınırsızlık, kuralsızlık içinde yaşamayı değil, içten gelen ve oldukça keskin sınırları barındırır.

“Kendi olmayı” tam anlayabilmek için bir de “mizaç”tan bahsedilmesi gerekir.

Fıtrat, “türe ait” ortak özellikler diye tanımlanırken, mizaç, “bireye ait” özelliklerdir.

Örneğin, kiminin mizacı sakindir, kimisi cıvıl cıvıl… Kimi resim yapmayı sever, kimi müzik dinlemeyi… Her insan ayrı bir mizaca sahiptir.

Bütün bu bilgilerden sonra tekrar başa dönecek olursak, “kendi gibi olamama” kişinin fıtrat ve mizaç özellikleri ile yaşamasına izin verilmemiş olması ile oluşan bir “kendinlik bozukluğudur.” Neşeli, sempatik, heyecan dolu bir çocuğu, “Bu çocuk çok şımarıyor” diyerek baskı altına alıp, sessiz, sakin hâle getirmek, o çocuğun terbiye edilmişliğinin değil, mizacının bozulmuş olmasının bir işaretidir.

İşte bundan dolayı, gelişim döneminde aşağılanmaması, kızılmaması, incitilmemesi gerekir ki, çocuk mizacını dışa vurmaktan ürkmesin, utanmasın, sıkılmasın.

Ödevini yapmayan öğrencisini sınıf içinde mahcup etmekten çekinmeyen bir eğitici, belki bir dahaki sefere çocukların ödevini yapmasını sağlasa da, çocuğun içinde, sadece insana has, insan fıtratının çok kutsal bir özelliği olan, “utanma DUYGUsunu” yok eder de farkına bile varmaz.

Çocuğunun kabahatini yüzüne vurmakta sakınca görmeyen, onu, parmak sallayarak cezalandırmayı marifet zanneden anne babalar, belki, çocuklarını daha az kabahat işler hale getirseler de, aşağılanmışlığın insan fıtratında yok ettiği, “mahcubiyet DUYGUsunu” kaybettirdiklerini farkına bile varmazlar.

Yapılan çalışmalar göstermektedir ki, kişilik bozuklukları, çocukluk döneminden itibaren başlayan çocuğun kendi gibi olamama hâlinin, yetişkinlik yıllarında, başka bir kişilik içinde yaşamaya çalışma bunaltısından başka bir şey değildir.

Çocuk, ancak kendi gibi olmasına izin verildiği kadar kişilik sahibi olacak, kendi gibi olmasına izin verilmediği kadar sahte bir kimlik üretecektir…  Kişinin ürettiği bu sahte kişilik ile kendi mizacı arasındaki çelişki kadar da bunaltı yaşayacaktır.

İşte bu, “kendinlik bozukluğu” dur...

Yazarın 24 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Mutsuz bir evlilik her şeye rağmen devam etmeli mi?

Önceki gün üniversitede öğrenci arkadaşlarla “Anne Baba Eğitimi” dersinde, “Mutsuz bir evliliği her şeye rağmen devam ettirmek mi, yoksa ayrılıp çocuğu daha huzurlu bir ortamda yetiştirmeye çalışmak mı daha doğru karardır?” konusunu işledik.

Bu, öyle kolay cevap verilecek bir soru olmasa da, enine boyuna konuşmayı denedik.

Eşler, ayrılık kararını sadece kendini düşünerek verecek olsa, bir kerecik yaşanacak ömrü, mutsuzca tamamlamaktansa, ayrılıp mutlu olmaya çalışmak daha cazip gibi görünür.

Ancak, işin içine çocuk da girince, bu, öylesi kolay verilecek bir karar olmaktan çıkar.

Eğrisi doğrusu ile geceler boyu düşünmek… İç içe geçmiş onlarca soru ile aylarca boğuşmak… Bir taraftan kendi mutsuz yanlarına bakıp için için acı duymak… Diğer taraftan çocuğa bakıp anne-babasız bırakmaya kıyamamak…

Ayrılık öncesi depresyon, kişinin kendi ile çocuğunun arasında kalma çaresizliğinden başka bir şey değildir aslında.

Derste tartışma konusunu daha da açabilmek için, yaşanmış bir örneği paylaştım öğrenci arkadaşlarla.

35 yaşlarında bir beyefendi, 9 yaşındaki kız çocuğunda dikkat dağınıklığı olduğu için yardım almaya gelmişti bir gün.

Gözlemledim… Çocukta bir sorun görünmüyordu. Ancak mutsuz bir çocuktu. Bitkindi sanki. Yüzünde, “çocuksu tebessüm” görünmüyordu.

Görüşmemiz bittikten sonra, babası ile yeniden durum değerlendirmesi yaptık.

Çocuktaki mutsuzluk hali, babasında da vardı.

Konuştuk… Mutsuz olmadığını, aksine her şeyin çok yolunda olduğunu söyledi. Güzel bir evliliği olduğunu, eşinin çok iyi bir insan olduğunu söyledi. Maddi imkânları da yerindeydi. Ancak çocukluk yıllarını konuştuğumuzda, derinlerde yatan bir huzursuzluğun varlığı gözler önüne serildi.

Bu baba, 7 yaşında iken anne babası ayrılmış…

Başlangıçta ne olduğunu çok da anlayamamış. Ancak yıllar geçtikçe sanki bir suçlu gibi içinde gizlediği ayrılık acısını daha çok duyar olmuş.

Üniversite yıllarında bir kız ile tanışmış, evlenmeyi düşünmüş. Ancak kızı ailesinden kim isteyecek sorusu geceler boyu düşünceye sevk etmiş genç delikanlıyı. Babası gitse kızı istemeye, annesi bunu kabullenemez. Annesi gitse, babasının zoruna gider. İkisi birlikte zaten gidemezler, ikisi de ikinci evliliğini yapmış. Durumu kızın ailesi ile paylaşsa, ayrılmış bir anne babanın çocuğu olmak, kendi hakkında olumsuz düşünceye sebep olur zannı ile haftalarca depresyondan çıkamamış. Bu kararsızlık kızın dikkatini çekmiş. Konu açılmış… Kız, bunu hiç de sorun etmeden, kendi ailesi ile konuşmuş. Ailesi, “Madem öyle, önce babası gelsin istemeye, sonra da annesi” diye anlayış göstermişler.

Evlenmişler, ama anne babasının ayrılık sorunu hep gölgelemiş evliliği. Düğünün, annesinin yaşadığı yerde mi, babasının yaşadığı yerde mi olacağından, çocukları dünyaya geldiğinde koyacakları isme dek... Bayramlarda büyükleri ziyarete gittiklerinde, çocukların “Bu hangi dedem” diye çocukça sorularına kadar sorun olmuş.

Bu genç baba, hüznünün nedenini anlatırken “İçimde, derinlerde bir yerlerde bitmeyen bir acı var sanki” diye tarif etti. Anne babasının 28 yıl önceki ayrılık kararı, kendisinden, çocuğuna aktarılan mutsuz bir surata dönüşmüş.

Bu örneği anlattığımda, bir öğrencinin gözleri doldu. “Bu DUYGUyu tanıyorum ben” deyiverdi…

“Nereden tanıyorsun?” diye sorduğumda, “Ben de ayrılmış bir anne babanın çocuğuyum. Ben de evlendim. Bunların hepsini gizli gizli ben de yaşadım. Hâlâ da yaşamaya devam ediyorum. Şu an oğlum sünnet olacak, sünnet düğününe anne babamı birlikte çağırıp çağırmayacağımın sorusu beni boğuyor.”  dedi.

Her şeye rağmen evliliği sürdürmeye çalışmak doğru bir karar olsa da ayrılık bazen kaçınılmaz olabiliyor.

Ayrılık kararı alan eşlerin, “yaşanmış güzel günlerin hatrına” birbirlerinden dostça ayrılmaları, “çocuklarının geleceği için” birbirleri ile düşmanlık etmemeleri, sadece medeni bir insan tavrı değil, aynı zamanda çocuklarının içine dinmek bilmez bir hüzün bırakmamak için insanlık görevidir.

Yazarın 31 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Bir anne babanın en iyi terapisti kimdir?

Bir çocuğun DUYGUsal gelişiminin ne kadar sağlıklı olduğunu öğrenmek istiyorsanız, o çocuğun anne ve babası ile ne kadar “kaliteli vakit” geçirdiğine bakabilirsiniz…

Birçok uzman, bundandır ki, ebeveynlere “çocuklarınızla kaliteli vakit geçirin” diye tavsiyelerde bulunur.

Çocukları ile problem yaşayan anne babalara zaman zaman, “Çocuğunuzla kaliteli vakit geçiriyor musunuz?” diye soruyorum…

Aldığım cevap genellikle “Elimizden geldiğince bir şeyler yapmaya çalışıyoruz” oluyor.

“Mesela ne yapıyorsunuz?” dediğimde, kimileri “güreşiriz, tekmeleşiriz, karate yaparız, bazen de alıp parka götürüyorum” diyor… Kimileri de “Yapboz yapıyoruz, resim boyuyoruz” diye cevap veriyor…

Hâlbuki kaliteli vakit geçirmek, çocuğu ‘alıp parka götürmek’ değildir. Çocukla tekmeleşmek hiç değildir.

Kaliteli vakit geçirmenin temel şartı, “çocuğun yaşadığı ruhsal boyuta girmektir.”

Çocuk, yetişkinden farklı bir ruhsal boyutta yaşar.

Onun yaşadığı âlemde işler, yetişkinlerin bildiği tarzda ilerlemez.

Çocuklarda görülen davranış bozukluklarının en temel nedeni, ebeveynlerin, çocuğun yaşadığı ruhsal boyuta erişip orada çocuğa hitap etmek yerine, onu, yaşadığı âlemden dışarı çıkartıp, yetişkin dünyasının içine yaka paça sokmak istemesinden başka bir şey değildir…

Örneğin, çocuk, “zamanın içinde” yaşar. Yetişkin, “zamanın dışındadır.”

Çocuk, “eşyaya nüfuz ederek” yaşar. Yetişkin, “eşyaya hükmederek.”

Çocuk, DUYGUlarını “içinden geldiği gibi” yaşar. Yetişkin, “kendini kontrol ederek.”

İşte, çocukla kaliteli zaman geçirmek dediğimiz şey, yetişkinin kendi yaşam boyutundan sıyrılıp çocuğun âlemine girdiği sırada akan zamanın adıdır.

Yetişkinin bu âleme girmesini “güçleştiren” üç temel faktör vardır. Bunlar, Zihinsel Kaymalar, DUYGUsal Bağlar ve Yüzeysel Yaşam Alışkanlığı’dır.

Zihinsel Kaymalar: Çocukla vakit geçiren birçok yetişkinin zihni, farkında olmasa da, biraz sonra yapacağı işlerle meşguldür… Çocuğu ile oynayan bir annenin aklı az sonra yapacağı yemeğe, babanın aklı haberlere kayıyorsa, zihnin bu kayması, çocuğun içinde bulunduğu ruhsal âleme girişe engel olur. Çocuğu ile kaliteli vakit geçirmek isteyen bir anne babanın kazanacağı en üstün beceri, “anı yaşama” becerisidir. Bundandır ki “Ne ile meşgulsen, onunla meşgul ol” prensibi, çocukla kaliteli zaman geçirmenin en temel prensibidir.

DUYGUsal Bağlar: Çocuklar, yaşadıkları problemleri ertesi güne taşımazlar, geride bırakırlar… Annesinin kızdığı bir çocuk, ertesi gün annesine küs uyanmaz. Olumsuz DUYGUsal bağlara tutunmaz çocuklar.  Yetişkinler ise geçmişte yaşadıkları sorunları bir kambur gibi sırtlarında taşımaya, o sorunları ertesi günde de yaşamaya yatkındırlar… Akşam eşi ile tartışan bir kadının, sabah kendisi ile oyun oynamak isteyen çocuğuna “şimdi değil” diye seslenmesi, olumsuz DUYGUsal bağları üzerinde taşıma yanılgısının bir sonucudur. Kaliteli vakit geçirmek isteyen yetişkin, olumsuz DUYGUları en azından çocuğu ile birlikte olduğu “o an” sırtından indirmedikçe, çocuğunun DUYGU dünyasına erişemez.

Yüzeysel Yaşam: Çocukluk döneminde DUYGUsal sorunlar yaşamış bir yetişkin, bu sorunları duymamak, hissetmemek için kendini hızlandırır… Yetişkinler, “derinlerde yaşamak” yerine, “yüzeysel yaşamayı” tercih eder. Bir kere daha acı çekmemek için, DUYGUlarını kapatmayı alışkanlık hâline getirirler. Hâlbuki çocuk, yaşamı, yüzeysel değil, derince yaşar. Zamanın dışında değil, içinde yaşar. Çocuğu ile kaliteli vakit geçirmek isteyen bir ebeveynin, hızlanmış bir yüzeysel yaşamdan çıkıp derinliğe erişebilecek bir “yavaşlık” içine girmesi gerekir…

Yetişkinler çocuğa hükmetmeyi bir marifet zannetmekten vazgeçip onların DUYGUlarına erişmeyi yetenek hâline getirdiklerinde görecekler ki çocuk, kendi âleminin içinde yetişkinin ruhunu bir terapist gibi nasıl da onarıyor.

“Kaliteli iletişim” çocuğun DUYGUsal gelişimine katkı sağladığı gibi, yetişkinin kendini onarmasının da altın anahtarıdır.

Bundandır ki pedagoji, “bir anne babanın en iyi terapisti kendi çocuğudur” der…

Yazarın 07 Nisan 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğun kendi kendine oynaması?

Birçok anne baba, çocuğunun “kendi kendine” oyun oynamasını memnuniyetle karşılar. Bu sayede gündelik işlerini tamamlama fırsatı elde eder.

Ancak çocuğun kendi kendine oyun oynaması her zaman memnuniyetle karşılanacak bir durum değildir…

Oyun, kimi zaman gelişime katkı sağlayan bir araç olsa da bazı durumda çocuğun gideremediği DUYGUsal ihtiyaçlarını bastırmak için bir “oyalanma davranışıdır” aslında.

Ebeveyni ile bağ kurmakta zorluk çeken, DUYGUsal yoksunluk yaşayan, iletişim ihtiyaçları “vaktinde” karşılanmayan, içsel heyecanını aynı DUYGU düzeyi ile ebeveyniyle paylaşamayan çocuklar genelde oyun ile oyalanırlar.

Anne babası tartışan bir çocuğun, kenara bir yere çekilip sanki her şey yolundaymış gibi bebeğinin saçını taraması, şarkı söylemesi, araba yarışı yapması, o anki “korkusunu” ve kaldıramadığı “DUYGUsal yoksunluğun acısını” bastırmak için “oyalanma davranışından” başka bir şey değildir.

Anne babaların, sadece tartışma anlarında değil, mutlu oldukları ve fakat fark etmedikleri birçok durumda da çocuklarını “oyunun yalnızlığına” terk ettikleri bir gerçektir…

Örneğin, telefonla uzun uzun konuşan ebeveynlerin çocukları genelde oyun oynar gibi görünseler de konuşmanın bitmesini beklemek üzere “oyalanma davranışı” içindedirler.

