Okul öncesi kurumlar kapanıyor mu?

Yaşantımıza alelacele giren 4+4+4 eğitim sisteminin sonuçlardan biri ufukta göründü.

Okul öncesi kurumları maalesef bu yeni süreçte ciddi zarar görecek… Kimi kapanacak, kimisi ise gündüz bakım evine dönüşecek.

4-6 yaş arası çocuklara eğitim sunan bu kurumlar, yeni sistemde 4 yaşındaki çocukların “uğrak yeri” haline gelecek.

Böylesi bir durum ana okullarını ciddi bunalıma sokar ve öğrenci kapasitesini yarı yarıya düşürür.

Hükümet bu sorunu fark etmiş olsa gerek ki okul öncesi kurumları ayakta tutabilmek için birtakım tedbirler alıyor.

Ancak bu tedbirler uzmanlar tarafından yeterince tartışılmadan hayata geçirilmeye çalışıldığı için yeni yeni problemlere de aday görünüyor.

Mesela, bu tedbirlerden biri, anaokuluna başlama yaşının 37 aylık çocuklara kadar düşürülmüş olması…

Böylece 4 yaşındaki çocuklara arkadaş olarak 3 yaşındaki çocuklar da ana okullarına alınacak…

Avrupa’da okul öncesi kurumların birçoğu çocukları 3 yaşından itibaren okullara kabul ediyor. Ancak böylesi bir uygulama ülkemizde ciddi sorunlara neden olur.

Çünkü Türkiye’de yetişen okul öncesi öğretmenleri, “davranışçı ekol”e göre eğitim alıyorlar üniversitelerde. Yani “sınıfta disiplin sağlamak, sınıfa hâkimiyet kurmak, çocuğu yönergelerle yönlendirmek” üzerine yetişiyorlar. Bütün bunları sağlayabilmek için ise ceza ve mükâfat gibi pekiştiricileri kullanmayı öğreniyorlar.

Böylesi bir eğitim yöntemi artık çağ dışıdır. Sırf bundan dolayı okul öncesi kurumlara çocuğunu gönderen ebeveynler ciddi sorunlar yaşıyor. Çocuklar bir-iki gün severek gittiği okuluna bir daha gitmemek için anne babası ile delice mücadele ediyor. “Ben okulu istemiyorum!” diye yerlere yatıp tepiniyorlar. Bu durum ülkemizdeki okul öncesi kurumların görünmeyen ama en temel sorunudur.

Böylesi zor durumda kalan birçok anne baba, sorunu hep kendi çocuklarında buldukları için okula ve öğretmene toz kondurmuyorlar. Aslında kan içiyorlar, ama kızılcık şerbeti içiyoruz diye etrafa gülücükler saçıyorlar.

Çocuk sevecen bir ruha bürünmüş bu baskıcı ortama alışsa bile bir süre sonra anne babasına yeni yeni sorunlar getirmeye başlıyor. Birden bire çocuğun huyu, konuşması değişiyor. Gülmesi, ağlaması farklılaşıyor.

Hâlbuki bu yaş grubu çocukların eğitimi için “hümaniter” eğitim modelleri uygulanması gerekir. Çocuk merkezli eğitim modelleri yani. Çocuğun gelişim sürecine uygun eğitim sistemi hayata geçirilmesi, hayati öneme sahip.

Okul öncesi kurumlarına öğrenci bulmak için alınan tedbirlerden bir diğerini de geçen hafta öğrendik.

Gazetelere yansıyan haberlere göre, çalışan anneler çocuklarını okul öncesi kurumlara gönderdikleri takdirde kreş ücretinin belli bir bölümünü devlet üstlenecek…

Tamam, kulağa hoş geliyor böylesi bir teklif ama bu tedbir anaokullarının kapasitesini artırmaz ki… Hem çalışan annelerin sorunu kreş parasını denkleştirememek değil ki…

Anneler çocuklarını özlüyor… Henüz bebeğinin emzirme döneminde işine geri dönmek zorunda kalan bir annenin duygularını düşünür müsünüz lütfen?

Anneler bebeklerini bırakıp iş yerlerine geldiklerinde gizli gizli koridorlara çıkıp “Kızım… buradayım… anneciğim… akşam geleceğim” diye henüz konuşma yetisi olmayan çocuklarına seslerini duyurmaya çalışıyor ve sonra da acılarını içlerine gömüp çalışma arkadaşlarının yanına dönüyorlar. Ve bu trajik hallerden kurumdaki hiç kimsenin kolay kolay haberi olmuyor…

Okul öncesi kurumlarının öğrenci açığını kapatmak ve anneleri çocuklarından ayırmak için “teşvik primi” verir gibi kreş yardımı yapmak yerine, annelere Avrupa’da olduğu gibi en az 3 yıl ücretsiz izin hakkı verilmeli. Ve bu süre dolup işyerine geri döndüğünde de yaşayacağı UYUM sorunlarını atlatmak için yasal yardım yapılmalı.

Ama şu an böylesi bir kanun çıkartılamaz. Çünkü kreşlerin kapanma aşamasına girdiği bir süreçte hükümet annelerin bebekleri ile evde 3 yıl geçirmelerine göz yumamaz.

Zor bir döneme giriyoruz…

Bu dönemi önceden okuyabilen kurumlar ayakta kalacak, süreci geriden takip eden kurumlar ise maalesef kapanacak...

 

Bazı kayıplar, sınav kaybından daha acıdır

Acı ama yazacağım…

Telefonda sesi titrek bir anne “Hocam, çaresizim. Allah rızası için yardım edin.” diye feryat etmişti. “Sorun nedir, ben size nasıl yardımcı olabilirim?” dediğimde, “8. sınıfa giden oğlum garip garip konuşmaya başladı, korkuyoruz.” Dedi. İçim ürperdi. “Buyurun gelin” diyerek görüşmeye davet ettim.

Dünyalar tatlısı bir genç, henüz 13-14 yaşında, ablası ile geldi. Üniversite öğrencisi ablası, “Kardeşime bir şey oldu, korkuyorum” dedi ve ağladı. “Ağlama, ben size yardımcı olmaya çalışacağım.” dedim.

Genç kız odadan çıktı, kardeşi girdi.

Tam karşımdaki sandalyeye oturdu.

İçimde bir garip ürperti hissettim. Bu bakışları tanıyordum. Ama yine de sordum: “Merhaba, benim adım Adem Güneş, tanışabilir miyim seninle?”

Çocuk gözüme anlamsız anlamsız baktı ve “Beni neden suluyorsunuz?” dedi.

İçimde bir şey koptuğunu hissettim. “Nasıl yani?” dedim…

“Benim ziyaretime neden gelmedin sen!” dedi…

Korktum! Hem de çok…

“Adını öğrenebilir miyim canım? Nedir adın?” diye tekrar sordum.

Cevap vermedi.

Çocuğun ablasını çağırdım. “İstersen kardeşini dışarıya alabilirsin. Biraz seninle konuşmak istiyorum.” Dedim.

Çocuk dışarı çıktı.

Genç kıza “Kardeşin ‘Beni neden suluyorsunuz?’ diye sordu. Bu ne demek?” dedim.

Genç kız elini yüzüne kapatarak ağlamaya başladı. “Kardeşim bir haftadır kendinin öldüğünü zannediyor. Mezarda çiçek sanıyor kendisini. Herkese böyle söylüyor.”

Kanım dondu. Çok tatlıydı yüzü. Ne diyeceğimi bilemedim.

“Peki, son zamanlarda neler yaşadı kardeşin?” diye sorduğumda içim cız etti…

“Kardeşim SBS denemelerinde bölge birincisi idi. Gece gündüz sınava hazırlanıyordu. Bir gece yanıma geldi, ‘abla korkuyorum’ dedi. Ben anlam veremedim önce. Sonra gözlerindeki korkuyu gördüm. Anneme haber verdim. Annem ‘Ne oldu oğlum?’ deyince ‘Beni neden suluyorsunuz?’ deyiverdi. Annem, ‘Oğlum ne diyorsun sen, ne sulaması!’ dese de anneme dönük ama boşluğa bakarak ‘Beni neden mezara koydunuz?’ deyince babam da uyandı, evin içinde bir garip korku oluştu. Annem hem ağlıyor hem dua ediyordu. Cin mi çarptı acaba diye düşündü annem önce, sonra korkuları iyice arttı. Babam belki uykusuzluk ve sınav kaygısından dolayı halüsinasyon gördüğünü düşündü, ‘Hadi yatalım, sabah ola hayır ola.’ dedi ama ben yatamadım… Korku ile birkaç kez yanına gittim durdum. Sabaha karşı UYUMuşum. Allah’ım bir rüya olsun gördüklerim diye sabahın ilk saatinde uyandırdım kardeşimi. Uyandığında yine o boş gözlerle baktı bana. Anlamsız bir-iki söz söyledi, benim sinirlerim iyice gerildiği için omuzundan tutup salladım, ‘Kendine gel ya, yapma, korkuyorum’ dedim ama sanki uyurgezer gibi idi, hiç etkilenmedi bile. Annemler yanımıza geldiler, annem ağlamaya başladı, babam şaşkındı.”

“Doktora götürdünüz mü?” diye sordum. “Bir haftadır hastanelere gidiyoruz, psikiyatra gittik, ilaç aldık ama hiçbir şey değişmedi.” dedi.

İçim çok yandı. Ne diyeceğimi şaşırdım. “Ben size yardımcı olamam ki…” diyebildim. Genç kız sordu: “Kendiliğinden geçer mi hocam, ne yapalım? Annem diyor, ‘Taşınalım İstanbul’dan. Memleketimize dönelim. Ben oğlumu okutmak falan istemiyorum. Kendim bakar büyütürüm.’ Önümüzdeki hafta da sınavı var, dershaneden öğretmenleri arıyor, onlara da bir şey diyemedik. Ne yapalım? Bize bir akıl verin n’olur!”

Hiç bu kadar çaresiz kalmamıştım. “Kardeşinizin akıl zembereği boşalmış galiba” diyemedim. “Annenizi dinleyin. Alın kardeşinizi gidin buralardan.” diyebildim.

Vedalaştık…

O çıktı, ben kaldım sandalyede tek başıma…

Durdum biraz… Gözlerimi tavana çevirdim… Düşündüm… Sonra kendime hâkim olamadım… Ellerimi yüzüme kapattım ve hıçkırıklarla ağlamaya başladım…

Bu olayın üzerinden 2 yıl geçti. Bu genç delikanlı ne hâlde bilemiyorum. Aile Konya’ya gidecekti, gitti mi onu da bilmiyorum. Ama bildiğim bir şey var: Ülkemizdeki sınavlara yüklenen anlam, çocukların ruh sağlığını bozuyor. Yetkililer ne yapar bilemiyorum, ama sınav tarihi yaklaşırken koca koca çocukların altlarını ıslattıklarına, panik atak olduklarına, geceleri kâbus gördüklerine, kekelemeye başladıklarına şahit oldukça benim de psikolojim bozuluyor.

Bu pazar YGS (Yükseköğretime Geçiş Sınavı) var. Sözüm tesir eder mi size bilemiyorum ama bunaltmayın çocuğunuzu. Bırakın şu son bir hafta dinlensin, kendine gelsin. Sınav her şey demek değil. Zira bazı kayıplar, sınavı kaybetmekten daha acı verir insana...

Yazarın 18 Mart 2013 tarihli yazısıdır

Öğrenmenin üç sihirli anahtarı

İnsanın yaşayabilmesi, öğrenmesine bağlıdır.

Bireyin öğrenmesinin önüne geçer, bilgi akışını durdurursanız, o kişi önce çıldırır, sonra ölür.

Bilgiye bu kadar zorunlu yaratılmış insan için her yeni dUYUMsadığı bilgi keyif vericidir. Buna “öğrenmekten kaynaklanan haz” diyebiliriz.

Çocuklar da öğrenmekten haz alırlar. Ancak çocuğun bir bilgiyi edinmesinde 3 temel şart vardır. Bu şartlar yerine gelmediği takdirde öğrenmeler geçici olur ve bir süre sonra unutulur. Bu şartlar, “güven, hoşgörü, tevazu”dur.

Çocuk ile yetişkin arasında güven bağı oluşmamış ise orada eğitimden söz etmek mümkün değildir. Zira “güven” yoksa “kaygı” vardır. Kaygı varsa eğitim yoktur. Çocuğu kaygı altında tutarak, inciterek, kızarak, cezalandırarak, belki bazı bilgiler zorla “ezber” ettirilse de böylesi bir eğitim ortamında bilginin içselleşmiş hali olan “edinme” oluşamaz. Çocuk bugün öğrendiğini yarın, ilkokulda öğrendiğini ortaokulda unutur.

Bu açıdan bakıldığında bir eğiticinin en önemli yeteneği, iyi ders anlatıyor olması değil, öğrencisi ile “güven” bağını kurabiliyor olmasıdır. Güven bağının kurulabilmesinin temel şartı ise “hoşgörü” dür.

Çocuk, yanlış, hatalı ve eksik yaptığında öğretmeninin “Olsun, ben de yanlış yapıyordum önceden” diyen sesini işitiyorsa, duyduğu bu “hoş gören” sesin çocukta oluşturduğu duygunun adı güven duygusudur.

Çocuklar yetişkinler kadar yetenekli değildir. Onlar kadar kasları gelişmiş de değildir. Bu yüzden yetişkinlerden daha çok hata içindedirler.

Amerikalı mucit Profesör Henri Jinott, kendisini diğer insanlardan farklı kılan şeyi soranlara şu hatırasını anlatıyor: “Başarımın sırrı annemin 6 yaşımdayken bana takındığı bir tavırdır. 6 yaşımdayken buzdolabından süt alırken, süt şişesini düşürüp kırdım. Annem olayı görünce bana kızmadı. ‘Aaaa Henri, sütten ne güzel bir göl oluşturmuşsun. Bu gölde benimle biraz oynamak ister misin?’ dedi. Bir süre oynadıktan sonra annem ‘Biliyor musun Henri, herkes kendi yaptığı şeyleri kendisi toplamalıdır. Şimdi bu süt gölünü temizlemek için benden sünger mi istersin, havlu mu?’ diye sorduğunda kendimi çok değerli hissetmiştim. Elimden geldiğince dökülen sütü temizledikten sonra annemle dışarı çıktık. Annem bana bahçede, süt şişesinin düşürmeden nasıl taşınacağını gösterdi. Bu olay benim diğer insanlardan farklı olmamı sağlayan en önemli olaydır.”

Bazı yetişkinler, çocuğun hatasını bulup yüzüne vurmayı bir marifet zanneder. Böylece çocuğun daha az hata yapacağına inanırlar. Hâlbuki çocuklar hatalarını ortaya çıkartan yetişkinlerle değil, hoşgörü sahibi yetişkinlerle olmaktan mutludurlar.

Bir çocukta güven duygusunun oluşumunun ikinci şartı, tevazudur. Tevazu, “bildiğini bildirmemektir”, bildiğini hissettirmemek.

Çocuklar büyüklük tutkunluğu olan yetişkinlerden bilgi edinirken kaygılanırlar, ezilirler. Onlar, ancak alçak gönüllü ve kendisini “bilgisi ile ezmeyen” yetişkinlerle olmayı tercihe ederler.

6 yaşında bir erkek çocuğu ile konuşuyorduk. İlkokul birinci sınıfa gidiyordu. Okulda yazmayı öğrenip öğrenmediğini anlamak için, “Gel istersen ikimiz de ismimizi yazalım” diye önüne bir kâğıt ve bir kalem koydum. Çocuk eline kalemi aldı ama yazmadı. Önce bana baktı. Ben de mahcup olmasın diye onu seyretmeyi bırakıp kendi önümdeki kâğıda yavaş ve özenerek ismimi yazmaya başladım. Yazıp bitirdiğimde çocuk elindeki kalemi bıraktı, “Ben yazmayacağım” diyerek omuzlarını kaldırdı. Şaşırdım, ama neden yazmak istemediğini anlamıştım. Çünkü ben bir yetişkin olarak kalemi çok güzel kullanıyor ve güzel yazıyordum. Çocuk “Bu çok bilmiş!” yetişkinin karşısında kendisini mahcup hissetmemek için yazmaktan vazgeçmişti. Onu utandırdığım için utandım. Az sonra “Biliyor musun ben bu elimle de yazabiliyorum” diyerek durumu düzeltmeye çalıştım. Kalemi sol elime alıp yazmaya başladığımda yazım önceki gibi düzgün olmadı, çizgiler eğri büğrü idi… Çocuk, benim eğri büğrü çizgilerime baktı, önce tebessüm etti, sonra o da kalemi eline alarak yazmaya başladı.

Çocuk eğitimi, yetişkin eğitimi gibi değildir. Onlara, güven, hoşgörü ve tevazu içinde yaklaşmayan yetişkin, eğitici değil, zarar verici olur.

Yetişkin nevrozlarının tamamına yakınında, çocukluk döneminde eğitimde yapılan hataların yer aldığı unutulmamalıdır.

Yazarın 22 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Çağın hastalığı: Narsisizm

Kişilik bozuklukları içinde en sinsi olanı ‘narsist kişilik bozukluğu’dur.

Zira kişi, narsist olduğunu bilmez. O kendini beğenerek değil, insanları yetersiz bularak kendini yüceltir.

Nedir narsist kişilik bozukluğu? Kişinin kendini ‘bir şey’ zannetmesi hâlidir. Kendini beğenme, başkalarını yetersiz bulma hastalığına yakalanmasıdır.

