Kaybedilen duygular çocukla yeniden kazanılabilir

Günümüz insanının en çok düştüğü ruh hâlidir “duyarsızlık.” Birçok insan, duyarsızlaştırdıkları kalpleri ile çevresindeki insanlara acı verir de farkında değildir. Kimi zaman eşine, kimi zaman çocuğuna, iş yerindeki arkadaşına, sokaktaki komşusuna…

Çoğu güler yüzlü, hoş sohbet insanlar olsa da, tebessümleri kalplerinin değil, akıllarının kontrolündedir duyarsızların, içlerinden geldiği için değil, yeri geldiği için güler ve ağlarlar. Çünkü duyarsızların dışları var, içleri yoktur.

Duyarsız bir erkek, evlenip bir hanımefendinin kocası olsa, erkek olmayı “adam olmak” için yeterli zanneder. Eş olmanın keyfini, eşine eşlik etmekte değil, eşini kendisine hizmet ettirmekte arar. Bir insanı ezmek, aşağılamak, onu tersleyip bir çocuk gibi azarlamak utandırmaz duyarsız bir kocayı. Yüzü kızarmaz örneğin eşinin karşısında, mahcubiyet hissetmez, mahcup olunacak bir yerde…

Veya duyarsız bir kız, evlenip anne olduğunda “anne olmaktan kaynaklanan” itibar zannı ile zehir eder aile yaşamını. Çocuğu kendi sözünü dinlemese sinirlenir, çıldırır. Eşi çocuğuna azıcık destek çıksa “Beni onun yanında küçük düşürüyorsun” diye eşini de, kendi itibarını da ayaklar altına almaktan çekinmez. Küser örneğin duyarsızlar. Kendi sevgisinin yokluğunun acısı ile terbiye etmeyi öğrenmiştir kendisini terbiye edenler zira...

Yahut duyarsız birisi öğretmen olursa, kendisine emanet edilen çocukların canını yakar. Kimi zaman “onları daha iyi eğiteceğim” diye, kimi zaman “sizden adam olmaz” diye minicik kalpleri de kendi kalbi gibi duyarsızlaştırır. Ve duyarsızlaşan çocukların elde ettikleri “mekanik başarılar” ile kendisine teselli arar…

Zira kalp duymayı bırakınca, aklın gücü artar. Ancak aklın gücü kalp olmadan arttıkça “feraset” kaybolur, kişi geleceği öngöremez… Feraset, ancak duyabilen insana has değerdir. Duyamayan, göremez!

Duyarsızların yeniden duyması zordur… Zira duymak, acı verir duyarsızlara…

Zor durumda kalan bir kişinin gözyaşı, ona göre zavallılıktır, acizliktir. Acizliğini hissetmemek için, acizleri sevemez duyarsızlar.

Bir çocuğun ağlaması, çıldırtır örneğin duyarsız bir kalbi… O yüzden ağlamayan çocuklar ister duyarsızlar. Söz dinlemeyen, koşan, neşe içinde coşan çocuklara sinir olurlar.

Göz göze gelmekten korkarlar… Sanki gözlerinden içleri görünecekmişçesine hep kaçırır gözlerini sevdiklerinden…

“Anı yaşamak” yerine, hep bir sonraki anın planını yaparak tüketirler sevdikleri ile geçen bütün anları.

Çocukları olur, çocuklarının çocukluk dönemlerini göremezler… Yetişir gider çocukları, onların duygularına eşlik edecek vakit bulamazlar, yapacakları önemli(!) işlerden… Ve onların duygusal ihtiyaçlarını hep öteler dururlar, daha ötesi olmayacak bir zamana doğru…

Bir gün, ihmal ettikleri sevdiklerinin duyarsızlıkları ile karşılaştıklarında vefasızlıktan bahsederler… Hâlbuki duyarsızlık duyarsızlarla oluşan bir ruh halidir…

Duyarlılığa erişmek de duyarlı insanlarla olur…

Ve çocuklar duyarlıdır… Kabuk bağlamamış duyguları, içten gelen tebessümü, pazarlıksız düşünceleri ile duyarlılığını kaybetmiş insanların güçlü bir ilacıdır aslında çocuklar…

Yetişkinler, duyarsızca bir heybet içinde dik duruşları ile çocuklarını da kendileri gibi duyarsızlaştırmak yerine, çocuk ile çocuk olup, kendi duyarsızlıklarını onlarla tedavi etmeyi kendi kurtuluşları için bir şans kabul etmelidir.

Yaşamın insan ruhunda bozduğu ayarlar, çocukla çocuk olabilen bir yetişkinde yeniden düzene girer. Bir zamandan beri kaybettiği utanma duygusu da, mahcubiyet hissi de…

Çocuk bir şanstır… Allah’ın bir lütfu…

Yetişkin, çocuğun üzerinde kurduğu baskı ve zorlamalar ile onu da duyarsızlaştırmak yerine, ondaki coşku dolu duyarlı kalbi, kendi kalbine takviye yaparak ölü kalbini yeniden canlandırmayı becerebilmelidir...

 

Aktif iletişimi kaybeden çocuklar, depresyona daha yatkın

Uzun zamandır görmediğim bir arkadaşıma hal hatır sormak için telefon ettim.

Telefona, 13-14 yaşlarındaki oğlu çıktı.

Kendimi tanıttıktan sonra, biraz hasbihal etmek için, “Seni en son gördüğümde 6 yaşındaydın, hatırlayabildin mi beni?” dedim.

Cevap tek kelimelikti, “I ıh.”

Ben yine de konuşmakta ısrarlıydım, “Hani ilkokula başladığında, ilk gün okula seni baban ve ben götürmüştük, hatırlıyor musun?”

Cevap yine tek kelimelikti, “Hayır.”

Anladım ki, günümüz gençlerine ‘musallat’ olan aktif iletişim yeteneğinin kaybolması bu delikanlıyı da yemiş bitirmişti.

Arzu ederdim ki, ben kendimi tanıttıktan sonra o da “Merhaba, ben de falan oğlu filan” diye cevap versin. Beni hatırladın mı diye sorduğumda da, “Kusura bakmayın, tam çıkaramadım.” desin ve “Siz nerede yaşıyorsunuz, başka nasıl hatırlayabilirim sizi?” diye diyalogu ‘aktif’ şekilde devam ettirebilsin.

Ama olmadı…

Sözü daha fazla uzatmadan, “Baban evde ise görüşebilir miyim?” diye sordum. Bu sefer hiç cevap vermeden, “Babaaaa, biri seni arıyor.” diye seslendi ve ahizeyi masanın üzerine pat diye bıraktı.

Ne bir veda ne de bir selam…

Üzülüyorum, hem de çok.

İletişim bir akarsudur. Kişi iletişim içinde oldukça, billur bir çağlayan gibi yaşama sevinci ile dolar ve çevresindeki kişilerin ruhunu okşar.

İletişim yeteneğini kaybetmiş kişiler ise bir bunaltı kaynağıdır. Yanında canınız sıkılır, ne diyeceğinizi bilemezsiniz, öylece derin nefes alır of çeker durursunuz.

Aktif iletişim yeteneği çocukluk yıllarında elde edilir ve ömür boyu kullanılır.

Çocuk, kendisini dinleyen bir ebeveyn yanında ise ‘dili tatlanır’, kendisini ifade etmenin keyfini çıkarır.

Göz ucu ile dinlenen, konuştukça sözü kesilen, her konuştuğuna bir eleştiri getirilen çocuklar bir süre sonra kısa kısa konuşmaya başlar. Böylesi kişiler için iletişim bir hayat tarzı değil, sanki bir mecburiyetin yerine getirilmesidir.

Aktif iletişim yeteneğini yitirmiş kişiler, genelde ‘hiç anlaşılmadıklarından’ şikâyetçidir. Hâlbuki anlaşılmak, ancak kendini ifade etmekle mümkündür, ancak böylesi kişilerin beklentisi ‘söylemeden, anlaşılayım’ oluyor.

Kendisini ifade edemeyen kişilerde bir süre sonra ‘içsel konuşmalar’ başlar. Kişi kimi zaman bulaşık yıkarken, kimi zaman yolda yürürken kendi kendine konuştuğunu fark eder. Kendi kendine konuşmaktan yorulmaya başladığında, bunalımların başladığı görülür.

İletişim kişiyi depresyondan koruyan kalkanıdır.

Peki, ne oluyor da günümüzde aile içinde iletişim kesiliyor, çocuklar dinlenmiyor, eşler birbirileri ile konuşamıyor? Araştırmalar gösteriyor ki, günümüz ailelerinde televizyon, internet, sosyal iletişim ağları ve akıllı telefonlar aile bütünlüğünü bozan, aktif iletişim becerisini pasif iletişime çeviren en güçlü zarar vericilerdir.

Huzurlu bir aile hayatı ve çocuklarına güzel bir gelecek arzu eden anne babalar, teknolojinin bu nimetleri ile barışık ama kontrollü olarak nasıl kullanılması gerektiğini çocukları ile birlikte planlamalı, buna ‘önce kendileri uyup’, çocuklarında da alışkanlık haline getirmelidir.

Yoksa telefona çıkan arkadaşımın dediği gibi, “Hocam, kusura bakmayın herhâlde çocuk sizi tanıyamadı, özür dilerim!” deme mahcubiyeti hissediliyor.

Evlilik, eşler için doğal terapi merkezidir

“Günümüz insanının en temel sorunu nedir?” diye sorulacak olsa, hiç tereddüt etmeden anne ile çocuk arasındaki “bağlanma” sorunundan bahsederdim…

Çocuklar, maalesef anneleri “güvenli bağlanma” gerçekleştirmeden gençlik yıllarına adım atıyorlar. Bu durum, hem çocukta duygusal yoksunluktan kaynaklanan bir huzursuzluk oluşturuyor, hem de çocuğu ile bağlanamayan annede hırçınlıklara neden oluyor.

Nedir güvenli bağlanma?

Benliğin henüz yeni yeni şekil almaya başladığı özellikle ilk 4 yaş döneminde, çocuğun, kendini annesine (veya bir duygusal yakına) güven içinde “bırakması” ile oluşan bağlanmanın adıdır güvenli bağlanma. Veya bir başka deyişle, bir çocuğun duygusal olarak annesine doyasıya erişebilmesi ile oluşan “ruh genişliğidir” güvenli bağlanma.

Erken çocukluk döneminde annesi ile güvenli bağlanmış çocuklar yetişkinlik yıllarında “strese” karşı daha bir dirençli, insan ilişkilerinde daha bir “olgun” kişilik özellikleri taşıdıkları yapılan bilimsel çalışmalarla sabittir. Ayrıca, güvenli bağlanmış kişilerin evlilik ilişkinlerinin de daha bir pozitif olduğu, araştırmalarda ortaya çıkmaktadır.

Bunun tam tersi olarak, annesi ile “güvenli bağlanamamış” kişilerin en temel özellikleri, yaşama ve insanlara karşı “güvensizlik”leridir.

Böylesi kişiler tam bir güven içinde kimseye kendilerini teslim edemezler, bu, eşleri dahi olsa, “yarın ne olur ne olmaz” diye kendilerini emniyet içinde tutmaya çalıştıkları bir “güvensizlik alanı” oluşturma gayreti içindedirler. Yaşamı bir “dayanışma” içinde görmek yerine, “kimseye muhtaç olmadan” yaşayabilme çabasından bahsederler hep… Hayat, böylesi kişiler için bir “savaş alanıdır” ve “güçlü olan kazanacaktır.” Bu yüzden onlar için hayatta “duygusallığa” yer yoktur. Acımak, zavallılıktır. Gözyaşı, ancak zavallıların işidir.