Derste öğretmeni ile “bağ kuramayan” öğrencinin, yanındaki arkadaşına tekme atması, çoğu defa bir şiddet eylemi değil, oyalanma çabasıdır.

Alışveriş merkezlerinde anne babasının işlerinin ne zaman biteceğini bilmeyen çocuğun, mağazanın bir ucundan diğer ucuna anlamsızca koşması, garip sesler çıkartıp ağzını burnunu eğmesi, oyun değil, oyalanma davranışıdır.

Uykusu olmadığı hâlde zorla yatırılan çocuğun yatağın içinde kendi kendine konuşması, oyun değil, oyalanmadır.

Ebeveyni geç kalkan çocuğun, erken kalkıp anne baba odasına gelmesi, kenarda bir yerde oynaması, çoğu defa oyun değil, anne babasının kalkmasını beklemek üzere bir “oyalanma davranışıdır”…

Can sıkıcı zamanlarda oyalanma davranışı sergilemeyi becerebilen çocuklar, yaşadıkları DUYGUsal yoksunlukları psikolojik probleme dönüştürmeden atlatabilme şansını taşırlar.

Ancak oyalanma davranışına yatkın olmayan veya beceremeyen çocuklar, bu huzursuzluk hâllerini agresif davranışlarla ortaya koyarlar. Yaşadığı can sıkıcı durumdan nasıl kurtulacağını bilemediği için zorba davranışlar sergilerler. Anne babalarının peşini bir türlü bırakmazlar.

Bu durum, çocuğun “şımarıklığı” değil, can sıkıcı durumdan nasıl kurtulacağını bilememenin çaresizliği ile bir kurtuluş arayışıdır… Böylesi durumlarda kalan ebeveynler çocuğu reddetmek yerine, birkaç dakika da olsa, “kaliteli iletişim” ile çocuğun o anlık DUYGUsal ihtiyacını gidermeye çalışmalıdır. Bu, çocuğa “yüz vermek” değil, onu DUYGUsal zorluktan kurtarmak için doğru bir ebeveyn tutumudur.

Oyalanma davranışını bilemeyen çocuklarda agresiflik gözlemlendiği gibi, sıklıkla oyalanma davranışına mecbur bırakılan çocuklarda ise “dikkat dağınıklığı” gözlenmektedir. Böylesi çocuklar, oyalanmalar sırasında, sıklıkla, gerçek yaşamdan el çekip hayal âleminin içine girmeye alıştıkları için, okul yaşamlarında, anlayamadığı konuları anlama gayretine girmek yerine, kendilerini oyalamayı tercih ederler. Bu çocukları ders esnasında, uyurgezer gibi kalkıp yürürken, dalgın vaziyette tahtaya bakarken veya arkadaşı ile tekmeleşirken görmek mümkündür.

Çocukluk döneminde yaşadığı ilgisizliklerle oyalanmayı öğrenmiş kişiler, ilerleyen yaşlarda, DUYGUsal zora düştüklerinde, karşılaştıkları problemleri çözmek yerine, problemden kaçmayı, onu görmezden gelmeyi tercih ederler. Geçeklerle yüzleşmek yerine, hayallerle oyalanmaya, kurdukları hayallere karşı çıkanlara ise öfkelenmeye yatkındırlar. Böylesi kişiler, DUYGUsal kırılganlıkları fazla ve kendi DUYGUları ile yalnız yaşamaya alışkındırlar.

Ebeveynler, kendi yaşamlarını kolaylaştırdığı için, çocuğun oyun oynadığı her anı, memnuniyetle karşılamamalıdır. Oyun, çocuğun gelişimine bir katkı sağlayan araç olduğu gibi, iyi analiz edilmediği takdirde çocuğun gelecek yaşamını zora sokan bir oyalanma davranışı da olabilir...

Yazarın 14 Nisan 2015 tarihli yazısıdır.

Eşyaya nüfuz etme ihtiyacı ve para biriktirme

Gelişimin en belirgin özelliği, “eşyaya nüfuz etme” çabasıdır.

Erken çocukluk döneminden itibaren çocuk, gördüğü her “yeni” eşyayı merak eder, tanımak ister. Çocuğun eşyayı tanıma çabası içsel bir “ihtiyaçtır.”

Eşyaya nüfuz etme ihtiyacı içindeki çocuk, daha erken yaşta “inatçı bir direnişle” evin içindeki eşyalara yönelir, kendi yöntemi ile eşyaları tanımaya çalışır. Eline alır, ağırlığını algılar… Ağızına alır, tadını hisseder… Yere vurur, çıkardığı sesi ve sertliğini tanır… Kaldırır atar, kendinden kopup gidişin verdiği garip heyecanı tadar…

Eşyaya nüfuz etme ihtiyacını karşılamış çocukta, eşyanın hâllerini öğrenmiş olmak ve eşyaya güç yetirebilmekten kaynaklanan “güven DUYGUsu” gelişir.

Aşırı mükemmeliyetçi ebeveynlerin koydukları kurallar, çocuğun eşyaya nüfuz etmesini zorlaştırır. Çocuk bir yandan, içsel bir yönelişle eşya ile haşir neşir olmak, ona hükmetmek, onunla barışık olmak için çaba harcarken, diğer yandan, ebeveyninin “dağıtma, dokunma, elleme” tavırları ile iç çatışma yaşar.

Bundandır ki engellenen çocuk, agresif olur.

Gece korkularının en belirgin sebeplerinden biri de çocuğun eşyaya nüfuz edememiş olmasıdır. Böylesi çocuk, yatmak için odasına girdiğinde, eşya, sanki onun üstüne üstüne gelir. Perdelerdeki desenlere bakar korkar… Duvarlarda garip insan suratları algılar… Masasının üzerindeki oyuncak ayıcık canlanacakmış gibi endişeye kapılır…

Eşyaya nüfuz etmesi engellenmiş çocuk uykuya dalmakta zorluk çeker. Her ne kadar kendi odası olsa da anne babasının yanında yatmayı tercih eder.

Erken çocukluk döneminden itibaren çevresindeki eşya ile tanışmasına fırsat verilmiş, “eşyanın hâllerini” tanımasına rehberlik edilmiş çocuklarda “güven” DUYGUsu oldukça belirgindir…

Bu çocuklar, kendi odalarında yatmakta zorluk çekmez… Duvarlar üstüne üstüne geliyor gibi hissetmez… ‘Perdenin üzerinde bir adam var sanki’ diye korkmaz… Yatağın altından biri elini uzatacak gibi ayaklarını kenara çekmez…

Çocuğun “eşyaya nüfuz etme” çabası, sadece engellenme hâlinde değil, ihtiyacı olmayan eşyalara nüfuz etmesine izin verdikçe de anormal davranışlara yol açar.

Örneğin, birçok ebeveyn, harçlıklarını biriktirip oyuncak alsın diye çocuklarına kumbara alır. Böylece çocuğunun tasarruf sahibi olacağını, parasının kıymetini bileceğini düşünür.

Hâlbuki 12 yaşından önce çocuklara, bir eşya alsın diye para biriktirmeyi teşvik etmek, anormal davranışı tetikleyen bir “iyi niyet” yanılgısıdır.

Zira çocuğun para biriktirme ihtiyacı yoktur.

Çocuğun nüfuz etmesi istenilen eşya, bir birikinti ile çoğalıyorsa, çocuğun eşyadan vazgeçecek “iradesi” zayıflar, “hırsı” artar.

Bundandır ki teknolojik oyunlar genellikle “puan, altın, para” birikintisi üzerine kurgulanarak oyuncunun kendinden vazgeçmesini zorlaştırırlar.

Birçok anne baba, kumbarada biriken paradan çocuğunun vazgeçemediğinin, o çok istediği oyuncağa biriktirdiği parayı veremediğinin şahidi olur… Bu durumdaki çocuk, birikintiyle kurduğu bağ ile çok istediği oyuncak arasında çelişkiye düşer.

Anne babalar, çocuğun biriktirdiği paradan bir gün 1 ekmek parası için 1 lira istese, çocuğun “hayır vermiyorum” diye karşılık vermesi çok doğaldır. Ve bunu söyleyen çocuk ne cimridir ne de parasına sahip çıkıyordur… O, ancak, çocukluk döneminin en belirgin özelliği olan “eşyaya nüfuz etme ihtiyacının” bir iyi niyetli yanılgı ile birikintiye yönlendirilmiş olmasının çelişkisi içindedir.

Bununla birlikte, ebeveynler, “iyi rehberlik edebilirlerse”, 12 yaşına kadar olan çocuklarına, kendi için değil, ihtiyacı olan birine vermek için “bağ kurmadan birikinti oluşturmayı” öğretmeleri gelişime katkı sağlar.

Böylece çocuk, bağ kurmadan oluşturduğu birikintiyi, sahibine verirken, hem iyilik yapmanın hem de “vazgeçebilmekten kaynaklanan hazzın” gününe erişir...

Yazarın 21 Nisan 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğumda takıntı var

7 yaşında bir kız çocuğunu getirdi annesi yanıma. “3 yıldır kök söktürdü kızım bize.” diye başladı anlatmaya:

“Kızımda temizlik takıntısı var. Biraz sonra gelir yanınıza görürsünüz. Ellerini yıkaya yıkaya derisi tahriş oldu. Bir yere dokunamıyor, acı duyuyor. Dişlerini günde en az on defa fırçalıyor. Kimsenin bardağından su içmiyor. Kimsenin kaşığını kullanmıyor. Kendi kaşığını da naylon poşet içinde ayrı bir yere koyuyor. Bıktırdı artık bizi. Zorladık, olmadı, kızdık olmadı, ilaç verdik olmadı. İnadını bir türlü bıraktıramadık. Ne yapacağımızı şaşırdık kaldık.”

Bu annenin “takıntı” diye anlattığı şey, aslında “Obsesif Kompulsif Bozukluk” olarak tanımlanıyor.

Obsesyon “saplantılı düşünce”, kompulsif de “zorlantı” demek.

Yani kişinin bir düşünceye saplanıp kalması, o düşünceden bir türlü çıkamayıp anormal davranışlar yapması hâli…

Bu bozukluğa yakalanmış kişi, yaptığı davranışın “saçma” olduğunu bilse de kendini durduramaz. Örneğin, temizlik konusunda takıntısı olan kişi, elini sürekli yıkamanın kendisini yorduğunu bilir, kabul eder, ancak vazgeçemez. İçinde bir “his” onu sürekli el yıkamaya zorlar. Bu hisse direndiğinde, daralır, bunalır. Bu bunaltıdan ancak el yıkanarak sıyrılır.

Takıntı, kalıtım yolu ile aktarılmaz ancak anne babasında takıntı olan çocuklar takıntı sahibi olma riski taşırlar. Zira takıntı, ya takıntı sahibi olan bir kişiden ya da bir olumsuz düşüncede “ince ayrıntıya odaklanma” ile oluşur.

Birçok yetişkin, çocuğa, “olumlu” davranış kazandırmak için, “olumsuz ince ayrıntı” üzerinde durur. Hâlbuki olumlu davranış, çocuğu olumsuzluğa yoğunlaştırıp kaygılandırarak değil, çocuk ile “güvenli bağlanmış” yetişkinin “tesir” gücü ile doğal bir iletişim ortamında, neyi nasıl yapacağını “tarif” etmesi ile oluşur.

Çocuğun bir davranışı edinmemesi, çocuğun kusurunu değil, ebeveynin o çocuğun üzerinde tesirinin zayıflığını işaret eder. Böylesi bir zayıflığı olan yetişkin, çocuğa baskı ve zorlamaları artırmak yerine, çocuk ile bağ kurup onun üzerinde tesir gücünü artırmayı öğrenmelidir.

Nitekim bu çocuğun takıntısı da çocuğa olumlu davranış kazandırmak için olumsuz ince ayrıntıya odaklandırıldığı sırada gelişmiş. Çocuk 4 yaşındayken kreş öğretmeni temizliğin önemini resimlerle anlatmış. Dişlerin fırçalanmaması hâlinde ağız içinde bakterilerin nasıl oluştuğunu, akıllı tahtada büyütülmüş resimler eşliğinde aktarmış.

Öğretmenin gösterdiği bakteri resimleri, kıllı bacaklı, onlarca ayaklı, kafaları eğri, dişleri dudaklarından sarkmış iğrenç resimlermiş. Öğretmen, “dişlerini fırçalamayanların ağzında işte bunlar var, ığğğğ” diye tamamlamış anlatımını.

İşte bu kız çocuğu, tam da bu anlatım sırasında “obsesyon nöbeti” geçirmiş. Sanki o bakteriler kendi ağzındaymış gibi hissetmiş bir anda… Ağzını ekşitmiş, tükürmüş, eve gittiğinde de hemen dişlerini fırçalamış. Ancak ne kadar fırçalarsa fırçalasın, o kırkayak gibi bakterilerin ağzının içinden bir türlü temizlenmediğini zannetmiş… Bu his adım adım genişlemeye başlamış… Biri su içerken, sanki o kişinin ağzındaki bakteriler o bardağa yapışacak ve oradan da kendi ağzına geçecek hissine kapılmış. Bu yüzden bir başkasının bir kez kullandığı bardağı, temiz dahi olsa kullanamaz olmuş. Çocuk, artık ağzı bir bakteri deposu olarak görmeye başlamış…

Aslında bu öğretmen kötü niyetli olamaz. Çocukların DUYGU dünyasını zarara uğrattığının farkında olduğunu da düşünmüyorum. O, çocukları olumsuz düşüncede “ince ayrıntıya” odaklayarak olumlu davranış kazandırmanın yanlışlığını bilmiyordu belki…

Hâlbuki olumlu davranış kazandırmak, ancak çocuğa “tesir” etmekle mümkündür. Çocuğu korkutarak, ürküterek, tiksindirerek davranış kazandırmak, pedagojik olarak yanlıştır. Böylesi davranış kazanmış çocuklar DUYGUsal zarara uğratılmış çocuklardır.

Bundandır ki çocuk eğitiminin amacı, çocuğa davranış kazandırmak değil, çocuk ruh sağlığını korumaktır. Zira doğru davranış, ancak ruh sağlığı korunmuş çocukların kârıdır...

Yazarın 05 Mayıs 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğunuz ile iletişimde hangi seviyedesiniz?

Ebeveynin çocuğa erişebileceği yegâne araç “söz”dür… Çocuğa söylenilen söz, onun DUYGU dünyasını şekillendiren en güçlü etkendir.

Bir kişiye çocukluk yıllarında nasıl hitap edildi ise yetişkin olduğunda kendisi de öyle hitap eder çevresine. Çünkü söz kişiliğin bir parçasıdır, çocukluk yıllarında edinilir…

Bundandır ki bir kişinin konuşma tarzına bakıp onun çocukluk yıllarında kendisine nasıl hitap edildiğinin ipuçlarını bulabilirsiniz.

Mademki çocukla konuşma tarzı, onun kişiliğini oluşturuyor, o hâlde bir ebeveynin edineceği en önemli yetenek çocukla iletişim becerisidir.