Araştırmalara göre, toplumların yüzde 1’inin narsist kişilik bozukluğu taşıdığını biliyoruz.

Yüzde 1 az gelmesin sakın, zira böylesi kişiler duyarsızlıklarından elde ettikleri güç ile toplumda kolay yer edinir. Etraflarında zayıf kişilere tesir eder ve onları istediği gibi kullanırlar ve genelde başarılıdırlar. Ancak bu, başkalarını ezmek ve duyarsızca yaşamaktan kaynaklandığı için, gerçek bir başarı değildir.

Gerçek başarı, kişinin, başkalarını ezerek değil, işbirliği ile elde ettiği başarıdır.

Bu sebeple daha okul öncesi dönemden itibaren çocukta ‘bireysellik’ değil, ‘kolektif’ hayat becerisi yetenek hâline getirilmelidir. Çocuğa yalnız kendi değil, arkadaşı başarılı olduğunda onun adına da mutlu olmayı ve onu tebrik etmeyi  bilecek şekilde telkinler verilmelidir.

Ebeveynler tek başına başarabilen çocukları ile gurur duysa da, böylesi bir ruh edinen çocuk bir süre sonra anne babasını bile beğenmez. Zira narsist kişide ‘acıma’, ‘sadakat’ yoktur, ‘vefalı’ değildirler, kimseye ‘bağlanamaz’, ‘âşık’ olamaz. Zira o kendisine âşıktır.

Narsist kişiler kırılgandır, eleştirilmeye tahammülü yoktur, kendisini eleştirene öfke duyar.

Kişi nasıl oluyor da böyle oluyor, insan böylesi bir ruha nasıl dönüşüyor? Araştırmalar gösteriyor ki, bu hastalığın temeli çocukluk yıllarında atılıyor, fakat yetişkinlik döneminde tetikleyici faktörler oluştukça bu hâl ortaya çıkıyor.

1- Çocukluk yıllarında, annesi ile ‘bağlanmasında’ problem yaşamış çocukların yetişkinlikte narsist kişilik bozukluğuna daha ‘yatkın’ olduğu biliniyor. Reddedici, otoriter ve baskıcı annelerin çocukları önce içlerindeki anne yoksunluğunu ‘bastırmayı’, kendi iç dünyalarına ‘derinleşmemeyi’, fazla ‘duygusal olmamayı’, kimseye ‘bağlanmamayı’, ‘güvenmemeyi’ öğreniyorlar. Annesine güvenle bağlanamayan kişi, hayata güvenle bakamıyor.

2- Çocukluk yıllarında ‘aşağılanmış’ kişiler narsisizme yatkın oluyor. Kişi aşağılandıkça kendini güçlendirmeyi, kendini güçlendirdikçe başkalarını hissetmemeyi, onları ezmeyi bir tarz hâline getiriyor. Ebeveynler çocuklarını şu ya da bu sebeple aşağılarken aslında duyarsızlaştırdıklarını görmelidir. Duyarsızlık ruhsal ölümdür. En basitinden söylenecek olursa, kardeşi ile kıyaslanan çocuk, aşağılanan çocuktur. Ödevini yapmadığı için sınıfta alay konusu edilen çocuk adım adım duyarsızlaşan bir çocuktur.

3- Yine çocukluk yıllarında, ebeveynleri tarafından devamlı ‘övülmüş’ çocuklar da potansiyel bir narsisttir. Örneğin bir ebeveyn ‘Benim kara gözlü kızım, senin eşin benzerin yok’  diyerek kızını sevmişse veya ‘Benim oğlum gibisi yok bu dünyada’ denilerek çocuğa bu övüngen ruh edindirilmişse, böylesi çocuklar potansiyel narsisttir.

Narsist bir kişiye anne babalık yapmak kadar zor ebeveynlik yoktur. Zira narsist kişinin duygularına erişmek, ona hitap edebilmek zordur. Böylesi bir kişi hem çevresine hem de içinde bulunduğu topluma zarar vericidir.

Nedir tedavisi bu durumun peki?

Belki her kişilik bozukluğunun tedavisi kolaydır, ama narsist kişilik bozukluğu, tedavisi en zor olanlarından  biridir.

Zira narsist kişi, kendisinde bir rahatsızlık olduğunu düşünmez. O kendisinin anlaşılmadığını zanneder. Bundan dolayı psikolojik tedavi sürecine dâhil olması zordur. Böylesi bir sürece girse bile kendisini yeniden yapılandıracak olan psikologdan kendini üstün görür. Ona güvenemez, kendini tedaviye teslim edemez.

Ama her ne kadar zor da olsa yine bir psikolojik tedavi süreci vardır narsist kişilik bozukluğunun.

Ebeveynler böyle bir çocuk sahibi olmak istemiyorsa, onlara ‘övüngen’ değil, ‘mütevazı’ bir ruh edindirmelidir. Övgü ile ayaklarını yerden kesmek yerine onlara ayakları yere basan sevgiler sunmalıdır. Kendini bir şey sanmak yerine, insanlarla UYUM içinde olmayı üstün meziyet olarak tanıtmalıdır.

Yoksa evde bir narsist yetişirse, o sadece o aileyi değil, içinde bulunduğu toplumu da yok eder ve kimsecikler farkına bile varamaz.

Yazarın 13 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Çocuklarda Dikkat Eksikliği bir yanılgı mı?

Ülkemizde ilkokul çağındaki her 20 çocuktan birine “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” teşhisi konuluyor… Ve yıllarca sürecek bir ilaçlı tedavinin ilk adımı işte bu teşhis ile başlıyor.

Çoğu defa okuldaki arkadaşları gibi öğrenemediği gerekçesi ile, yolu doktora düşen bu çocuklar, maalesef bir süre sonra ilaç kullanıyor olmaktan dolayı da “yetersizlik” hissi içine de giriyorlar.

Arkadaşları ilaç içmeden dersleri dinleyebildikleri halde, bir çocuğun ilaç kullanmak “zorunda” kalması, o çocukta yetersizlik hissini oluşturur.

Ülkemizde yıllık yüzbinlerce kutu dikkat eksikliği için ilaçlar satılıyor. Sektör çok canlı.

Sınavlarda başarısı düşük olan, derste öğretmenini anlamayan, ödevini yapamayan çocuklar “acaba” denilerek hastaneye götürülüyor ve çoğunluğu ilaç kullanma ‘zorunluluğu’ ile okullarına dönüyorlar.

İlaçtan önce coşku dolu, heyecanlı, kıpır kıpır olan çocuklar, ilaç kullanmaya başladığından itibaren gözlerindeki ışık sönüyor, gözbebekleri büyüyor, bakışları tuhaflaşıyor. O coşku dolu halleri garip bir durgunluğa dönüşüyor.

Birçok ebeveyn çocuklarındaki bu garip hali içlerine sindiremediği için, “Acaba iyi bir şey mi yapıyoruz?” diye vicdanen rahatsızlık duyuyorlar.

Peki, okuldaki başarısızlıkların gerçekten altında dikkat eksikliği mi yatıyor?

Veya “dikkat eksikliği diye bir şey var mı?”

Yoksa, yıllar sonra ortaya çıkacak bir yanılgı, bir “mit” midir “dikkat eksikliği” hikâyesi?

Eğer dikkat eksikliği bugün için bilimsel bir gerçeklikmiş gibi dursa da, yarın bunun bir yanılgı olduğu ilan edilemez mi?

Hatırlarsanız, bir zamanlar yumurtanın, “kalp ve damar” hastalıklarına sebep olduğunu duyuyorduk doktorlardan. Bu yüzden kalp hastalarına yumurta yedirilmiyordu.

Ama yıllar sonra öğrendik ki, bu bilgiler doğru değilmiş.

Surrey Üniversitesi’nden bir grup akademisyen aslında yumurtanın insan sağlığına zarar veren bir yanının olmadığını ve istendiği kadar tüketilebileceğini açıklayınca herkes şoke oldu. Hatta bu açıklamadan sonra birçok doktor kalp ve damar hastalığı olup da yıllardır yumurta yemelerini yasak ettikleri hastalarından özür dilemişlerdi.

İşte bunun gibi, bir zaman sonra da “akli dengesi yerinde olan hiçbir çocukta dikkat eksikliği” diye bir şeyin olmadığı, bunun “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında ağır ilaçlarla tedavi uygulanılan insanlardan “özür” dilenecektir umarım.

Biz artık biliyoruz ki, çocuklar, “şiddetli merak duygusundan” dolayı zaten dikkatleri hep başka başka yerlerdedir, dağınıktır.

Çocuk, okula geldiğinde evdeki oyuncağını düşünür. Kardeşi ile kavgasını düşünür. Dışarıda kuş görse, o kuşun nasıl uçtuğunu, arkadaşında kalem görse, ne güzel bir kalem olduğunu düşünür. Aynı anda yüzlerce düşünce gelip gider zaten “normal” bir çocuğun zihninde.

Önemli olan bunca “düşünce akışı” içinde, eğitimci çocuğun zihnini kendi anlattıklarına doğru bir “merak hissi” ile yönlendirebilmesidir. Dikkatleri toplayabilmek, çocuğun değil, eğitimcinin becerisidir.  Adını çokça duyduğumuz ama kendisini henüz ülkemizde bir türlü göremediğimiz “çocuk merkezli eğitim”in temel amacı, eğiticinin birtakım enstrümanlar kullanarak çocuğun dikkatini anlatılan konuya odaklayabilmeyi sağlayabilmektir.

Böylesi sıcacık ve rengârenk dünyası olan insana, “yavan” bir eğitim sunmak,  “can sıkıcı” bir eğitici ile baş başa bırakmak, daha ilkokuldan itibaren “ödevler” altında ezmek ve sonra da yetişkinin beklentileri altında ezilmiş bu çocuğu “dikkatini toparlayamıyor” diye etiketlemek çocuğa saygısızlıktır.

Hele ki okul öncesi dönemdeki çocuklardan bile “akıllı uslu” olmalarını beklemek, öğretmen ne anlatıyorsa onu dinlemeleri için “baskı” kurmak ve öğretmene UYUM sağlamayan çocuklara da dikkat eksikliği var denilerek ilaç içirmek, küçücük bedenler üzerinde kurulan haksız bir tahakkümdür.

Henüz 4-5 yaşındaki çocuk zaten kıpır kıpırdır. yaşamı öğrenmek için güçlü bir merak duygusu vardır. Her şeye elini atar, kendisi yapmak ister. Merdivenlerden inerken bile elinin tutulmasını istemez, kucağa alsanız tepinir, yere inmek, koşmak, coşmak ister.

Halbuki okulda öğretmene dikkat edemediği için doktora götürülen çocuk, nasıl oluyor da bitmek tükenmek bilmez bir enerji ile oyununa konsantre olabiliyor. Markette gördüğü oyuncağa yoğunlaşabiliyor. Dikkat ile televizyon izleyebiliyor. Babasının cep telefonu ile saatlerce uğraşabiliyor? Eğer dikkat dağınıklığı olsaydı, çocuk ne televizyona bakabilir ne de arkadaşları ile oyunlar oynayabilirdi.

Sanırım bunları duymak ülkemiz için biraz erken, ama bir gün gelecek, “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” denilen şeyin aslında “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında, çocuklara karşı çok mahcup olunacak.
 

Çocuklara uyurken Kur’an dinletmek doğru mu?

Teravih namazında bir baba gördüm. Henüz 3 yaşlarındaki oğlu ile gelmiş namaza. Vakit hayli geç olduğu için yavrucak dayanamadı, oturduğu yerde uyudu kaldı… Babası, çocuğu, namaz kıldığı safın hemen yanına, yere yatırdı…

Cami sıcak olduğu için camlar açık ve rüzgâr esiyordu bir baştan bir başa… Çocuğun yattığı beton zemin sert… Fırsat buldukça gözlerim hep çocukta… Akşam rüzgârı üşütüyor olsa gerek ki çocuk arada bir sıçrayarak uyanıyor, sonra uykuya yenik düşen gözler hafif hafif tekrar kapanıyor…

Teravih namazı yaklaşık 45 dakika sürüyor…

Sanırım babası, “Çocuk uyurken Kur’an sesi duysun” diye bunu bilinçli olarak tercih ediyordu…

Ama bu doğru değil…

Çocuğun Kur’an atmosferinde uykuya dalması güzel, fakat henüz 3 yaşındaki bir çocuğun üşüyerek ve sert bir zeminde Kur’an dinlemesi doğru değil…

Çocukluk döneminde Kur’an huzur ortamında dinlenirse, yetişkinlik döneminde her Kur’an sesi duyulduğunda, çocukluk dönemindeki o huzur yeniden yeniden hissedilecektir…

Ramazan’ın başında bir anne mail ile şu soruyu sormuştu: “Eşim bir arkadaşından duymuş… Çocuklar uyurken Kur’an dinlerse dindar olurmuş… O yüzden 4 yaşındaki çocuğumuza gece kulaklık takıyor ve Kur’an dinletiyor, bunun faydası olacağını düşünüyor. Ben ise tereddütlüyüm. Çünkü çocuğumun son günlerde uykusunu tam alamadığını görüyorum. Hep bir huzursuzluk hali yaşıyor.”

Ebeveynler çocuklarının dini değerlerine bağlı olması için ellerinden gelen çabayı sarf ediyorlar… Ama bu samimi çabalarda doğru pedagojik yöntemler kullanılmazsa gelecekte hiç ummadık olumsuz sonuçlar doğurabilir…

Çocuklara uykuda Kur’an dinletmek de bunlardan biri…

Şöyle izah edelim…

Biz artık biliyoruz ki insanın uykuya daldığı anda birkaç dakika boyunca yaşadıkları ve uyanmadan önce çevresinde hissettikleri bilinçaltına tesir ediyor…

O yüzden çocukların akşam yatırılması sırasında anne babalara “Çocuklarınızı yatırırken özel ilgilenin, sohbet edin, iyilikler ve güzellikler anlatın ve öylece uykuya yolcu edin.” diye tavsiye ediyoruz… Ve yine aynı şekilde “Çocuklarınızı uyandırırken sarsmadan, onları incitmeden hafif hafif uyandırın… Zira çocukların uyanma anı uykuya dalma anı gibi, bilinç altında oluşacak hatıralar açısından oldukça önemlidir… Gerekirse dokunarak uyandırmak yerine, camları açıp odanın içinin temiz oksijenle dolması sağlayarak çocuğunuzun uyanmasını kolaylaştırın… Ayrıca çocuğunuz uyanırken, kısık sesli bir Kur’an, bir ilahi veya radyo tiyatrosunu dinlemesi onun bilinçaltında huzur dolu olumlu izler bırakacağı için oldukça önemlidir.” diyoruz…

Fakat sadece uyurken değil de bütün gece boyunca kulağında bir ses var olursa, çocuğun uyku kalitesi düşer… Derin uykuya dalması zorlaşır… Böylece çocuk hırçınlaşır, uyku ile elde edilen gelişimler olan boy uzaması, iştahın oluşması, günlük enerjisinin depolanmasında aksaklıklar oluşur…

O yüzden çocuğun bütün bir gece boyunca değil, uykuya dalarken veya uykudan uyanırken Kur’an dinlemesi daha uygundur…

Bununla birlikte eğer çocuğun Kur’an dinlediği ortam ona huzur veren bir ortam değilse, çocukta Kur’an’a karşı içsel bir tepki oluşabilir…

Mesela, aile içinde gergin ve tartışmalı geçen bir akşamın ardından yatırılan çocuğa Kur’an dinletmeye kalkışılır ise, çocuk, dinlediği Kur’an ile evdeki huzursuz ortamı bilinçaltında birleştirir. İlerleyen yıllarda, bu çocukta, Kur’an denilince evdeki huzursuzluk, aile içi huzursuzluk deyince Kur’an çağrışım yapar…

Bu yüzden çocuklara Kur’an’ı huzur veren bir ortamda dinletmeli, çocuğun hatırasında Kur’an huzur veren bir atmosfer ile canlanmalıdır.

Pedagojik olarak bakıldığında, ebeveynin niyeti iyi olabilir. Ama unutmamak gerekir ki niyet ne olursa olsun, bir eğitimin içeriği kadar, o eğitimin nasıl ve hangi şartlarda çocuğa sunulduğu da önemlidir…

 

Çocuk eğitimi adım adımdır

13 yaşında bir kız çocuğunun annesi, kızı et yemiyor diye görüşmeye geldi. “Neden et yemiyor ki?” diye sorduğumda “Bilmiyorum ama 6-7 yaşından sonra hiç et yemedi. Zorladığımızda kimi zaman inatla direndi, kimi zaman istifra edene kadar ağladığı oldu. Biz de gücümüz yetmeyince artık zorlamayı bıraktık.” dedi.

Annenin bu çaresiz hâlinden sonra genç kızla ayrıca konuşmaya başladık. “Ben et yiyemiyorum, midem bulanıyor, annem babam da beni anlamıyorlar.” dedi.

Kendisi ile uzun uzun konuştuk. Bunun nedenini birlikte düşündük. Çocukluk yıllarında neler yaşadığına değindik. Geçmiş yıllarla “duygusal bir bağ” kurduk. Hangi olaydan sonra et yememeye başladığını hatırlamaya çalıştı, önce hatırlayamadı. Sonra içi burkuldu, duygusallaştı ve ağlamaya başladı.