Aslında bu kişilere dışarıdan bakıldığında yaşama karşı daha dirençli gibi görünürler. Duyarsızlıklarından elde ettikleri güç ile birçok başarıya imza atabilirler, ancak, duygu dünyalarını çok erken dönemlerden itibaren dinlememeyi bir alışkanlık haline getirdikleri için, o dik duruşlarının ardında aslında garip bir trajedi vardır. Böylesi kişiler, bir çocuk gibi her an sevgiye muhtaç ama açlığını itiraf edemeyecek kadar gururludur ve bir o kadar da sevgiye doyumsuzdurlar. Ne kadar sevilirlerse sevilsinler yine de daha da çok sevgi beklerler. Aslında bekledikleri sevgi ne eş ne dost sevgisidir. O, yıllar önce anne ile doyumsayamadığı ve “güvenli bağlanma” sırasında alamadığı sevginin boşluğudur.

Anne-çocuk bağlanmasının belki en iç acıtıcı tarafı ise, çocukluk döneminde kendi annesi ile güvenli bağlanamamış bir kız çocuğunun yetişip kendisi anne olduğunda, çok istediği halde kendi çocuğu ile bir bütünlük kuramamasıdır.

Bu kısır döngüden çıkmanın yolu, duygu dünyasında “duyarsızlığı” bir yaşam tarzı haline getirmiş olan annenin kendisini yeniden “duyabilir” hale gelmeye çaba sarf etmesidir. Zira insan duyabildiği kadar yaşayabilir ve çocuk, ancak kendisini duyabilen bir anneye bağlanır.

Çocuk, güvenli bağlandığı bir anneden güvenli ayrılır. Aksi takdirde anne bağımlısı olur. Zira bir çocuğun annesine bağımlı kalması, annesine bir türlü doyamamış olmasının bir sonucudur. Birçok anne “ben çocuğumu canımdan çok seviyorum ve ona bağlıyım” diye kendisini tarif etse de,  “bağlanma”, sevmek demek değildir. Bağlanma, annenin kendisini çocuğuna öylece bırakabilmesidir. Çocuğuna karşı buyurucu bir ruha sahip olmak yerine, onunla çocukluğunu yeniden yaşayabilecek genişliğe erişmesi demektir.

Peki, bütün bunlar tek başına olacak şeyler midir?

Tabii ki hayır!

Eş olmadan eş olunmaz…

Belki çocukluk yıllarında anne-çocuk bağlanmasında sorunlar yaşanmış olabilir. Ama unutmamak gerekir ki evlilik, bir doğal terapi merkezidir.

Kim geçmişte ne yaşadıysa yaşasın, huzurlu bir evliliği arzu eden eşler birbirlerinin terapisti olmalı ve birbirine “kördüğüm” gibi bağlanmalıdır.

Zira kim eşine kördüğüm gibi bağlanırsa, çocuğuna da bağlanabilir. Eşine pamuk ipliği ile bağlı olan, çocuğunu çok sevse de, kendini “güven içinde bir bırakmışlık hali” ile çocuğuna bağlamakta zorluk çeker.

 

Hitap edilemeyen çocukların dramı

Her çocuğun öğrenme şekli farklıdır. Fakat öğrenmenin özelliği tektir: Konsantrasyon.

Konsantrasyon iki şekilde oluşur: Kaygı ve merak duygusu.

Kaygı, bir savunma halidir ve geçici bir süre konsantrasyonu artırır. Şöyle ki: Benlik kendini tehdit altında hissettiğinde, hayati birçok fonksiyonunu askıya alır ve tehditten kurtulmak için kaygı duyduğu noktaya odaklanır. Ancak kaygı süresi uzadıkça, yeni savunma mekanizmaları devreye girer: “Unutkanlık” veya “zihinsel körlük”…

Mesela, sert ve baskıcı bir öğretmen, derslerine çalışmayan öğrencilerini sınıfta bırakacağına dair kaygı oluşturuyorsa, bu durum, belki öğrencilerin belli bir süre derslere odaklanmasını sağlayabilir. Ancak günler geçtiği halde tehdit devam ediyorsa, öğrenciler, öğrendikleri konuları “unutmaya”, öğretmenin anlattığı detayları artık “algılayamamaya” başlar.

Bu, sadece okulda değil, çocuğun yaşadığı bütün ortamlarda böyledir.

Çocuk, kendini ceza, baskı, zorlama, aşağılama gibi tehdit altında hissettiğinde belki istenilen davranışı bir yaşa kadar sergileyebilir, ancak zaman geçtiği halde tehditlerden kurtulamıyorsa bir süre sonra “yılışmaya” ve “şımarıklık” yapmak sureti ile “dikkatini dağıtmaya”, kendisinden istenilen davranışları “yok kabul etmeye” çabalar.

Günümüzde başarısız olduğu “zannedilen” birçok çocuğa yaşatılan trajedi aslında bundan farklı değildir.

Hâlbuki doğal öğrenmenin bitmek tükenmek bilmeyen gücü “merak” duygusudur. Merak, Allah’ın insanlara bir lütfudur ve kişinin içinde yaşadığı kâinatı kavrayabilmesi için garip bir enerji halidir…

Bir çocuğa yapılabilecek en büyük haksızlık, onun merak duygusunu yok etmektir ve en başarısız eğitici, çocuğun yaşı itibari ile yöneldiği merak alanından bir kanal bulup kendi anlatacağı konuya bağlayamayan eğiticidir.

Çocuk her yaş döneminde farklı konulara merak duyar… ve yine her çocuk mizacındaki farklılığı ile merak duyduğu alanlarda diğer yaşıtlarından ayrılır.

Bir yetişkinin kendisinde geliştireceği en önemli özellik, çocuğun merak duygusunu keşfedebilecek derinlikte duyarlılığa sahip olmaktır. Merakına hitap edici bir derinlikte rehberi olan çocuğun kendinde geliştirdiği yetenek “konsantrasyonudur”.

Konsantrasyon, bir “engel duyusu” oluşturur.

Engel duyusu, bir duyunun daha yoğun çalışabilmesi için, diğer duyuların işlevini geçici olarak yavaşlatması veya bilinç dışına itmesi halidir.

Mesela, öğretmenini dinleyen bir çocuğun gözlerini kırpmadan tavana bakması, aslında o çocuğun farkında olmadan kendisinde bir engel duyusu oluşturması halidir. Çocuk, görmek duyusunu geçici olarak askıya alarak zihinsel yoğunluğu artırma çabasındadır. Bazı çocukların gözlerini kapatıp sıraya başını koyması da bundan farkı bir şey değildir.

Veya öğretmenini dinlerken ağzı açık kalan bir öğrencinin durumu bundan farklı değildir. Zihin, konsantrasyon gücünü artırabilmek için vücudun birtakım organlarının kontrolünü devre dışı bıraktığında çocuğun ağzı açık kalmış olabilir.

Tıpkı bunun gibi, ebeveynini yoğun bir konsantrasyon içinde dinleyen çocuk, koltuğun üzerinden baş aşağı sarkıyor olabilir. Bu durum çocuğun yetişkine karşı lakaytlığı değil, aksine, anlatılan konuyu daha yoğun bir konsantrasyon ile dinlerken bazı vücut fonksiyonlarının kontrolünü bırakması hâlidir.

Bütün bunları neden söylüyorum? Çünkü geçen hafta bayramda karşılaştığım onlarca çocuğun kendi ebeveynleri tarafından anlaşılmıyor olduğunu gördükçe içime tuhaf bir zehir aktı durdu hep.

Hâlbuki konsantrasyonu olmayan çocuktan değil, merakı yok edilmiş çocuktan bahsetmek gerek.

Şımarık çocuktan değil, şımartılmış çocuktan bahsetmek gerek.

Başarısız çocuktan değil, hitap edilememiş çocuktan bahsetmek gerek.

Ve söz dinlemeyen çocuktan değil, itibarını kaybetmiş ebeveynden bahsetmek gerek.

 

Çocuklar için bayram ne anlama gelir?

Ramazan boyunca katıldığım programlarda genelde ilk soru “Çocuk için Ramazan ayı ne anlama gelir?” oldu. Bayramın yaklaştığı şu günlerde ise soru birazcık değişti: “Çocuk için bayram ne anlam taşır?”

Pedagojik olarak bakıldığında, çocuk açısından Ramazan ayı tek bir anlama gelmez. Çocuk için Ramazan ayının anlamı, yetişkinlerin bu aya verdiği değerdir. Çünkü çocukların inancı taklittir. O yüzden, yetişkin Ramazan’ı hangi derinlikte geçiriyorsa, çocuk için Ramazan o anlama gelir. Ve her çocuk için Ramazan farklı bir anlam taşır.

İşte Ramazan’ın son günlerine girdik. Kimi aileler, teravihi, iftarı, sahuru, sadakası ve fitresi ile dolu dolu bir Ramazan ayı geçirdi. Böylesi bir yetişkinin yanındaki çocuk Ramazan’a işte bu güzellikte bir anlam yükledi. Bu çocuk, yarın kendisi de yetişkin olduğunda ona Ramazan bu derinlikte hisler uyandıracaktır.

Kimi evlerde ise Ramazan, yorgunluklar, tartışmalar ve gereksiz dedikodular arasında kayboldu gitti. O çevredeki çocuk için de Ramazan’ın anlamı bu oldu.

Çocuğa ne yaşatırsan, çocuk için o anlama gelir Ramazan.

Bayramlar da öyle… Çocuğa bayramı nasıl yaşatırsan, bayram, çocuk için o anlama gelir.

Hani şimdilerde “Ah o eski bayramlar!” diye iç çekişler duyuluyor ya… Aslında bu iç çekiş, bugünkü bayramların daha kıymetsiz olduğundan değil, eskilerin bayram gününe verdiği değerin, bugünkü ebeveynler tarafından verilmiyor olmasındandır.

Kendi çocukluğumdan hatırlarım, bayramda annem erken kalkar, kapı ve camları açardı. Günün daha ilk ışıkları ile tertemiz bir oksijen evimizin içinde kendini hissettirirdi. Ocağa koyduğu çayın, hazırladığı böreklerin kokusu yayılırdı evin içerisine. Babamın kısıkça açtığı radyodan bizlerin bilinçaltına duyurduğu bayram sabahı mesajları yatak keyfimize eşlik ederdi…

Bayram namazına gitme hazırlıkları, bayram sabahının en güzel telaşı idi. Yeni aldığımız bir elbiseyi kendine has kokusu ile giymenin mutluluğu, dışarıda henüz hiç giymediğimiz yepyeni ayakkabı ile evin içinde yürüme provaları çocuksu kalbime heyecan verirdi…

Ya sokaklar… Bayram sabahı sokaklar bir başkadır zaten.

Sabahın daha bu erken saatinde insanların oluk oluk camiye aktığını görürdü çocuk gözlerimiz. Evlerinin önünü süpüren kadınlar, sanki camiye giden yolların tek tek yol açıcıları gibiydi. Dualar, tekbirler ve cami hoparlöründen hocanın sohbetlerine şahitlik ederdi kulaklarımız…

Camiler dolup taşardı. Sokakta namaz kılmak bayrama has güzelliklerdendi.

Namaz sonrası ise ayrı bir güzellik…

Namazını kılan, seccadesini toplayan, evin yolunu tutar…  Yolda karşılaştığı dostları ile bayramlaşır ve biraz sonra da kendi ailesi ile bayramlaşmanın, bir ay sonra ilk defa ailecek sabah kahvaltısını birlikte yapmanın heyecanı herkesin gözlerinden okunurdu.