Çocukla iletişimin 4 farkındalık seviyesi vardır:

1-) Emir Kipi ile İletişim:

Bu düzeyde iletişim alışkanlığına sahip yetişkinler, çocukla “emir cümleleri” kullanarak iletişim içindedir. “Getirsene, götürsene, konuşup durma, yemeğini yesene, geç kaldık giy şu ayakkabılarını hadi, hâlâ yatmadın mı, git odana çabuk yat” diye uzayıp giden “kontrolsüz iletişim” tarzı…

Bu, genellikle baskın bir ortamda çocukluk yılları geçmiş kişilerin, yetişkinlik yıllarında alışık olduğu iletişim tarzını sürdürme çabasıdır.

Böylesi kişiler, rica ederek konuşmayı, çocuğu dahi olsa, onun düşüncelerini de alıp ortak akıl ile karar vermeyi gereksiz görürler. Zira baskın bir ortamda yetişen kişilerin en temel hissi “değersizliktir.” Değersizlik hissi ile çocukluk yılları geçmiş kişiler, kendileri büyüyüp anne baba olduklarında, çocuklarına kullandıkları kelimeler ile nasıl bir değersizlik hissi kazandırdıklarını fark etmezler. Zira bu, onlar için, normaldir, olağandır.

Böylesi kişiler “yakın çevrelerine karşı” buyurucu, emredici, isteği yerine gelmediğinde kızgın, öfkeli ancak “sosyal yaşamda, arkadaşları arasında” konuşkan, sevimli, sempatiktirler…

2-) Olabilirlik Eki ile İletişim:

Bu iletişim tarzında keskin bir dil kullanarak çocuğun benliği üzerinde baskı oluşturmak yerine, “olabilirlik ihtimali” ile konuşarak benliğin rahatlaması amaç edinilir. Örneğin, çocuğu ile bulmaca çözen bir babanın “O, oraya değil, buraya gelebilir… Bu şöyle olabilir… Kalem böyle tutulabilir… Diş şöyle fırçalanabilir...” demesi.

Bu iletişim dili ile hitap, çocuğu başkasının yönetmesine alıştırmak demektir… Böylesi çocuklar, sorumluluk almaktan çekinir, yanlış yapacağı kaygısı taşırlar… İkinci farkındalık seviyesi ile hitap edilmiş çocuklar genellikle, “vererek” dost olmaya veya “sorun çıkartmadan” kenarda bir yerde yaşamaya gayret ederler…

3-) Varlığın Kabulü ile İletişim:

Çocuğun bir kişiliği, düşüncesi ve hisleri olduğu dikkate alınarak gerçekleşen iletişim şeklidir ki 2. farkındalık seviyesi ile yapılan iletişim diline “de” bağlacı ilavesi ile gerçekleşir. Örneğin, yemek kaşığını yanlış tutan bir çocuğa “Aslında kaşık böyle ‘de’ tutulabilir… Su şöyle ‘de’ içilebilir… Ders böyle ‘de’ çalışılabilir…” denmesi.

Bu iletişim tarzında çocuğun yaptığı iş reddedilmez fakat başka bir yol tarifi vardır. “Su böyle ‘de’ içilebilir” sözündeki ‘de’ bağlacı ile onun su içtiği yöntem reddedilmemiş ancak daha farklı bir yol tarif edilmiştir… Böylece çocuğun kendi yaptığı davranış dışlanmadan, doğru olan tarif edilmiş olur…

4-) Fırsat Verici İletişim:

Bu iletişim tarzında çocuğun yeteneklerinin ortaya çıkması için “çocuk aktif, yetişkin pasif” iletişim dili kullanılır. Yetişkinin iletişimde baskın olmamasıyla çocuğun kendini kaygısızca ortaya koyabilmesine ve böylece mizacın fıtri yapılanmasına fırsat verilmiş olur… Örneğin, bulmaca çözen baba ile çocuğu arasındaki iletişimde “Şu, buraya gelebilir mi acaba? Bunu şuraya koysak nasıl olur? Bir de şöyle denesek mi acaba?” denmesi.

Bu iletişim tarzında yetişkinin soru cümleleri kurarak konuşması, çocuktan izin almaktan ziyade, bir nezaket ve ona kendi yapması için fırsat tanımaktır. Çocukluk yıllarında kendisine fırsat tanınan bir iletişim ortamında yetişmiş kişilerin en belirgin özelliği, problemleri konuşarak çözme becerisidir. Hâlbuki farkındalık seviyesi düşük bir aile içinde yetişen kişilerin problem çözmek için kullandıkları yöntem sözel şiddettir.

İşte bundandır ki söz bir büyüdür ve çocuğa nasıl hitap edilirse çocuk öyle olur...

Yazarın 12 Mayıs 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuk, ebeveyninin inancını ne zaman terk eder?

19 yaşında bir gencin babası ağlamaklı hâlde derdini paylaştı benimle: “Nerede yanlış yaptım bilemedim... Küçükken çok iyi idi, bir dediğimi iki etmezdi. ‘Baba baba’ diye peşimden ayrılmazdı. Evde benimle beraber namaz kılar, benimle beraber camiye gitmek için can atardı. Ramazanda sahura kalktığımızda sesimize uyanır, pijamasıyla, uykulu gözlerini ovuştura ovuştura yanımıza gelirdi. Küçük hâli ile sahuru da yapamaz öylece koltukta uyuyakalırdı…”

Islak kirpiklerini silerken devam etti: “Şimdi ne namaz kaldı ne oruç!”

Göz ucu ile anneye baktım, o da gözlerini siliyordu. Yardıma ihtiyaçları vardı ama ne yapacaklarını da bilemiyorlardı.

Konuşmak için delikanlıyı davet ettim içeri…

Kılık kıyafeti düzgün, aklı başında biri idi.

Önce havadan sudan sohbet ettik. Keyifli birine benziyordu, yüzü güleçti.

Konuştukça dost olduk…

Ne yalan söyleyeyim, uzunca zamandır, benim de, böylesi tebessüm eden simalar görmeye ihtiyacım vardı.

Anne babası ile yaşadığı sorunları konuşmaya başladık. “Hocam o konulara hiç girmeyelim, içim daralıyor.” dedi. Sebebini sordum: “Valla bilmiyorum, o konuları konuşunca kendimi iyi hissetmiyorum. Ama merak ediyorsanız söyleyeyim, ben ateistim. Ailem gibi düşünmediğim için evde her gün ha bire kavga var…”

Uzun uzun konuştuk, ateist olma serüvenini anlattı.

Huzur istediğinden bahsetti, bunu da ateizmde bulduğunu söyledi.

“Nasıl yani?” dedim. “Şöyle söyleyeyim.” dedi, devam etti: “Birçok ateist tanıdığım var, çok insancıl kişiler bunlar. Hatta bırakın insancıllığı, hayvancıllar…” dedi, güldü.

“Hayvanları bile seviyorlar yani. Mutlular, huzurlular… Hâlbuki anne babama baktığım zaman, hep bir kaygı, hep bir telaş, hep bir öfke, kızgınlık var. Çocukluğumdan beri dinî hikâyeler dinliyorum, dinlediğim şeyler içimi daraltıyor, anlatabiliyor muyum?” diye devam etti.

Aslında anlattıklarına çok da yabancı değildim...

Şöyle söyleyeyim, din bir yaşam tarzıdır. Ve yaşamın nasıl anlamlandırılacağına dair bilgi kaynağıdır. Her inanış, kişiye hayatın nasıl yorumlaması gerektiği hakkında bilgi sunar. Bu bilgiler insana huzur verdiği kadar, insan o inanışın yaşam tarzını benimser. Her ne kadar, çocuklar başlangıçta anne babalarının inançlarını devam ettirseler de ailelerinden ayrılıp yaşama kendi gözleri ile bakmaya başladıklarında, çocukluk dönemindeki inanışlarını sorgulayabilirler. Kimse kendisine iç çatışmaları ve huzursuzluk veren bir yaşam tarzını tercih etmez.

Aslında inanç, insana huzur verir… Ve kişi kendini iyi hissettiği kadar da inancına tutunur.

İşte sorun da burada yatıyor, eğer bir inanç kişiye huzur vermiyorsa, o kişi o inanca sempati değil, antipati duyar. Sadece o inancın içeriği değil, aynı zamanda o inancı anlatan kişinin bireysel tutumu huzursuzluk veriyorsa, korku ve endişe yaşatıyorsa… Öfke ve kızgınlık varsa, bu da o inancın içselleşmemesinde rol oynar. Bir üçüncü faktör de, o inancın toplum içindeki görüntüsüdür, aynı inançtan olan kişilerin yaşam tarzının, o kişilere yaşattığı huzur veya huzursuzluk hâlidir.

Ondandır ki çocukluk döneminde din anlatımı, çocuğun zihninin kavrayabileceği “sadelikte” ve DUYGUlarının gücünün yetebileceği “ağırlıkta” olmalıdır.

Çocuğa anlatılan bilgi korku ve endişe uyandırmamalı… Anlatan kişi, öfkeli ve kızgın olmamalı… Ve toplumda o inancın temsilcileri tebessüm eder bir huzur hâlinde olmalıdır ki çocuk ebeveyninin inancını kendi başına kaldığında da devam ettirebilecek gücü kendisinde barındırsın.

Yazarın 30 Haziran 2015 tarihli yazısıdır.

İnanç eğitiminde sebep-müsebbip ilişkisi

Yıllar önceydi. Yurt dışında tanıştığım bir hanımefendi, içindeki huzursuzluktan bahsederken “Çocukken Allah’a çok kızgındım… Zor toparladım kendimi.” demişti.

Nedenini sorduğumda şunları söylemişti: “7 yaşımdayken babam vefat etti. Çok üzgündüm. Ölümü anlamlandıramıyordum. Teyzemin yanına gittim. O, ‘Allah sevdiği kulunu yanına çabuk alır’ diye bir şey söyledi. Babam çok iyi bir insandı bu doğru ama Allah’ın babama bunu yapmasını kabullenemedim. İyi insan olmak suç mu diye kendi kendime konuştuğumu, geceler boyunca ağladığımı hatırlıyorum. Ondan sonra ‘Ben iyi insan olmayacağım’ diye karar verdim. Allah ile bağımı kopardım.”

“Birisinin yanlış bir sözü, Allah ile bağınızı neden koparsın ki? Yaşınız büyüdükçe bu sözün doğru olmadığını anlamadınız mı?” diye sordum…

“Anladım anlamasına ama aradan yıllar geçti… O günden sonra sanki Allah ile inatlaşmaya başladım. Sırf kötülük olsun diye ilkokulda arkadaşlarımın kalemlerini alıp sokaktaki çöp bidonlarına attım… Ortaokulda insanları yalanlarımla aldatmaktan çok hoşlandım… Lisede erkek arkadaşlarım oldu, çok cesur davrandım… Hippi gibi giyinmeyi, sigara ve alkol kullanmayı marifet saydım… Annem bıkmıştı artık benden… Ama yapacağı bir şey de yoktu, gücü yetmiyordu bana. Sürekli ağladı durdu kadıncağız peşimde… Bugün bile hâlâ o zamanlar neden isyankâr olduğumu bilmez annem…” diye cevapladı.

- “Babanızı kaybettiğiniz için miydi bu isyankârlık?”

- “Hayır, Allah iyi insanları öldürdüğü içindi…”

Çocuk, henüz geldiği bu dünyada işlerin nasıl gittiğine dair sorular sorduğunda, pedagojik prensiplere uygun cevaplar verilmelidir. Rastgele verilecek cevapların oluşturacağı aksi tesir çocuğun on yıllarca kendisine gelememesine neden olabilir.

Özellikle inanca dair sorulara verilecek cevaplar, “tasavvufi derinlikte değil, çocuğun anlayabileceği sadelikte” olmalıdır.

Bunun yanı sıra, çocukların 12 yaşına kadar ölümü anlamlandırmak için sordukları sorulara “müsebbip değil, sebepler” üzerinden izahlar yapılmalıdır.

Bu ne demek?

Örneğin, 8 yaşında bir çocuğun “DUYGUsal yakınlarından biri” vefat ettiğinde ona “Allah sevdiği insanları yanına erken alır” demek çocuğa iyi gelmez… “Ölüm sebebi” atlanılarak direkt Allah üzerinden izaha çalışmak pedagojik olarak doğru değildir. Böylesi bir cevabı belki yetişkinler anlayabilir, ancak çocuğun bunu anlayabilmesi için çok başka bilgilere de ihtiyacı vardır. Dine ve yaşama dair o bilgileri olmadan verilecek böylesi cevaplar, çocuğun inancını güçlendirmez, aksine iç seslerinin oluşmasına neden olur. Çocuk, DUYGUsal bağ kurduğu kişinin ölümüne sebep olan ve henüz hiç görmediği Allah’a karşı cevapsız sorular sormaya başlar…

Çocuğun “DUYGUsal bağ kurduğu” yakınlarından biri vefat ettiğinde, vefatın “sebebi” söylenmelidir, “müsebbibi” değil…

Yani “Babanın hastalığı çok ilerlemişti, tedavisi mümkün olamadı, vefat etti…” veya “Baban araçla giderken sanırım karşı taraftan gelen aracı görememiş, trafik kazasında vefat etti…” gibi...

Sadece ölüm haberleri değil, travmatik olayların çocuğa izahında da Allah’a vurgu yapılmamalıdır…

Örneğin, çocuğun depremle ilgili sorduğu bir soruya “Depremi Allah yaratıyor, günahı olan kişiler böylece cezalandırılıyor” diye izahta bulunmak, onun inancını kuvvetlendirmez, aksine huzursuzluk veren iç seslerinin oluşmasına yol açar… Bunun yerine, “Toprağın çok altında bir kayma olduğunda, yeryüzünde deprem oluyor. Bu kadar basit aslında…” diye izahta bulunmak “müsebbibe değil, sebebe vurgu yapmaktır.” Ve bu izah, çocuğu inancı ile barışık tutar… 12 yaşından sonraki inanç eğitiminde ise “sıfattan zata” bağ kurucu bir pedagojik usul takip etmek gerekir ki bunu da bir sonraki yazıda ele almaya çalışacağım...

Yazarın 7 Temmuz 2015 tarihli yazısıdır.

Öğretmenin görevi topluma iyi vatandaş yetiştirmek değildir

Meslekler ikiye ayrılır...

‘Makina Metaforu’ ile çalışanlar... ‘Hermeneutik’ ile çalışanlar...

Makina metaforu ile çalışan mesleklerde toplumsal duyarlılık, bireysel duyarlılıktan önceliklidir. Bir başka deyişle, yapılan meslek, toplumun huzur ve güvenliği içindir ve toplumsal huzur, bireysel huzurdan önce gelir.

Hekimlik, hâkimlik, askerlik gibi meslekler makina metaforu ile çalışır…

Bir hekime kolu kırılmış hasta geldiğinde, oturup hasta ile birlikte ağlaşmaz. Onun için, ortada bir kol vardır ve bu kol kırılmıştır. Görevi o kırık kolu tamir etmektir, o kadar! Hasta psikolojisini iyi bilir, naziktir, ama hastasının acısını duymamaya çalışır.