Daha sonra hatırladı bu durumun ne zaman başladığını: “7 yaşındaydım, babam bana bir kuzu almıştı. Apartmanımızın bahçesine bağlamıştık. Adını ‘Kuzucuk’ koymuştum. Okuldan geldikçe ona ot veriyordum, yapraklar toplayıp avucumda yediriyordum. Otları yerken elime nefesi geldiğinde çok hoşuma gidiyordu. Gözleri kara idi, bana baktığında sanki beni görüyor gibi geliyordu. Bazen onunla konuşuyordum. Çok mutluydum. Bir gün okuldan geldiğimde evde dayımlar da vardı. Kuzucuğu keseceklerini konuşuyorlardı babamlar. Ben inanamadım. Babam bunu nasıl yapar diye düşündüm. Babamın elindeki bıçakları görünce de korktum. Babama  ‘Yapma ne olur!’ diye yalvardım ama babam beni dinlemedi. Dayımla birlikte Kuzucuk’un yanına indiler. Annem ile ben pencereden bakıyorduk. Ben çok ağladım. Kuzucuk’un etlerini yukarı çıkarttı babamlar. Annem birazını pişirdi, sofrayı hazırladı. Kuzucuk aklıma gelince ağlamaya başladım. Babam kızdı bana, ‘Abartıyorsun’ dedi. Zorla et yedirmeye çalıştı. Ben daha çok ağladım. Sanırım işte o günden sonra bir daha et yiyemedim.”

Aslında eğitimde yaptığımız temel yanlışlardan birini bu genç kız da yaşamıştı.

Çocuk eğitiminde bir “tedricilik ilkesi” vardır ve oldukça önemlidir. Eğitim derece derece ve yavaş yavaş gerçekleşir. Çocuk, bir önceki duruma UYUM sağlamadan, eğitimin bir sonraki durumu oluşturulmaz. Çünkü eğitimin ruha bakan bir yönü vardır.

Yetişkinler bazen çocukları kendileri gibi görüyor, kendileri gibi değerlendiriyorlar.

Hâlbuki çocuk, çocuktur, yetişkin değildir.

Bir yetişkinin karşılaştığı olayları anlamlandırması ile çocuğun anlamlandırması farklıdır.

Yetişkin, bir gereklilik olarak kurban keser ve onun için kurban bir “ibadet” anlamı taşır. Hâlbuki 7 yaşındaki bir çocuk ne ibadet bilir ne de gereklilik, o “Kuzucuğunu” bilir sadece.

Henüz duygusal yeterliliğe erişmemiş yaştaki bir çocuğun hissî bir bağ ile bağlandığı canlıyı kesmek, çocuk ruhuna zarar verir.

Bu zarar çocuğun kimi zaman etten tiksinmesi, kimi zaman kendisini duyarsızlaştırması ile sonuçlanır. Birçok yetişkin “Ben çocukken birçok kurban kesimi gördüm, bana bir şey olmadı.” dese de ruhun hangi olayda nasıl bir değişikliğe uğradığını kişi kendisi göremez.

Önümüzdeki hafta Kurban Bayramı.

Üzgünüm ama birçok çocuk kurban kesim alanlarında olacak. Kimi kesilen kurbanın gözüne bakacak, kimi saçlarına, kimi ise kasabın elindeki bıçağa…

Hâlbuki bir önceki kurbanın kesimini, bir sonraki kurbanlık hayvanın görmemesi için gözlerinin bağlanmasını tavsiye eden bir dinin hassasiyeti çocuklardan neden esirgenir anlamak oldukça zor.

Duyarlı bir ebeveyn, çocuklarına kurban ibadetini sorunsuz bir şekilde aktarmak istiyorsa, eğitimde tedricilik ilkesini kullanmalıdır.

Buna göre çocuklar 7 yaşından önce kurban kesimi görmemeli, Kurban Bayramı’nı bir “bayram” olarak tanımalıdır.

12 yaşına kadar olan çocuklar ise kurbanı “kesim anında” değil, kesildikten sonra görebilir, kurban etinin işlenmesinde ailesine destek olabilir.

Çocuklar ancak 12 yaşından sonra kesimlerde bulunabilir ve kurban kesiminde ailesine yardımcı olabilirler.

Çanakkale 18 Mart Üniversitesi’ne teşekkürler

Geçen hafta, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Senatosu, Anadolu kültür ve değerlerini ön plana çıkartan pedagojik bakış açısını değerli bulup şahsıma “Fahri Doktora” unvanı verdi. Bir uzman için 74 kişilik senato heyetinin takdirini kazanıp doktora unvanına layık görülmek farklı bir duygu imiş… Kişiye cesaret veriyormuş… Çanakkale Üniversitesi’nin sayın rektörü ve senatosuna duyarlılıklarından dolayı teşekkür ederim.

Yazarın 07 Ekim 2013 tarihli yazısıdır

Hiperaktif çocuklarda ilaç tek çözüm mü?

Günümüz anne babaları çocuklarının iki halinden oldukça şikâyetçiler: Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu.

Çocukların bu durumundan öğretmenler de rahatsız, onlar da sınıfta düzeni sağlamakta zorluk çekiyorlar.

Ve ben başka bir şey daha söyleyeyim, aslında bu durumdan çocukların bizzat kendileri de oldukça rahatsız. Her an anne babasından “yeter, dur” diye laf işitmek veya öğretmeninden “bıktım artık senin şu sınıfın içinde gezinmelerinden” diye ikazlar almak o çocuk açısından da oldukça bunaltıcı bir durum…

Peki, nedir bu hiperaktivite denilen şey?

Öncelikle bilmek lazım ki, çocuğun hareketliliği onun elinde olan bir davranış değildir. O, kamçılanan bir koşu atı gibi sağa sola koşmak zorunda olduğu için hareketlidir… İçsel bir dürtünün kendisini zorlaması halidir hiperaktivite… Hiçbir çocuk “hmmm ben şimdi koşmak istiyorum, sağa sola çarpmak istiyorum” diye aklı ile düşünüp böylesi eylemi gerçekleştirmez. Çocuk ne hissediyorsa onu yapar…

Bu hissetme işi, bazen “çocuk” fıtratının doğasından kaynaklanır ve bu sayede çocuklar “fiziksel gelişimlerini” tamamlarlar. Bazense çocuğun çevresi çocuğa ekstra dürtü verici bir ortam oluşturduğu için çocukta hareketlilik gözlemlenir.

Birincisinden yola çıkarsak, çocuğun zaten çocuksu halinden kaynaklanan hareketlilik onun bir “ihtiyacıdır” ve çocuk bu hareketlilik ile “fiziksel gelişimini” gerçekleştirmektedir…

Eğer “ihtiyacından kaynaklanan hareketliliğine” engel olunursa çocuk “sakar” olur…  El, kol, parmaklarını bütün vücudu ile UYUM içinde kullanmakta zorluk çeker. Örneğin, çocuk 5-6 yaşına geldiği halde bir sürahiyi kaldırıp bir bardak suyu doldurabilecek yeteneğe erişemez… Ya suyu bardağın dışına döker ya da bardak dolduğu halde suyu dökmeye devam eder. Böylesi bir durumda kalmak çocuk açısından sanki çok mutluluk verici bir şeymiş gibi, bir de ebeveyninden “ne yapıyorsun sen, bırak bakim onu” diye azar işitirse, işte ebeveynin bu davranışı çocukta “ekstra dürtü” oluşturur… Bu azarı işiten çocuk, yerinden kalkar ve anlamsız hareketler yaparak sağa sola koşmaya başlar, yılışır, güler, şımarır… Biz biliyoruz ki hiperaktif zannedilen birçok çocuk aslında üzerindeki baskı ve zorlamalar nedeni ile kıpır kıpır ve hareketlidir… İster ödev, ister sınav yüzünden, isterse de tertip ve düzen içinde olması için baskı yapılan çocuklar üzerlerindeki bu baskıları “hissetmemek” için kendilerini “hareketliliğe” veya “duymamaya” verirler…

Şiddet, çocuğu duyarsızlaştırdığı gibi, aynı zamanda hareketli kılar…

Aile içinde, kendi yaşının üzerinde beklentiler oluşturulan çocukların ruh hali budur. Onlar, bir yere koşan değil, kendilerinden kaçan çocuklardır.

Baskı ve zor altında tutulan çocukların haricinde bir de tükettikleri gıdaların verdiği dürtülerle hareketlenen çocuklar var ki bunlar belki de günümüzün en trajik yaşam öyküsünü süren çocuklardır.

Hazır gıdaların tadını, kıvamını, dayanıklılık süresini artırmak veya renk vermek amacı ile kullanılan kimyasal katkı maddelerinin, çocukların zihinsel yapısına verdikleri “dürtüler” ile onun davranışlarını anormalleştirdiğini artık biliyoruz…

Örneğin, E102 numaralı “tartazin” gıda renklendiricisi ile renklendirilmiş yiyecekleri tüketen çocuklarda sadece “hiperaktivite” bozukluğu oluşmuyor, aynı zamanda, bu çocuklarda burun üşümesi, yüz cildinde hassasiyet, aspirin duyarlılığı oluşturduğundan dolayı Finlandiya, Norveç ve Avusturya’da yasaklanmış durumda…

Veya E110 gıda boyası ile renklendirilen, unlu gıdalar, pasta, tatlı, çerez, dondurma, içecek, konserve balık, hazır çorba ve bazı şuruplar çocuklarda hiperaktiviteye sebep olduğu gibi, rinit (burun akması), burun tıkanıklığı, hazımsızlık ve iştahsızlığa yol açtığı gerekçesi ile Norveç’te yasaklandı.

Bütün bu gerçeklerden yola çıkarak, bir çocuğun hiperaktif olduğunu iddia edebilmek için, önce o çocuğun üzerinde ekstra dürtü oluşturan sebepleri dikkate almak gerekir. Aksi takdirde, bir yandan çocuk sentetik gıdaları tüketirken, diğer yandan da çocuğa “dur, yapma” demek veya  “bu çocuğu durduramıyoruz” diyerek ona ilaç vermek oldukça yanlış bir tedavi yöntemi olur.
 

Üniversiteye sınavsız giriş olur mu? (2)

Başarılı bir eğitimin en temel unsuru, eğitim alan kişinin “bireysel yatkınlıkları” ile eğitim konusunun UYUMlu olmasıdır.

Bu durum eğitimin “kendindenlik” ilkesi ile yürümesini sağlar. Öğrenci iç motivasyonla eğitim sürecini devam ettirir. Zaten merak ettiği konuları okulda daha da derinleşerek öğrenmek eğitimi keyifli hale getirir.

Bireysel yatkınlıklara göre eğitim sistemi kurgulanmadığı takdirde, öğrenmenin sürekliliği için birtakım motivasyon araçlarına ihtiyaç duyulur. Bu, kimi zaman eğitimin önemini anlatan “heyecan verici konuşmalar”, kimi zaman eğitimsiz kalınması durumunda geleceğin kötü olacağı ile ilgili “kaygı verici senaryolar” ile çocuğu eğitime devam ettirme çabasını gerekli kılar…

Misafir öğretim görevlisi olarak yurtdışındaki üniversitelerde ders veren ülkemiz öğretim görevlilerinin oradaki ilk izlenimleri genelde “öğrencilerin nasıl da ilgili” olduklarıdır.

Acı, fakat gerçek bir durumdan bahsedecek olursak, ülkemiz üniversitelerinde öğrencilerin birçoğu “bir an önce vizeleri, finalleri verip okuldan ayrılmaya” çaba harcıyorlar… Vaktinde mezun olamamak ve okulun bir yıl daha uzaması, “bir yıl daha tecrübe kazanma fırsatına çevirebilirim” diye değil, bir aşağılanmışlık hissi içinde “herkes mezun oldu bir ben kaldım” diye düşünmeye sebep oluyor.

Acaba ülkemiz üniversitelerinde kaç öğrenci var ki birinci tercihi olan üniversiteye yerleşmiş olsun.

Halbuki eğitimin kalitesi, kişinin kendi istediği mesleğin eğitimini alması ile mümkündür. Bu kaliteye erişmenin önündeki en büyük engel üniversite giriş sınavlarıdır.

“Sınav yapmadan her öğrenci istediği bölüme yerleşse, ne olur?” diye yetkililere sorulacak olsa, alınacak cevap “o zaman herkes hukuk ve tıp fakültelerine gitmek ister” olacaktır.

E, gitsin, çocuklar tıp fakültesine gitsin. Buna neden engel oluyorsunuz? Böylece binlerce tıp doktoru mezun olsun ülkemizden. Bir gün gelip de, hastanelerde doktor kadroları dolduğunda, özel muayenehaneler her köşe başında yoğunlaştığında, artık insanlar hekim aramak yerine, kaliteli hekim aramaya başladıklarında ve hatta hekimliğin bir iş olarak artık cazibesi kalmadığında, bu bölümlere ilgi zaman içinde azalacaktır.

Böylece gerçekten hekimlik kabiliyeti olan kişiler sahada sivrilecek, onlar zaten kendi kişisel yatkınlıkları ile elde ettikleri başarılar dolayısı ile isimleri ön plana çıkacaktır.

Şu an, tıp fakültesine giremediği halde belki de dünyanın en iyi cerrahı olacak bir kişi, peyzaj mimarlığı yapıyordur da ülkemiz bu gerçeğin farkında bile değildir… Kim bilir belki de, psikolojide dev bir isim olabilecek kabiliyetlere sahip kişiler, sınav kapıları önünde her yıl dolaşıp duruyordur da bu kabiliyetten ülkemiz mahrumdur, bilim dünyası mahrumdur.

Olmaz böyle şey diyerek hemen önyargıya kapılmamalı. Alın size bir örnek, Hollanda’da bırakın öğrencileri bir ön eleme ile üniversite eğitiminden yoksun bırakmayı, kişi, “lise mezunu olmasa bile”, 21 yaşın üzerinde olması şartı ile “buyurun” diye üniversite kapıları açılıyor. Ve bu kişiler ülkenin önde gelen bilim insanları oluyor.

Eğitimde özgür düşünceyi henüz yakalayamamış, klasik eğitimin dar kutusunun içine sıkışmış ülkemiz eğitim sistemi önce kendi “çokbilmişlik” kısırdöngüsünden çıkmalıdır…

Sınavsız bir üniversite giriş sistemi oluşumunda ikinci temel sorun “üniversite” sayısının yetersiz olması. Buradaki kısırdöngü ise içler acısı durumda. “Hadi ülkemizde bir seferberlik ilan edelim ve üniversite binaları kuralım kurtaralım şu çocukları sınav kapılarının önünden” diyecek olsak, “üniversite binası kurmak sorun değil, asıl sorun açılan üniversitelerde görev yapacak öğretim elemanı eksikliğidir” diye bir ön yargı çıkacaktır. Peki, öğretim elemanı neden yok ülkemizde, neden yüksek lisans ve doktora programları bolca açılmıyor diye “safça” bir soru sorduğunuzda acı tablo daha net ortaya çıkacaktır. Çünkü öğretim görevlisi olmak için kendinde heyecan duyanları da ALES isimli bir sınava girmesi şartı konulmuş… Hatta o da yetmez, bir de YDS isimli yabancı dil sınavına girme şartı var… Ama burası Türkiye ve “bilim dili anadil” olması gerekmez mi? Olmuyor işte, eğitimdeki bunca karmaşayı görmezden gelip “kendimizi kibir aynasında görmenin” acısını ülkemiz çocukları yaşıyor maalesef.

Hâlbuki öğretim görevlisi olacak kişileri, zaten kendileri oldukça zahmet çekerek eğitimlerini devam ettirmeye gönüllüler ise, onları “ön eleme” yaparak kapıda bırakmak yerine “süreç içinde doğal elenme” sistemini oluşturmak eğitimdeki kısırdöngüden çıkmayı sağlayacaktır...

 

Büyük gemi geçiyor

Ailelerle yaptığım görüşmelerden anlıyorum ki ebeveynler çocuklarının dünyaya hazır hâlde geldikleri yanılgısına sıkça düşüyorlar.

Hâlbuki çocuk, dünyaya, dünyada olup biten işlerden habersiz geliyor. Bir ebeveyn için belki artık sıradan şeyler, çoğu zaman çocuk için heyecan verici oluyor.

Yetişkinler dünyaya kendi gözleri ile değil, bir çocuğun gözü ile bakabilecek yeteneğe erişebilirlerse yaşamdan keyif alabileceklerdir. Bu, aynı zamanda yetişkinin kendi iyi oluş sürecidir. Zira çocuk ruhu yetişkini iyi eder.

Eğer yetişkin, çocuk ile aynı duyguları yaşayabilecek kadar kendini çocuğa “bırakamıyorsa”, “kendini kasıp kalın duvarlar arkasından çocuğuna sesleniyorsa, böylesi bir ebeveyn için çocuk ancak “rahatsız edici” olur.

Zira çocuğun en güçlü dileği kendini ebeveynine “duyurabilmektir…” Bu, işitsel bir duyurma değil, yetişkinin duygu dünyasına, kendi duygularını duyurabilme çabasıdır.

Ben bugüne kadar çocuğunu duymadan ebeveynlik yapan ailelerin çocuklarını hep sorunlu gördüm… Ve çocuğun kendisine bu yönelişi ile mücadele etmiş, ona eşdUYUM sağlamak yerine, buyurucu anne baba olmayı tercih etmiş olup da bu mücadeleden kârlıca çıkmış ebeveyn görmedim. Çocuğunu yendiğini zanneden, onu susturmayı, sessizleştirmeyi ve kendine “zoraki itaat” ettirmeyi becerebilmiş ebeveynler de kaybetmiş ebeveynlerdir. Onların kaybettikleri şey, çocuklarının yaşama sevincidir.