Bayram namazı sonrası herkes evine kapanır… Aile içi bayramlaşmaların yaşandığı bu dakikalarda, sokaklar ölü sessizliğine bürünürdü. Az sonra herkes bayramlık elbiseleriyle dışarı çıkar, dost ve akrabalarla bayramlaşmaya giden insanların doldurduğu kalabalık sokaklara şahit olurduk.

Bayramda böylesi güzel bir atmosferin oluşması, “geçmiş günlere” değil, o güne anlam katan “insana” has bir özellik. Özlem duyulan şey de “geçmiş bayramlar” değil, o bayrama anlam katan “insan modeli”dir.

Dün insanlar evlerinden zahmet edip çıkmış, sokak sokak gezerek bayram ziyaretleri yapmış, yüz yüze görüşmenin ve bir tatlı ikramının keyfini yaşamışsa, bugünküler oturduğu koltuktan dahi kalkmadan sağa sola SMS göndererek bayramlaşmayı tercih ediyorsa, bu “Ah eski bayramlar!” ile ilgili değil, o kişinin bayrama yüklediği anlamla ilgili bir sorundur.

O yüzden geçmiş bayram nostaljisi yapmayı bir yana bırakıp çocuklara bu bayram hangi atmosfer yaşatılacağının ailecek planı yapılmalıdır...

 

Ne zamandan beri oruç tutuyorsunuz?

Bir değerli dostuma “Kaç yaşından beri oruç tutuyorsun?” diye sordum. “Hatırlamıyorum. Ama kendimi bildim bileli her Ramazan oruç tutarım.” cevabını verdi.

Bu cevap mantık olarak imkânsız gibi görünse de pedagojik olarak altın değerinde bir bilgiyi barındırıyor aslında.

Mantık olarak imkânsız, zira bir kişinin kendini hatırlamaya başladığı ilk yıllar 3-4 yaş civarına denk gelir. Bu yaştaki bir çocuğun oruç tutabilmesi imkânsızdır.

Pedagojik olarak altın değerindedir, zira, demek ki bir çocuk o yaşlarda oruç tutmadığı halde kendini oruçlu olduğunu zannettiren ve kendi kişiliğini öyle tanımlamaya yarayan eğitimin bir ince ayrıntısı var.

İşte o ayrıntı, “Çocuğu olduğu hali ile kabul etme ve kusuru nazara vermeme” prensibidir.

Kalabalık bir ortamda iftar sorasındayız.

Ezanın okunmasına birkaç dakika var.

Yan masadaki ailenin 4-5 yaşlarındaki kız çocuğu geldi yanımıza.

Önce bizi uzaktan seyretti, sonra biraz yakınlaştı ve “Biliyor musun, ben oruç tutuyorum.” dedi.

Bu tatlı dilli çocuğa içimiz nasıl da kaynadı hemen, tebessüm ettik. “Maşallah, ne güzel!” dedik. Çocuk “Hem de 5 tane tutuyorum.” diye devam ederken annesi hemen “Niye yalan söylüyorsun kızım? Sen daha küçüksün, oruç tutmuyorsun.” diye müdahale etti.

Çocuk annesinin bu sözüne hayli kızdı, ayağını yere vurup “Tutuyorum!” dedi. Annesi “Büyüyünce tutacak amcası.” diye konuyu kapattı ve çocuğu yanına çağırdı.

Çocuk adına üzüldüm. Çünkü o yalan söylemiyordu, o sadece kendisinin oruç tuttuğunu “zannediyor” ve hayalinde yaşadığı bu atmosfere bizi ortak etmeye çalışıyordu.

Çocukluk yıllarındaki yaşam, yetişkinlerdeki gibi “gerçeklik ilkesine” birebir bağlı değildir.

Yetişkinler, sadece gerçek yaşamda yaşarlarken, çocuklar hem gerçek hem de hayal dünyasında sorunsuzca yaşarlar. Eğer böyle olmasa çocuklarda kişilik gelişimi zarara uğrar.

Çocuk, yetişkinlerde gördüğü ve özendiği bir davranışı önce hayal eder, hayalinde yaşar. Sonra hayal ettiği o davranışı kendisinin de yaptığını “zanneder.” Daha sonra kendisinin yaptığını zannettiği o davranışı adım adım gerçek dünyaya taşır.

Bu yüzdendir ki “çocukluk düşlerine engel olmak” çocuğun kişilik geliştirmesine engel olmaktır.

Bazı çocuklar, “Ben küçükken polistim ama artık polis olmayacağım” diyebilir örneğin. Bu söz yetişkin için “öylesine söylenmiş bir söz” gibi gelse de işin hakikati öyle değildir. Çocuğun buradaki söylemi “Ben önceden polis olduğumun hayali ile ruhumu geliştiriyordum, kendimi öyle bir atmosferin içinde motive ediyordum ama artık o atmosfere kendimi sokmaktan vazgeçtim” anlamındadır.

Bu açıdan bakıldığında, çocukluk yıllarının en önemli ebeveyn tutumu, “çocuğu olduğu hâli ile kabul etmektir.”

Eğer bir çocuk “oruç tutuyorum” diyorsa, bu söz doğrudur ve bu söz ile çocuk gerçek yaşamda oruç tutmuyor olsa da oruç tutan bir ruhu kendi içinde geliştiriyor olduğunun haberini vermektedir.

Böylesi bir motivasyon içindeki çocuğa “Sen oruç tutmuyorsun” denilirse, çocuk şaşırır. Bu müdahaleye ya sinir olur ya da utanıp mahcup olur. Yıllar sonra kendi çocukluk yıllarına ait anıları hatırlarken “kendisini ta o zamandan beri yalan söyleyen biri” olarak hatırlar. Şimdilerde bile sanki kendisine yalan söyleyen biri gibi bakıldığını zanneder.

Zira çocukluk yıllarının hatıraları, en baskın duyguların yaşandığı anlarla kişiliği oluşturur.  Bu ister çocuğun “utandırılıp mahcup edildiği” anlar olsun, ister çocuğun kendi kurduğu hayal dünyasındaki mutluluğu olsun.

Bir çocuk üç yaşında da olsa, dört yaşında da olsa, bir su içip bir yemek yedikten sonra bile “Ben de oruç tutuyorum” diyorsa ona inanın, o gerçekten oruç tutuyordur.

Ve yıllar sonra bu kişiye ‘Ne zamandan beri oruç tutuyorsun?’ diye sorsanız, size vereceği cevap “Hatırlamıyorum. Ama kendimi bildim bileli her Ramazan oruç tutarım.” olacaktır.

 

Çocuklara uyurken Kur’an dinletmek doğru mu?

Teravih namazında bir baba gördüm. Henüz 3 yaşlarındaki oğlu ile gelmiş namaza. Vakit hayli geç olduğu için yavrucak dayanamadı, oturduğu yerde uyudu kaldı… Babası, çocuğu, namaz kıldığı safın hemen yanına, yere yatırdı…

Cami sıcak olduğu için camlar açık ve rüzgâr esiyordu bir baştan bir başa… Çocuğun yattığı beton zemin sert… Fırsat buldukça gözlerim hep çocukta… Akşam rüzgârı üşütüyor olsa gerek ki çocuk arada bir sıçrayarak uyanıyor, sonra uykuya yenik düşen gözler hafif hafif tekrar kapanıyor…

Teravih namazı yaklaşık 45 dakika sürüyor…

Sanırım babası, “Çocuk uyurken Kur’an sesi duysun” diye bunu bilinçli olarak tercih ediyordu…

Ama bu doğru değil…

Çocuğun Kur’an atmosferinde uykuya dalması güzel, fakat henüz 3 yaşındaki bir çocuğun üşüyerek ve sert bir zeminde Kur’an dinlemesi doğru değil…

Çocukluk döneminde Kur’an huzur ortamında dinlenirse, yetişkinlik döneminde her Kur’an sesi duyulduğunda, çocukluk dönemindeki o huzur yeniden yeniden hissedilecektir…

Ramazan’ın başında bir anne mail ile şu soruyu sormuştu: “Eşim bir arkadaşından duymuş… Çocuklar uyurken Kur’an dinlerse dindar olurmuş… O yüzden 4 yaşındaki çocuğumuza gece kulaklık takıyor ve Kur’an dinletiyor, bunun faydası olacağını düşünüyor. Ben ise tereddütlüyüm. Çünkü çocuğumun son günlerde uykusunu tam alamadığını görüyorum. Hep bir huzursuzluk hali yaşıyor.”

Ebeveynler çocuklarının dini değerlerine bağlı olması için ellerinden gelen çabayı sarf ediyorlar… Ama bu samimi çabalarda doğru pedagojik yöntemler kullanılmazsa gelecekte hiç ummadık olumsuz sonuçlar doğurabilir…

Çocuklara uykuda Kur’an dinletmek de bunlardan biri…

Şöyle izah edelim…

Biz artık biliyoruz ki insanın uykuya daldığı anda birkaç dakika boyunca yaşadıkları ve uyanmadan önce çevresinde hissettikleri bilinçaltına tesir ediyor…

O yüzden çocukların akşam yatırılması sırasında anne babalara “Çocuklarınızı yatırırken özel ilgilenin, sohbet edin, iyilikler ve güzellikler anlatın ve öylece uykuya yolcu edin.” diye tavsiye ediyoruz… Ve yine aynı şekilde “Çocuklarınızı uyandırırken sarsmadan, onları incitmeden hafif hafif uyandırın… Zira çocukların uyanma anı uykuya dalma anı gibi, bilinç altında oluşacak hatıralar açısından oldukça önemlidir… Gerekirse dokunarak uyandırmak yerine, camları açıp odanın içinin temiz oksijenle dolması sağlayarak çocuğunuzun uyanmasını kolaylaştırın… Ayrıca çocuğunuz uyanırken, kısık sesli bir Kur’an, bir ilahi veya radyo tiyatrosunu dinlemesi onun bilinçaltında huzur dolu olumlu izler bırakacağı için oldukça önemlidir.” diyoruz…

Fakat sadece uyurken değil de bütün gece boyunca kulağında bir ses var olursa, çocuğun uyku kalitesi düşer… Derin uykuya dalması zorlaşır… Böylece çocuk hırçınlaşır, uyku ile elde edilen gelişimler olan boy uzaması, iştahın oluşması, günlük enerjisinin depolanmasında aksaklıklar oluşur…

O yüzden çocuğun bütün bir gece boyunca değil, uykuya dalarken veya uykudan uyanırken Kur’an dinlemesi daha uygundur…

Bununla birlikte eğer çocuğun Kur’an dinlediği ortam ona huzur veren bir ortam değilse, çocukta Kur’an’a karşı içsel bir tepki oluşabilir…

Mesela, aile içinde gergin ve tartışmalı geçen bir akşamın ardından yatırılan çocuğa Kur’an dinletmeye kalkışılır ise, çocuk, dinlediği Kur’an ile evdeki huzursuz ortamı bilinçaltında birleştirir. İlerleyen yıllarda, bu çocukta, Kur’an denilince evdeki huzursuzluk, aile içi huzursuzluk deyince Kur’an çağrışım yapar…

Bu yüzden çocuklara Kur’an’ı huzur veren bir ortamda dinletmeli, çocuğun hatırasında Kur’an huzur veren bir atmosfer ile canlanmalıdır.

Pedagojik olarak bakıldığında, ebeveynin niyeti iyi olabilir. Ama unutmamak gerekir ki niyet ne olursa olsun, bir eğitimin içeriği kadar, o eğitimin nasıl ve hangi şartlarda çocuğa sunulduğu da önemlidir…

 

İftar sofrasında bir varmış, bir yokmuş!