Hukuk da öyle, makina metaforu ile çalışır...

Hâkimin karşısında sanık vardır. Bu sanığın işlediği düşünülen bir suç vardır. Suçun kanunda bir tanımı vardır. Sanık suçlu ise, makina çalışır, birey ceza alır. Sanık yalvarsa, yakarsa da, hâkim sanığa duyarsız, mesleğine duyarlıdır. Sanığa nezaketli davranır, ancak gereken cezayı da verir.

Asker de öyle...

Asker bilir ki karşısında kendini öldürmek üzere kurşun atan biri vardır. Ondan önce kurşun atmalı ki görevini yapabilsin. Kurşun atacağı kişinin kendini nasıl hissettiği askeri ilgilendirmez. Bireye değil, toplum için yapacağı göreve duyarlıdır.

Bir de ‘Hermeneutik’ ile çalışan meslekler vardır ki, bunlar toplumdan önce bireyi düşünür. Bu mesleklerde ‘bireye duyarlılık, topluma duyarlılıktan’ önceliklidir.

Psikoloji, pedagoji, öğretmenlik gibi sosyal meslekler hermeneutik ile çalışır...

Örneğin bir psikolog, eşinden dayak yiyen kadının acısını anlamaya, hissetmeye çalışır. Toplumsal kuralları değil, önce bireyin DUYGUlarını önemser. Onun amacı bireyi iyi etmektir, toplumu değil. Zira bir psikolog, bireyleri iyi olan toplumun zaten iyi bir toplum olacağını düşünür.

Bir pedagog, önce çocuğu düşünür, aileyi değil. Çünkü o, çocuk iyi olursa ailenin de iyi olacağına inanır, önceliği aile değil, çocuğun kendisidir. Bundandır ki bir pedagog için en can sıkıcı söz ‘çocuklar bizim geleceğimiz’ sözüdür. Bu sözde, toplumun geleceği için çocuğa iyi davranmak anlamı çıkar ki, böylesi bir bakış açısı çocuk suiistimalidir.

Bunun gibi öğretmenlik de hermeneutik ile çalışan bir meslektir. Öğretmenin önceliği, öğrencisini iyi vatandaş haline getirmek değil, iyi bireyler olmasına yardımcı olmaktır. Ve bir öğretmen bilir ki, bireyleri iyi olan toplum zaten iyi bir toplumdur.

Bundandır ki,

öğretmen, öğrencisinin eksiklerini anlamaya, onu hissetmeye, onun sorularını çözmeye odaklanır...

Eksik ve yanlışları olan bir çocuğu ‘çocuğun iyiliği için’ veya  ‘toplum için’ cezalandırmaya çalışmak, öğretmenlik mesleğinin özüne aykırıdır. Zira o, öğretmendir, ne bir asker ne de bir hâkim. O, bireye karşı duyarlılığı ile ön plana çıkmış bir mesleğin sahibidir.

Kişiler, kendi bireysel yatkınlıklarını dikkate alarak meslek seçerlerse ancak mesleklerinde verimli olabilirler. Hermeneutik ile kişiliğini geliştirmiş bir kişinin makina metaforu ile ilgili meslek seçmesi hizmet ettiği ‘toplumu’ zarara uğratacağı gibi... makina metaforu ile kişiliği gelişmiş bir kişinin de, hermeneutik ile ilgili meslek seçmesi hizmet verdiği ‘bireyi’ zarara uğratır...

Yazarın 3 Ağustos 2015 tarihli yazısıdır.

Taklit, özenti ve mizaç tetiklenmesi

Yetişkinler, 3 tür çocuk davranışını birbirine karıştırıyor:

Taklit, özenti ve fıtrat tetiklenmesi.

Taklit, okul öncesi çağda başlayan, kişilik gelişiminin en önemli parçasıdır. Çocuk, akran davranışlarını taklit ederek ‘DUYGUsal gelişimini’ hızlandırır. Okul arkadaşı gibi dil çıkarttıkça, komşu çocuğu gibi güldükçe, sokaktakiler gibi bağırdıkça, ağabeyi gibi ağladıkça kişisel sınırlarının dışına çıkar ki bu yaş döneminde kişisel sınırların dışına her çıkış DUYGUsal gelişime hız kazandırır.

Çocukluk çağı taklit davranışını durdurabilmek neredeyse imkânsızdır.

Her ne kadar ebeveynlerin canı sıkılsa da üstünde fazla durmayıp güncel yaşamlarına devam ettikçe, taklit davranışlar çocuğa belli DUYGUsal kazanımlar sağladıktan sonra kendiliğinden yok olur gider. Ne can sıkmaya gerek var, ne de çocuğu incitmeye...

Taklit davranışları, azalan bir etki ile yaklaşık 10 yaşına kadar devam eder. Bu yaş döneminden sonra çocuğun artık ‘kendi kişiliğine has davranışları’ sergileyebilecek güce erişmiş olması beklenir.

Çocuğun kendi kişiliğine has yapısını ortaya koyabilmesi için temel şart, bundan önceki dönemde ‘değersizlik’ edinmemiş ve ‘var olduğu hâli ile kabul edilmiş’ olmasıdır.

Eğer çocuk, değersizlik hissinin gelişimi engelleyici yanı yüzünden, mizacına ait yapısını ortaya çıkartamamış ise, ergenlik dönemi ile birlikte, kendince ‘değerli’ gördüğü kişilere benzemeye çalışır ki bu ‘özenti’dir.

Özenti, çevresi tarafından beğenilen, hakkında konuşulan ve ‘değerli’ bulunan kişilerin davranışlarını çocuğun kendisinin de sergileyerek ‘değersizlik hissini giderme’ ve aynı değeri ‘kendince’ hissetme çabasıdır. Burada ‘kendince hissetme çabası’ kısmının altını çizmekte fayda var. Zira çocuk, bir kişinin giyim tarzına, davranış şekline özenti duyduğunda, birilerinin kendini beğenmemesi, eleştirmesi hiç önemli değildir. Zira çocuk, o tarz içindeyken, hayalen kendini hissettiği ruh hâlinin verdiği keyfi yaşamaktadır. Bu keyif, özenti duyduğu kişinin ‘değerlilik’ keyfidir. Bir başka deyişle çocuk, kendi bedeninde, özenti duyduğu kişinin değerlilik DUYGUlarını yaşayarak kendi ‘değersizlik hissini’ yok etmeye çalışmaktadır.

Çocuğun kendini bu özentilerden vazgeçirmeye çalışanlarla çatışması, yeni tarzından vazgeçtiğinde ‘yalın kişiliğinin değersizliğini’ bir kez daha hissetmek istememesine karşı bir dirençtir. O, böylesi mutludur.

Özenti davranışı içindeki bir çocuğu ‘salak’ bir yüz ifadesi ile görür, ‘bu ne hâl yahu’ dersiniz belki. Ama o örneğin Kemal Sunal’ın Şaban karakterinin sevilen yanını kendinde hayal ederken keyiflidir. Şaban’ın sevildiği gibi kendisinin de sevildiği zannı ona değer kazandırmaktadır. Veya giydiği kıyafet ve takılar çok kadınsıdır, çocukluğa yakışmaz, ancak o, hayalindeki bir sanatçının tarzını ruhunda hissettikçe, o sanatçı gibi ‘değerli’ zanneder kendini.

Birçok anne baba, çocuklarındaki anormal ve özenti kokan davranışlardan muzdariptir. Ne konuşmanın ne de eleştiri getirmenin bir fayda sağlamadığını geç de olsa fark etmişlerdir. Hatta daha da ötesi, özenti ile oluşturduğu bir tarzdan vazgeçtiğinde çocuğun mutsuz, depresif ve huzursuz olduğu görülür. Sanki yaşama sevinçleri ellerinden alınmış gibi olurlar.

Peki, böylesi çocuklara nasıl yardımcı olunabilir? Bir süredir kendi gibi olmaktan vazgeçtikleri mizaçlarını yeniden canlandırabilmek için hangi pedagojik yöntemlerden istifade edilebilir?

Bu soruların cevaplarına da haftaya burada ayrıntısı ile değineceğiz...

Yazarın 11 Ağustos 2015 tarihli yazısıdır.

Ebeveyn-Çocuk ilişkisinin 4 farkındalık seviyesi (1)

Anne babaların çocuk eğitiminde 4 farkındalık seviyesi vardır:

- Yetersiz Farkındalık

- Geleneksel Farkındalık

- Gözlemci Farkındalık

- İçtenleşmiş Farkındalık

Yetersiz Farkındalık seviyesindeki ebeveynlerin en belirgin yanı “ilgisizlikleridir”.

Böylesi ebeveynlerin bir kısmı, çocuk eğitimi diye bir şeyin olmadığını, zaten dünyaya gelen çocuğun öyle ya da böyle, düşe kalka büyüdüğünü, herkesin kendi kaderini yaşadığını düşünürler… Bu gruba giren diğer ebeveynler ise çocuk eğitiminin eşine ait olduğunu, eşinin çocuklarla zaten yeterince ilgilendiğini düşünerek işine ve kariyerine odaklanmışlardır. Onlar için arada bir çocukla şakalaşmak, oyuncak almak, harçlık vermek, bazen alışveriş merkezlerine gitmek, arkadaşları ile sağa sola gitmesine izin vermek “elinden geldiğince” ilgilenmektir.

Böylesi ebeveynlerin çocukları genelde “özgüvenli” olarak görülse de pedagojik olarak ilgisizliğin yol açtığı bir “sınırsızlık” içindedirler. Doyumsuzdurlar… Huzursuzdurlar... Sürekli bir can sıkıntısından bahsederler. Oyalanma arayışı içindedirler. Arkadaş ortamlarına aşırı yönelmeleri, ilgisizliğin yol açtığı değersizlik DUYGUsunu giderme çabasıdır.

Bu gruba giren ebeveynlerden eğitim seviyesi yeterli olanlara “anne baba eğitimi” programları, pedagoji kitap tavsiyeleri ve farkındalık seviyesi yüksek ebeveynlerle tanışma programları iyi gelecektir. Eğitim seviyesi düşük veya kendi psikolojik problemleri nedeni ile ilgisiz ebeveynlere ise önce psikolojik destek sunulup ardından yukarıdaki yardımların yapılması doğru bir yöntemdir.

Geleneksel Farkındalık seviyesinde olan ebeveynlerin en belirgin yanı ise çocuklarının “fizyolojik” ihtiyaçları ile ilgili oldukları hâlde, “ruhsal” ihtiyaçlarını fark edememeleridir.

Böylesi anne babalar sürekli çocuklarının davranışlarından şikâyetçidir: Yemeğini yemiyor… Derslerini yapmıyor… Kardeşi ile kavga ediyor… Odasını toplamıyor…

Geleneksel Farkındalık seviyesinde olan ebeveynlerin büyük kısmı “el âlem ne der?” düşüncesinden dolayı çocuklarına sürekli bir baskı hâlindedir. Bu baskıların ruhsal kökeni, çocuğunun iyiliği için değil, çevresine karşı itibarını kaybetmemek ve “ne biçim çocuk yetiştirmiş” denilmesinin önüne geçmek içindir,

Bu ebeveynler baskılar arttıkça çocuğunun ruh sağlığının bozulduğunu fark etmek yerine, büyüdükçe saygısızlaştığından, sözünün artık geçmediğinden yakınırlar. “Minnet DUYGUsu” vurgusu ile “çocuğu için neler yaptığını” anlatır durur, “vefasızlıktan” bahsederler. Çocuğun bu duruma gelmesinin bir “DUYGUsal yoksunluktan” kaynaklandığını duymak ve anlamak istemezler.

Böylesi ebeveynle yetişmiş kişiler, genellikle çocukluk döneminde çekingen, ezik ve yetersiz, yetişkinlik döneminde ise aile içinde kavgacı, huzursuz ve fakat dışarıda sakin, uysal görünümdedirler. Genellikle çevresi tarafından sevilen, saygılı, iyi yetişmiş örnek kişiler olarak tarif edilse de iç dünyaları sürekli bir karmaşa hâlindedir.

Farkındalık seviyesinin yükseltilmesi en zor ebeveyn modeli, Geleneksel Farkındalık seviyesindeki ebeveynlerdir. Böylesi ebeveynler, zaten anne babalarından da “öyle” gördükleri için, doğrunun “böyle” olduğuna kesin kanaat getirmişlerdir. Eğer onlar yanlış yaptılarsa kendisinin neden kötü bir insan olmadığını sorar dururlar.

Hatalarını kabul ettiklerinde, bugüne kadar inşa ettikleri itibarlarının yıkılacağı kaygısını taşıdıkları için sürekli bir “kendi gerçeğini gizleme” ve savunucu yanları ile dikkat çekerler.

Psikoloji ve pedagojinin gereksizliğine inandıkları için tedaviye yatkınlıkları da zordur...

Bu grupta bulunan ebeveynler, geleneksel çevrelerinin dışına çıkmadıkça, kendi gibi düşünenlerden “bir süreliğine” DUYGUsal beslenmeleri kesmedikçe, gelenekselliğin ötesinde yeni aile yapıları ile tanışmadıkça çocuğuna verdiği zararı fark edemeyecektir.

(Devam edecek)

Yazarın 07 Eylül 2015 tarihli yazısıdır.

Ebeveyn-çocuk ilişkisinin 4 farkındalık seviyesi (2)

Başka bir yazıda, ebeveyn-çocuk ilişkisinin 4 farkındalık seviyesinden ikisini kaleme almıştık: Yetersiz Farkındalık ve Geleneksel Farkındalık…

“Yetersiz Farkındalık” seviyesindeki ebeveynlerin, çocuğun zaten kendi kendine büyüdüğüne inandıklarını söylemiş, çocuk eğitiminin aslında “lüzumsuz” bir abartı olduğu ön yargısını taşıdıklarından bahsetmiştik. Böylesi ebeveynlerin çocuklarının genelde “ilgisizlikten” kaynaklanan bir kuralsızlık, “DUYGUsal yoksunluktan” kaynaklanan bir doyumsuzluk yaşadıklarının altını çizmiştik.

“Geleneksel Farkındalık” seviyesindeki ebeveynlerin ortak özelliklerinin ise çocuklarının fizyolojik gereksinimlerine aşırı düşkün oldukları hâlde, DUYGUsal ihtiyaçlarını fark edemediklerini belirtmiştik. Çocuğunu odaya kapatıp cezalandıran bir ebeveynin, ertesi gün onu süsleyip püsleyip okula göndermesi veya en güzel bayram kıyafetleri almak için hiçbir fedakârlıktan sakınmadığı hâlde, yaşının küçük olduğuna aldırmadan çocuğunun gözleri önünde kurban kesmeye çalışması gibi… Bu gruptaki anne babaların, pedagoji kitapları okumak yerine, anne babalarından gördüklerini uygulayan ebeveynler olduğundan bahsetmiştik. Böylesi ortamda yetişmiş çocuklarda ise ya edilgenlikten kaynaklanan “ezik” bir benlik yapısı veya duyarsızlıktan kaynaklanan bir “ebeveyn tesirsizliği” görüldüğünü söylemiştik.