Psikolojinin ülkemizdeki değerli ismi, Doğan Cüceloğlu Hoca’nın bir seminerinde verdiği örnek içimi çok acıtmıştı.

Hatırasını şöyle dile getiriyordu Doğan Hoca:

Bir gün gemide yolculuk yapıyorduk. Çocukları ile gemiye binmiş bir çift gördüm. Bu çift, bir başka aile ile karşılaştı gemide, sevindiler, hal hatır sordular birbirlerine. Genç aileler keyifle sohbet ederken, ailenin küçük çocuğu denizde bir gemi gördü. Heyecanlandı… Babasına koştu. “Büyük gemi geçiyor, büyük gemi geçiyor!” dedi. Babası, arkadaşı ile konuşuyordu. Çocuğunun bu heyecan dolu sesine “Tamam, anladık!” diye karşılık verdi.

Çocuk, babasının kendisine kızdığını anlayamadı. Annesine koştu: “Büyük gemi geçiyor, büyük gemi geçiyor!”

Anne, çocuğuna döndü, tebessüm etmek için kendini zorladı, çocuğun gösterdiği taraftaki gemiye dönüp bakmadan “Evet, hı hı, gemi…” dedi.

Annesinin tepkisizliğine rağmen çocuk yine de heyecanını yenememişti, babasına tekrar koştu: “Büyük gemi geçiyor, büyük gemi geçiyor!”

Babası, birden sinirlendi, “Anladık, yeter!” diye çıkıştı.

Çocuk şaşırdı. Öylece kalakaldı…

Gemi bu, orada sizin bakmanızı bekleyecek hali yok, baktın baktın, bakmadın geçip gidiyor. Ve öyle de oldu, büyük gemi öylece geçti gitti…

Belki ebeveyn için bir geminin yüzüp gitmesi sıradan bir durum olsa da çocuk için heyecan vericidir.

Anne babalar, yaşamda birçok büyük gemileri kaçırıyor ve çocukların yetişkinlik dönemindeki sorunları, ebeveynlerin kaçırdıkları bu gemilerin toplamından ibarettir.

Bir çocuğun ruhen sağlıklı olabilmesi, ebeveynine kendisini duyurabilmesine ve büyük gemilerin geçişini ebeveyni ile seyredebilmesine bağlıdır.

Günler günleri, aylar ayları, yıllar yılları kovalıyor, çocuklarımız birden büyüyor. İşte bir yıl daha geride kaldı. Büyük gemileri kaçırmayalım lütfen.

 

Kadın işi, çocuğu ile değil, insan olduğu için değerlidir

Geçen yıl bir aile, yaşadıkları sorunlar ile baş edememiş, boşanma noktasına gelmişti. Ayrılmadan önceki son bir çare olarak beni hakem seçmişler, yardım istediler.

Henüz 3 yıllık evlilerdi. Genç kadın 26, eşi 28 yaşında. Maddi problemleri yok. Adamın güzel bir işi ve iyi bir geliri var. Görünürde her şey yolunda gibi ama genç kadın ayrılmayı kafasına koymuş bir kere. Her ne kadar kocası “Ben de ayrılmak istiyorum” dese de, eşi kadar kararlı değildi.

Oturduk, konuşmaya başladık ama durum birbirlerini suçlar vaziyete doğru kaymaya başlayınca, ayrı ayrı konuşmaya karar verdik.

Kadın dışarı çıktı.

“Nedir sorun, bana anlatır mısın?” dediğimde, adam, başladı anlatmaya: “Hocam aslında fazlaca da bir sorunumuz yok. Ben Doğulu bir ailenin çocuğUYUM. Evin tek erkeğiyim. Benden büyük abim 7 yaşında iken vefat etmiş. O yüzden, anne babam benim üstüme çok düşüyor. Bunun için ısrarla, çocuk sahibi olmamızı istiyorlar. Eşim ise, henüz kendini anne olmaya hazır hissetmediğini söylüyor. Annem bir keresinde eşimle tartışırken ‘Çocuksuz kadın, kadın değildir!” diye bir şey söylemiş. Eşim bu sözden sonra annemle bir daha konuşmadı. ‘Benim doğuracağım çocuğa annen ne karışır?’ diye tepki gösterdi. Ben, kendi ailem ile eşimin arasında kaldım. Yaklaşık 1 yıldır ne annemler bize geliyor, ne de eşim oraya gidiyor.” dedi.

Kocasını dinledikten sonra, kadını davet ettim içeri, “Nedir sizi buraya getiren sebep?” diye ona sordum.

Genç kadın, bam teline basılmış gibi, gerildi, “Artık yapamıyorum hocam… Bıktım, dayanamıyorum.” diye başladı anlatmaya, “Biz, evlendik ama aile olamadık daha… Kayınvalidem evimize öyle karışıyor ki, ne yediğimizden tutun, nereye gittiğimize kadar her şeyden haberdar olmak istiyor. Tamam dedim, olur dedim. Bunların hepsine evliliğim için katlanırım, dedim ama çocuk sahibi olmamız konusundaki ısrarı beni iyice germeye başladı. Sadece o değil, kayınpederim de öyle. Bana laf vurmak için, herkesin içinde “Bir kadının çocuğu yoksa vicdanı da yoktur!” demeye başladı. Kayınvalidem, artık hiç çekinmeden, “Çocuksuz kadın kadın değildir!” diye söylenir oldu… Beni çocuğumla seveceklerini açık açık söylediler. Bütün bu baskılar üst üste geldiği bir sırada eşimle tartıştık. Eşim, ‘Senin ne kadar anne olmama hakkın varsa, anne babamın da o kadar torun sevme hakkı var, buna engel olmazsın’ dedi. Ben, ‘Kendimi anne olmaya hazır hissetmiyorum’ dediğimde, ‘O zaman kendini hazır hissettiğinde evlenseydin, neden benim de başımı yaktın.’ deyince, şok geçirdim. İçimde eşime ait bütün duygular birdenbire yer değiştirdi. Kendimi o kadar çaresiz, değersiz hissettim ki…” derken dudakları titredi ve ağlamaya başladı.

O ağlarken, ülkemizdeki kadınlar için de ben de ağlamak istedim.

Hâlbuki kadın, çocuğu ile değil, önce, insan olduğu için değerlidir.

Bir kadının çocuk sahibi olmaması, onun aşağılanacağı bir durum değildir.

Kadın veya erkek fark etmez, bir kişinin henüz anne-baba olmamasını başına vurmak, konu komşu içinde bu özel durumunu dillendirmek, saygın bir davranış değildir. Bu, hem o kişinin ruh sağlığını ve hem de doğacak çocuğun ruh sağlığını tehlikeye atmak olur.

Konuşmalar, karşılıklı suçlamalar sürdü gitti…

Aşağılanmışlık o kadar incitici boyutlara gelmişti ki, yeniden bir araya gelmelerini sağlayamadık çiftin.

Başaramadık.

Ayrıldılar…

Henüz çocuğu yok diye bir ailenin yıkılmasına zemin hazırlamak, karı kocanın arasını açmak, etik ve ahlaki bir davranış değildir.

Vicdansızlığı, bir ailenin henüz çocuk sahibi olmamasında değil, bu özel durumu sağda solda ifşa edip, konuşma konusu hâline getirmekte aramak gerekir.

Yazarın 10 Mart 2014 tarihli yazısıdır

Aceleniz ne?

Katıldığım bir seminer sonrasında, yaşlıca bir amca yanıma geldi.

“68 yaşında öğretmen emeklisiyim. En küçük oğlum 45 yaşında. Beni buraya davet ettiğinde, ona ‘Ben yaşlı başlı bir adamım, çocuk eğitimi ile bundan sonra ne eşim olur. Bırak evde kalayım.’ dedim. O ısrar etti: ‘Çocukların yok ama çocukluğun var, inat etme gel hadi!’ Bu söz bana dokundu. Hiç düşünmemiştim benim çocukluğum da mı vardı diye… Şimdi senin programını dinleyince içime bir şey battı. Kendimi düşündüm… Baktım… Ben hiç…”

Sonra boğazında bir şey düğümlendi, konuşamadı… Sanki elinin tersi ile bir şey iter gibi yapıp sırtını döndü gitti.

İçim acıdı…

Ardından bakakaldım… Kamburu çıkmış, sırtında koca bir çocukluğun öyküsünü taşır gibi kalabalığın arasına karıştı gitti…

Sonra 6 yaşındaki kızlarının sorunları için bir aile geldi yanıma.

Anne çok dertli: “Hocam, kızımızla başımız dertte. Okuluna bir türlü UYUM sağlayamadı. Öğretmeni bir taraftan her gün mesaj gönderiyor, ‘Kızınız bugün de ödevini yapmadı’ diyor. Kızım inat ediyor, ‘Hayır yapmayacağım’… Odasını bir görseniz, darmadağın… Bana karşı geliyor, babasına karşı geliyor… Bir alışveriş merkezine gitsek, yanımızda durmuyor, sağa sola kaçıyor… Artık bu durum eşimle çatışmalara dönüşmeye başladı…”

“Kızınızla çatışmalarınız eşinizle neden probleme dönüşüyor ki?” diye sordum.

-Hocam, ben ödevini yapsın diye zorluyorum, eşim ‘Bırak, yapmazsa yapmasın, o daha çocuk.’ diyor… Ben ‘odanı topla’ diye baskı yapıyorum, eşim ‘Çocuğa baskı yapma yeter ki, bırak ben toplayayım.’ diye yüz veriyor…

Döndüm, beyefendiye baktım…

Kadıncağıza sordum: “Siz nasıl çocuktunuz?”

-Hocam, biz çocukluğumuzu mu yaşadık sanki… Benim rahmetli annem, çok titizdi… Biraz sert bir kadındı, ben daha küçük yaşta ütü yapmayı biliyordum. Bizimkisi ütülenmiş kıyafetlerini dolaba koymasını bile bilmiyor…

Ne acı bir tablo… Kızının çocuksu duygularını yaşamasına fırsat vermeyen ve onun bir an önce yetişkin olması için ha bire çekiştiren bir anne…

Başka bir zaman, 16 yaşındaki oğlunun sinirli haline yardım almak için bir aile geldi yanıma…

Uzun uzun konuştuk, dertleştik…

Baba, “Hocam, çok çabuk büyüdü… Ne zaman büyüdü fark edemedik… İş, güç, telaş derken bu yaşa geldi… Hatamızı biliyoruz… İhmal ettik… Küçükken etrafımızda gezinip dururdu, bir şeyler anlatmak için ha bire çabalardı… Oyun oynamak isterdi, geçiştirirdim, sıkılırdım… Şimdi o bizden sıkılıyor… Oğlumu yeniden istiyorum.” diye kirpiklerini sildi…

İçim acıdı, ama ülkemizdeki ebeveynlik manzarası bu…

Çocukluk öyküleri hiç yazılmadan yetişkinlik yıllarını yaşama telaşına düşüyoruz, üzgünüm…

Ne de az tanıklarımız var çocukluklarımızın, çocuksu duygularımızın…

Bir anne babadır hâlbuki çocuğunun en yakın tanığı ama hızlı geçen yılların pişmanlıkları ile dolu ebeveynlik hatıraları…

Bir ebeveyn çocuğuna ödev yaptırabildiği kadar değil, onun duygularına tanıklık yapabildiği kadar ebeveyndir… Yaşanmamış çocukluk yıllarıdır ebeveyni duyarsızlaştıran ve kendi çocuğuna da çocukluk yıllarını yaşatmayan gerçek…

İyi ebeveyn çocuğuna yaptırım uygulayabilen değil, onun çocukluk yıllarını yaşarken tanık olan ebeveyndir.

Bırakın çocukları, çocukça yaşasınlar, ileride zaten hayat onlara “yetişkin hüznünü” tattıracak, aceleniz ne?

Yazarın 21Nisan 2014 tarihli yazısıdır

Dikkat dağınıklığı bir rahatsızlık mı, yetişkin baskısından bir kaçış mı?

"Psikolojide insanın üç dünyası vardır: Gerçek, hayal ve rüya…Gerçek yaşam, içinde bulunduğumuz, eşya ile direkt etkileşim kurabildiğimiz, ""sürekliliği kesintiye uğramadan"" ölünceye kadar devam edecek olan yaşamdır.

İnsanın başına ne gelirse, bu yaşam içinde gelir… Ümitler, korkular, nefretler, travmalar, psikolojik sıkıntılar hep bu yaşama aittir…

Rüya, insanın uyku sırasında eriştiği, sürekliliği olmayan, ""zaman akışı kuralsız"", bazen gerçek yaşam ile UYUMlu, bazen taban tabana zıt bir başka yaşam alanıdır.

Hayal ise insanın uyanık olduğu sırada, ""farkına varmadan"" gerçek yaşamdan sıyrılıp çıkması, bilmedik bir âlemde ""oyalanıp"" tekrar gerçek yaşama dönmesidir. Yetişkinlerde ""dalgınlık"" veya günümüz çocuklarında sıkça kullanılan etiket ismi ile ""dikkat dağınıklığı"" denilen yaşam alanı işte burasıdır.

Eğer hayal ve rüyalar olmasaydı, yeryüzündeki bütün insanlar akıl hastası olurdu. Zira bu âlemler insanların ruhsal tedavi gördüğü bakım merkezleridir. Ne zaman ki gerçek yaşam insanı bunaltmaya, boğmaya başlarsa bu âlemlerin kapısı açılır, kişi orada biraz dinlenir, demlenir, rahatlar, sonra gerçek yaşama döner…

Gerçek yaşamdan ""dalgınlık"" hâli ile kaçan kişilerin en belirgin özelliği, sabit bir yere kilitlenmiş bakışlarıdır. Böylesi kişiler, fiziklerini gerçek yaşamda tuttukları için, çevre ile ""yarı iletişim"" içindedirler. Soru sorsanız, genellikle ""Hııı… evet… hmmm"" diye cevap verirler… Bu cevaplardaki gerçek anlam ""evet"" değil, ""ruhum dinlenmeye çekildi, beni meşgul etme""dir.

Kişinin zaman zaman hayal âlemine girip, dinlenip çıkması gayet normaldir. Normal olmayan ise kişinin bu davranışı alışkanlık hâline getirmesi veya çevresindeki kişilerin onu sürekli baskı ve zorlamalar altında tutarak gerçek yaşamdan kaçmaya mecbur bırakmasıdır.

Bu durum, çocuklarda daha belirgindir.

Çocuklar kendilerini yeterince koruyamadıkları için, ""baskın ortamlardan"" sıklıkla kaçar, üzerindeki baskılardan kurtulmaya çalışır, hayal dünyasına saklanırlar, orada biraz oyalanır, dinlenirler, tehlike geçtikten sonra tekrar gerçek yaşama dönerler.

Çocuğu bunaltan şey sadece baskın yetişkin karakteri değil, içinde bulunulan ortam da onun gerçek yaşamdan kaçmasına sebep olur.

Örneğin, kavga eden anne babanın yanında çocuk benliğinde duyduğu acıdan kurtulmak için kenarda bir yerde oyun oynamaya başlar. Aslında o sırada çocuk oyuncakları vasıtası ile gerçek yaşamı terk etmiş, hayal dünyasına sığınmış bir hâldedir.

Ya da uygun olmayan eğitim ortamlarında da yine çocukların gerçek yaşamdan çıkmak, hayallere sığınmak zorunda kaldıklarını gözlemliyoruz.

Öğrencisine erişememiş öğretmenlerin sınıfındaki çocuklarda çocuklar derse karşı ilgisizdir. Böylesi ortamdaki çocuklarda sürekli konuşma, yerinden kalkıp sınıfta gezinme, pencere dışını seyretme, sabit bir yere bakıp dalma davranışları gözlemlenir. Burada sorun çocuğun eğitime olan ilgisizliği değil, kendisine hitap etmeyen eğitim ortamıdır.

Çocuğun içinde bulunduğu ortam analiz edilmeden ""dikkat dağınıklığı var"" diyerek hasta muamelesi yapmak, doğru bir pedagojik yaklaşım değildir.

Çocukların bir barınağı olan hayal dünyası aynı zamanda onların gerçek yaşamda birçok işleri aksatmasına ve unutkanlık yaşamlarına da sebep olur…

Aslında unutkanlık zannedilen böylesi durumlar, çocuğun fizik olarak gerçek yaşamda olduğu hâlde, ruhen hayal âleminde olmasından başka bir şey değildir. Siz her ne kadar çocuk ile gerçek yaşamda iletişime geçtiğinizi düşünseniz de, çocuk o sırada hayal âleminde ""dinlenmektedir."" Böylesi çocuklar, okula ceketle gider, gömlekle dönerler… Kalemlerini çekmeceye koyar, çantasında ararlar… Ders yapmak için masa başına oturur, su içmek için girdiği mutfakta annesi ile sohbet etmeye koyulurlar…

Günümüz çocuklarında sıklıkla görülen bu sorunun çözümü, çocuğa hemen ""dikkat dağınıklığı var"" diye kolaycılığa kaçmak değil, çocuğun gerçek yaşamda kalış süresini uzatmak için, baskı ve zorlamalardan uzak durmak, dünya yaşamını çocuksu ruhu ile yaşayabileceği yaşam alanı sunmaktır.

Yazarın 09 Haziran 2014 tarihli yazısıdır

Mahremiyet eğitimi, hislerin eğitimidir

Anne babaları gözlemlediğimde, birçoğunun, “mahremiyet eğitimi” konusunda ciddi bir yanılgı içinde olduğunu fark ediyorum.