Hayatımızın en unutulmaz kişilerinden biri ilkokul öğretmenleridir. Belki ortaokul veya lise öğretmenleri öyle kolay hatırlanmaz, ama ilkokul öğretmeninin adı kazınır insanın ruhuna.

Kişinin ilkokula başladığı, anne-babasından ayrılıp ‘tanımadığı’ bir yetişkinle ilk defa saatler geçirdiği yıllar tebessüm ettirici birçok hatıra barındırır içinde.

Kime sorsanız, mutlaka anlatacak bir şeyleri vardır o yıllara dair.

İnsan hayatının diğer unutulmazlarından biri de çocukluğun geçtiği mahalledir. Sokak arkadaşları, komşular ve mahalle bakkalı…

Belleğin en tatlı yerine kayıtlıdır bu hatıralar.

Ve bir insanı ne kadar tanıyıp tanımadığınızı öğrenmek istiyorsanız, kendinize o kişinin ilkokul öğretmeninin kim olduğunu ve çocukluğunun geçtiği mahalleyi bilip bilmediğinizi sorabilirsiniz.

Mesela, eşinizin ilkokul öğretmeninin kim olduğunu bilip bilmediğinizi sorabilirsiniz kendinize.

Ya da eşinizin çocukluk yıllarındaki komşularını, sokak arkadaşlarını ve mahalle bakkalını tanıyıp tanımadığınızı sorun kendinize.

Sorun mesela, eşinizin ilkokulunu evlendikten sonra görmeye gittiniz mi? O okul bahçesini dalgın gözlerle seyrederken anlattığı hatıraları dinlediniz mi hiç? Oyunlar oynadığı, kavga edip barıştığı, koşarken düşüp ağlayarak evin yolunu tuttuğu sokağı gördünüz mü?

Eşlerin birbirlerine karşı çocukluk hatıralarına dair bir ‘duygusal yakınlığı’ yoksa birbirlerini henüz yeterince tanımıyorlar demektir.

Bunun da ötesinde, sorun kendinize, çocuğunuz sizin çocuk halinizi ne kadar biliyor? Siz onu bebekliğinden itibaren tanıyorsunuz ama o sizi bir ebeveyn olarak değil de bir insan olarak ne kadar tanıyor?

Birçok ebeveyn, aile içi iletişimi artırmak, daha kaliteli iletişim kurmak için tavsiye istiyor ve yine birçoğu çocuklarına okuyacakları hikâye kitapları soruyor.

Hâlbuki çocuklara okunacak en güzel hikâyeler ve aile içi iletişimi artırmak için en güzel sohbetler, ebeveynlerin kendi çocukluk dönemiyle ilgili anlattığı hatıralardır…

Çocuğunuz henüz sizin yaşam öykünüzü bilmeden, neden hikâye kitaplarındaki gerçek olmayan sahte kahramanların, kedilerin, köpeklerin, kurtların, tavşanların öykülerini dinleyerek vakit geçirsin ki?

Anlatın çocuğunuza sınıfta tahtaya kalktığınız ilk günü, hasta olduğunuz bir gün ödevlerinizi yapmak için nasıl çırpındığınızı ya da komşularınızı, sokak arkadaşlarınızı, yollarda oynadığınız oyunları...

Paylaşın kendinizi. Sizi nasıl da can kulağı ile dinleyecekler görün.

Akıl verici bir bıktırıcılık içinde “Ben senin yaşlarındayken…” diye başlayan konuşmalar değil, sadece samimane paylaşın kendinizi, acılarınızı, korkularınızı, zaaflarınızı, hayallerinizi, kim bilir belki kirpikleriniz ıslanarak.

Bunları konuşacak başka kiminiz var ki zaten!

Hayat kısa… Birçok çocuk anne-babasını, birçok kişi kendi eşini hiç tanımadan göçüp gidiyor bu dünyadan. ‘Bir varmış, bir yokmuş’ gibi…

İşte size Ramazan bir fırsat. İftar sofrasını biraz erken hazırlayın ve “Hadi artık açabilirsiniz orucunuzu” müjdesini verecek o akşam ezanını beklerken tebessüm ederek başlayın söze.

Hani, aile içi iletişimi daha kaliteli hale getirmek istiyor ve işe nereden başlayacağınızı düşünüyorsunuz ya, işte buradan, iftar sofrasından başlayın.

Eğer bayramda da bir sürpriz yapmak istiyorsanız, çocuklarınızı da alın yanınıza, hem kendinizin hem de eşinizin çocukluğunun geçtiği mahalleye gidin. Eşinizin ilkokulunu ziyaret edin örneğin. Fırsat verin ona, sakin sakin o anlatsın, siz dinleyin. Sonra dönün eşinize bir kez daha bakın.Eğer aceleniz yoksa, eşinizin simasında çocuksu bir masumiyet göreceksiniz. Ve daha bir farklı seveceksiniz onu…

Vakit varken, bu Ramazan’ı eşinizle tanışma, kendinizi çocuklarınıza anlatma zamanı olarak değerlendirin.

Hayat, ‘Bir varmış, bir yokmuş’ diyecek kadar kısa. Yarın geç olabilir...

Çocuklarda Dikkat Eksikliği bir yanılgı mı?

Ülkemizde ilkokul çağındaki her 20 çocuktan birine “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” teşhisi konuluyor… Ve yıllarca sürecek bir ilaçlı tedavinin ilk adımı işte bu teşhis ile başlıyor.

Çoğu defa okuldaki arkadaşları gibi öğrenemediği gerekçesi ile, yolu doktora düşen bu çocuklar, maalesef bir süre sonra ilaç kullanıyor olmaktan dolayı da “yetersizlik” hissi içine de giriyorlar.

Arkadaşları ilaç içmeden dersleri dinleyebildikleri halde, bir çocuğun ilaç kullanmak “zorunda” kalması, o çocukta yetersizlik hissini oluşturur.

Ülkemizde yıllık yüzbinlerce kutu dikkat eksikliği için ilaçlar satılıyor. Sektör çok canlı.

Sınavlarda başarısı düşük olan, derste öğretmenini anlamayan, ödevini yapamayan çocuklar “acaba” denilerek hastaneye götürülüyor ve çoğunluğu ilaç kullanma ‘zorunluluğu’ ile okullarına dönüyorlar.

İlaçtan önce coşku dolu, heyecanlı, kıpır kıpır olan çocuklar, ilaç kullanmaya başladığından itibaren gözlerindeki ışık sönüyor, gözbebekleri büyüyor, bakışları tuhaflaşıyor. O coşku dolu halleri garip bir durgunluğa dönüşüyor.

Birçok ebeveyn çocuklarındaki bu garip hali içlerine sindiremediği için, “Acaba iyi bir şey mi yapıyoruz?” diye vicdanen rahatsızlık duyuyorlar.

Peki, okuldaki başarısızlıkların gerçekten altında dikkat eksikliği mi yatıyor?

Veya “dikkat eksikliği diye bir şey var mı?”

Yoksa, yıllar sonra ortaya çıkacak bir yanılgı, bir “mit” midir “dikkat eksikliği” hikâyesi?

Eğer dikkat eksikliği bugün için bilimsel bir gerçeklikmiş gibi dursa da, yarın bunun bir yanılgı olduğu ilan edilemez mi?

Hatırlarsanız, bir zamanlar yumurtanın, “kalp ve damar” hastalıklarına sebep olduğunu duyuyorduk doktorlardan. Bu yüzden kalp hastalarına yumurta yedirilmiyordu.

Ama yıllar sonra öğrendik ki, bu bilgiler doğru değilmiş.

Surrey Üniversitesi’nden bir grup akademisyen aslında yumurtanın insan sağlığına zarar veren bir yanının olmadığını ve istendiği kadar tüketilebileceğini açıklayınca herkes şoke oldu. Hatta bu açıklamadan sonra birçok doktor kalp ve damar hastalığı olup da yıllardır yumurta yemelerini yasak ettikleri hastalarından özür dilemişlerdi.

İşte bunun gibi, bir zaman sonra da “akli dengesi yerinde olan hiçbir çocukta dikkat eksikliği” diye bir şeyin olmadığı, bunun “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında ağır ilaçlarla tedavi uygulanılan insanlardan “özür” dilenecektir umarım.

Biz artık biliyoruz ki, çocuklar, “şiddetli merak duygusundan” dolayı zaten dikkatleri hep başka başka yerlerdedir, dağınıktır.

Çocuk, okula geldiğinde evdeki oyuncağını düşünür. Kardeşi ile kavgasını düşünür. Dışarıda kuş görse, o kuşun nasıl uçtuğunu, arkadaşında kalem görse, ne güzel bir kalem olduğunu düşünür. Aynı anda yüzlerce düşünce gelip gider zaten “normal” bir çocuğun zihninde.

Önemli olan bunca “düşünce akışı” içinde, eğitimci çocuğun zihnini kendi anlattıklarına doğru bir “merak hissi” ile yönlendirebilmesidir. Dikkatleri toplayabilmek, çocuğun değil, eğitimcinin becerisidir.  Adını çokça duyduğumuz ama kendisini henüz ülkemizde bir türlü göremediğimiz “çocuk merkezli eğitim”in temel amacı, eğiticinin birtakım enstrümanlar kullanarak çocuğun dikkatini anlatılan konuya odaklayabilmeyi sağlayabilmektir.

Böylesi sıcacık ve rengârenk dünyası olan insana, “yavan” bir eğitim sunmak,  “can sıkıcı” bir eğitici ile baş başa bırakmak, daha ilkokuldan itibaren “ödevler” altında ezmek ve sonra da yetişkinin beklentileri altında ezilmiş bu çocuğu “dikkatini toparlayamıyor” diye etiketlemek çocuğa saygısızlıktır.

Hele ki okul öncesi dönemdeki çocuklardan bile “akıllı uslu” olmalarını beklemek, öğretmen ne anlatıyorsa onu dinlemeleri için “baskı” kurmak ve öğretmene uyum sağlamayan çocuklara da dikkat eksikliği var denilerek ilaç içirmek, küçücük bedenler üzerinde kurulan haksız bir tahakkümdür.

Henüz 4-5 yaşındaki çocuk zaten kıpır kıpırdır. yaşamı öğrenmek için güçlü bir merak duygusu vardır. Her şeye elini atar, kendisi yapmak ister. Merdivenlerden inerken bile elinin tutulmasını istemez, kucağa alsanız tepinir, yere inmek, koşmak, coşmak ister.

Halbuki okulda öğretmene dikkat edemediği için doktora götürülen çocuk, nasıl oluyor da bitmek tükenmek bilmez bir enerji ile oyununa konsantre olabiliyor. Markette gördüğü oyuncağa yoğunlaşabiliyor. Dikkat ile televizyon izleyebiliyor. Babasının cep telefonu ile saatlerce uğraşabiliyor? Eğer dikkat dağınıklığı olsaydı, çocuk ne televizyona bakabilir ne de arkadaşları ile oyunlar oynayabilirdi.

Sanırım bunları duymak ülkemiz için biraz erken, ama bir gün gelecek, “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” denilen şeyin aslında “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında, çocuklara karşı çok mahcup olunacak.
 

Bazen, yarım altın bir tam altından kıymetlidir

çocuBabası oğluna, “Artık büyüdün, delikanlı oldun.  Bu yaştan sonra kendi ekmeğini kendin kazanmalısın” demiş.

O güne kadar hazır yemeye alışmış çocuk, babasının sözüne gücenmiş, annesinin yanına gitmiş ve yalvarmış: “Anneciğim, babam artık benim de çalışmamı, eve para getirmemi istiyor. Ama ben çalışmak istemiyorum, zor gelir. N’olur bana yardım et!”