Ebeveyn-çocuk ilişkisinin üçüncü farkındalık seviyesi, “Gözlemci Farkındalıktır.”

Bu gruba giren ebeveynler, çocuğun kendine has bir DUYGU dünyası olduğunu fark etmişlerdir. Onların küçük boylarına rağmen, insani bütün özelliklere sahip olduklarını, cezalandırıldıklarında aşağılanma hissettiklerini, azarlandıklarında içlerinin acıdığını, zorla bir şey yaptırıldığında her insan gibi tepki verdiğini tebessümle fark etmişlerdir.

Çocuğu fark etmek her ne kadar anne babalara tuhaf bir mutluluk hissi verse de Gözlemci Farkındalık seviyesi en zor ebeveynlik düzeyidir. Zira onlar, çocuk dünyasını gördükleri hâlde, o dünyaya hitap edemiyor olmanın iç çatışması ile baş başa kalmışlardır… Bu gruptaki ebeveynler, çocuğa iyi davranmak gerektiğini bildiği hâlde, bazen kendini yenemez, öfkelenir, bağırır çağırır, çocuğun kalbini kırar. Öfkesi dindiğinde verdiği tahribatı görür, kendini affettirebilmek için fırsat kollamaya çalışır. Herkes, ona “sen iyi bir anne-babasın” dese de o hep pişmanlıklar içindedir.

Gözlemci Farkındalık seviyesindeki ebeveynlerin çocukları, genellikle duyarlı olur… Her ne kadar anne babaları zaman zaman köpürüp çocuğun üzerine yürüse de, sonrasında gerçekleşen yakınlaşma çabaları, çocuğun kişilik gelişimini yavaşlatır, ancak tamamen durdurmaz. Bu çocuklar, genellikle kendileri de sık sık öfkelerine hâkim olamasalar da ebeveynlerinden daha “dengeli”, daha “duyarlı”dırlar. En zayıf yanları “iradelerini” kullanmaktaki zorluklarıdır. Kendi başlarına iş yapmaktan sıkılırlar. Süreklilik gerektiren işlerde dirençli değildirler.

“İçtenleşmiş Farkındalık” seviyesine sahip ebeveynlerin ortak yanları ise çocuk eğitiminin aslında ebeveyn eğitimi olduğunu fark etmiş olmalarıdır… Onlar çocuklarını yetiştirmek için kendi iç düzenlerini kurma peşindedirler. Kimi zaman aldıkları destekler ve okudukları kitaplar ile “kendilerini çocuğa hazır hâle getirmeye” çalışırlar.

Çocuk eğitiminin en üst farkındalık seviyesi olan İçtenleşmiş Farkındalık’a sahip ebeveynlerin savaşları çocukları ve eşleri ile değil, kendileri iledir.

Bütün bunlarla birlikte şu da bir gerçektir ki eşler kendi aralarında farklı farkındalık seviyesinde iseler, bu bir sorundur. Yüksek farkındalık seviyesindeki eş, düşük farkındalık seviyesindeki eşin yetersizliğini gördükçe acı çeker.

Aile içinde düzeyli bir çocuk eğitimi öngören eşler, kendilerini eğittikleri gibi eşleri ile de aynı farkındalık seviyesine çıkmak için fırsatlar oluşturmalıdır.

Yazarın 15 Eylül 2015 tarihli yazısıdır.

Kurbanın insan psikolojisindeki yeri nedir?

Önceki yıl kendi kurbanımı kendim keseyim diye niyet etmiştim.

Hem bu büyük ibadeti bizzat kendim gerçekleştireyim ve hem de kurban psikolojisini kendi dünyamda yaşayayım istedim.

Kurban ibadeti, insan ruhunda hangi DUYGUları yaşatıyordu acaba? “Kurban kesen kişide şiddet eğilimi yok oluyor” diye bir söylem de var, bu nasıl bir şeydi acaba?

Saldırgan biri değilim, şiddete meyilli olduğumu da hiç düşünmüyorum. Olsun, o ya da bu sebep ile değil, kurbanın bir ibadet olduğunu düşünerek kendimi bu ibadete odakladım.

Biraz düşündüm.

Sanki garip bir tezat da vardı ortada.

Bir yandan, İslam dini, Müslümanları ‘karınca ezmeyecek’ kadar ince bir ruh hâline eriştirirken, diğer yandan nasıl oluyordu da kurban kesmek gibi bir ibadeti emrediyordu. Bu bir çelişki miydi, yoksa bir bütünün parçaları mı?

Bilemiyordum, bütün bunları kurbanımı keserken ruhumu dinlerken görecektim.

Bir koyun aldım.

Yakışıklı bir şeydi, gözleri, dudakları kara kara.

Hayvanları çok seven bir yanım vardır. Onlarla dost olmak, sevip oynamak, sohbet etmekten çok hoşlanırım.

Kurban sabahına kadar sohbet ettim kurbanlık koyunumuzla. Yem verdim avuçlarımla, su içirdim kovada. Sırtını sıvazladığımda sanırım hep hoşuna gitti ki, benim peşimden gelmek istedi yanından her ayrılışımda.

Her şey Kurban Bayramı sabahına kadar normaldi.

Bayram namazına giderken tuhaf bir hüzün çöktü içime. Teşrik tekbirleri getirerek camiye yol alan cemaatin arasında ‘uyanmış bir zihin’ ile ben de camiye girdim. Uyanmış bir zihin diyorum, çünkü biraz sonra yapılacak büyük bir ibadet aklınızın bir köşesinde dururken, dalgın vaziyette olmanız imkânsız.

Cami çıkışında kurbanlığımın yanına gittim. Göz göze geldik. “Biraz sonra sana Allah katında bir makam verilecek” diye söyledim kendisine. O ise su ve ot istedi, sanırım aç idi, ben de verdim.

Okşayarak, severek, birlikte kurban kesim alanına geldik. Erken gelenler başlamıştı kurban kesimlerine. Kesimi görmesin diye, kurbanın gözlerini kulaklarından bağladım. Şaşırdı biraz, ama itiraz etmedi, sakindi.

İlerledik.

Kazılmış bir çukurun kenarına geldik.

İçimde tarifi imkânsız DUYGUlar. Bir yandan kalbim hüzün içinde pır pır atıyor, diğer yandan bir ibadetin huzuru var.

Bu içsel karmaşa, insanı çok farklı derinliklere taşıyor. Daha önce hiç duymadığınız bir derinlik.

Kurbanı yere yatırırken düşündüm, aslında bir gün bu kurban gibi ben de can vereceğim. Ve aslında can vermek hiç de kolay bir şey değilmiş, nasıl da direniliyormuş, vermemek için. Ama çaresizlik başka bir şey. Şu kurbanlık koyunun çaresizce teslim ettiği gibi, bir gün ben de teslim edeceğim canımı, öncekilerin teslim ettiği gibi. Ölmek ne garip bir DUYGUymuş.

Anlıyorsunuz ki dünya boş, hem de bomboş. Öyle ise, bu hırs niye? İncittiğim kalpler niye? Dünyayı bu kadar abartmak niye? Ölüm gibi bir gerçeği olan senin bu büyüklük hâlin ne?

Kurban, ‘tuhaf’ bir ibadet, insanı kendi derinlerine sürüklüyor. Sen delice sarılmışken dünyaya, “Al sana dünya!” dedirtiyor.

Anladım ki, duyarsızlaşmış bir kalp ile de değil, yaratılmış bütün canlılara muhabbet duyan bir kalp ile ve bir ölüm anına şahitlik edercesine gerçekleşen bu ibadet insandaki negatif DUYGUları söküp alıyor.

Bu ibadeti hakkı ile yerine getiren bir kişinin, eşine saygısızlık yapması, çocuklarına şiddet kullanması, mahallesindeki insanların başına bela olması, adam öldürmesi düşünülemez.

Bir kez daha anladım ki, İslam, her bir ibadeti ile insanı olgun bir ruha taşıyor.

Kurban ibadetini yerine getirmek için kalbi pır pır atan Müslümanların kalbini duymadan ve hissetmeden, onları ‘hayvan katliamı yapıyorlar’ diye tanıtmak ne kadar da büyük bir haksızlık.

Zira can verme anında ‘kalbi’ ile şahitlik eden bir kişinin kalbinde kötülük barınması düşünülemez.

Yazarın 14 Ekim 2013 tarihli yazısıdır.

Çocuklar sabah nasıl uyandırılmalı?

Çocuğu okula giden ebeveynler için sabah saatleri oldukça sıkıntı vericidir… Çocuğun yataktan kalkmaması, elini yüzünü yıkamaması, kahvaltıya bir türlü oturmaması, oturduğu kahvaltıyı bir türlü bitirmemesi anne babalar için gerginlik sebebidir.

Bu gerginlikle güne başlayan çocuğun okulda sorun yaşamaması, arkadaşları ile çatışmadan günü bitirmesi düşünülemez… Günü kaliteli yaşamanın en temel şartı, sabahın keyifli başlamasıdır…

Peki, bu nasıl olacak? Çocuklar nasıl olacak da vaktinde kalkıp güne enerji dolu bir başlangıç yapacaklar? İşte bu soruların birkaç pedagojik ipuçları:

Çocuğun vaktinde kalkabilmesinin ilk şartı, ebeveynin pozitif ruh hâlidir. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki güne gergin başlayan ebeveynlerin çocukları yataktan kalkmakta zorluk çekiyorlar…

Bir ebeveynin gerginliği onun ses tonunda gizlidir… Buyurgan bir sesle “Saat kaç oldu, hâlâ yatıyorsun!” diye seslenen hiçbir ebeveynin çocuğu yaşama sevinci duymaz. Çocuğu yataktan kaldıran şey ebeveyn bağırtısı değil, yaşama sevincidir…

İsterseniz adım adım çocuğun sabah kaldırılmasına dair pratik bilgiler paylaşalım:

1-) Erken kalkmanın en temel şartı, erken yatmaktır. Televizyonun aktif kullanıldığı bir evde çocuk erken yatmaz. Çocuğunu keyifle güne başlatmak isteyen ebeveynler hafta içi televizyon kullanım alışkanlığını gözden geçirmeli.

2-) Çocuğu uyandırma girişimi, kahvaltı saatinden en az 45 dakika önce başlamalıdır. Bu süre, vücudun uyku durumundan uyanık hâle geçebilmesi için gerekli olan asgari süredir. Uyku hâlinde vücut aktiviteleri daha yavaştır. Vücudun uyanması birden olmaz. Kan basıncının, kalp atışlarının, beyin aktivitelerinin uyanıklık hâline geçebilmesi için belli bir süreye ihtiyaç vardır. O süre en az 45 dakikadır.

3-) Uyandırma, üç kısımdan oluşur: Fiziksel, Zihinsel ve DUYGUsal… “Fiziksel” uyandırma, “direkt” değil, “endirekt” olmalıdır. Sallayarak, sarsarak, üzerine su damlatarak uyandırmak oldukça yanlıştır. Doğru olan, camlarının hafifçe açılması ve odaya serin bir rüzgârın alınmasıdır. Serin esinti, tene dokunduğunda çocuk hem “fiziksel” olarak ve hem de temiz havanın içerdiği oksijen ile “zihinsel” olarak uyarılmış olacaktır. Oksijen olmadan zihnin uyanmasının oldukça zor olduğu unutulmamalıdır. “DUYGUsal” uyanmada ise kısık sesli bir müziğin etkisi oldukça fazladır. Mutfakta keyifle kahvaltı hazırlayan ebeveynin yanında kısık sesli bir radyodan duyulan şarkılar, çocuğun “ruhen” uyanmasına katkı sağlar. Çalan şarkıların ruhu uyandırmasının haricinde, uyanmış ruhu ile müzik dinleyen bir ebeveynin varlığı çocuğa yaşama sevinci verir.

4-) Çocuğunu kaldırmaya gelen ebeveyn gece kıyafetlerini değiştirmemişse, kendini güne hazır hâle getirmemişse, çocuğun yatakta kalış süresi uzar. Ebeveynini güne hazır gören çocuk ondan güç alır.

5-) Birkaç dakika sürecek bu ilk hazırlığın ardından çocuğun yanına uzanmak, onun kulağına sevgi sözleri fısıldamak, yatağın içinde oynaşmak, güne başlaması için ona “DUYGUsal” güç verecektir… “Unutmamak gerek ki DUYGUsal gücü olmayan çocuğun, yataktan kalkabilecek fiziksel gücü olmaz.

6-) Çocuğun uyanıp yataktan kalkmasından sonraki ilk işi, elini, kollarını ve yüzünü yıkamak olmalıdır. Su, “fiziksel” uyanmaya katkı sağlayacaktır.

7-) Çocuk kahvaltı masasına yalnız oturmamalıdır. Hiçbir çocuk yalınız başladığı kahvaltıyı keyifle tamamlayamaz. Tamamlasa tamamlasa bir an önce bitirmek için tamamlar ki bu çocukta yeme bozukluğuna yol açar.

Özetle, çocuğu sabah okula hazırlamak, rastgele bir iş değil, yüksek farkındalık gerektiren günün en önemli etkinliğidir. Bu farkındalığa sahip ebeveynler hem kendilerini psikolojik olarak iyi hissederler hem de çocuğunun gününün mutlu geçmesine katkı sağlamış olurlar.

Yazarın 5 Ekim 2015 tarihli yazısıdır.

Farkındalığınız ne kadar?

Bir süredir “ebeveyn-çocuk ilişkisindeki farkındalık seviyelerinden” bahsediyoruz… Bir başka deyişle “bir yetişkinin çocuk eğitiminde hangi bilgi düzeyinde olduğunun nasıl anlaşılabileceğine” değiniyoruz.

Bu, hem ebeveynin kendisini aynada görebilmesi hem de çocuğunu teslim edeceği yetişkinlerin çocuk eğitiminde hangi seviyede olduğunu fark edebilmesi için önemli…

Öyle ya, anne babalar çocuklarını kimi zaman konu komşuya, akrabaya, kimi zaman bakıcıya ve vakti geldiğinde de bir eğitimciye emanet ediyorlar. Bazen tavsiye, bazen eleştiri alıyorlar. Çocuklarının kişiliğini sadece kendileri değil, sosyal çevre ile şekillendiriyorlar.

Örneğin önümüzdeki hafta okullar açılacak. Birçok anne baba okul bahçesinde yan yana gelecek, çocuklarının öğretmenlerinden bahsedecekler birbirlerine.