Mahremiyet eğitiminin (özellikle kız çocuklarının) engellenmesi, sosyal yaşamdan tecrit edilmesi, daha anaokulundan itibaren erkek çocuklardan ayırt edilmesi olduğu zannediliyor.

Çocuğu yoğun duygusal denetimler altında tutmak, ona hâkim bir suçluluk duygusu edindirmek ve onun “değersizlik hissi içinde çekingen davranışlar sergilemesi” marifet kabul ediliyor.

Hâlbuki mahremiyet eğitimi, çocuğa “utanç duygusu ile çekingenlik kazandırmak değil”, insan olmaktan kaynaklanan değerlilik duygusu ile kendi hislerini yönetebilecek bir güce eriştirme eğitimidir.

Mahremiyet eğitimi, çocuğun duygularını denetleme eğitimi değil, ona kendi duygularını denetleyebilecek yeteneği kazandırma eğitimidir…

Maalesef, duyguları ebeveyn denetiminde olan çocuklar, bir gün kavuşacakları özgür ortamda kendileri ile baş etmekte zorluk çekiyorlar.

Bundandır ki, mahremiyet eğitimi, başkasının değil, çocuğun kendi hislerini yönetebilecek yeteneğe erişmesinin “süreç rehberliğidir.”

Daha da ötesinde, mahremiyet eğitimi, ruh ile bedenin bütünleştirilmesi eğitimi, “ruhun bedende canlandırılması” eğitimidir. Davranışların incelmesi, ruhun diri diri davranışlarda kendini görünür kılması eğitimidir…

Ruh, bedende görünür hâle gelmeye başladığında, ortaya “zarafet” çıkar. Zarafet, ruhun kaygısızca bedene tutunup onu bir bütün hâlinde hareket ettirmesidir.

Zarafetin insan ilişkilerine yansımasına “nezaket” denir.

Nezaket sahibi bir kişinin duruşu başka, yürüyüşü başka, sesi başka, tebessümü başkadır. Davranışlar doğal bir “estetik” içindedir. Bedenin her bir parçası, birbiri ile “ruhsal UYUM” taşır, dudak tebessüm ederken yanaklar hafifçe kıpırdar, yanaklar kıpırdarken gözler ışıldar, gözler ışıldarken kaşlar aynı ruhun tesiri ile kendince bir kıvama girer  ve bütün bunlar akıl ile değil, hislerin bedene fıtrî yansıması ile olur.

Çocukluk çağında duygularının denetimlerini “utanç” içinde ebeveynlerine kaptıran kişilerde ise, “ruh-beden uygumu” kaybolur. Ruh, bedende görünmez olur. Görünen kısım kaygılı bir fiziktir. Böylesi kişilerin simaları hissiz, dudakları “kaygılı gergin”, suratları asık, bedenleri kasılmış, omuzları kalkıktır.

Bu duruş, erkek çocuklarında “karizmatik” gibi algılansa da, işin aslı, “aşağılanmışlığın kasıntısından” başka bir şey değildir.

Kız çocuklarında durum daha trajiktir…

Kız çocuğuna has parmak hareketleri, el ve kol duruşları gitmiş, yerine erkek kaslarının kaba hareketliliği gelmiştir. Ses, yumuşaklığını kaybetmiş, buyurucu bir sertliğe dönüşmüştür. Ruh, bedende kendini cıvıl cıvıl var etmek yerine, hissizleşmeyi, duygularının üzerini örtüp ölmeyi tercih etmiştir.

Hislerin bedeni terk etmesi, insanın yaşamdan el çekmesinden başka bir şey değildir.

Yazarın 03 Kasım 2014 tarihli yazısıdır

Kalıcı öğrenme nasıl gerçekleşir? (1)

Çocuk davranışlarını gözlemlediğimizde ilginç sonuçlara erişiyoruz. Özellikle kullandıkları savunma mekanizmaları yetişkinlerden çok daha farklı.

Örneğin, çocuk zihninin savunması yoktur. Onlarda yoğun bir “ben savunması” vardır.

Henüz yetişkinliğe erişmemiş bir çocuğa, “Kızım galiba sen geri zekâlısın” deseniz, çocuk kendinden şüphelenir, kendinin gerçekten öyle olduğunu zanneder. Zihin, henüz zarar verici kişilerin kullandıkları ifadelerin gerçek anlamını kavrayabilecek yeteneğe sahip olmadığından, duyguları çarçabuk etki altında kalır çocuğun.

Hâlbuki aynı sözü bir yetişkine söylediğinizde “geri zekalı” olduğundan şüphelenmez, bu sözün asıl amacının kendisini ezmek, incitmek, acı vermek, hatta, sinsice bir yöne yönlendirmek amacını taşıdığını fark edebilir.

Çocuk zihninin bu korunaksız yapısı, yaşadığı her olayın, onun, direkt duygu dünyasına inebileceği anlamına gelir ki işte çocuk ruhunun bu ince yapısı, yetişkinlerden daha farklı bir savunma sistemini devreye sokar.

Çocuk benliğinin kendini korumak için başvurduğu etkin yol, “algıyı düşürmektir.” Bir başka deyişle dış dünya ile ilgiyi azaltmaktır. Bunun en etkin yolu ise hızlanmaktır. Çocuk hızlandığı kadar dışarıdan gelen sinyalleri daha az algılayacak, azalan algı onun daha az acı duymasını sağlayacaktır. Böylece çocuk ne kadar hızlanırsa, acıyı dUYUMsayacak zamanı o kadar azalır… Ve duygusal olarak rahatlar...

Yapılan bilimsel çalışmalar gösteriyor ki şiddete maruz kalan çocuklar daha çok hareketleniyor, anlamsız hareketler yapıyor, koşuyor, dil çıkartıyor, gülüyor, yılışıyor… Ve böylece, şiddetin, acısının duygularına inmemesi için masumca bir çaba içine giriyor…

Şiddet, sadece çocuğun dövülmesi, fiziksel olarak zarara uğratılmasını değil, onun sözel olarak aşağılanmasını, küçük düşürülmesini, azarlanmasını, dalga geçilmesini de içerir. Ödevini yapmadığı için aşağılanan, kardeşi ile girdiği yarışı kaybettiği için dalga geçilen, misafirlikte düzgün durmayıp anne babasını mahcup ettiği için dönüş yolunda azarlanan çocukların yaşadıkları bu olumsuzlukların acısını unutmak için başvuracakları benlik savunması, hızlanmaktır.

Bunun yanı sıra, duygusal ihtiyaçları karşılanmayan çocuklarda da bir hareketlilik gözlemlemekteyiz. Sürekli meşgul bir anne, yorgunluktan çocuğu ile ilgilenmekte zorluk çeken bir baba, her ne kadar çocuğuna şiddet uygulamasa da, bildiğimiz bir gerçek var ki, o da duygusal ihtiyaçları karşılanmayan çocuklar ihtiyaçlarını duymamak için kendilerini bir şeylerle meşgul etme çabasına girerler. Hiçbir şey ile mutlu olamama, her an yeni bir şeye yönelme, yöneldiği yeni uğraşlardan da çarçabuk sıkılıp başka arayışlar arama böylesi çocukların en belirgin özellikleridir.

Çocukların dış dünya ile bağını böylece kesmesi, algısını düşürmesi öğrenmenin önündeki en büyük engeldir.

Bir çocuğun algısının güçlü olması, ancak kendini “emniyette” hissetmesi ile mümkündür.

Çocuk, eğitim ortamında kendini “güven ve emniyette” hissetmiyorsa, böylesi bir çocuğun öğrenmesi, “ezber öğrenme, kaygılı öğrenme, zihinsel öğrenme” olur belki ama “ruhsal öğrenme” olamaz, “edinerek öğrenme” olamaz…

O hâlde, kalıcı öğrenmenin ilk şartı, eğiticinin, çocuğun kendini “güven ve emniyette” hissedeceği bir eğitim zemini hazırlamasıdır.

Öğrendiği veya öğrenemediği bilgiler nedeni ile küçük düşmeyeceği, aşağılanmayacağı, başkaları ile kıyas edilmeyeceği, her hâlükârda kendisinin duygusal olarak destekleneceği bir eğitim ortamında hissetmesi, edinerek öğrenmenin ilk şartıdır.

 

Edinerek öğrenmenin temel ilkesi: Biyolojik ritme saygı (2)

Çocuğu birinci sınıfa başlamış bir anne-baba çaresizlik içinde yanıma gelmişti.

Çaresizliklerinin sebebi, 19 kişilik sınıfta 18 kişi okuma yazmayı öğrenmiş, bir tek kendi kızları kalmış okumaya geçemeyen. Çalmadıkları kapı kalmamış, kimi “Disleksi var galiba çocuğunuzda” demiş. Kimi “Beyindeki kimyasal denge bozukluğundan” bahsetmiş.

Bütün bunlarla yetinmeyen anne, gittiği yerlerden birinde “Kızınıza kötü cinler musallat olmuş” diye duyunca film kopmuş…

Kocaman değil, henüz 6 yaşında bir kız çocuğunun okul hayatında başına gelenlerden bahsediyorum… Göz ucu ile şöyle bir baktım, utangaçtı… Bilirim ki kız çocukları bu yaşta böylesi utangaç olurlardı, sorun yoktu benim için. Adını sormak istedim, annesinin arkasına saklandı. Babası kolundan tutup saklandığı yerden çıkartırken “Amca adını soruyor, söylesene adını hadi…” demesi çocuğun içinde bulunduğu durumu özetlemeye yetti.

“Üzgünüm çocuklar sizler adına” demek geldi içimden, söyleyemedim…

“Siz dışarıda bekleyin isterseniz?” diye anne-babayı dışarıya davet ettim.

Çocuk öylece kalakaldı oturduğu koltukta… Kaygılı idi. Başına ne geleceğini bilememenin, ama kendinden büyük birisine de itaat etmesi gerektiğinin çelişkisi okunuyordu vücut dilinden.

Kendimi tanıttım. Güzel resim yapabildiğimden bahsettim. İsterse birlikte resim yapabileceğimizi söyledim. “Hı hı” diye başını salladı ürkekçe… Diz çökerek oturduk yere, sehpanın üzerine koyduğum kâğıda boya kalemleri ile ev yapmaya başladık…

Ben, yazı da yazabildiğimi söyledim. Çocuk, “Ben de yazıyorum ama biraz yavaş” dedi. “Olsun” dedim, “Ben de önceden yavaş yazıyordum. Hem yavaş yazınca bazen daha güzel oluyor” deyince gözlerime baktı, rahatladı. Sonra kaşlarını çatıp “Ama öğretmenim dedi ki hızlı yazmalıymışım. Hem ödevimi yavaş yapınca annem kızıyor.” derken, ülkemiz çocuklarının eğitim dramını anlatıyordu aslında…

İkimiz de önümüze yeni bir kâğıt aldık… Oturduğumuz yerde, benim söylediğim harfleri birlikte yazmaya başladık. Küçücük parmakları ile nasıl da samimi çabalıyordu, içim burkuldu…

Üç-beş harfi yazdıktan sonra “Ben yazı da okuyabiliyorum” dedim.

Çocuk beni duymazdan geldi. Kalemle çizgi çizmeye devam etti. İncinmişliği vardı belli ki…

“Hatta ben, bu harfin hangi harf olduğunu bilebilirim” deyince başını kaldırdı, “Ben de bilirim, o A” dedi. Cesaret kazanmıştı. Çünkü kendini zorlamayan, ona UYUM sağlayan bir yetişkin vardı yanında.

“Peki, bu hangi harf?” diye sordum, onu da bildi, diğerini de… “Hadi bu harfleri yan yana okuyalım dedim”, yavaş yavaş da olsa okudu.

“Ne güzel okuyorsun” dedim. Çocuk: “Ama annem sıkılıyor ben okurken. Babama diyor ki gel şu çocuğu sen okut, yoksa ben çıldıracağım.”

Dakikalarca gözlemledim, ne “disleksi” idi problemin adı, ne de “cin çarpması”. Aklı başında, narin bir kız çocuğu ve ona hitap edemeyen yetişkinlerin çatışması vardı ortada, “beklenti çatışması”… Çocuk, kendi biyolojik ritmi ile “edinerek öğrenmeye” çabalarken, anne-babanın bu hızı yavaş bulup hızlandırma gayreti, çocuğu sersemleştirmişti.

Çocuğu dışarı alıp anne-babayı yeniden davet ettim. Dikkat ettim ki anne babanın da biyolojik ritmi oldukça bozuk. Baba beni dinler iken ayaklarını sallayıp duruyor, anne konuşurken hızlı hızlı ve yutarak konuşuyordu…

Hâlbuki edinerek öğrenmenin en temel ilkesi, eğiticinin “sekine” halinde bir biyolojik ritme sahip olmasıdır.

“Aktif bir pasiflik”, eğiticinin en üstün özelliğidir.

Konuşurken, inci tanesi gibi kelimeleri tek tek çıkarmak... Yürürken, yavaş ve sükunet içinde yürümek…  Göz göze gelindiğinde, gözlerle çocuğun gözlerine dokunacak kadar sakin bakmak, edinerek öğrenmenin olmazsa olmaz prensipleridir.

Kalıcı öğrenmenin önündeki en büyük engel, çocuğu hızlandırmaktır, “Hadi, hadi… Çabuk, çabuk… Herkes yaptı bir sen kaldın” gibi baskılar çocuğu psikolojik olarak gerdiği gibi, bilginin içselleşmesinin önünü de kapatır.

Çocuğa iyilik yapmak isteyen eğiticiler, onun biyolojik ritmine saygı duymalı. Belki kendilerinin bozulmuş olan biyolojik ritimlerini de “sekine” haline çevirerek çocuğun karşısına çıkmalıdır. Bu bir lüks değil, çocuk hakkıdır.

Yazarın 02 Aralık 2014 tarihli yazısıdır

Mutsuz bir evlilik her şeye rağmen devam etmeli mi?

Önceki gün üniversitede öğrenci arkadaşlarla “Anne Baba Eğitimi” dersinde, “Mutsuz bir evliliği her şeye rağmen devam ettirmek mi, yoksa ayrılıp çocuğu daha huzurlu bir ortamda yetiştirmeye çalışmak mı daha doğru karardır?” konusunu işledik.

Bu, öyle kolay cevap verilecek bir soru olmasa da, enine boyuna konuşmayı denedik.

Eşler, ayrılık kararını sadece kendini düşünerek verecek olsa, bir kerecik yaşanacak ömrü, mutsuzca tamamlamaktansa, ayrılıp mutlu olmaya çalışmak daha cazip gibi görünür.

Ancak, işin içine çocuk da girince, bu, öylesi kolay verilecek bir karar olmaktan çıkar.

Eğrisi doğrusu ile geceler boyu düşünmek… İç içe geçmiş onlarca soru ile aylarca boğuşmak… Bir taraftan kendi mutsuz yanlarına bakıp için için acı duymak… Diğer taraftan çocuğa bakıp anne-babasız bırakmaya kıyamamak…

Ayrılık öncesi depresyon, kişinin kendi ile çocuğunun arasında kalma çaresizliğinden başka bir şey değildir aslında.

Derste tartışma konusunu daha da açabilmek için, yaşanmış bir örneği paylaştım öğrenci arkadaşlarla.

35 yaşlarında bir beyefendi, 9 yaşındaki kız çocuğunda dikkat dağınıklığı olduğu için yardım almaya gelmişti bir gün.

Gözlemledim… Çocukta bir sorun görünmüyordu. Ancak mutsuz bir çocuktu. Bitkindi sanki. Yüzünde, “çocuksu tebessüm” görünmüyordu.

Görüşmemiz bittikten sonra, babası ile yeniden durum değerlendirmesi yaptık.

Çocuktaki mutsuzluk hali, babasında da vardı.

Konuştuk… Mutsuz olmadığını, aksine her şeyin çok yolunda olduğunu söyledi. Güzel bir evliliği olduğunu, eşinin çok iyi bir insan olduğunu söyledi. Maddi imkânları da yerindeydi. Ancak çocukluk yıllarını konuştuğumuzda, derinlerde yatan bir huzursuzluğun varlığı gözler önüne serildi.

Bu baba, 7 yaşında iken anne babası ayrılmış…

Başlangıçta ne olduğunu çok da anlayamamış. Ancak yıllar geçtikçe sanki bir suçlu gibi içinde gizlediği ayrılık acısını daha çok duyar olmuş.

Üniversite yıllarında bir kız ile tanışmış, evlenmeyi düşünmüş. Ancak kızı ailesinden kim isteyecek sorusu geceler boyu düşünceye sevk etmiş genç delikanlıyı. Babası gitse kızı istemeye, annesi bunu kabullenemez. Annesi gitse, babasının zoruna gider. İkisi birlikte zaten gidemezler, ikisi de ikinci evliliğini yapmış. Durumu kızın ailesi ile paylaşsa, ayrılmış bir anne babanın çocuğu olmak, kendi hakkında olumsuz düşünceye sebep olur zannı ile haftalarca depresyondan çıkamamış. Bu kararsızlık kızın dikkatini çekmiş. Konu açılmış… Kız, bunu hiç de sorun etmeden, kendi ailesi ile konuşmuş. Ailesi, “Madem öyle, önce babası gelsin istemeye, sonra da annesi” diye anlayış göstermişler.