Annesi “Ben sana nasıl yardımcı olabilirim ki oğlum” deyince çocuk şu teklifi yapmış: “Ben her gün vereceğin küçük işleri yapsam, bunun karşılığında her akşam 1 altın versen, ben de babama ‘ben çalıştım bu bir altını kazandım’ desem, olur mu?”

Anne yüreği işte, önce kabul etmemiş, sonra delikanlının ısrarına dayanamamış: “Peki, tamam.”

Delikanlı o gün annesinin verdiği ufak tefek işleri yapmış, gün bitiminde de 1 altın almış. Akşamüzeri babası gelince lafı yetiştirmiş: “Bak baba bugün çalıştım bu altını kazandım.”

Babası tebessüm etmiş, “Aferin oğlum… Ver o bir altını bana ve peşimden gel.” diyerek oğlunu bahçeye çıkarmış.

Bahçedeki kuyunun başına gelmişler.

Babası çocuktan aldığı bir altını parmak uçlarında tutarak kuyunun üzerine getirmiş. Çocuk şaşkın gözlerle babasına bakarken parmaklarının arasında tutuğu altını bırakıvermiş. Altın kuyuya düşmüş.

Çocuk şaşkınca sormuş: “Baba neden altını kuyuya attın?” Babası tebessüm ederek, “Vakti gelince anlarsın!” demiş. Ardından sükûnetle içeri girmiş. Çocuk babasının arkasından öylece bakakalmış.

Ertesi gün yine çocuk annesinden bir altın almış ve babasının yanına gelerek, “Babacığım bugün de bir altın kazandım” demiş. Babası, çocuğun elinden altını almış, “Gel hadi” diyerek yine bahçeye çıkmışlar ve oğlunun gözüne bakarak altını kuyuya  atmış. Çocuk şaşkın şaşkın bakarken  babası yine hiçbir şey söylemeden oradan ayrılmış.

Günler böyle geçmiş…

Ancak bir süre sonra, annesi, “Oğlum artık bende altın kalmadı. Kendine bir iş bul çalış, yoksa akşam babana karşı mahcup olursun” diye uyarmış.

Çocuk, çaresizce o gün akşama kadar zor ve zahmetli işlerde çalışmış, karşılığında ancak yarım altın kazanabilmiş.

Akşam olduğunda, yorgun ve tükenmiş halde babasının karşısına çıkan delikanlı müjdeyi vermiş: “Baba, bu gün çok çalıştım ama ancak yarım altın kazanabildim” Babası, “Peki oğlum” demiş, “Ver hadi o yarım altını” diye elini uzattığında, çocuk aniden tepki göstermiş: “Ne yapacaksın baba bu altını?”

Güngörmüş baba, sakin bir sesle karşılık vermiş: “Her gün yaptığımızı yapacağız oğlum, kuyunun başına gideceğiz ve altını kuyuya atacağız!” Çocuk, “Asla olmaz baba! Atamazsın bu altını kuyuya. Bir yarım altını kazanmak ne kadar zor biliyor musun?” deyince babası tebessüm etmiş: “İşte oğlum kuyunun hikmeti bu. Yarım altının bir tam altından daha kıymetli olduğunu nasıl da ortaya çıkardı değil mi?”

Günümüz çocukları maalesef ‘tasarrufu’ ve ‘paranın kıymetini’ bilmiyor. Her bir kuruş paranın bir çaba ile o eve geldiğinden habersiz yetişiyorlar.

İşte bu yaz dönemi çocukların ‘parayı anlamlandırması’ ve ‘tasarrufu öğrenebilmesi’ için bir fırsata dönüştürülebilir.

12 yaşını geçmiş çocuklarla konuşarak, anlaşarak, tanıdık bir esnafın yanında tecrübe kazanması sağlanabilir. Örneğin bir manav veya kırtasiye yahut tuhafiye. Çocuğun hoşuna gidecek her hangi bir işletme...

Maksat, çocuk üzerinden para kazanmak değil, ama onun bir dostun yanında hayata dair tecrübeler kazanmasını sağlamak. Örneğin manavda bulunan bir çocuğun 2 kilo elmayı tartıp, “Efendim 6 lira tuttu.” diyebilmesi. Müşteriden aldığı 10 liranın üzeri olan 4 lirayı verebilmesi, çocuğun sosyal becerisine destek olacağı gibi, matematik becerisine de katkı sağlar.

Parayı henüz anlamlandırmamış bir çocuk eşyanın kıymetini bilemez. Elinde var olan ile yetinmek yerine, daha iyi olanına göz diker. Daha iyiyi bulsa da ondan daha farklısının peşine düşer.

Eşyanın kıymetini bilmeyen çocuğun parasını ister sokağa atın, ister kuyuya fark etmez. O daha sonra anne babasının bitmek bilmeyen hazinesinden (!) yine para geleceği umudunu taşır. Umutları gerçekleşmediği kadar da agresifleşir, küser, o anı ebeveynine dar eder.

İşte bu yüzden, bu tatili fırsat bilip, çocuklara temel kişilik değerlerinden bazılarını kazandırmaya gayret etmek bir ebeveynlik görevi olsa gerek...

 

Kur’an eğitimi için birkaç pedagojik tavsiye

Yaz aylarının vazgeçilmezlerinden biri de Kur’an eğitimleridir…

Kur’an-ı Kerim’i çocukluk döneminde öğrenmek hem “kolay” hem de “kalıcıdır”. Yaş ilerledikçe Kur’an öğrenmek zorlaşır.

Belki de o yüzden olsa gerek eskiden bir çocuk 4 yaş, 4 ay, 4 gününü doldurduğunda Kur’an eğitimi almaya hazır kabul edilirdi.

Mütedeyyin bir insanın en önemli kazanımlarından biri olan Kur’an öğrenmede birtakım temel pedagojik kurallara uyulmazsa bu durum hem eğitici hem de çocuk için can sıkıcı bir bıkkınlığa dönüşebilir. Ve maalesef her yıl birçok çocuk ellerinde aynı “elif ba” ile bir türlü öğrenemediği Kur’an eğitimi için yollara düşmektedir.

Kur’an öğrenmek, okulda matematik öğrenmek gibi değildir. Kur’an eğitimi aynı zamanda bir “yaşam tarzını” edinmeyi de beraberinde getirir.  “Müslümanlık nasıl bir şeydir?” sorusunun cevabını bulduğu ilk yerlerden biri Kur’an eğitimi verilen yerlerdir. Din soyut bir kavramdır, onun elle tutulur gözle görülür hali o dini anlatan kişilerdir.  Çocuk, hocasını nasıl görüyorsa, dinin de “işte öyle bir şey” olduğuna inanır. Belki bir “matematik öğretmeni” ders işlerken hata yapsa sadece matematik dersini kapsar ama bir Kur’an eğiticisinin yanlış bir tutumu, kişinin yaşamında dönüm noktasını oluşturabilir. Dine karşı önyargısı olan kişilere baktığımızda, bu önyargıların bizzat dinin kendisinden değil, dini temsil eden kişinin yaşam tarzının kendi vicdanı ile uyuşmamasından kaynaklandığını görebiliriz.

O halde, Kur’an eğitiminin ilk aşaması, çocukla hoca arasında “güvenli bir bağ” kurulabilmesidir. Eğiticinin, çocuğa kendisini sevdirebilmesidir. Ancak bu sevgiyi kazanmak, çocuğa aşırı iltifatlar, abartılı sevgi gösterileri, sürpriz hediyelerle değil, yetişkinin çocuğun karşısında “mütebessim bir çehre ile doğal” olabilmesi ile mümkündür…

Çocuk kendini eğiticinin yanında “güvende ve emniyette” hissettiği, kaygılarından arındığı kadar kalıcı bir eğitim olur…

Belki geleneksel şekilde eğitim almış birçok kişi, “Ama baskı ve zorlamalarla da eğitim olabiliyor”  yanılgısına düşse de baskı ile oluşan öğrenmeler “geçicidir”. Baskı kalktığında öğrenme de unutkanlığa dönüşür.

Kalıcı öğrenmenin bir başka önemli unsuru “eğitimde yavaşlık” ilkesidir. Eğer, “Başarılı bir eğiticinin en önemli özelliği nedir?” diye sorulacak olsa hiç tereddüt etmeden “eğiticinin yavaşlığı”dır, diyebiliriz. Hızlı bir eğitici, çocuğun algı gücünü düşürür. “Dikkat dağınıklığına” ve “öğrenme güçlüğüne” sebep olur. Hızlı hızlı konuşan, hızlı hızlı hareket eden bir eğitici, çocuk için eziyettir.

Eğitim “sükûnet” ile başlar, “sekine” ile devam ederse kalıcı olur…

Eğitimi kolaylaştıran unsurlardan bir diğeri de “konsantrasyon”dur. Birçok Kur’an kursunda çocuklar “toplu olarak” bir araya geliyor ve bir çocuğun eğitilmesi sırasında diğerleri hazırlık yapmaya teşvik ediliyor. Hâlbuki böylesi bir durum kenarda bekleyen çocukların konsantrasyonunun yitirilmesine neden olur, çocuklar kendi aralarında konuşup gülüşürlerken biraz sonra alacakları dersin atmosferinden uzaklaşırlar. Buna göre eğitici, çocukları topluca bir araya getirmek yerine, her bir çocuk için 40’ar dakika ayrı ayrı randevular oluşturmalıdır. Bir çocuğun eğitimi bittikten sonra, randevu saati gelen bir diğer çocuğun eğitimi başlamalıdır. Unutmamalı ki Kur’an bireysel bir eğitimdir, geliştirilmesi grup halinde olsa da öğrenilmesi bireysel olmalıdır.

Eğer çocuğun kendine has bir yeteneği yoksa 3-4 yaş grubu çocuklara Kur’an harflerini okutmaya çalışmak doğru olmaz. Bu yaş grubundaki çocukların Kur’an öğrenmesi “okuyarak” değil, “dinleyerek” olursa daha rahat bir öğrenme gerçekleşir. Zira 3-4 yaş dönemindeki çocuklar “dil”e karşı oldukça duyarlı oldukları için, doğal bir ortamda okunan Kur’an’ı “pasif bir dinleyici” olarak rahatlıkla öğrenebilir, ezberleyebilirler.

5-6 yaşındaki çocuklarda ise öğrenme “okuyarak” değil, “yazarak” gerçekleşirse daha kolay ve kalıcı olur. Çocuk, Kur’an harflerinin şekillerini önce bir “kum sandığına”, ardından da bir “yazı tahtasına”, daha sonra da bir “kâğıt” üzerine “çizerek” aşama aşama çalışırsa, ne çocuk ne de eğitici çok fazla zorlanır.

Ergen çocukların Kur’an’a karşı ilgisi, güzel Kur’an okuyan kendi yaşıtları ile tanışmasıyla daha da artar. Ergenler, ergenlerden daha kolay öğrenir. Kur’an bilen gençler, Kur’an öğrenmek isteyen gençler ile eşleştirildiğinde hem gençler arasında kalıcı dostluklar oluşur hem de Kur’an eğiticisi öğrencilerini birbirleri vasıtası ile takip ederek daha yaygın bir öğrenme ağı oluşturur.

 

Tatil ödevi olmalı mı?

Yalova’dan İstanbul’a deniz otobüsü ile geliyorum. Üst kat tıklım tıklım. Cam kenarında bir yer bulup oturdum. Pencereden deniz manzarasını seyrederken gemi hareket etti. Hemen karşımda 8-9 yaşlarında bir erkek çocuk oturuyor. Sağında annesi, solunda babası... Çocuğun önünde “matematik deneme sınavı kitapçığı” var.