“Yetersiz Farkındalık” seviyesinde olan ebeveynlerin çocuklarının okul ve öğretmen tercihinde zaten çok da ilgili olmadıkları göze çarpacaktır bu konuşmalarda.  “Okul işte, hepsi aynı.” diyecek kimisi… Kimisi, “Öğretmenin iyisi kötüsü mü olurmuş, öğretmen öğretmendir işte” deyip kestirip atacaktır…

“Geleneksel Farkındalık” seviyesindeki ebeveynlere kulak kabartıldığında, onların “Bizim öğretmenin maşallahı var, çocuklar sınıfta ‘gık’ çıkartmıyorlar” diye baskıcı öğretmene övgüler dizdiğinin şahidi olacaksınız. “Biz, tek çocukla baş edemiyoruz, öğretmen kırk çocuğa laf geçiriyor… Gerçi biraz kızıyormuş, arada bir de vuruyormuş ama olsun, güzel öğretiyor dersini…” dediklerini duyacaksınız…

Ülkemizde en sevilen öğretmen modeli “Geleneksel Farkındalık” düzeyinde eğitim veren öğretmenlerdir maalesef… Onlar çocukları mum gibi yapıp asker gibi sıraya sokmayı, daha erken yaşta “çıt” çıkartmadan sınıfta oturtmayı marifet zannederler… Ve oluşturdukları ürküntü ortamına kaygı ile tutunup sınavlarda başarı kazanan öğrencileri ile övünürler… Birçok okulda velilerin çocuklarını böylesi öğretmenlere vermek için torpil aradıkları da trajik bir gerçektir…

“Gözlemci Farkındalık” seviyesindeki ebeveynler, çocuklarına “duyarlı” öğretmen ararlar… Kimi zaman talihleri denk gelir, hanımefendi/beyefendi bir öğretmenle karşılaşırlar… Kimi zaman denk gelmez, öğretmen baskılarından yılar kalırlar… Bazen “Çocuğunuzda galiba hiperaktivite var, bir doktora götürseniz iyi olur…” sözünün soğukluğunu iliklerine kadar hissederler, bazen de “Sınıfta bir tek sizin çocuğunuz ödevini yapmıyor, haberiniz olsun…” diye işittiklerinde öfkelerini çocuklarından çıkarırlar…

“İçtenleşmiş Farkındalık” seviyesindeki ebeveynler ise her çocuğun farklı öğrendiğini bildikleri için, baskı ister öğretmenden gelsin, ister çevreden fark etmez, birileri istiyor diye çocuklarına anlamsızca yüklenip onların kişiliklerini zarara uğratmazlar… Onlara “Yeter ya, dersini hâlâ yapmadın mı sen!” diye baskı kurmak yerine, ne kadar öfkeli de olsalar DUYGUlarını yönetmeyi becerir ve “Birlikte ders yapmaya ne dersin?” diyerek ders aracılığı ile çocuklarına yakınlık kurarlar…

Bir başka örnek daha verelim, bu hafta Kurban Bayramı…

“Yetersiz Farkındalık” seviyesinde olan ebeveynlerin çocuklarını kurban kesim yerlerinde görürsünüz… Sorsanız, “Neden bu küçücük çocuğu kurban kesimine getirdiniz?” diye, farkında bile değildirler. “Ne olmuş yani?” diye size kızarlar…

“Geleneksel Farkındalık” seviyesindeki bir ebeveynin de küçük çocuğunu kurban kesim yerinde görürsünüz belki… Ona da sorsanız “Neden getirdin küçük çocuğu buraya?” diye, alacağınız cevap “Eski köye yeni âdet getirmeyin yahu… Biz de gittik küçükken kurban kesimlerine, bize bir şey olmadı… Merak etme, buna da bir şey olmaz…” cevabını işitirsiniz, küçükken gittiği kurban kesiminin kendisini bir çocuğu kurban kesimine götürecek kadar duyarsızlaştırdığını dahi fark etmeden…

“Gözlemci Farkındalık” seviyesindeki ebeveynler, küçük çocuğun kurban kesimine gitmemesi gerektiğini bilir, ama ne yapacağını bilmez…

Çocuk eğitimini “içselleştirmiş”, bir çocuk gözü ile bayrama bakabilen ebeveynler ise 7 yaşına kadar kurbanın, “kesimine” değil de “bayramına” vurgu yapılacağını bilir, içi acı ile de dolu olsa, DUYGUlarını yenmeyi bilir, bayramın tadını yaşatmayı yine de becerir…

Çocukla birlikte yaşama farkındalığında bayramlar dileğimle...

Yazarın 21 Eylül 2015 tarihli yazısıdır.

Mizaç Tetiklenmesi Nedir?

Geçen haftalarda, bu köşede, çocuklarda sıklıkla görülen “taklit” ve “özenti” davranışlardan bahsetmiş, daha sonraki haftalarda da “mizaç tetiklenmesi”ne değineceğimizi söylemiştik…

Mizaç tetiklenmesini izah edebilmemiz için önce, “Mizaç ve fıtrat nedir?” sorusuna yanıt aramalıyız.

“Türünün özelliğini barındırmaya” fıtrat denir.

Yani, kediler “miyav” der, kuşlar “cik cik” öter… Kuşun fıtratında uçmak, kedinin fıtratında tırmalamak vardır.

Her insanda var olan ortak özelliklere de “insan fıtratı” diyoruz, sevilme ihtiyacı, adalet arayışı, ait olma çabası insan fıtratının özelliklerindendir.

İnsan fıtratının en belirgin özelliği “iyi” olmasıdır.

Kötüye ait hiçbir şey insan fıtratına ait değildir, örneğin, “Erkek milleti değil mi, aldatır işte…” sözü pedagojik olarak doğru değildir. Bu, o insanın fıtratının bozulmuş yanını işaret eder. Zira hiçbir insanın fıtratı eşini aldatmak üzere kodlanmamıştır, aksine, insan fıtratında vefa ve sadakat vardır.

Ya da bir insan, sevgiye ihtiyaç duymuyorsa, bu onun fıtratı değil, DUYGU dünyasındaki bir bozukluğun işaretidir. Zira insan fıtratında “sevgiye ihtiyaç” hâli vardır.

Her ne kadar insan fıtratı ortak özellikler barındırsa da, hiçbir insan birbirinin aynı değildir, kimi cıvıl cıvıldır, kimi sessiz ve derin. Kiminin hayalperest yanı ön plandadır, kiminin gerçekçi yanı. İşte, kişinin kendine has özelliğine de “mizaç” diyoruz… Mizaç, bireyin mayasıdır. Yaradılışta ruha dikilen çekirdektir. Ebeveynlerin görevi, çocuğun içindeki bu çekirdeğin zarar uğratılmadan o çekirdeğe uygun meyve vermesi için yardımcı olmaktır. Bir başka deyişle, çocuğun kendi gibi olabilmesine yardımcı olmaktır.

Kişinin kendi gibi olabilmesinin en temel şartı‘emniyet hissi’dir. ‘Emniyet hissi’, mizacın, kendi yaradılış kodlarına göre ruhu yapılandırabilmesi için gerekli olan en önemli DUYGUdur… Bunun aksine, mizacın ruhu yapılandırmasının önündeki en büyük engel de ‘eleştirel ortam’dır.

Çocukluk döneminde eleştirel ortam, çocuğun kendi gibi olmasının önüne geçip, eleştirenin zararına uğramamak için beklendiği gibi olmaya iter.

Bu, yetişkinlik yıllarında karşımıza çıkacak olan kişilik bozukluğu serüveninin ilk adımıdır.

Peki, bir kişi mizacına uygun yaşayamıyorsa, kendini toparlayabilir mi, mizacını yeniden uyandırabilir mi? Evet… İşte bunun adına mizaç tetiklenmesi diyoruz…

Mizaç tetiklenmesi, kişinin kendi mizacına benzer özellikler taşıyan kişilerle DUYGUsal yakınlık kurması, onların düşüncelerini anlamaya gayret etmesi ve bu sayede içindeki benzer DUYGUları uyandırma girişimidir.

Bunun için, kişi, sanki bir süre inzivaya çekilir gibi, üzerindeki başka insanların tesirlerinden kurtulup, mizacına benzer kişilerin yaşam öykülerini okuyabilir. Onların hikâyelerini başkalarından dinleyebilir, filmler izleyebilir…

Örneğin, mizacında şefkatli bir yan barındıran fakat yaşadığı olumsuzluklardan dolayı şefkatini yitirmiş bir kişi, şefkati ile ön planda bulunan bir kişiyle ruhsal yakınlık kurar, onun şefkatini anlamaya gayret ederse, bu yakınlık ilişkisi kişinin mizacında olup da kaybettiği şefkat hissinin yeniden uyanmasına sebep olur.

Ya da, cesaretli bir çocuk sürekli eleştirel ortamda yetişmiş ve pısırık bir gence dönüşmüşse, böylesi bir gencin mizacının uyanmasına tarihî kahramanların yaşam öykülerini dinlemek yetişebilir.

Mizaç özelliklerine göre yaşama yeniden başlayan kişilerin en belirgin özelliği, kendini iyi hissetmeleridir…

Burada altı çizilecek ince bir ayrıntı var, “mizaç tetiklenmesi” başka bir şey, ebeveynin çocuktan istediği bir kişiliğe bürünmesi için ona farklı mizaç özellikleri taşıyan kişileri örnek göstermesi bambaşka bir şeydir. Birinde, çocuğun kendi gibi olmasına yardımcı olmak, diğerinde başkası gibi olması için, mizacını yaşamaktan vazgeçirmek vardır.

Ve unutmamak gerek ki, bütün kişilik bozukluklarının özünde kendilik bozukluğu vardır...

Yazarın 19 Ekim 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuklarda Uyku Problemi

Birçok ebeveynin ortak problemi, çocuklarını vaktinde yatıramamaktır. Anne baba “Yatma vakti geldi!” diye seslendiğinde, çocuğun “Karnım acıktı” diye cevap vermesi hemen her evde son dakika krizlerinden biridir.

Hâlbuki tam da yatma vaktine denk gelen “Karnım acıktı… Susadım… Tuvaletim geldi…” sözleri, çoğunlukla, açlıktan, susuzluktan veya tuvalet ihtiyacından değildir. Bunlar, genelde, günü bitirmeyi DUYGUsal olarak kabul edemeyen çocuğun, bilinçaltından gelen eylem çağrılarıdır.

Bir başka deyişle, bazı çocukların uykuya direnci, fizyolojik ihtiyaçlarının giderilmemiş olmasından değil, DUYGUsal ihtiyaçlarının doyuma erişmemiş olmasındandır…

DUYGUsal ihtiyaçların doyuma erişmesi, ancak, çocuğun ebeveyni ile bir “DUYGUsal aktarım” yapması ile mümkündür.

DUYGUsal aktarım, düşünceleri paylaşmak, güne ait birikenleri boşaltmaktır. Ve bu ruhsal rahatlamanın “mutlak” şartıdır.

DUYGUsal aktarım aracı, iletişimdir… Çocuk, yatmadan önce konuştukça rahatlar. Rahatladıkça dinlemeye ihtiyaç duyar.

DUYGUsal aktarımı tamamlamamış çocuğu baskı ve zorlama ile yatırmak yerine, daha çok yakınlaşmak gerekir.

Bunun için çocukla yatağının üzerine oturup uyku öncesi en az yarım saat sohbet etmek, günün birikintilerini boşaltması için fırsat vermek, aktarımı tamamladıktan sonra da bir hikâye anlatmak, onun ruhen rahatlamasını ve uykuya geçmesini kolaylaştıracaktır.

Birçok anne, böylesi dakikalar geçirdiği hâlde, yine de çocuklarında uykuya karşı dirençten yakınır. Burada altı çizilecek önemli bir ayrıntı daha var, çocuk, DUYGUsal ihtiyaçlarını sadece anneden gidermez… Çocuğun uyku öncesi babaya da ihtiyacı vardır. Babasına anlatacakları da var olan bir çocuğa annenin yakınlaşma çabaları yetersiz kalır.

Peki, doğru yöntem nedir?

Uyku öncesi DUYGUsal aktarım sırasında, her iki ebeveynin aynı anda aynı ortamda bulunması pedagojik olarak doğrudur. Çocuk anlatacaklarını tamamladığında ve uyumak üzere yatağa uzatıldığında, ebeveynden birinin odadan ayrılıp diğerinin uyku öncesi ninni söylemesi, hikâye anlatması DUYGUsal gelişime büyük katkı da sağlar.

“Bütün bunları yapıyoruz ama bizimkisi yine de uyumuyor.” diyen ebeveynler için birkaç pedagojik ayrıntıyı da aşağıya not alalım:

1-) Çocuk, uzunca bir zamandır geç saatte yatıyor ve sabah da uyanmakta zorluk çekiyorsa, uyku düzeni, akşam erken yatırmaya çalışmakla değil, sabah erken kaldırmakla başlamalıdır. Çocuğun erken kaldırılması, akşam erken yatmayı kolaylaştırır.

2-) Uykudan en az 2 saat önce yemek bitmiş olmalıdır. Yatmadan önce yemek, kaliteli uykuya engeldir.

3-) Uykudan en az 1 saat önce internet, cep telefonu, televizyon kapanmalıdır. Teknolojik dürtüler, uykuyu zorlaştırdığı gibi, uyku kalitesini de bozar.

4-) Pedagojide, vaktinde yatma kuralı “sadece” çocuğa ait bir kural değildir. Ebeveynler de istirahat vakti geldiğinde odalarına çekilmeli, günü birbirleri ile değerlendirmek üzere kendilerine vakit ayırmalıdır. Çocuğu tek başına yatağa gönderip anne babanın salonda televizyon izlemesi, pedagojik olarak oldukça yanlıştır.

Bütün bunlara dikkat edildiği hâlde “Bizim çocuk hâlâ cin gibi ayakta” deniliyorsa, bazı çocuklar mizaçları gereği cıvıl cıvıl ve yaşama sevinci ile doludur. Onlar için günü bitirmek neredeyse imkânsızdır. Böylesi bir çocuğu olan ebeveyn, baskı ile çocuğunun yaşama sevincini söndürüp yatağa göndermek yerine, bu “geçici dönemi” en az çatışma ile atlatmaya gayret etmelidir.

Çocuklukta uykuya direncin, ergenlikte çok uykuya dönüşeceği unutulmamalıdır.

Yazarın 26 Ekim 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğu hırslandırmak

Çocukluk döneminde edinilen bir DUYGU vardır ki yetişkinlik yıllarında yıkıcı davranışların kökenini oluşturur. Bu, hırstır.

Hırs, “negatif ruhsal bir güç kaynağı”dır, çocukluk yıllarında edinilirse kalıcı olur.

Hırsı uyandıran “değersizlik hissidir.”

Değersizlik hissi ile baş edebilmek üzere her insanda var olan bir potansiyeldir hırs.

Sorun, hırsın varlığı değil, çocukluk çağında uyarılması ile yetişkinlikte baş edilemez “yıkıcı bir ruhsal gücü” kullanmayı içsel bir dürtüye dönüştürmesidir.

Zira hırs, “DUYGUsal kilitlenme” ve “olumlu DUYGUların bastırılması” ile işlev gören ruhsal bir mekanizmadır.

Örneğin, bir öğretmenin öğrencisine “Sen başarısızsın! Ahmet senden daha başarılı…” demesi, çocukta “değersizlik hissi” oluşturur ve çocuk bu histen kurtulmak için hırsa sarılırsa, içinde arkadaşı Ahmet’e dair beslediği “olumlu DUYGUları” bastırmak zorunda kalacaktır.