Evlenmişler, ama anne babasının ayrılık sorunu hep gölgelemiş evliliği. Düğünün, annesinin yaşadığı yerde mi, babasının yaşadığı yerde mi olacağından, çocukları dünyaya geldiğinde koyacakları isme dek... Bayramlarda büyükleri ziyarete gittiklerinde, çocukların “Bu hangi dedem” diye çocukça sorularına kadar sorun olmuş.

Bu genç baba, hüznünün nedenini anlatırken “İçimde, derinlerde bir yerlerde bitmeyen bir acı var sanki” diye tarif etti. Anne babasının 28 yıl önceki ayrılık kararı, kendisinden, çocuğuna aktarılan mutsuz bir surata dönüşmüş.

Bu örneği anlattığımda, bir öğrencinin gözleri doldu. “Bu duyguyu tanıyorum ben” deyiverdi…

“Nereden tanıyorsun?” diye sorduğumda, “Ben de ayrılmış bir anne babanın çocuğUYUM. Ben de evlendim. Bunların hepsini gizli gizli ben de yaşadım. Hâlâ da yaşamaya devam ediyorum. Şu an oğlum sünnet olacak, sünnet düğününe anne babamı birlikte çağırıp çağırmayacağımın sorusu beni boğuyor.”  dedi.

Her şeye rağmen evliliği sürdürmeye çalışmak doğru bir karar olsa da ayrılık bazen kaçınılmaz olabiliyor.

Ayrılık kararı alan eşlerin, “yaşanmış güzel günlerin hatrına” birbirlerinden dostça ayrılmaları, “çocuklarının geleceği için” birbirleri ile düşmanlık etmemeleri, sadece medeni bir insan tavrı değil, aynı zamanda çocuklarının içine dinmek bilmez bir hüzün bırakmamak için insanlık görevidir.

Yazarın 31 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Bir hatıra; Bisikletim

Benim bisikletim yoktu çocukken.

En sevdiğim şeylerden biri arkadaşlarımın bisikletlerine dokunmaktı. Bisiklet demirinin, parmaklarıma o soğuk ve yumuşak dokunuşu bilmem kaç gece rüyalarıma girmişti. Uyandığımda, sanki bisikletim varmış gibi heyecanla gözlerimi açtığım sabahları hatırlıyorum hâlâ.

Bisiklet zilinin kendine has çınlaması çok hoşuma giderdi.

Bir sabah, arkadaşımın bisikletinin peşinden koşarken annem görmüş beni. Çok üzülmüş. Rahmetli babama “Şu çocuğa bir bisiklet alsan… Arkadaşlarının peşinden koşarken içim acıyor.” demiş.

Babam, “Ya bisiklete binerken araba çarparsa” korkusu ile almak istememiş.

Hiç unutmam, bir gün, komşumuzun oğlu ile duvar dibinde sohbet ediyorduk. Bisikletine yaslanmıştı. Elinde yeşil erik vardı. Hem yiyor hem de bisikletinin ne kadar hızlı gittiğini anlatıyordu. Elindekileri bitirip bisikletine binmişti ki “Bisikletinin zilini bir kere çalabilir miyim?” diye izin istemiştim.

Arkadaşım, “Şimdi olmaz, bir tur atıp geleyim ondan sonra.” demişti…

Bugün olmuş, o günkü bana hâlâ üzülürüm. Ne vardı ki sanki zili çalmama izin verseydi…

Çocukluk işte…

Babam o sırada bizi balkondan izliyormuş…

Beni eve çağırdı…

Yanına gittim. “Sana bir bisiklet alacağım.” dedi. Birden donakaldım. “Valla de…” dedim. Tebessüm etti, “Vallahi” dedi. Nasıl sevindiysem, “Yaşasın!” diye kapıya koşuyordum ki babam, “Ama iki şartım var…” diye arkamdan seslendi. Geri döndüm. “Ne dersen yapacağım, söz” dedim. “Bir daha kimsenin bisikletinin peşinden koşmayacaksın.” dedi… “Tamam söz” dedim… “İkincisi de karnende notlarının hepsi 5 olacak.” dedi.

Derslerim çok iyiydi. O yıl belki bir tane dersim 4 gelebilirdi ama diğerlerinden emindim, hepsi 5’ti… “Tamam, söz” dedim, fırladım dışarı. “Babam bana bisiklet alacak” diye, sokakta deli gibi bağırarak koştum durdum…

O günden sonra, artık arkadaşlarımın bisikletlerinin peşinde koşmadım, yol kenarında seyrettim hep onları…

Karne zamanını iple çektim… Hatta öğretmenime bile “Bütün notlarım 5 olursa babam bana bisiklet alacak” diye söylemiştim. O da “Bakalım” deyip tebessüm etmişti…

Karne günü geldi… Öğretmenim tek tek karneleri dağıtırken, kalbim duracak gibiydi… İsmim okununca koştum, aldım karnemi, hızlıca gözden geçirdim… Bütün notlarım 5’ti… Nasıl sevindim, öğretmenime sarıldım… O da “Hadi koş, babana söyle, sen artık bisikleti hak ettin” dedi…

Nasıl fırladım dışarı, ayakkabımın biri çıkmıştı koşarken… Koşa koşa eve vardım… Anneme karnemi gösterdim… “Babam bugün mü alacak bisikleti?” diye sordum, annemin gözleri doldu… “Bilmem, babana soralım” dedi… “Babam kaçta gelecek!” dedim. “Bugün gelmeyecek” dedi… “Neden?” dedim… Babamın uzunca zamandır bir hastalığı varmış, bizden gizliyorlarmış hep… O gün, durumu ağırlaşmış, hastaneye kaldırılmış… Hayal kırıklığı yaşadım birden… Babamın hastaneye yattığına değil, bisikletim ne olacak diyeydi hayal kırıklığım, çocukluk işte…

Birkaç gün sonra babamı ziyarete gittik, ameliyat olmuş… Yorgundu yüzü… Beni görünce gözleri doldu… Yanına gittim… Kısık bir sesle “Karneni aldın mı?” dedi. “Aldım bak” dedim, notlarımı gösterdim… Tebessüm etti, biraz gözlerini kapatıp dinlendirdi, tekrar açtı. “Ben de sana bisiklet alacağım” dedi…

Babamdan duyduğum son söz bu oldu…

O günden sonra benim bir bisikletim olmadı…

Çocuklarımın oldu ama benim bisikletim hâlâ yok…

Bazen, çocuklarımın bisikletlerine dokunuyor, tebessüm ederek zilini çalıyorum… Bilmem verdiğim sözden dönmüş oluyor mUYUM ama onların bisikletinin peşinde koşuyorum, kimse görmeden ıslak kirpiklerimi silerek…

Anne babalara “Çocuğunuza verdiğiniz sözü vakit geçirmeden yerine getirin” diye söylediğimde, bazen onların “Ama onlardan istediklerimizi yapsınlar da ondan sonra” dediklerinde, aklıma hep bu hatıram geliyor...

Ne karne notu, ne de akıllı uslu durma şartı olmasın… Çocuğunuza verdiğiniz sözleri yerine getirin… Bezen yarın gerçekten olmuyor… Olsa da çocukluk yıllarındaki o tatta olmuyor...

Yazarın 16 Haziran 2015 tarihli yazısıdır

Çocuk, ebeveyninin inancını ne zaman terk eder?

19 yaşında bir gencin babası ağlamaklı hâlde derdini paylaştı benimle: “Nerede yanlış yaptım bilemedim... Küçükken çok iyi idi, bir dediğimi iki etmezdi. ‘Baba baba’ diye peşimden ayrılmazdı. Evde benimle beraber namaz kılar, benimle beraber camiye gitmek için can atardı. Ramazanda sahura kalktığımızda sesimize uyanır, pijamasıyla, uykulu gözlerini ovuştura ovuştura yanımıza gelirdi. Küçük hâli ile sahuru da yapamaz öylece koltukta uyuyakalırdı…”

Islak kirpiklerini silerken devam etti: “Şimdi ne namaz kaldı ne oruç!”

Göz ucu ile anneye baktım, o da gözlerini siliyordu. Yardıma ihtiyaçları vardı ama ne yapacaklarını da bilemiyorlardı.

Konuşmak için delikanlıyı davet ettim içeri…

Kılık kıyafeti düzgün, aklı başında biri idi.

Önce havadan sudan sohbet ettik. Keyifli birine benziyordu, yüzü güleçti.

Konuştukça dost olduk…

Ne yalan söyleyeyim, uzunca zamandır, benim de, böylesi tebessüm eden simalar görmeye ihtiyacım vardı.

Anne babası ile yaşadığı sorunları konuşmaya başladık. “Hocam o konulara hiç girmeyelim, içim daralıyor.” dedi. Sebebini sordum: “Valla bilmiyorum, o konuları konuşunca kendimi iyi hissetmiyorum. Ama merak ediyorsanız söyleyeyim, ben ateistim. Ailem gibi düşünmediğim için evde her gün ha bire kavga var…”

Uzun uzun konuştuk, ateist olma serüvenini anlattı.

Huzur istediğinden bahsetti, bunu da ateizmde bulduğunu söyledi.

“Nasıl yani?” dedim. “Şöyle söyleyeyim.” dedi, devam etti: “Birçok ateist tanıdığım var, çok insancıl kişiler bunlar. Hatta bırakın insancıllığı, hayvancıllar…” dedi, güldü.

“Hayvanları bile seviyorlar yani. Mutlular, huzurlular… Hâlbuki anne babama baktığım zaman, hep bir kaygı, hep bir telaş, hep bir öfke, kızgınlık var. Çocukluğumdan beri dinî hikâyeler dinliyorum, dinlediğim şeyler içimi daraltıyor, anlatabiliyor mUYUM?” diye devam etti.

Aslında anlattıklarına çok da yabancı değildim...

Şöyle söyleyeyim, din bir yaşam tarzıdır. Ve yaşamın nasıl anlamlandırılacağına dair bilgi kaynağıdır. Her inanış, kişiye hayatın nasıl yorumlaması gerektiği hakkında bilgi sunar. Bu bilgiler insana huzur verdiği kadar, insan o inanışın yaşam tarzını benimser. Her ne kadar, çocuklar başlangıçta anne babalarının inançlarını devam ettirseler de ailelerinden ayrılıp yaşama kendi gözleri ile bakmaya başladıklarında, çocukluk dönemindeki inanışlarını sorgulayabilirler. Kimse kendisine iç çatışmaları ve huzursuzluk veren bir yaşam tarzını tercih etmez.

Aslında inanç, insana huzur verir… Ve kişi kendini iyi hissettiği kadar da inancına tutunur.

İşte sorun da burada yatıyor, eğer bir inanç kişiye huzur vermiyorsa, o kişi o inanca sempati değil, antipati duyar. Sadece o inancın içeriği değil, aynı zamanda o inancı anlatan kişinin bireysel tutumu huzursuzluk veriyorsa, korku ve endişe yaşatıyorsa… Öfke ve kızgınlık varsa, bu da o inancın içselleşmemesinde rol oynar. Bir üçüncü faktör de, o inancın toplum içindeki görüntüsüdür, aynı inançtan olan kişilerin yaşam tarzının, o kişilere yaşattığı huzur veya huzursuzluk hâlidir.

Ondandır ki çocukluk döneminde din anlatımı, çocuğun zihninin kavrayabileceği “sadelikte” ve duygularının gücünün yetebileceği “ağırlıkta” olmalıdır.

Çocuğa anlatılan bilgi korku ve endişe uyandırmamalı… Anlatan kişi, öfkeli ve kızgın olmamalı… Ve toplumda o inancın temsilcileri tebessüm eder bir huzur hâlinde olmalıdır ki çocuk ebeveyninin inancını kendi başına kaldığında da devam ettirebilecek gücü kendisinde barındırsın.

Yazarın 30 Haziran 2015 tarihli yazısıdır.

Bir hatıra; Çikolatam

Çocukluğumda çikolatayı çok severdim. Bayramda çikolatalı şeker alınmasını isterdim hep evimize...

Misafirliğe gittiğimizde uzatılan şekerliğin içinde çikolata arardı hep gözlerim.

Bir bayram gezmesinde rahmetli dayımlara gittik. Ev çok kalabalıktı, bütün akrabalar orada idi cümbür cemaat...

Çocuklara bayram şekeri ikram edildiğini görünce ben de koştum birden. Çikolatalar bitmeden alabileyim diye... Tam şeker tepsisine vardım ki son bir çikolata kalmıştı. Rahmetli ablam birden benden önce uzanıp aldı onu.

Sinirlendim birden. Niyeyse, ‘onu bana ver’ diye bağırdım. Ablam odaya kaçtı, vermedi. Ben de peşinden... Odada yakaladım. Çikolatayı vermemek için birden ağzına götürdü, tam yarısını ısırmıştı ki elinden zorla aldım diğer yarısını...

Bağırıp vurmaya başladı...

Annem gürültümüzü duyunca yanımıza geldi, ‘Ne oldu, niye bağırıyorsunuz!’ diye söylendi bize...

Ablam, ‘Adem çikolatamı aldı’ diye bağırarak ağlamaya başladı. Ben ‘Hayır o çikolata benimdi, o benden önce aldı’ diye vurdum ablama...

Dayımın gelini de girdi içeri... Durumu öğrenince, ‘Ay kızım ağladığın şeye bak, dur sana da getireyim içeriden’ dedi ablama, gitti, iki tane çikolata getirdi, ikisini de ona verdi...

Ben birden elimdeki yarısı ısırılmış çikolataya baktım... Sonra ablamın elindeki iki çikolataya...

Ne yapacağımı şaşırdım önce... Sonra yine saldırdım ablama, ‘Bu senin çikolatandı, al bunu, onları bana ver’ dedim.  Ablam elini kaçırdı arkasına, vermedi çikolataları...

Çok zoruma gitti, kızdım... Ağlayarak elimdeki yarım çikolatayı da yere attım...

Akrabalarımızdan bir genç girdi içeri... Maço bir tavırla, ‘Erkek adam bir çikolata için ağlar mı la!’ dedi, kafama bir tane vurdu. İyice sinir oldum... Kendimi kanepeye atıp daha çok ağlamaya başladım...

Annem içeriden bir çikolata daha getirdi, ‘Ağlama kuzum’ diye elime sıkıştırmaya çalıştı. Gururuma dokunmuştu, almak istemedim, ama bir yandan onu da kaybetmeyeyim diye mahsustan alıverdim avucuma...

Ağlaya ağlaya öylece UYUMuş kalmışım...

Bir süre sonra uyandırdılar, kalkıyoruz diye... Hemen aklıma çikolatam geldi, kimse almasın diye elimi bacaklarımın arasına sıkıştırmıştım... Avucumu açtım ki sıcaktan erimiş çikolatam... Canım nasıl da çekmişti hâlbuki uyanınca çikolatayı... Bari yalayayım diye avucumu ağzıma götürdüm, babam kenarından gördü beni, ‘sakın yalama’ diye seslendi, elimi tuttu birden... Kucağına alıp lavaboya götürdü, elimi yıkamaya başladı...

‘Ben hiç çikolata yemedim...’ diye ağlıyordum. Babam dayıma döndü, ‘Gören de hiç çikolata yememiş zanneder’ dedi...

Arabamıza binip eve giderken, ablama tepkiliydim...

Babam ‘erkek adam bir çikolata için ağlar mı?’ dedi, ben, kızdım ‘ağlar’ dedim...

O gün karar verdim, büyüyünce, param olunca çok çikolata alacağım, hem çocuklara bayramda ucuz şekerlerin arasına karışmış bir-iki çikolata değil, bol bol çikolatalı şekerler ikram edeceğim... Hem de kendim doyasıya çikolata yiyeceğim diye...

Geçen hafta bayram alışverişi için şekerlemeciye gittik... Avuç içime yapışmış çikolatanın tadı geldi dilime birden...  Ne vardı ki sanki babam o gün avucumu yalamama izin verseydi...

O da haklıydı belki kendince... Nereden bilecekti ki oğlu büyüyecek, büyüdüğünde de sağlık sorunları nedeni ile o çok istediği çikolatasını yine doyasıya yiyemeyecek diye... Gözlerim doldu...

Anne baba iseniz, kızmayın çocuğunuza, parmaklarındaki çikolatayı, dondurmayı yalarken... Tebessümle seyredin... Hem o keyfini çıkartsın çocuksuluğun hem de siz çocuğunuzun keyif çıkartmasına izin vermenin keyfini çıkartın...

Yazarın 21 Temmuz 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuklarda Uyku Problemi

Birçok ebeveynin ortak problemi, çocuklarını vaktinde yatıramamaktır. Anne baba “Yatma vakti geldi!” diye seslendiğinde, çocuğun “Karnım acıktı” diye cevap vermesi hemen her evde son dakika krizlerinden biridir.

Hâlbuki tam da yatma vaktine denk gelen “Karnım acıktı… Susadım… Tuvaletim geldi…” sözleri, çoğunlukla, açlıktan, susuzluktan veya tuvalet ihtiyacından değildir. Bunlar, genelde, günü bitirmeyi duygusal olarak kabul edemeyen çocuğun, bilinçaltından gelen eylem çağrılarıdır.

Bir başka deyişle, bazı çocukların uykuya direnci, fizyolojik ihtiyaçlarının giderilmemiş olmasından değil, duygusal ihtiyaçlarının doyuma erişmemiş olmasındandır…

Duygusal ihtiyaçların doyuma erişmesi, ancak, çocuğun ebeveyni ile bir “duygusal aktarım” yapması ile mümkündür.