Çocuk harıl harıl ders çalışmaya çalışıyor ama devamlı sallanan bir gemide, masa üstündeki kitaba konsantre olup soru çözmeye çalışmak ne mümkün!

Çocuk bütün bu zorluğa rağmen direniyor, soru çözmeye çalışıyor.

İçim acıdı.

Bir şey söylesem, “Siz ne karışıyorsunuz? Çocuk da bizim, kitap da…” diyebilirler. Bir şey demesem çocuğun o haline gönlüm razı değil.

Bir süre kendimi ortamdan uzaklaştırıp denizi seyretmeye koyuldum ki çocuğun içi bulandı. Annesi telaş içinde çocuğun ağzına bir peçete tutarak lavaboya koşturdu. Baba da onların arkasından lavaboya gitti. Bir süre sonra topluca geri döndüler. Çocuk yine kitabını açtı, kaldığı yerden soru çözmeye devam etti.

Yol boyunca birkaç defa daha lavaboya gidip geldiler…

Bir ara çocuğun babasına, “Hava güzel, biraz da dışarıdaki manzarayı seyretse…” demeye çalıştım. Aldığım cevap netti: “Sınavı var, hazırlanması lazım…”

Uzun bir tatil daha gelip kapıya dayandı. Korkum şu ki tatilde öğretmenler yine “tatil ödevi” verecek, ebeveynler ellerinde tatil kitapları gezdire gezdire çocuklarının tatillerini zehir edecek.

Halbuki tatil, ders yapma zamanı değil, öğrenme zamanıdır. Derslerin soyut kavramlardan çıkıp somutlaştırıldığı zamandır.

Okul döneminde çocuklar bir konuyu kitaptan okuyarak “soyut”, yani hayalî olarak öğrenirken, tatil ellerindeki bilgileri “somutlaştırma” fırsatıdır.

Mesela çocuklar, okul döneminde sosyal bilgiler dersinde “Kaymakam kimdir?” konusunu ancak kitap üzerinden soyut olarak işleyebilirler… Öğretmenin sınıf içine bir kaymakam getirtip “İşte bu kaymakam. İlçeleri yönetiyor.” diyebilme şansı yokken, tatilde bir kaymakamla çocuğu tanıştırıp birkaç dakika da olsa sohbet etmeleri sağlanabilir. İşte bu somut öğrenmedir ve kalıcıdır…

Ya da coğrafya dersinde küçücük bir resim ve soyut olarak gördükleri Kelebekler Vadisi, Konya Ovası, Tuz Gölü, Balıklı Göl gibi mekânlardan birini imkânlar ölçüsünde ziyaret edip çocukla hasbihal ederek anlatılırsa, işte bu gerçek başarı öyküsünün yazıldığı andır…

Bu ebeveyn sorumluluğudur.

Ebeveynler kendi sorumluluğunu bırakıp çocuğun peşinde “tatil kitabı” dolaştırmaya çalışırsa, onlarla çatışırlar. Zira çocuk tatilde ders çalışmaz. Hava güllük gülistanlıkken, dışarıda arkadaşları cıvıl cıvıl oynarken, çocuğu eve hapsetmek ve “Ödevini yap, ondan sonra dışarı çık!” diye baskı yapmak, bilinçli bir ebeveyn tutumu değildir.

Tatilde öğrenmek, kitapta değil, sahada, güncel yaşam içinde olur…

Öte yandan, çocuğunun “öğrenmesine” değil de “sınıf geçmesine” odaklanan ebeveynlerin genelde çocuğunun “başarısız” derslerini takviye etmeye çalıştığını görüyoruz…

Halbuki çocuğun desteklenmesi gereken dersleri, başarısız olduğu dersler değil, başarılı olduğu derslerdir.

Çocuk matematikte başarılı ise, ebeveynler tatil döneminde çocuklarının matematik başarısının daha da önünü açacak unsurları harekete geçirmeli. Mesela, bir şehir müzesinde geçmiş çağlarda kullanılan matematik araçları, gereçleri, rakamlar çocuklarla paylaşılabilir, eski matematikçilerden birilerinin mezarları ziyaret edilebilir…

Yahut çocuk, fen derslerinde başarılı ise tatilde denk gelen “mucitler atölyesi” tarzında fen bilimleri etkinliklerine dâhil edilebilir, okulda aldıkları derslerin güncel yaşamdaki yerini görebilir…

Veya tatile gidilen şehirlerin manevi büyüklerini ziyaret ederken, hem çocuğun din dersine katkı sağlamak hem de ziyaret edilen yerle ilgili duvardaki levhaları okumak ve ardından dua edilip oradan ayrılmak gerçek bir öğrenme anıdır…

İşte bütün bunlar, ebeveynlerin tatil ödevidir.

Ödevini yapan ebeveynlerin çocukları bir sonraki yıl güçlü bir halde eğitime başlayacak, ödevini ihmal eden ebeveynlerin çocukları ise dalgalı bir denizde anne-baba arasına sıkışmış o çocuk gibi içi bulana bulana ders yapmaya devam edecektir...

Yazarın 10 Haziran 2013 tarihli yazısıdır

“Öğrenci merkezci” üniversiteler için

Üniversitelerde özgürlükler denince, düşündüğünü söyleyebilen öğrenciler, sorgulayıcı akademisyenler, kendisi gibi davranabilmenin keyfini çıkartan bilim insanları akla geliyor hep. Ama nedense “Bu özgürlükler nasıl kazanılır?” diye “reformist” formüller geliştirilmiyor.

Hangi başkan gelirse gelsin Yükseköğretim Kurulu’nun başına, bu ‘pembe panjurlu üniversite hayalimizi’ bir türlü gerçekleştiremiyor…

Ya sistem çok yapış yapış, vıcık vıcık, kim dokunsa elinde kalıyor ya da bilim üretme merkezleri olan üniversiteler sisteminde değişiklik yapmaya kimsenin “iktidarı” yetmiyor…

Ben yine de en iyi ihtimalle diyeyim ki ülkemiz akademisyenleri öylesine akademik çalışmalarla meşguller ki dünyada neler olup bittiğine vakit ayıramıyorlar(!).

Amerika’nın yeniden keşfedilmesine gerek yok. Şöyle bir yukarı, bir de aşağı bakılacak olunursa, bu göz kamaştıran özgürlük okyanusunda bizim de küçük bir gemimiz olabilir…

Örneğin ben, gençliğimin en güzel yıllarını geçirdiğim Hollanda’da kendi öğrencilik günlerimi hatırlıyorum. Rotterdam Üniversitesi’ne kayıt olacağım o ilk günü hiç unutamıyorum…

Üniversite hakkında bilgi edinmek için kapıdan içeri girdiğimde beni güler yüzlü kişiler karşılamıştı (Sonradan öğrendim, beni karşılayanlar öğretim görevlisi hocalarımız imiş)…

Bana “Arzu ederseniz üniversitemizin tanıtımında size eşlik edebiliriz.” diyerek öğrenci olmanın nasıl bir keyif olduğunu daha o dakikadan itibaren hissettirmişlerdi…

O gün, okulun bütün yaşam alanlarını gezdik. Hatta ben bir Türk olduğum için, okulumuzun Türkçe konuşabilen öğrencilerini de bizlerle buluşturmuşlardı. Tam bir özgür ortam içinde bizden önceki öğrenciler, okulun negatif ve pozitif yanlarından bahsettiler…

Hiç unutmuyorum, bir öğrenci arkadaş “Bu üniversiteye gelirseniz, çay ve kahveler çok kalitesiz, haberiniz olsun!” demişti. Ve dediği gibi de çıktı!

Bir başka öğrenci, “Okuldaki bazı öğretmenler yabancı milletten öğrencilerden hoşlanmaz, belki bilmek istersiniz.” uyarısında bulunmuştu.

Bir diğeri ise “Rotterdam Üniversitesi pedagoji sahasında Avrupa’nın en köklü üniversitelerinden biridir. Bazı hocalar sizin dünyanızı değiştirecek, değişime hazır olun.” demişti…

Bütün bu konuşmalar o sırada hazır bulunan öğretim görevlilerinin önünde yapılıyor ve onlar da bu ortamın keyfini çıkarırcasına kahvelerini yudumlayarak konuşmaları dinliyorlardı…

Dinliyorlardı, çünkü üniversiteler gençlere arzu ettikleri kaliteli bir ortam sunabilmek için ciddi bir yarış hâlindeydi.

E şimdi diyeceğiz ki “Ülkemizde de üniversiteler kaliteli olabilmek için birbiri ile yarışıyor…”

Hah, işte tam da işin fay hattı burası…

Nasıl yani?

Şöyle ki: Eğer ben Hollanda’da bir üniversiteyi beğenir ve kayıt yaptırırsam, o zaman, o üniversite benim adıma devletten on binlerce avro para alma hakkı kazanıyor…

Hollanda’da bir üniversitenin devletten ne kadar ödenek alacağı, o üniversitenin öğrenciler tarafından ne kadar tercih edildiği ile bağlantılıdır…

Bir başka deyişle devlet üniversitesi-özel üniversite diye bir bütçelendirme ayrımı yok… Öğrenci kimi tercih ederse, bütçe o üniversiteye aktarılıyor…

Şimdi dönüp ülkemiz üniversitelerine bakıyorum. Falanca üniversite “devlet üniversitesi” olduğu için bir kamyon para hoop o üniversite kapısına yıkılıyor… Ne öğrenci memnuniyetine ne akademik başarıya bakılmadan o üniversiteye “devlet üniversitesi” ünvanı taşıdığı için kaynak aktarılıyor…

O zaman da yönetim, tabii olarak bazen öğrencilerin saçını beğenmiyor bazen de kıyafetini… Azıcık itiraz edilecek olsa, “Beğenmiyorsan kaydını sildirebilirsin” diye öğrenciler kapı dışarı edilebiliyor…

“Öğrenci merkezli” bir üniversite yapılanması sağlanmadıkça, üniversitelerde özgürlükler yüce bir değer olamaz… Yükseköğretim bütçeleri, her yıl kayıtsız şartsız devlet üniversitelerine aktarılmak yerine, devlet üniversitesi-vakıf üniversitesi ayrımı yapılmadan, serbest pazar ekonomisi ile öğrenciler hangi üniversiteyi tercih ediyor ise o üniversiteye kendisini tercih eden öğrenci adedince aktarılmalıdır…

İşte o zaman üniversiteler, “öğrenci merkezci” düşünceyi kendilerinde bir yetenek hâline getireceklerdir.
 

Baba yoksunluğunun acısı kız çocuklarda daha derin oluyor

Gençlerle yaptığımız görüşmelerde dramatik bir gerçekle hep yüzleşiyoruz. Şimdilerde liselere kadar yayılmış olan “sevgili edinme” davranışının ardında maalesef “ebeveyn ihmallerini” görüyoruz.

Özellikle babaları tarafından ihmal edilen kız çocukları, içlerinde eksikliğini hissettikleri ve çoğu defa “anlam veremedikleri boşluğu” erkek arkadaşı edinerek gidermeye çalışıyor.

17 yaşındaki bir genç kız, okuldaki problemleri için yardım talebinde bulundu. Annesinin ifadesiyle çocuğun notlarının neredeyse tamamı zayıf. Okulla, eğitimle hiç ilgisi kalmamış. Hırçınlık ve huzursuzluk had safhada.

Önce anne ile görüştüm. Çaresizliği her halinden okunan kadın, kısık bir sesle “Ne yapalım beceremedik hocam.” diye başladı konuşmaya ve gözyaşını usulca sildi: “Biz okusun, hayırlı evlat olsun diye dua etmiştik. Nasıl bir çocuk oldu, ben de bilemedim. Geçen yıl daha iyiydi, bu yıl hepten koptu bizden. Elinde bir telefon, sabahtan akşama kadar onunla uğraşıyor, bir kez kafasını kaldırıp yüzümüze bakmaz oldu.”