Böylesi bir çocuk, önceden Ahmet’in başarılı olmasından mutlu oluyordu ise, öğretmenin uyandırdığı hırs ile artık Ahmet’in başarılarına sinir olmaya başlayacaktır. Önceden sınıfın gözdesi Ahmet’in arkadaşı olmaktan keyif alıyorsa, şimdi, “sinsi bir ikiyüzlülükle” ondan rahatsız olmaya başlayacaktır. Zira hırs, gücünü “olumlu DUYGUların bastırılmasından alır…”

Örneğin, boks, bir güç sporu değil, “hırs sporudur.”

Bir boksör, boks tekniklerini ne kadar iyi bilirse bilsin, rakibini yenebilmek için hırsa ihtiyaç duyar. Bundandır ki sporcuları motive eden teknik adamlar, “Ye onu… Bitir onu… Vur… Öldür…” diye hırslandırmaya çalışırlar ki boksör rakibine duyduğu “olumlu DUYGUlardan” kurtulabilsin.

Boks, sadece bir şiddet sporu olduğu için değil, hırs uyandırdığı için pedagojik yasaklı sporlar içinde yer alır ve çocuklara tavsiye edilmez.

Birçok yetişkin, çocuklara “hırstan kaynaklanan güçle başarı elde ettirmeyi” bir marifet zanneder. Çocuğun içine, onun bütün yaşamını etkileyecek bir canavar yerleştirdiklerinin farkında değildirler.

Aklı devreden çıkaran iki DUYGU, şehvet ve hırstır.

Erken yaşlarda cinselliğin uyandırılması nasıl ki çocuğu şaşkına çevirir, baş edilmesi zor sorunlara yol açar, uyandırılmış bir hırs da çocuğun yaşamını zora sokar. Zira hırs, sadece bir alana değil, yaşamın her alanına yayılmaya meyilli bir DUYGUdur.

Örneğin, eğitimde başarılı olması için hırs edindirilmiş bir çocuk, sokakta top oynarken yenilgiyi kabul etmekte zorluk çeker. Kendi takımı azıcık yenilecek gibi olsa, karşı kaleye gol atabilmek için, kızgın bir boğa gibi arkadaşlarının üzerine saldırır.

Birçok ebeveyn, çocukları ile oynadıkları oyunlarda, çocuğunun yenilgiyi kabul etmediğinden, yenileceğini anladığında sinirlendiğinden, oyunu bozup ağlayıp sızladığından yakınır. “Yenilgiyi kabul edememek, erken uyandırılmış hırsın ürünüdür…”

Hırs ile terbiye edilmiş kişiler, sadece kendi ailesi için değil, toplumsal bir sorundur.

Ebeveynler çocuklarının eğitiminde başarılı olmalarını teşvik etmek için hırslanarak elde edecekleri başarılara bel bağlamamalıdır.

Ruh sağlığını koruyarak başarılar elde etmek, hırs ile değil azim iledir. Azim ise “olumsuz DUYGUların bastırılması, olumlu DUYGUların uyandırılması ile elde edilen ruhsal güçtür…”

Yazarın 03 Kasım 2015 tarihli yazısıdır

Medya Pedagojisi'nin Yokluğunun Faturası

1982 yılında YÖK Kanunu’nda yapılan bir değişiklikle ülkemiz üniversitelerinde pedagoji bölümleri kapatıldı.

Bana sorsalar,‘Ülkemiz eğitim sistemine vurulan en büyük darbe nedir?’ diye, tereddüt etmeden‘Pedagoji bölümlerinin kaldırılmasıdır’ derdim.

Çocuklar için bunca yapılacak işi olan bir ülkenin, pedagoji bölümlerini üniversitelerden kaldırması, Silikon Vadisi’nde bilgisayar kullanımını yasaklamak gibidir. Çocuk eğitiminde ortada kalıverirsiniz.

Zaten bir ülkedeki pedagojik yetersizliğin faturasını anne babalar öder de bu faturanın nereden kaynaklandığını bilemez...

Örneğin, pedagoji yoksa, ‘Transkültürel Pedagoji’ de yoktur... ‘Transkültürel Pedagoji’nin yokluğu ‘kuşak çatışmasına’ ve ‘toplumsal tükenmişliğe’ yol açar...

Zira kendisi ‘dünkü’ kültürel atmosferde yetişmiş bir babanın, çocuğunu, ‘bugüne’ göre nasıl yetiştireceğinin cevabı transkültürel pedagojide vardır. Bundan yoksun bir baba, çocuğunu kendi yaşadığı dönemdeki gibi yetiştirmek için delice çabalar durur. Ya çocuğunu ezer, kırar, döker, ezdiği çocuğunu kendine benzettiği için iyi bir şey yaptığını zannederek övünür... Ya da ezemediği çocuğu ile sürekli çatışır, hem kendisine hem de çocuğa dünyayı dar eder... Ülkemizdeki ebeveyn-çocuk çatışmasının en temel nedenlerinden biri kültürel çatışmadır. Bu, transkültürel pedagojinin yokluğundandır.

Ya da Kürt, Türk, Alevi, Sünni, Süryani, Laz, Çerkez, Ermeni gibi zengin kültürel dokusu olan bir ülkede transkültürel pedagoji yoksa, ‘kültürel uzlaşı’ yerine, tek bir kültüre ait ‘kültürel fedakârlık beklentisi’ oluşur, ki böylesi bir fedakârlık beklentisi bir süre sonra o kültürün sosyal tükenmişliğinin sebebidir ve toplumsal çatışma kaçınılmaz olur. İşte ülkemizin hâli...

Bununla birlikte pedagojinin yokluğu demek, ‘medya pedagojisi’nin de yokluğu anlamına gelir ki bu, o ülkenin çocuklarına tek kelime ile ‘yazık etmek’ demektir...

Hatırlarsınız, yakın zamanda Suriyeli bir çocuğun suya vuran cesedi yansıdı gazetelere... Bu resmin veriliş şeklinin birçok çocukta yıllar sonra pnigophobia (boğulma fobisi) veya başka kaygılara yol açabileceği ihtimali yeterince tartışılmadı ülkemizde... Ülkemiz medyası, toplumsal duyarlılığı oluşturmak için acıyı, trajik hâlde sunmayı bir marifet zannederken, medya pedagogları onları bilimsel gerçeklerden haberdar edemedi maalesef...

Yine kısa bir süre önce Ankara’da yaşanan terör olayının ardından gazetelere parçalanmış insan cesetlerinin resimleri konuldu, televizyonlar yaşanan trajediyi izleyicisine aktarabilmek için, ambulans çığlıklarını ve dehşet içindeki görgü tanıklarının heyecan yüklü seslerini yansıttı haberlerine... Çocuklar yokmuşçasına böylesi kuralsız verilen haberler, kim bilir o haberi izleyen hangi evdeki hangi çocukta geleceğe dair hangi DUYGUsal problemleri tetikledi, bilemiyoruz...

Benzer bir travmayı geçen hafta Fransa yaşadı...

Fransa, medya pedagojisinde çok da yeterli bir ülke olmamasına rağmen, bu olayı ne nefes nefese aktaran spiker aracılığı ile duyurdu izleyicilerine ne de gazetelere yansıttığı parçalanmış insan cesedinden medet umdu toplumsal duyarlılığı oluşturmak için...

Peki, ne yapmalı?

Mademki medyamız bu konuda (maalesef) geçer not alamıyor, o hâlde iş anne babalara düşüyor...

Anne babalar, ergenlik sonuna kadar olan çocuklarını, ambulans çığlığı ile oluşturulan haberlerden, nefes nefese koşturan muhabirin heyecan dolu sesinden, görüntünün acınırlığı ile yapılmış haberlerden korumalıdır... Yoksa bunun faturasının er ya da geç çocuklarda ya bir fobi ya da bir ‘DUYGU durum bozukluğu’ olarak geri döneceği bilinmelidir.

 

Ruhsal Daralma ve Bir Pratik Çözüm Önerisi

Bir kişinin psikolojik sorunu olup olmadığını anlamak için, o kişinin çocukla ilişkisine bakmak yeterlidir. DUYGU dünyasında sorun yaşayan kişiler, çocukla vakit geçiremezler. “Daralırlar…”

Kendilerini zorlayıp birkaç dakika vakit ayıracak olsalar, patlayacak gibi hissederler. Bırakamazlar çocuğa kendilerini.

Örneğin, oturup çocuğu ile ders çalışamaz böylesi kişiler. Bir süre sonra sinirlenir, bağırır, kızar. Ya kendine ya da çocuğa zarar verirler. Kimi zaman çocuğun kalem tutuşuna kafayı takarlar, kimi zaman yavaşlığına… Hiçbir şey bulamazlarsa “Sen yap ben geliyorum” diyerek terk ederler çocuğun bulunduğu ortamı.

Veya çocuk biraz oynamak istese, oyuna kendilerini veremezler, bir süre sonra “bunalırlar” hemen. Sanki zaman boşa geçiyormuş gibi hissederler. Yapılacak şeyler erteleniyormuş gibi bir hisse kapılırlar, çocuğun ruhsal atmosferinden dışarı atarlar kendilerini.

Ya da çocukla “insan-insana” güzel bir sohbet ortamı kurup sürdürmeyi beceremezler. Uzun uzun anlatılan şeyler daraltır böylesi kişileri. Çocuğun heyecanını duyamazlar içlerinde, bir an önce anlatılanlar bitsin diye, “istemsiz kas gerginlikleri” belirir yüzlerinde. Gözler sağa sola kaymaya, bir oyalanma gereci aramaya başlar.

Hâlbuki kendi çocuğu ile sohbet etmeyi beceremeyen kişilerin çoğu, dışarıda başkaları ile sohbet etmekten oldukça keyif alırlar.

Bu bir çelişki gibi gelir ilk başta…

Hâlbuki çelişki değil, bir işarettir. Kişinin çocukluk yıllarında yaşadığı sorunların, yıllar sonra kendi çocuğu ile dışa vurumunun işaretidir.

Zira çocukluk yılları, “ruhun genişlediği, iç derinliğin” elde edildiği yıllardır. Ruhsal genişlik, özgür bir ortam ve koşulsuz sevgi ile ede edilir.

Bir kişi, kendi anne babasından böylesi bir ruhsal genişliği elde edemedi ise, yetişkinlik yıllarında bu “dar ruh” ile yaşamak zorunda kalacaktır.

Böylesi kişiler “sosyal ilişkilerde” başarılı olsalar da “DUYGUsal ilişkilerde” bir tahammülsüzlük hâli ile dikkat çekerler. Eşlerine tahammülsüz, çocuklarına tahammülsüz, kendilerinden DUYGUsal ihtiyaç beklentisi olanlara tahammülsüzdürler.

Tahammülsüzlük, “ruhsal darlığın” ürünüdür. Ruhsal darlık, çocuklukta elde edilecek bir “genişliğin” kazanılmamasından başka bir şey değildir.

Bu bir kısır döngüdür. Kendi anne babasından ruhsal genişliği elde edememiş kişiler, kendi çocuklarının ruhunu dar bırakır da farkında bile değildirler.

Çocuklardaki ruhsal daralmanın ilk işareti “acımasız kardeş kavgaları” ve ergenlik döneminde “anneye karşı tepkiselliktir.”

Birçok acımasız kardeş kavgası, ruhsal darlığın bir dışa vurumdur. Kardeşin kardeşi ruhen taşıyamaması, onun DUYGUsal yakınlaşma isteğine karşılık verememesi, çatışmaların ana sebebidir.

Ya da ergenlik döneminde baş gösteren anne babaya karşı gelmeler, “of”lamalar, yumruk sıkıp odaya çekilmeler, sebepsiz ağlamalar, “yeter ya yeter!” diye bağırışların kökeninde, “ruhsal darlık” hâli vardır.

Peki, ne yapmalı? Bu sorunun bir uzman yardımı almadan en pratik çözümü, ruhen geniş bir kişinin yanında bulunarak kendi genişliğini onun genişliğinin tesiri ile oluşturmaktır. Ruhen dingin ve sakin kişiler, bir psikoterapist gibi insan ruhuna genişlik verirler. Kendi de ruhen dar, tahammülsüz, huzursuz, hızlı ve kaygılı kişiler ise ruhsal daraltmayı artırır.

Yazarın 14 Aralık 2015 tarihli yazısıdır.

Ebeveyn Siması ve Çocuk Ruhu

Bir karı koca geldi. Çocuklarının arkadaşları tarafından çok ezildiğini söylediler. Olmadık yollara başvurmuşlar ama yine de çocuğun bu hâline çare bulamamışlar…

Kavga etmeyi öğrensin diye karateye bile göndermişler, çözüm olmamış. Cesaretlendirmek için motive edici konuşmalar yapmışlar, işe yaramamış. Sonunda pedagojik yardım almak için bir arayışa girmişler…

13 yaşında bir ergen çocuktu bahsettikleri delikanlı. Anne baba tutumları üzerine konuştuk biraz. Anne çok fedakâr, baba kendi işinde gücünde bir adamdı.

Bir şey dikkatimi çekmişti, sormadan edemedim. Babanın oldukça asık bir suratı vardı, mutsuz ve memnuniyetsizdi yüzünün şekli. “Buraya zorla mı getirildiniz, nedir bu hâliniz?” diye espri yaptım. Biraz tebessüm etti. Eşi hemen devreye girip “Hocam, eşimi ilk gören böyle söylüyor ama çok iyi bir insandır. İyi bir eş, iyi bir babadır. Benim bile alışmam yıllarımı aldı...” deyiverdi.

Ben, kötü insan olduğunu düşünmemiştim zaten. Yüzü ağırdı, asıktı suratı. Hâlbuki pedagoji der ki; ebeveynin siması çocuk ruhunun besin kaynağıdır. O, ne kadar mütebessim ise çocuk o kadar ruhen güçlüdür. Mutsuz bir çehre ile ebeveynlik yapmak, çocuğu ruhen çökertmek demektir…

“Gül…” dedim, “Biraz tebessüm et…”

Beyefendi şaşırdı. Acemice tebessüm etmeye çalıştı, tam da beceremedi. Beceremezdi de. Çünkü “yüz kasları” gelişmemişti.

İnsan siması “ince kas”lardan oluşur. Lif lif kaslar yayılmıştır deri altında. Bu kaslar ne kadar çok kullanılmışsa yüzde o denli bir esneklik vardır, yakışır DUYGUlar simaya.

Yüz kaslarının kullanılması, çocukluk yıllarında “DUYGUların özgürce yaşanmasına” bağlıdır. Çocuk, içinde duyduğu heyecanı, sevinci, mutluluğu veya hüznü doyasıya yaşayabiliyorsa, yaşadığı her bir DUYGU simasında özgürce karşılık buluyorsa, yüz kasları işte o zaman gelişir.

Eğer bir çocuk, sevinirken “başımıza iş çıkartacaksın gülüp durma” diye engellenmişse, ağlarken “çocuk gibi ne ağlıyorsun öyle…” diye susturulmuşsa, donuk bir simaya sahip olur. Böylesi kişilerin kasları, ince ince gelişmez, topluca hareket eder.