Duygusal aktarım, düşünceleri paylaşmak, güne ait birikenleri boşaltmaktır. Ve bu ruhsal rahatlamanın “mutlak” şartıdır.

Duygusal aktarım aracı, iletişimdir… Çocuk, yatmadan önce konuştukça rahatlar. Rahatladıkça dinlemeye ihtiyaç duyar.

Duygusal aktarımı tamamlamamış çocuğu baskı ve zorlama ile yatırmak yerine, daha çok yakınlaşmak gerekir.

Bunun için çocukla yatağının üzerine oturup uyku öncesi en az yarım saat sohbet etmek, günün birikintilerini boşaltması için fırsat vermek, aktarımı tamamladıktan sonra da bir hikâye anlatmak, onun ruhen rahatlamasını ve uykuya geçmesini kolaylaştıracaktır.

Birçok anne, böylesi dakikalar geçirdiği hâlde, yine de çocuklarında uykuya karşı dirençten yakınır. Burada altı çizilecek önemli bir ayrıntı daha var, çocuk, duygusal ihtiyaçlarını sadece anneden gidermez… Çocuğun uyku öncesi babaya da ihtiyacı vardır. Babasına anlatacakları da var olan bir çocuğa annenin yakınlaşma çabaları yetersiz kalır.

Peki, doğru yöntem nedir?

Uyku öncesi duygusal aktarım sırasında, her iki ebeveynin aynı anda aynı ortamda bulunması pedagojik olarak doğrudur. Çocuk anlatacaklarını tamamladığında ve UYUMak üzere yatağa uzatıldığında, ebeveynden birinin odadan ayrılıp diğerinin uyku öncesi ninni söylemesi, hikâye anlatması duygusal gelişime büyük katkı da sağlar.

“Bütün bunları yapıyoruz ama bizimkisi yine de UYUMuyor.” diyen ebeveynler için birkaç pedagojik ayrıntıyı da aşağıya not alalım:

1-) Çocuk, uzunca bir zamandır geç saatte yatıyor ve sabah da uyanmakta zorluk çekiyorsa, uyku düzeni, akşam erken yatırmaya çalışmakla değil, sabah erken kaldırmakla başlamalıdır. Çocuğun erken kaldırılması, akşam erken yatmayı kolaylaştırır.

2-) Uykudan en az 2 saat önce yemek bitmiş olmalıdır. Yatmadan önce yemek, kaliteli uykuya engeldir.

3-) Uykudan en az 1 saat önce internet, cep telefonu, televizyon kapanmalıdır. Teknolojik dürtüler, uykuyu zorlaştırdığı gibi, uyku kalitesini de bozar.

4-) Pedagojide, vaktinde yatma kuralı “sadece” çocuğa ait bir kural değildir. Ebeveynler de istirahat vakti geldiğinde odalarına çekilmeli, günü birbirleri ile değerlendirmek üzere kendilerine vakit ayırmalıdır. Çocuğu tek başına yatağa gönderip anne babanın salonda televizyon izlemesi, pedagojik olarak oldukça yanlıştır.

Bütün bunlara dikkat edildiği hâlde “Bizim çocuk hâlâ cin gibi ayakta” deniliyorsa, bazı çocuklar mizaçları gereği cıvıl cıvıl ve yaşama sevinci ile doludur. Onlar için günü bitirmek neredeyse imkânsızdır. Böylesi bir çocuğu olan ebeveyn, baskı ile çocuğunun yaşama sevincini söndürüp yatağa göndermek yerine, bu “geçici dönemi” en az çatışma ile atlatmaya gayret etmelidir.

Çocuklukta uykuya direncin, ergenlikte çok uykuya dönüşeceği unutulmamalıdır.

Yazarın 26 Ekim 2015 tarihli yazısıdır.

Okul başarısı ayrı şey, yaşamı başarmak ayrı şeydir

Acı ama yazacağım…

Telefonda sesi titrek bir anne “Hocam, çaresizim. Allah rızası için yardım edin.” diye feryat etmişti. “Sorun nedir, ben size nasıl yardımcı olabilirim?” dediğimde, “8. sınıfa giden oğlum garip garip konuşmaya başladı, korkuyoruz.” Dedi. İçim ürperdi. “Buyurun gelin” diyerek görüşmeye davet ettim.

Dünyalar tatlısı bir genç, henüz 13-14 yaşında, ablası ile geldi. Üniversite öğrencisi ablası, “Kardeşime bir şey oldu, korkuyorum” dedi ve ağladı. “Ağlama, ben size yardımcı olmaya çalışacağım.” dedim.

Genç kız odadan çıktı, kardeşi girdi.

Tam karşımdaki sandalyeye oturdu.

İçimde bir garip ürperti hissettim. Bu bakışları tanıyordum. Ama yine de sordum: “Merhaba, benim adım Adem Güneş, tanışabilir miyim seninle?”

Çocuk gözüme anlamsız anlamsız baktı ve “Beni neden suluyorsunuz?” dedi.

İçimde bir şey koptuğunu hissettim. “Nasıl yani?” dedim…

“Benim ziyaretime neden gelmedin sen!” dedi…

Korktum! Hem de çok…

“Adını öğrenebilir miyim canım? Nedir adın?” diye tekrar sordum.

Cevap vermedi.

Çocuğun ablasını çağırdım. “İstersen kardeşini dışarıya alabilirsin. Biraz seninle konuşmak istiyorum.” Dedim.

Çocuk dışarı çıktı.

Genç kıza “Kardeşin ‘Beni neden suluyorsunuz?’ diye sordu. Bu ne demek?” dedim.

Genç kız elini yüzüne kapatarak ağlamaya başladı. “Kardeşim bir haftadır kendinin öldüğünü zannediyor. Mezarda çiçek sanıyor kendisini. Herkese böyle söylüyor.”

Kanım dondu. Çok tatlıydı yüzü. Ne diyeceğimi bilemedim.

“Peki, son zamanlarda neler yaşadı kardeşin?” diye sorduğumda içim cız etti…

“Kardeşim SBS denemelerinde bölge birincisi idi. Gece gündüz sınava hazırlanıyordu. Bir gece yanıma geldi, ‘abla korkuyorum’ dedi. Ben anlam veremedim önce. Sonra gözlerindeki korkuyu gördüm. Anneme haber verdim. Annem ‘Ne oldu oğlum?’ deyince ‘Beni neden suluyorsunuz?’ deyiverdi. Annem, ‘Oğlum ne diyorsun sen, ne sulaması!’ dese de anneme dönük ama boşluğa bakarak ‘Beni neden mezara koydunuz?’ deyince babam da uyandı, evin içinde bir garip korku oluştu. Annem hem ağlıyor hem dua ediyordu. Cin mi çarptı acaba diye düşündü annem önce, sonra korkuları iyice arttı. Babam belki uykusuzluk ve sınav kaygısından dolayı halüsinasyon gördüğünü düşündü, ‘Hadi yatalım, sabah ola hayır ola.’ dedi ama ben yatamadım… Korku ile birkaç kez yanına gittim durdum. Sabaha karşı UYUMuşum. Allah’ım bir rüya olsun gördüklerim diye sabahın ilk saatinde uyandırdım kardeşimi. Uyandığında yine o boş gözlerle baktı bana. Anlamsız bir-iki söz söyledi, benim sinirlerim iyice gerildiği için omuzundan tutup salladım, ‘Kendine gel ya, yapma, korkuyorum’ dedim ama sanki uyurgezer gibi idi, hiç etkilenmedi bile. Annemler yanımıza geldiler, annem ağlamaya başladı, babam şaşkındı.”

“Doktora götürdünüz mü?” diye sordum. “Bir haftadır hastanelere gidiyoruz, psikiyatra gittik, ilaç aldık ama hiçbir şey değişmedi.” dedi.

İçim çok yandı. Ne diyeceğimi şaşırdım. “Ben size yardımcı olamam ki…” diyebildim. Genç kız sordu: “Kendiliğinden geçer mi hocam, ne yapalım? Annem diyor, ‘Taşınalım İstanbul’dan. Memleketimize dönelim. Ben oğlumu okutmak falan istemiyorum. Kendim bakar büyütürüm.’ Önümüzdeki hafta da sınavı var, dershaneden öğretmenleri arıyor, onlara da bir şey diyemedik. Ne yapalım? Bize bir akıl verin n’olur!”

Hiç bu kadar çaresiz kalmamıştım. “Kardeşinizin akıl zembereği boşalmış galiba” diyemedim. “Annenizi dinleyin. Alın kardeşinizi gidin buralardan.” diyebildim.

Vedalaştık…

O çıktı, ben kaldım sandalyede tek başıma…

Durdum biraz… Gözlerimi tavana çevirdim… Düşündüm… Sonra kendime hâkim olamadım… Ellerimi yüzüme kapattım ve hıçkırıklarla ağlamaya başladım…

Bu olayın üzerinden 2 yıl geçti. Bu genç delikanlı ne hâlde bilemiyorum. Aile Konya’ya gidecekti, gitti mi onu da bilmiyorum. Ama bildiğim bir şey var: Ülkemizdeki sınavlara yüklenen anlam, çocukların ruh sağlığını bozuyor. Yetkililer ne yapar bilemiyorum, ama sınav tarihi yaklaşırken koca koca çocukların altlarını ıslattıklarına, panik atak olduklarına, geceleri kâbus gördüklerine, kekelemeye başladıklarına şahit oldukça benim de psikolojim bozuluyor.

Sözüm tesir eder mi size bilemiyorum ama bunaltmayın çocuğunuzu. Bırakın şu son bir hafta dinlensin, kendine gelsin. Sınav her şey demek değil. Zira bazı kayıplar, sınavı kaybetmekten daha acı verir insana...

Yazarın 23 Kasım 2015 tarihli yazısıdır.

Allah Kimseyi Evliliği İle İmtihan Etmesin

Bir karı koca gelmişti yanıma… Boşanmaya karar vermişler.

“Ayrılma kararımızı uzun uzun düşünerek verdik. Bu konuda bizi ikna etmeye çalışmayın lütfen. Ayrılırken çocukları zarara uğratmak istemiyoruz, bu konuda yardım ederseniz seviniriz.” dediler.

“Tamam, ancak ayrılış sürecini yeterince bilmeliyim ki çocukları zarara uğramaktan koruyabilelim.” dedim.

Önce beyefendiyi yalnız dinledim…

-“Neden ayrılıyorsunuz?”

Cevap netti: “Nankör… Ne kadir bildi ne kıymet! Bir sorun kendisine, kendi yaşıtı hangi arkadaşının arabası varmış, bırakın arabası olmasını, kendi arkadaşlarının ehliyet almasına bile kocaları izin vermezken ben ona araba aldım. Ama hata etmişim… Çalışmıyor kendisi, ama benim kredi kartımı o taşır. Sorun bakalım bir kez, yaptığı harcamalarla ilgili hiç hesap sormuş mUYUM? Daha ne anlatayım… Biraz birikmiş param vardı, ev alalım dedik, tapusunu eşimin üzerine yaptım… Ben bunları yaptım ama Allah insanı nankör etmeyegörsün, 2 yıldır ayrılacağım diye tutturdu, sonunda ben de ‘ne hâlin varsa gör’ dedim.”

-“Eşinizi seviyor musunuz?”

“Çok seviyordum, ama artık değil…” dedi.

Beyefendi dışarı çıktı, hanımefendi ile görüştüm.

“Eşiniz size her türlü imkânı sunmuş, araba almış, ev almış, kendi kredi kartını size tahsis etmiş.” dedim.

“Evlilik ev ile, araba ile olmuyor hocam… Ben eşime yıllardır ulaşmaya çalışıyorum, ama o duyarsız. Hissiz bir adamla evlenmişim, tam 10 yıldır bunun acısını çekiyorum.”

Adam kadına “nankör”, kadın adama “duyarsız” diyordu.

Devam etti kadıncağız: “En son olayımızı anlatayım. Bunca yıllık evliyiz. Eşimle bir gün dışarı çıkıp el ele yürüyemedik. Sevmez böyle şeyleri. Etrafımda insanlar var, eşleri ile kahve içmeye gidiyorlar, çay içiyor, sohbet ediyorlar, bizimki sohbet etmez. Elinde bir cep telefonu, oynar durur. Geçen ay bizim evlilik yıldönümümüzdü. Eşime sürpriz yapayım istedim. Yemek masasını özene bezene hazırladım. İki kırmızı mum aldım, bir başa birini, diğer başa öbürünü yaktım. Servis tabaklarını çıkarttım, baş başa sohbet ederek yemek yeriz diye hayal ettim. Eşim akşam 7’de gelecekti… Gelmedi. Telefon ettim, cevap vermedi. Mesaj gönderdim, ‘yoldayım’ diye kısa bir cevap yazdı. Saat 8 oldu yok, 9 oldu gelmez… Mumlar yana yana bitti. Çocuklar babalarını beklerken uyuyup kaldılar. Saat tam 23’te geldi. Ben sinir küpü olmuşum. Kapıyı açtığında bağırdım birden. ‘Neredesin sen ya, neredesin!’ dedim… Trafikte kaldığını söyledi. Ben akşama kadar hazırlık yaptığımı söyledim. Evlilik yıldönümümüz olduğunu söyledim. O da öfkeliydi, ‘Bağırma bana!’ dedi. ‘Ne istiyorsan onu söyle!’ dedi. Ben de ona ‘Dışarı çıkmak istiyorum, evli olduğumu hissetmek istiyorum, dışarıda insanlar eşleri ile yürüyor, ben de el ele tutuşup yürümek istiyorum, anladın mı?’ dedim. ‘Tamam, abartma, bağırma!’ dedi. Çıktık dışarı… Yürüdük, yürüdük, ama hiç konuşamadık. Bir ara döndü, bana baktı, ben bir şey söyleyecek diye sevindim. Ama o ‘Bu kadar yeter mi?’ dedi. Sanki fino köpeğinin gezme ihtiyacını gidermişti de geri dönmek için ‘Bu kadar yeter mi?’ diye soruyordu. Kalbim nasıl incindi anlatamam. Ve o gün artık ayrılmaya kesin karar verdim.”

Beyefendiyi davet edip bu olayı anlattım. O gün akşam eşine ‘Yeter mi bu kadar?’ diye sorup sormadığını sordum. Şaşın şaşkın yüzüme baktı: “E, sordum… Ne varmış bunda? Sormamalı mıymışım? Bu da mı suçmuş?”

Bu adam üniversite mezunu idi… Ama bir kadını anlayabilecek duyarlılıkta bir yaşam tecrübesi yoktu. Muhtemelen kendi anne babasından da dinlememişti yeni nesil bir genç hanımefendinin ihtiyaçlarının neler olabileceğini. Babası gibi baba olmayı marifet zannediyordu. Bir aile danışmanından yardım almayı da gereksiz bulmuşlardı. ‘Kol kırılır, yen içinde kalır’ diye öğretmişti toplum onlara.

Sonra ne mi oldu? “Biz boşanmaya kesin kararlıyız.” deseler de birbirlerini başka başka bakış açıları ile anlamaya başladıklarında kararlarından vazgeçtiler.

Şimdi, ikinci baharlarını yaşıyorlar…

Allah kimseyi evliliği ile imtihan etmesin...

Yazarın 30 Kasım 2015 tarihli yazısıdır.

Ebeveyn Siması ve Çocuk Ruhu

Bir karı koca geldi. Çocuklarının arkadaşları tarafından çok ezildiğini söylediler. Olmadık yollara başvurmuşlar ama yine de çocuğun bu hâline çare bulamamışlar…

Kavga etmeyi öğrensin diye karateye bile göndermişler, çözüm olmamış. Cesaretlendirmek için motive edici konuşmalar yapmışlar, işe yaramamış. Sonunda pedagojik yardım almak için bir arayışa girmişler…

13 yaşında bir ergen çocuktu bahsettikleri delikanlı. Anne baba tutumları üzerine konuştuk biraz. Anne çok fedakâr, baba kendi işinde gücünde bir adamdı.

Bir şey dikkatimi çekmişti, sormadan edemedim. Babanın oldukça asık bir suratı vardı, mutsuz ve memnuniyetsizdi yüzünün şekli. “Buraya zorla mı getirildiniz, nedir bu hâliniz?” diye espri yaptım. Biraz tebessüm etti. Eşi hemen devreye girip “Hocam, eşimi ilk gören böyle söylüyor ama çok iyi bir insandır. İyi bir eş, iyi bir babadır. Benim bile alışmam yıllarımı aldı...” deyiverdi.

Ben, kötü insan olduğunu düşünmemiştim zaten. Yüzü ağırdı, asıktı suratı. Hâlbuki pedagoji der ki; ebeveynin siması çocuk ruhunun besin kaynağıdır. O, ne kadar mütebessim ise çocuk o kadar ruhen güçlüdür. Mutsuz bir çehre ile ebeveynlik yapmak, çocuğu ruhen çökertmek demektir…

“Gül…” dedim, “Biraz tebessüm et…”

Beyefendi şaşırdı. Acemice tebessüm etmeye çalıştı, tam da beceremedi. Beceremezdi de. Çünkü “yüz kasları” gelişmemişti.

İnsan siması “ince kas”lardan oluşur. Lif lif kaslar yayılmıştır deri altında. Bu kaslar ne kadar çok kullanılmışsa yüzde o denli bir esneklik vardır, yakışır duygular simaya.