Sordum: “Ne yapıyor ki telefonla?”

“Bilemiyorum ki. Sorduğumda ya ‘Arkadaşlarımla mesajlaşmak da mı yasak ya!’ diye tepki gösteriyor ya da oflar puflarla odasına çekiliyor. Sözüm geçmeyince ne yapayım ben de şaşırdım.”

- “Babasını da mı dinlemez?”

- “Babasından korkar korkmasına ama o da ayrı problem!”

- “Nedir, sorun babası ile?”

- “İlgisiz işte… Eve sanki yatmaya gelir. Oturup çocuklarla oyun oynadığını görmedim. Ben ‘Azıcık şu kızla ilgilen’ dediğimde, ‘O benimle ilgilensin’ der. Ben çocuklarla ilgili bir problem söylesem, ya ilgilenmez ya da çok üstüne gitsem hemen köpürür, kızar, bağırır, çağırır. Problem çözmeyi bağırmak çağırmak zannediyor.  Zaten doğru düzgün sohbetlerimiz hiç olmaz evde. Günlük konuşmalar işte. Derin bir muhabbet yok. Ben de artık umudu kestim, bir şey söylemiyorum.”

Yokluğun verdiği acıyı anlatıyordu bu kadıncağız.

Anneden sonra babayı davet ettim odaya. “Nedir sorun?” diye sordum.

- “Hocam sorun morun yok. Bizim hanım böyle işte. Güya ben geç geliyormuşum, çocuklarla ilgilenmiyormuşum, kendi başına çocuklara yetemiyormuş. Benim annem 5 tane çocuğu tek başına yetiştirdi. Şimdiki kadınlar bir tane çocuk yetiştirmekten acizler.”

- “Babanız yok muydu? Neden anneniz ‘tek başına’ 5 tane çocuk yetiştirdi?”

- “Vardı da yoktu işte babam. Kendi halinde bir adamdı. Ama annem babamın yokluğunu hiç aratmadı. Koca evi çekip çeviriyordu. Annem çok otoriter bir kadındı. Babam ilgisizdi ama bir ‘kızılcık sopası’ vardı, bir hata yaptığımızda etlerimiz kabarana kadar döverdi de yine de sesimizi çıkartmazdık. Şimdiki çocuklara bir laf bile söylenmiyor.”

- “Kardeşleriniz nerede, onlarla görüşüyor musunuz?”

- “Vefasız çıktı onlar hocam sormayın. Erkek kardeşlerimden biri boşandı, gitti, kendinden 5 yaş büyük 3 çocuklu bir kadınla evlendi. Çocukları perişan. Benim küçüğüm var erkek. O da ne evlendi ne de iş güç sahibi. Kız kardeşim var ama hayırsız, ne arar ne sorar. Onun da kendine göre problemleri var tabii. İşte biz de böyle uğraşıp duruyoruz.”

Şaşmaz bir gerçek sanki. Aile içinde ilgisizlik başka bir şey, babanın ilgisizliği daha başka bir şey. Baba sanki bir tespihin ipi gibi taneleri bir arada tutuyor. Babanın yokluğu çocukları sağa sola savuruyor maalesef.

Kızı davet ettim sonra. Bir baba yoksunluğunun kız çocukta bıraktığı izleri kalbimin gözyaşları ile dinledim. Ailede göremediği sevgiyi, dışarıda erkek arkadaşlarından bulmak için çaba sarf eden, bulduğunu zannettiği sevgilerin hep zararına uğrayan, sonra yeni bir arayış ve sığınılacak bir liman ihtiyacı hisseden bir kız. Sonra yeni bir hayal kırıklığı ve yeni bir arayış… Sonunda ‘Ben bunları yapacak biri olamam’ diyerek kendiyle çelişip bunalmalar, hırçınlıklar, kendinden nefret etmeler… Ve sonunda ailesinden habersiz intihar girişimi.

Çıkışta babaya ayaküstü “Kızınızla ilgilenin, onunla gezin, sohbet edin.” dedim. “Bana değil hocam, annesine söyleyin. Ben kızımla hep ilgilendim, ilgilenirim de merak etmeyin.” dedi…

Ama ben merak ederim… Zira çocukla ilgilenmenin ne demek olduğunu kendi çocukluk döneminde doyasıya yaşamamış bir kişinin çocuğuyla ilgilendiğini zannetmesi çoğu defa bir yanılgıdan ibarettir… Ta ki çocuklarıyla ilgilenen bir başka aile görüp de kendisine çekidüzen verinceye kadar...

Yazarın 27 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Çocuklarınızın fanatik olmaması için

Taraftar babaların genellikle “fanatik” çocukları oluyor… Ve eğer çocuğunuz fanatikse bir gün acıyı göze almalısınız…

Zira günümüzdeki hâli ile futbol maalesef bir “şiddet” barınağıdır…

Stadyumda bağıran çağıran, gol yediğinde gömleğini yırtan, oturakları koparıp hakeme fırlatan veya sokakta hiç tanımadığı karşı takımın taraftarlarının yolunu kesip elindeki bıçağı onların üzerine sallayan kişinin tek derdi “futbol” değildir…

Böylesi kişiler, daha çocukluk yıllarından itibaren yaşadıkları aşağılanmaları, uğratıldıkları zararları, kalplerindeki nefretlerini “fanatizm” ile dışa vurmaktadırlar…

“Sınırsızlığı” ve kural tanımazlığın hazzını “futbol” bahanesi ile doyasıya yaşama eğilimindedirler…

Mesela, “antisosyal kişilik bozukluğu” olan bir kişinin maç izlemek üzere bir stadyuma girmesi demek, maç sırasında bütün anormal dürtülerin tetikleneceği demektir… Ve tetiklenen anormal duygular, biraz sonra hiç günahı olmayan birinin zarara uğrama riski demektir…

Ya da “sınırda kişilik bozukluğu” olan birinin “amigoların” coşturmasıyla, kalabalıklar içinde kendini “daha güçlü hissetmesi” ile maç sonrasında ne yapacağını bilemezsiniz… Bu yoğun dürtüselliğin uyandırdığı anormal hisler onun belindeki silahı çekip bakanlara ateş etmesine mi yol açar, yoldan geçen birilerine birdenbire anlamsızca saldırmasına mı sebep olur kestiremezsiniz…

Şiddet toplumlarında futbol, “kişilik bozukluğu taşıyanların” içlerindeki “sapkınlıkların” dışa vurulduğu bir alana çok çabuk dönüşüyor… Çocukların terbiye adına “dövülebildiği”, okullarda eğitim adına “aşağılanabildiği” ortamlarda yetişenler, yetişkinlik yıllarında “futbol fanatikliğine” daha yatkın oluyorlar…

Bütün bunlar yetmezmiş gibi, medyanın da “fanatik taraftar” vurgusu kişilik bozukluğu riski taşıyanların davranışlarını daha yıkıcı hâle sokabiliyor… Taraftarlık bir “bağımlılık” ilişkisine dönüşüyor. Gençler “anne sevgisini”, “baba yoksunluğunu” kendi tuttuğu futbol takımına bağlanarak gidermeye çalışabiliyor…

İşte bu yüzden ebeveynler, yaşama dair rehberlik ettikleri kendi çocuklarını yanıltmamalı, onlara zarara düşürücü bağımlılıklar kazandırmamalıdır… Çocuğun bir takım tutması, o takıma “ölesiye” bağlı olması, o takım ile kendi kişiliğini özdeşleştirmesi, belki bir baba için “sanki” keyif verici durum olsa da duyarlıca bir çocuk terbiyesi yöntemi değildir…

Eğer maksat spor ise günümüz çocuklarının en çok ihtiyacı olan spor dallarından biri “okçuluk”tur… Zira okçulukta “öfke” ve “nefret” değil, “sükûnet” ve “sakinlik” vardır… Gözlemlerimiz o ki futbol fanatizmi içine düşmüş çocuklar okullarda oldukça yoğun bir şekilde “dikkat dağınıklığı” yaşarken, “dingin” bir spor olan okçuluk eğitimi alan çocukların “konsantrasyon” güçlerinin üstün olduğunu görüyoruz… Okçuluk yapan bir sporcu müsabaka sonrasında sağa sola saldırmak yerine, kendisi ile birlikte bu sporu yapanlarla tokalaşmayı, tebrikleşmeyi tercih ediyor…

Ya da biniciliğe yönlendirilmeli çocuklar. Bir canlı ile yapılan yegâne spor dalı binicilik… Pedagojik açıdan bakılırsa, at ile duygusal bir iletişim kurma çabasına giren çocuğun duygu dünyasının nasıl da açıldığını ve nasıl da “güven” duygusu içerisine girdiğini görüyoruz… İçe kapanık ve güvensiz çocukların “at terapisi” ile kendilerini nasıl da toparladıklarına şahit oluyoruz…

Veya yüzme… Ruhun bütün hâllerini fizik ve su yardımı ile uyaran, kişinin insan olma fonksiyonlarını canlı tutan bir spor dalı yüzme… Hırs ve nefreti, kin ve şiddeti suyun içinde eriten mucizevî spor dalına yönlendirilmeli çocuklar…

Futbol, çocuğun kendinin de içinde olduğu bir spor etkinliği ise üzerinde ancak konuşulabilir. Koşması, topa vurması, yere düşmesi ile çocuk bir spor yapmanın kazanımlarını elde edebilir… Yoksa çocuğu bizzat kendisinin yapmadığı bir spor dalında zarar verici insanlarla aynı ortamda buluşturmak doğru bir ebeveyn tutumu olmasa gerek...

Yazarın 20 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Çağın hastalığı: Narsisizm

Kişilik bozuklukları içinde en sinsi olanı ‘narsist kişilik bozukluğu’dur.

Zira kişi, narsist olduğunu bilmez. O kendini beğenerek değil, insanları yetersiz bularak kendini yüceltir.

Nedir narsist kişilik bozukluğu? Kişinin kendini ‘bir şey’ zannetmesi hâlidir. Kendini beğenme, başkalarını yetersiz bulma hastalığına yakalanmasıdır.

Araştırmalara göre, toplumların yüzde 1’inin narsist kişilik bozukluğu taşıdığını biliyoruz.

Yüzde 1 az gelmesin sakın, zira böylesi kişiler duyarsızlıklarından elde ettikleri güç ile toplumda kolay yer edinir. Etraflarında zayıf kişilere tesir eder ve onları istediği gibi kullanırlar ve genelde başarılıdırlar. Ancak bu, başkalarını ezmek ve duyarsızca yaşamaktan kaynaklandığı için, gerçek bir başarı değildir.

Gerçek başarı, kişinin, başkalarını ezerek değil, işbirliği ile elde ettiği başarıdır.

Bu sebeple daha okul öncesi dönemden itibaren çocukta ‘bireysellik’ değil, ‘kolektif’ hayat becerisi yetenek hâline getirilmelidir. Çocuğa yalnız kendi değil, arkadaşı başarılı olduğunda onun adına da mutlu olmayı ve onu tebrik etmeyi  bilecek şekilde telkinler verilmelidir.

Ebeveynler tek başına başarabilen çocukları ile gurur duysa da, böylesi bir ruh edinen çocuk bir süre sonra anne babasını bile beğenmez. Zira narsist kişide ‘acıma’, ‘sadakat’ yoktur, ‘vefalı’ değildirler, kimseye ‘bağlanamaz’, ‘âşık’ olamaz. Zira o kendisine âşıktır.