Bu tıpkı okul öncesi çağdaki bir çocuğun parmak kaslarının gelişmesi gibidir. Nasıl ki anaokullarında çocukların ellerine kalem vererek, resim yaptırarak ve oyun hamurları kullanılarak parmak kasları geliştiriliyorsa, gelişmiş parmak kasları ile ilkokula başladığında kalemini düzgün tutabiliyor, harflerin ince ince detaylarına parmakları uyum sağlayabiliyor ve güzel yazmanın keyfini çıkabiliyorsa… İşte bunun gibi, çocukluk yıllarında DUYGUlarını özgürce yaşamış, bunları simasına yansıtırken “engellenmemiş” kişiler, yetişkinlik yıllarında “mütebessim” bir simaya sahip olurlar. Onların gülmesi de yakışır yüzlerine, hüzünleri de.

Bütün bunları anlatırken, gözüme dikkatlice bakıyordu beyefendi. “Beceremedik hocam.” dedi. “Ne yaşamayı becerebildik, ne baba olmayı.” Hanımefendi sordu: “Eşimin asık suratlı olmasının doğru olmadığını biliyordum ama isimlendiremiyordum, peki ne yapacağız?”

“Burada size ne yapacağınızı uzun uzun anlatıp vakit kaybettirmeyeyim, isterseniz internete girin ‘yüz kaslarını çalıştırma’ diye bir arama yapın. Karşınıza yüz kaslarını çalıştırmak için egzersiz örnekleri çıkacaktır. Yüz kaslarının gelişmemiş olması bir gecikmedir doğru, ama yeniden kazanılması imkânsız bir şey de değildir.” dedim.

Gittiler şimdilik… Bakalım bir dahaki sefere karşısındaki insana rahatlık veren bir sima ile mi dönecekler, yoksa onlarda da “kas hafızası” mı oluşmuş, göreceğiz.

Yazarın 21 Aralık 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuklarda yeme problemi nedir?

Birçok anne baba çocuklarının yemek yemediğinden şikâyetçidir.

Hâlbuki yeme insanın “en güçlü” ihtiyaçlarından biridir…

Yetişkinler bile azıcık aç kalacak olsalar sinirleri bozulur, sağa sola çatacak duruma gelirler. Kaldı ki çocuk, açlığa yetişkin kadar dayanıklı da değildir, açlık ağlatır çocuğu.

Peki, ne oluyor da bu kadar güçlü bir ihtiyacı çocuk gerçekleştiremiyor, yeme bozukluğu ortaya çıkıyor? Yeme bozukluğunun pedagojik sebepleri nelerdir?

Aslında, çok basit olarak şöyle izah edilebilir…

İnsan vücudu beyin tarafından sürekli kontrol altında tutulmaktadır. Bedenin yaşamına devam edebilmesi için, kalp atışından tutun kan şekerine kadar, sıvı dengesinden vücut ısısına kadar sürekli bir denetim altındadır insan vücudu.

Örneğin, her insanın vücut ısısı 37 derecedir. 39’a çıktığı zaman alarm verir sistem. Ya da kandaki şeker oranı yüzde 0,1’in altına düşünce beyin onu yeniden yükleyebilmek için tatlı çeker canı insanın. İşte buna “homeostatik denge” denilir.

Açlık hissi, beyne iki DUYGU hâlinin sinyalini gönderir… Birincisi acı, diğeri tatlı.

Şöyle ki: İnsan acıktığı zaman, beyin “mide asidi” salgılar. Mide asidi mideye acı hissi verir. İşte aslında insan bu acıyı bastırmak için yemek yeme ihtiyacı hisseder. İhtiyaç giderildiğinde vücut rahatlar. Böylece “homeostatik denge” vücuda alınan gıdalar ile tekrar düzene girmiş olur.

Kişi midesinde duyduğu açlık acısını bastırmaya gücü yetse bile, ikinci bir sinyal noktası daha vardır insanı yemeye yönlendiren: “Damak tadı”. Açlık baş gösterdiğinde beyin, ağız içindeki tat alma hislerini uyararak ağız suyunu akıtır. Böylece kişi, ağzında hissettiği bu dürtü ile ağzına bir şeyler koymaya başlar.

İşte yeme problemi dediğimiz sorun tam da burada başlıyor.

Acı ve tatlı algısını oluşturan sinyaller işlevini kaybettiğinde, yemek yemek gerçekten bir işkenceye dönüşür. Ağzındakini çiğner çiğner ama tat alamaz. Ya da açlıktan midesi delinecek kadar yansa, acıyı duymaz.

Peki, bu “algılayamama” hâli neden oluşur?

Bunun en belirgin sebebi, çocuğun açlık sinyal sistemine müdahale edilip “doğal işleyişinin” bozulmasıdır.

Örneğin, çocuğun yanındaki yetişkin, onun acıkmasına izin vermemişse… Bir başka deyişle mide asidi salgılanmadan yedirmeye çalışmışsa... Ya da çocuk acıktığı hâlde “şimdi yemek saati değil” diye, salgılanan mide asidini bastırmayı öğrendi ise… Ya da çocuğa damak tadı oluşmasına izin verilmeyecek gıdalar sunuldu ise… Çocuğun damak tadı keşfedilemedi ise…  Veya “sebze yemek sağlıklı” diyerek sebzenin tatsız hâli çocuğa erken yaşta zorlandı ise… Böylece çocuğun damak tadını oluşturan “homestatik algısı” bozuldu ise... İşte bu bozulan algının görünürdeki pedagojik karşılığı “yeme problemidir.”

Peki, böylesi durumda ne yapmak gerek?

Sistemin yeniden çalışabilmesi için, çocuğa yeme baskısını bırakmak gerekir. Az da olsa ara öğünler şeklinde, çocuk ne zaman acıkırsa o zaman ve canının çektiği gıdalar (abur cubur olmamak kaydı ile) verilerek “homeostatik algının” yeniden oluşmasına yardımcı olunmalıdır.

İnsan organizmasının en göz kamaştırıcı özelliği, üzerindeki baskılar kalktığında sistemin yeniden normal çalışmaya başlayabilmesidir.

 

İkinci doğum ve bağlanma karmaşası sendromu

Bir kadının en önemli hatırası ilk hamileliğidir.

Acemice bir DUYGUdur karında bebek taşımak.

Kimi zaman nefes almadan dinler bebeğinin kımıldayışını… Kimi zaman kendi kendine tebessüm eder bebeği tekme attığında…

Doğumunda şaşkınca tanışır bebeği ile anne. Sanki “Sen miydin tekme atıp duran?” der gibi seyreder, nedense hep de ağlayarak…

Minicik parmaklarına bakar, burnuna bakar. “Aynı sen” diye tebessüm eder eşine dönüp.

“İlk göz ağrım der” genelde anneler ilk çocuklarına.

Bir çocuk daha düşünmek istemezler. Sanki ihanet edecekmiş gibi hissederler ilk göz ağrılarına. İkinci çocuk kararsızlığı bundandır kadının, eşi bunu tam anlamasa da…

İlk çocuk ile anne arasında böylesi derin bir bağ olduğu hâlde, pedagojik gözlemler, anneden en çok zarara uğrayan çocuğun da yine ilk çocuk olduğunu ortaya koyuyor.

Bu, sanıldığı gibi ilk çocuğa acemice verilen zarar değil, “Bağlanma Karmaşası Sendromu”ndandır…

Nedir bağlanma karmaşası sendromu?

İkinci bebek dünyaya geldiğinde, annenin birinci çocuk ile DUYGUlarını yönetememe hâlidir. DUYGUsal karmaşa ile ortaya çıkan, ilk çocuğa karşı tepkisellik ve soğukluk hissidir.

Şöyle ki: Yeni doğan bir bebeğin kendine has “ruhsal inceliği” vardır. Anne, yeni bebeğine bakarken, bebek annenin ruhunu inceltir, kendi inceliğine eriştirir. Bebeğin bakışı, tebessümü, teninin yumuşaklığı, çaresizliği, anne ruhunu santim santim incecik hâle getirir. Tuhaf bir derinlik kazandırır annenin DUYGUlarına… Öyle bir derinlik hâlidir ki bu, ne anne farkına varır bu ince yolculuğun ne de başkası…

Böylece bebek, sanki anneyi “büyüleyerek” kendi ihtiyaçlarını gidermeye hazırlar.

Bebek, bu inceltmede ne kadar başarılı olursa, anneden ihtiyaçlarını o denli sorunsuz giderecektir. Örneğin, anne sütü bebeğin içinde bulunduğu aya uygun kıvama gelecektir. Bebeğin ufacık bir kımıldaması bile anneye hangi ihtiyacın oluştuğunu hissettirecektir.

Anne böylesi bir ruhsal incelme içindeyken, kendisindeki bu özel durumun farkına varamasa, birinci çocuk birdenbire gözüne kaba görünmeye başlar. Gülmesi kaba, ağlaması kaba, davranışları kaba… Hatta birçok durumda, anneye eşi de kaba saba biri gibi gelmeye başlar… Kendisini anlamayan, bebeği ile ilgilenmeyi bilmeyen biri gibi gelir eşi çoğu defa kendine… Hâlbuki bu “bağlanma karmaşasından” kaynaklanan DUYGUsal yanılmadır.

Çocuğun anneyi “büyülediği” ve kendine uyumlu hâle getirdiği bu “mucize” dönem iyi yönetilemezse birinci çocuğun zarara uğraması, eşler arasında DUYGUsal zedelenmelerin olması kaçınılmazdır.

Peki, ne yapmak gerek?

Anne, ikinci bebeğine hamile olduğunu öğrenir öğrenmez iç dünyasını “DUYGUsal ve zihinsel” olmak üzere ikiye ayırmaya çalışmalıdır. DUYGUsal yanı ile “ince ruh hâlini”, zihinsel yanı ile de “güncel ruh hâlini” sürdürmelidir.

İnce ruh hâli ile bebeğine bağ kurmalı, ona o incelik içinde erişmeye çalışmalı, bu tatlı ruhsal atmosferi bebeği ile doyasıya yaşamalıdır.  Ancak aynı DUYGU durumu ile büyük çocuğuna asla yönelmemelidir. Kendisinin bebeği ile birlikte olduğu sırada mucizevi bir ruh hâli içinde olduğunu bilmeli, büyük çocuğu ile irtibata geçeceği sırada sanki uykudan uyanmak istercesine başını silkeleyip “güncel ruh” hâline geçiş yapmalıdır.

Bir başka deyişle, ikinci bebeğin büyüsü anneyi kuvvetlice çekse de, anne, güncel ruh hâlini korumak için bir içsel mücadele içinde olmalıdır. Aksi takdirde bu büyülü atmosferin tesiri ile “ilk göz ağrısını” ve eşini zarara uğratacağını unutmamalıdır...

 

Evliliklerde kıyamet ne zaman kopar?

Bir dost meclisinde sohbet ediyorduk… Laf döndü dolaştı, aile içi iletişime geldi. Herkes aynı şeyi düşünüyordu: “Günümüzde eşler eşlerini ihmal ediyor… Çocuklar ihmal edilmiş eşlerin hırçınlıkları içinde yetişiyor…”

“Çoluk çocukla uğraşacağım derken, dev bir yük biniyor kadınların sırtlarına.” dedi bir akademisyen arkadaşım.

“Kadın da insan. Onun da nefes almaya, çıkıp gezmeye ihtiyacı var.” dedi bir diğeri.

“Kadın ‘da’ insan” diye bakmak, doğru bir bakış açısı değildi, tuhafıma gitti. Zira kadın, “da”sız insandı. Erkeğin yaşamına ortak olmuş bir asalak değil, kendi yaşamının öznesiydi o.

Tuhafıma gitti bu konuşmalar. Anlatmaya çalıştım, ama beceremedim.

Bir soru sordum: “Eşinizi en son ne zaman dışarı çıkarttınız, ne zaman gezdirdiniz, söyler misiniz?”

Herkes kendince cevap vermeye çalıştı ama kimse “Ne demek eşinizi gezdirdiniz mi, kardeşim? O kedi mi, fino mu da dışarı çıkartalım da gezdirelim, bu nasıl soru böyle?” demedi. Diyemedi…

Günümüz evliklerinin temel problemi işte bu: “Aynileşme”!

Eşin, eşini bir süre sonra ‘kendi gibi değil, kendisinin gibi’ görmeye başlamasıdır aynileşme problemi. Kendisinin gördüğü eşine “iyilik” yapmak için “biraz dışarıda gezdirilmeye ihtiyacının olduğunu” düşünme basitliğine düşmedir ülkemiz evliklerinin iç acınası durumu.

Kafeteryada oturmuştum bir gün… Yan masaya orta yaşlarda bir çift geldi. Garson sipariş almak için “Ne arzu edersiniz?” diye sordu.

Kadın, adamın gözüne baktı. Adam da elindeki listeye… “Ne istersin?” diye sordu karısına. Kadın, “Bilmem, Sen söyle…” dedi.

Bu, görünürde “Ne kadar uyumlu bir çift” gibi gelse de kendi damak tadını bir kenara iten, eşi kendisine hangi damak tadını sunarsa onu kabul edeceğim diyen bir “aynileşme” problemi idi hâlbuki…

“Zaman geçtikçe ister istemez eşler birbirine benziyor” demeyin sakın. Zira birbirine dönüştükçe eşler, o evlilik evlilik olmaktan çıkar…

Evliliğin kalitesi, eşler birbirine benzedikçe değil, kendi gibi kaldıkça olur…

Bir fizik hocasına “Kıyamet ne zaman kopar?” diye sordum.

“Enerji düzeyleri farklılığını kaybettiğinde.” diye cevap verdi. “Bunun adına Entropik Kıyamet” denilir diye ilave etti.

“Evrende enerji düzeyleri eksi ile artı arasında aktığı sürece dünya dönmeye devam edecek... Rüzgâr esecek, gök gürleyecek… Zıtlar arası enerji akımıdır canlılığı koruyan. Ne zaman ki bütün enerji düzeyleri aynı olursa, fizik kanunlarına göre kıyamet işte o zaman kopar.” dedi.

Her evliliğin bir kıyameti vardır, o kıyamet, eşler arasındaki elektriğin kesilmesidir.

Eşler birbirine benzedikçe konuşacak konu kalmaz. Düşünce üretilmez…

Eş eşten elektrik alamaz…

Göz göze baksa kalbi pır pır atmaz…

Eli eline dokunsa heyecan duyamaz…

Aynı kendi eline dokunuyor gibi olur…

Hâlbuki dokunduğu el karşı cinsiyetten birisinin elidir… Ama aynileştikçe insanlar, cinsiyetler arasındaki elektrik farklılığı kalmaz… Erkek kendi eline dokunur gibi hisseder karısının eline dokunduğunda… Kadın, kendi eline dokunulmasından ürpermez, heyecan duymaz… Hisler, DUYGUlar farklılığını yitirmiş, aynileşmişse evliliğin kıyameti yakındır…

Eşler birbirlerine bir iyilik yapmak istiyorlarsa, eşini kendine benzetmek yerine, kendi gibi kalabilmesine çaba harcamalıdır...