Yüz kaslarının kullanılması, çocukluk yıllarında “duyguların özgürce yaşanmasına” bağlıdır. Çocuk, içinde duyduğu heyecanı, sevinci, mutluluğu veya hüznü doyasıya yaşayabiliyorsa, yaşadığı her bir duygu simasında özgürce karşılık buluyorsa, yüz kasları işte o zaman gelişir.

Eğer bir çocuk, sevinirken “başımıza iş çıkartacaksın gülüp durma” diye engellenmişse, ağlarken “çocuk gibi ne ağlıyorsun öyle…” diye susturulmuşsa, donuk bir simaya sahip olur. Böylesi kişilerin kasları, ince ince gelişmez, topluca hareket eder.

Bu tıpkı okul öncesi çağdaki bir çocuğun parmak kaslarının gelişmesi gibidir. Nasıl ki anaokullarında çocukların ellerine kalem vererek, resim yaptırarak ve oyun hamurları kullanılarak parmak kasları geliştiriliyorsa, gelişmiş parmak kasları ile ilkokula başladığında kalemini düzgün tutabiliyor, harflerin ince ince detaylarına parmakları UYUM sağlayabiliyor ve güzel yazmanın keyfini çıkabiliyorsa… İşte bunun gibi, çocukluk yıllarında duygularını özgürce yaşamış, bunları simasına yansıtırken “engellenmemiş” kişiler, yetişkinlik yıllarında “mütebessim” bir simaya sahip olurlar. Onların gülmesi de yakışır yüzlerine, hüzünleri de.

Bütün bunları anlatırken, gözüme dikkatlice bakıyordu beyefendi. “Beceremedik hocam.” dedi. “Ne yaşamayı becerebildik, ne baba olmayı.” Hanımefendi sordu: “Eşimin asık suratlı olmasının doğru olmadığını biliyordum ama isimlendiremiyordum, peki ne yapacağız?”

“Burada size ne yapacağınızı uzun uzun anlatıp vakit kaybettirmeyeyim, isterseniz internete girin ‘yüz kaslarını çalıştırma’ diye bir arama yapın. Karşınıza yüz kaslarını çalıştırmak için egzersiz örnekleri çıkacaktır. Yüz kaslarının gelişmemiş olması bir gecikmedir doğru, ama yeniden kazanılması imkânsız bir şey de değildir.” dedim.

Gittiler şimdilik… Bakalım bir dahaki sefere karşısındaki insana rahatlık veren bir sima ile mi dönecekler, yoksa onlarda da “kas hafızası” mı oluşmuş, göreceğiz.

Yazarın 21 Aralık 2015 tarihli yazısıdır.

İkinci doğum ve bağlanma karmaşası sendromu

Bir kadının en önemli hatırası ilk hamileliğidir.

Acemice bir duygudur karında bebek taşımak.

Kimi zaman nefes almadan dinler bebeğinin kımıldayışını… Kimi zaman kendi kendine tebessüm eder bebeği tekme attığında…

Doğumunda şaşkınca tanışır bebeği ile anne. Sanki “Sen miydin tekme atıp duran?” der gibi seyreder, nedense hep de ağlayarak…

Minicik parmaklarına bakar, burnuna bakar. “Aynı sen” diye tebessüm eder eşine dönüp.

“İlk göz ağrım der” genelde anneler ilk çocuklarına.

Bir çocuk daha düşünmek istemezler. Sanki ihanet edecekmiş gibi hissederler ilk göz ağrılarına. İkinci çocuk kararsızlığı bundandır kadının, eşi bunu tam anlamasa da…

İlk çocuk ile anne arasında böylesi derin bir bağ olduğu hâlde, pedagojik gözlemler, anneden en çok zarara uğrayan çocuğun da yine ilk çocuk olduğunu ortaya koyuyor.

Bu, sanıldığı gibi ilk çocuğa acemice verilen zarar değil, “Bağlanma Karmaşası Sendromu”ndandır…

Nedir bağlanma karmaşası sendromu?

İkinci bebek dünyaya geldiğinde, annenin birinci çocuk ile duygularını yönetememe hâlidir. Duygusal karmaşa ile ortaya çıkan, ilk çocuğa karşı tepkisellik ve soğukluk hissidir.

Şöyle ki: Yeni doğan bir bebeğin kendine has “ruhsal inceliği” vardır. Anne, yeni bebeğine bakarken, bebek annenin ruhunu inceltir, kendi inceliğine eriştirir. Bebeğin bakışı, tebessümü, teninin yumuşaklığı, çaresizliği, anne ruhunu santim santim incecik hâle getirir. Tuhaf bir derinlik kazandırır annenin duygularına… Öyle bir derinlik hâlidir ki bu, ne anne farkına varır bu ince yolculuğun ne de başkası…

Böylece bebek, sanki anneyi “büyüleyerek” kendi ihtiyaçlarını gidermeye hazırlar.

Bebek, bu inceltmede ne kadar başarılı olursa, anneden ihtiyaçlarını o denli sorunsuz giderecektir. Örneğin, anne sütü bebeğin içinde bulunduğu aya uygun kıvama gelecektir. Bebeğin ufacık bir kımıldaması bile anneye hangi ihtiyacın oluştuğunu hissettirecektir.

Anne böylesi bir ruhsal incelme içindeyken, kendisindeki bu özel durumun farkına varamasa, birinci çocuk birdenbire gözüne kaba görünmeye başlar. Gülmesi kaba, ağlaması kaba, davranışları kaba… Hatta birçok durumda, anneye eşi de kaba saba biri gibi gelmeye başlar… Kendisini anlamayan, bebeği ile ilgilenmeyi bilmeyen biri gibi gelir eşi çoğu defa kendine… Hâlbuki bu “bağlanma karmaşasından” kaynaklanan duygusal yanılmadır.

Çocuğun anneyi “büyülediği” ve kendine UYUMlu hâle getirdiği bu “mucize” dönem iyi yönetilemezse birinci çocuğun zarara uğraması, eşler arasında duygusal zedelenmelerin olması kaçınılmazdır.

Peki, ne yapmak gerek?

Anne, ikinci bebeğine hamile olduğunu öğrenir öğrenmez iç dünyasını “duygusal ve zihinsel” olmak üzere ikiye ayırmaya çalışmalıdır. Duygusal yanı ile “ince ruh hâlini”, zihinsel yanı ile de “güncel ruh hâlini” sürdürmelidir.

İnce ruh hâli ile bebeğine bağ kurmalı, ona o incelik içinde erişmeye çalışmalı, bu tatlı ruhsal atmosferi bebeği ile doyasıya yaşamalıdır.  Ancak aynı duygu durumu ile büyük çocuğuna asla yönelmemelidir. Kendisinin bebeği ile birlikte olduğu sırada mucizevi bir ruh hâli içinde olduğunu bilmeli, büyük çocuğu ile irtibata geçeceği sırada sanki uykudan uyanmak istercesine başını silkeleyip “güncel ruh” hâline geçiş yapmalıdır.

Bir başka deyişle, ikinci bebeğin büyüsü anneyi kuvvetlice çekse de, anne, güncel ruh hâlini korumak için bir içsel mücadele içinde olmalıdır. Aksi takdirde bu büyülü atmosferin tesiri ile “ilk göz ağrısını” ve eşini zarara uğratacağını unutmamalıdır...

 

Evliliklerde kıyamet ne zaman kopar?

Bir dost meclisinde sohbet ediyorduk… Laf döndü dolaştı, aile içi iletişime geldi. Herkes aynı şeyi düşünüyordu: “Günümüzde eşler eşlerini ihmal ediyor… Çocuklar ihmal edilmiş eşlerin hırçınlıkları içinde yetişiyor…”

“Çoluk çocukla uğraşacağım derken, dev bir yük biniyor kadınların sırtlarına.” dedi bir akademisyen arkadaşım.

“Kadın da insan. Onun da nefes almaya, çıkıp gezmeye ihtiyacı var.” dedi bir diğeri.

“Kadın ‘da’ insan” diye bakmak, doğru bir bakış açısı değildi, tuhafıma gitti. Zira kadın, “da”sız insandı. Erkeğin yaşamına ortak olmuş bir asalak değil, kendi yaşamının öznesiydi o.

Tuhafıma gitti bu konuşmalar. Anlatmaya çalıştım, ama beceremedim.

Bir soru sordum: “Eşinizi en son ne zaman dışarı çıkarttınız, ne zaman gezdirdiniz, söyler misiniz?”

Herkes kendince cevap vermeye çalıştı ama kimse “Ne demek eşinizi gezdirdiniz mi, kardeşim? O kedi mi, fino mu da dışarı çıkartalım da gezdirelim, bu nasıl soru böyle?” demedi. Diyemedi…

Günümüz evliklerinin temel problemi işte bu: “Aynileşme”!

Eşin, eşini bir süre sonra ‘kendi gibi değil, kendisinin gibi’ görmeye başlamasıdır aynileşme problemi. Kendisinin gördüğü eşine “iyilik” yapmak için “biraz dışarıda gezdirilmeye ihtiyacının olduğunu” düşünme basitliğine düşmedir ülkemiz evliklerinin iç acınası durumu.

Kafeteryada oturmuştum bir gün… Yan masaya orta yaşlarda bir çift geldi. Garson sipariş almak için “Ne arzu edersiniz?” diye sordu.

Kadın, adamın gözüne baktı. Adam da elindeki listeye… “Ne istersin?” diye sordu karısına. Kadın, “Bilmem, Sen söyle…” dedi.

Bu, görünürde “Ne kadar UYUMlu bir çift” gibi gelse de kendi damak tadını bir kenara iten, eşi kendisine hangi damak tadını sunarsa onu kabul edeceğim diyen bir “aynileşme” problemi idi hâlbuki…

“Zaman geçtikçe ister istemez eşler birbirine benziyor” demeyin sakın. Zira birbirine dönüştükçe eşler, o evlilik evlilik olmaktan çıkar…

Evliliğin kalitesi, eşler birbirine benzedikçe değil, kendi gibi kaldıkça olur…

Bir fizik hocasına “Kıyamet ne zaman kopar?” diye sordum.

“Enerji düzeyleri farklılığını kaybettiğinde.” diye cevap verdi. “Bunun adına Entropik Kıyamet” denilir diye ilave etti.

“Evrende enerji düzeyleri eksi ile artı arasında aktığı sürece dünya dönmeye devam edecek... Rüzgâr esecek, gök gürleyecek… Zıtlar arası enerji akımıdır canlılığı koruyan. Ne zaman ki bütün enerji düzeyleri aynı olursa, fizik kanunlarına göre kıyamet işte o zaman kopar.” dedi.

Her evliliğin bir kıyameti vardır, o kıyamet, eşler arasındaki elektriğin kesilmesidir.

Eşler birbirine benzedikçe konuşacak konu kalmaz. Düşünce üretilmez…

Eş eşten elektrik alamaz…

Göz göze baksa kalbi pır pır atmaz…

Eli eline dokunsa heyecan duyamaz…

Aynı kendi eline dokunuyor gibi olur…

Hâlbuki dokunduğu el karşı cinsiyetten birisinin elidir… Ama aynileştikçe insanlar, cinsiyetler arasındaki elektrik farklılığı kalmaz… Erkek kendi eline dokunur gibi hisseder karısının eline dokunduğunda… Kadın, kendi eline dokunulmasından ürpermez, heyecan duymaz… Hisler, duygular farklılığını yitirmiş, aynileşmişse evliliğin kıyameti yakındır…

Eşler birbirlerine bir iyilik yapmak istiyorlarsa, eşini kendine benzetmek yerine, kendi gibi kalabilmesine çaba harcamalıdır...

 

Moba Oyunları Tehlike Saçıyor!

MOBA NEDİR?

MOBA‘nın açılımı Multiplayer Online Battle Arena‘dır. 

Türkçesi; Çevrim İçi Çok Oyunculu Savaş Arenası (CICOSA). 

MOBA tek bir oyun değildir, şuana kadar tesbit edilmiş 200’ün üzerinde MOBA oyunu vardır. 

MOBA OYUNLARI NASIL OYNANIR?

MOBA oyunları, sanal bir harita üzerinde 5 kişilik gruplar halinde oynanır. Çocuk, bu gruplardan birinin üyesi olur ve başka gruplarla savaşır. Oyuncular genellikle çevrim içi sohbet aracılığı ile birbirlerini tanır.

MOBA OYUNLARI ZARARLI MIDIR? 

Birçok anne baba için ‘zararlı oyun’denildiğinde ‘şiddet ve kan’içeren oyunlar akla gelir. MOBA oyunlarında genellikle şiddet içermez, oldukça masum görünümlüdür. 

Bu nedenle anne babalar MOBA oyunlarının zararsız olduğunu düşünür. 

MOBA oyunları (pedagojik olarak kesinlikle doğru olmadığı halde) ısrarla ‘strateji’ oyunları olarak tanıtıldığı için, çocukların düşünme yeteneğine katkı sağladığı yanılgısı oluşturulmaktadır.

Halbuki MOBA oyunlarının zararının zararı ‘şiddet’ içeriği ile ilgili değil “gerçek yaşam algısını bozması” ile ilgildir.

GERÇEK YAŞAM ALGISININ BOZULMASI NEDİR?

1-   MOBA oyunları aşağıda adım adım tarif edildiği şekilde oyuncuyu “farklı bilinç haline”taşır…

2-   Oyun oynanmaya devam edildikçe “oyun içindeki kişilik”ile “gerçek yaşam kişiliği”iç içe geçmeye başlar. 

3-   Oyun içindeki kişilik bir süre sonra gerçek yaşam kişiliğine baskın çıkar.

4-   Bir süre sonra gerçek yaşam ve insan ilişkileri “sıkılıcı”gelmeye başlar.

5-   Çocuğun kişiliği bölünmeye başlar… 

KİŞİLİĞİN BÖLÜNMESİ NEDİR?

Çocuğun oyun içinde farklı bir ‘kişilikle’, gerçek yaşamda farklı bir ‘kişilikle’ yaşamak zorunda kalması halidir. 

MOBA oyunları ile kişiliğinin bölünmesi, şu evrelerden geçerek gerçekleşir… 

1-   Oyuncu, kendisine bir karakter seçerek oyuna başlar.

2-   Seçilen karakter başlangıçta oyunun en basit kişiliğidir. 

3-   Gruplar oluşturulurken bu ‘değersiz kişilikle’ kimse ilgilenmez, oyun içinde sıradan bir yaşamı vardır.

4-   Oyun ne kadar çok oynanırsa, bu değersiz kişilik güçlenir, ünvan kazanır, ‘asil kıyafetler’ ve ‘savaş aletleri’ ile ödüllenir.

5-   Oyun içinde güçlenen (özel görünüm ve yetenekler kazanan) oyuncunun kişiliği diğer oyuncular tarafından ilgi ile karşılanır. 

6-   Üstün özellikli oyuncular oyuna bağlandığında diğer oyuncularda hayranlık izlenir. 

7-   MOBA oyunlarını oynayan oyuncular, genellikle oyun içinde birbirleri ile çevrim içi sohbet alanında tanışıp arkadaş oldukları için, oyunda elde ettikleri kişilik özellikleri ile bu sohbetlere de yansır… Basit kişilikte birisi ile hiçbir oyuncu çevrim içi sohbetten keyif almaz, oyunun gizli detaylarını öğrenmek için çaba harcamaz…

8-   MOBA oyunlarında elde edilen her kişiliğin sürekli bir üst kişiliğinin olması, oyuncuyu sürekli bir kişilik kazanma sürecine ve ‘kendisinden üstün!’ kişilerle dostluk kurmaya iter… 

9-   Aynı sokakta, okulda, mahallede oturan ve aynı MOBA oyununu oynayan çocuklar, oyunda elde ettikleri üstün kişilikle değer bulur… 

10- Çocuğun oyun içinde sürekli artan değeri onun gerçek yaşamdan kopup oyun içinde yaşamaya yatkın hale getirir… 

11-Böylece çocuk gerçek yaşamda (örneğin ödevlerini yapmadığı için öğretmeni ve anne babasının gözünde) değersizce davranılan biri iken, oyun içinde oldukça değerli bir kişi olarak yaşar… 

12-Çocuğun sahip olduğu bu 2 kişilik, bir süre sonra gerçek yaşamdan kopmasına, oyun ile mutlu olmaya kendini iter… 

MOBA OYUNLARI ÜCRETLİ Mİ?

MOBA oyunları başlangıçta ücretsizdir… Ancak oyunun ilerleyen evrelerinde birçok çocuk daha güçlü karaktere dönüşmek için savaş aletleri ve kostümler almak zorunda kalır… 

MOBA OYUNLARINDAN NASIL KURTULUNUR?

Eğer çocuk yüksek düzeyde bir bağımlığa erişti ise, oyunun direkt kaldırılması oldukça zordur, çocuk itiraz eder… Direkt oyunu yasaklamak aynı çocuğun gerçek yaşamla UYUMsuzluk yaşamasına neden olur… Bu nedenle MOBA oyunlarından kurtulmak için anne babalar çocuklarına daha cazip ancak ‘off-line’ oynanan oyunlara yönlendirmeldir… Çocuğun sevdiği, araba yarışları, spor oyunları ile yer değiştirmeye çalışılmalıdır…

Çocuk yüksek düzeyde bir bağımlılığa sahip değilse, oyunun direkt kaldırılması en doğru karardır…

EN ZARARLI MOBA OYUNLARI HANGİLERİDİR?

·      Awesomenauts. 

·      Battlerite. 

·      Dota 2. 

·      Heroes of Newerth. 

·      Heroes of the Storm. 

·      League of Legends.

·      Paragon.

·      Smite.