Narsist kişiler kırılgandır, eleştirilmeye tahammülü yoktur, kendisini eleştirene öfke duyar.

Kişi nasıl oluyor da böyle oluyor, insan böylesi bir ruha nasıl dönüşüyor? Araştırmalar gösteriyor ki, bu hastalığın temeli çocukluk yıllarında atılıyor, fakat yetişkinlik döneminde tetikleyici faktörler oluştukça bu hâl ortaya çıkıyor.

1- Çocukluk yıllarında, annesi ile ‘bağlanmasında’ problem yaşamış çocukların yetişkinlikte narsist kişilik bozukluğuna daha ‘yatkın’ olduğu biliniyor. Reddedici, otoriter ve baskıcı annelerin çocukları önce içlerindeki anne yoksunluğunu ‘bastırmayı’, kendi iç dünyalarına ‘derinleşmemeyi’, fazla ‘duygusal olmamayı’, kimseye ‘bağlanmamayı’, ‘güvenmemeyi’ öğreniyorlar. Annesine güvenle bağlanamayan kişi, hayata güvenle bakamıyor.

2- Çocukluk yıllarında ‘aşağılanmış’ kişiler narsisizme yatkın oluyor. Kişi aşağılandıkça kendini güçlendirmeyi, kendini güçlendirdikçe başkalarını hissetmemeyi, onları ezmeyi bir tarz hâline getiriyor. Ebeveynler çocuklarını şu ya da bu sebeple aşağılarken aslında duyarsızlaştırdıklarını görmelidir. Duyarsızlık ruhsal ölümdür. En basitinden söylenecek olursa, kardeşi ile kıyaslanan çocuk, aşağılanan çocuktur. Ödevini yapmadığı için sınıfta alay konusu edilen çocuk adım adım duyarsızlaşan bir çocuktur.

3- Yine çocukluk yıllarında, ebeveynleri tarafından devamlı ‘övülmüş’ çocuklar da potansiyel bir narsisttir. Örneğin bir ebeveyn ‘Benim kara gözlü kızım, senin eşin benzerin yok’  diyerek kızını sevmişse veya ‘Benim oğlum gibisi yok bu dünyada’ denilerek çocuğa bu övüngen ruh edindirilmişse, böylesi çocuklar potansiyel narsisttir.

Narsist bir kişiye anne babalık yapmak kadar zor ebeveynlik yoktur. Zira narsist kişinin duygularına erişmek, ona hitap edebilmek zordur. Böylesi bir kişi hem çevresine hem de içinde bulunduğu topluma zarar vericidir.

Nedir tedavisi bu durumun peki?

Belki her kişilik bozukluğunun tedavisi kolaydır, ama narsist kişilik bozukluğu, tedavisi en zor olanlarından  biridir.

Zira narsist kişi, kendisinde bir rahatsızlık olduğunu düşünmez. O kendisinin anlaşılmadığını zanneder. Bundan dolayı psikolojik tedavi sürecine dâhil olması zordur. Böylesi bir sürece girse bile kendisini yeniden yapılandıracak olan psikologdan kendini üstün görür. Ona güvenemez, kendini tedaviye teslim edemez.

Ama her ne kadar zor da olsa yine bir psikolojik tedavi süreci vardır narsist kişilik bozukluğunun.

Ebeveynler böyle bir çocuk sahibi olmak istemiyorsa, onlara ‘övüngen’ değil, ‘mütevazı’ bir ruh edindirmelidir. Övgü ile ayaklarını yerden kesmek yerine onlara ayakları yere basan sevgiler sunmalıdır. Kendini bir şey sanmak yerine, insanlarla uyum içinde olmayı üstün meziyet olarak tanıtmalıdır.

Yoksa evde bir narsist yetişirse, o sadece o aileyi değil, içinde bulunduğu toplumu da yok eder ve kimsecikler farkına bile varamaz.

Yazarın 13 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Ebeveynleri tedirgin eden reklama RTÜK yetersiz kalıyor

Bir okuyucumdan gelen mektubu paylaşmak istiyorum,

“O gün hava güzel olduğu için küçük kızım ile parkta oynamaya çıktık. Onu salıncağa bindirip salladığım sırada, tam karşımda çardak altına oturmuş 3 erkek 3 kız çocuğu gördüm. Sanırım okuldan kaçmışlardı. Kızlar eteklerini dizlerine kadar çekmiş, oğlanlar kravatlarını gevşetip aşağı sarkıtmış. Tavır ve davranışlarıyla etrafı rahatsız ediyorlardı. Kahkaha sesleri beni de rahatsız ettiği için salıncaktaki kızımı alıp yola koyuldum. Parktan ayrılmak üzereydim ki, çocuklardan birini arkadaşlarına sırtını dönük halde elinde kola şişesi ile fark ettim. Şişenin içine bir şeyler damlatıyordu. Diğer gençler ise habersiz gülüşüyorlardı. Neden sonra bu genç içine bir şeyler damlattığı kolayı gülüşen kızlardan birine uzattı. Kız, kolayı tereddüt etmeden aldı. Ben şüphelendim, kızın yanına yaklaştım, ‘İçme o kolayı’ dedim. Kız yüzüme baktı, öylece kalakaldı. Kızın elindeki kolayı aldım ve yere attım. Kolaya bir şeyler damlatan çocuk ayağa kalktı ‘N’oluyor ya!’ dedi. Ben kızgın bir şekilde, ‘Nedir o cebindeki çıkar’ dedim. Gençler ilk şoku atlattıktan sonra, biri benimle dalga geçercesine, ‘Gergedan abla o, gergedan’ dedi ve hepsi gülmeye başladı. Kendimi o an hiç iyi hissetmedim. Kızımı kucakladım ve eve gittim. O çocuk kolaya ne damlatıyordu, niyeti neydi bilemedim. Sonradan ‘Acaba ben mi kötü düşündüm?’ diye o günkü davranışımdan rahatsız oldum. Birkaç hafta sonra İstanbul’dan Ankara’ya gidiyorduk. Araçta radyo açıktı. Radyoda bir pazarlamacı, laubali üslupla utanç verici bir ürünün reklamına başladı. Reklamda, kızların kolasına, limonatasına damlatılacak bir ilaçtan bahsediliyordu. Parktaki çocuğun kolaya damlattığı şey geldi aklıma… Radyodaki reklamı dinlerken arkadaki oğlumun da varlığı ile yüzüm kızardı. Tanıtıcı reklam erkek ve kadınlar için hazırladıkları özel kapsüllerden bahsediyor, nasıl da işe yarayacağını ballandıra ballandıra anlatıyordu. Dayanamadım ve kanalı değiştirdim. Ancak başka radyo kanalında yine aynı reklamla karşılaştım. Radyoyu tamamen kapattık. Açık açık, kız çocuklarının içeceklerine damlatılan bir etken maddeden bahsediliyor olmasından dolayı ülkemizdeki anne babalar adına çok tedirgin oldum. Radyoları denetleyen kurumun bu tür yayınlar yapılmasına izin verilmesine bir anne olarak öfke duydum.”

Bu mesajı aldığımda önce inanamadım.

Kadına yönelik ‘şiddete’ ve çocuğa yönelik istismara büyük tepki veren medyanın, radyo vasıtası ile içeceklere ilaç damlatarak istismarlara kapı aralıyor olmasını yakıştıramadım. Reklamdan üç beş kuruş kazanılıyor olsa bile, böylesi bir ürünün gündüz vakti cümle âleme duyurulması o radyo çalışanlarını da rahatsız etmesi gerekirdi.

Acaba konu hakkında RTÜK’e şikâyetlerde bulunulmuş mu ve Sağlık Bakanlığı bu konuda bir bilgilendirme yapmış mı diye kısa bir araştırma yaptım. Ancak orada karşılaştığım manzara insanın içini daha da acıtacak cinstendi.

Zira bakanlık, bu ürünün insan sağlığına zarar verdiğini ve ölümlere sebep olabileceği ikazını kamuoyuna duyurmuş. Fakat ürünün hâlâ gümbür gümbür tanıtımı yapılıyor.

RTÜK’e yüzlerce şikâyet ulaşmış, bu şikâyetlerden 7’si sonuçlandırılmış.

RTÜK’ün verdiği karar şu şekilde: “6112 Sayılı Kanunun 9’uncu maddesinin altıncı fıkrasının (c) bendindeki, ‘Yanıltıcı olmamak ve tüketicinin çıkarlarına zarar vermemek’ hükmünü ihlal ettiği gerekçesiyle yayıncı kuruluşa 1.187 TL para cezası verilmiştir.” Evet, yüzbinlerce aileyi tedirgin eden, çocukların kolasına, limonatasına damlatarak onların istismar edilebilmesine zemin hazırlayan, yüzbinlerce lira kazanç sağlayan böylesi bir ürünü tanıtan kanala sadece 1.187 lira para cezası verilmiş.

Bu ceza caydırıcı olmuş mu? Aksine, bu kadar az ceza almaktan kaynaklanan cesaretle olsa gerek ki, şu an onlarca radyoda, yüzlerce internet sitesinde reklamlar devam ediyor.

Böylesi bir durumda madem RTÜK yetersiz kalıyor, o halde anne babalar bu radyolar ile kendileri bizzat görüşerek şikâyetlerini iletmeli. Eğer, şu an on binlerce kapsülün satıldığı iddiası doğru ise, bir süre sonra birilerinin çocuklarının başı fena halde derde girecek gibi duruyor...

Yazarın 06 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Tuhafıma gidiyor

19 yaşında bir genç kız vardı karşımda. Başından geçen bir olayı ağlayarak anlatıyordu: “Hocam, ölmek istiyorum! Yaşamaktan bıktım artık!”

-Ne oldu? Nedir problem?

Genç kız gözyaşlarını silerek anlatmaya başladı: “Dün, sınıfın içinde bir arkadaş parasını kaybetti. Arkadaş bütün sınıfa hitaben ‘Param masanın üzerinde, cüzdanın içinde duruyordu. Kim çaldı ise hakkımı helal etmiyorum.’ diyerek gözlerimin içine baktı. Kalbim duracak gibi atmaya başladı… O sırada yer yarılsa da yerin dibine girseydim daha iyiydi. Ağzım kurudu. Ellerim ter içinde kaldı birden.”

-Kalbin neden duracak gibi oldu ki? Sen mi çaldın parayı?

-Hayır hocam, Allah korusun o nasıl söz öyle!

-E, sana ne oluyor ki çalmadığın paranın suçlusu gibi davranıyorsun?

Genç kız biraz durdu. Sakinleşmek için bir nefes aldı. Anlaşılan anlatacak çok şeyi vardı: “Ben, çocukluğumdan beri kimin neyi kaybolsa, hemen içim daralır, yüzüm kızarır. Ellerim terler. Sanki beni suçlu bulacaklar diye korkarım. Bir keresinde misafirliğine gittiğimiz ev sahibi taşlı yüzüğünü kaybetti. Kendimi öyle kötü hissettim ki stresten ağladım orada.”

-Peki, küçükken hatırladığın benzer bir olay var mı?

Elini yüzüne kapattı ve ağlamaya başladı. Bekledi… Sonra anlatmaya başladı: “Küçüktüm. Okula henüz başlamamıştım bile. Karşı komşumuzun kızının bir bebeği vardı, çok güzeldi. Bazen onlara gidiyordum oyun için ama o bebekle oynamama hiç izin vermiyordu. Bir gün onların evinde oyun oynadık, tam eve gelirken bebeği koltuğun üzerinde gördüm, kimse yoktu yanımda, gizlice yanıma aldım. Kapıyı çaldım, annem açtı. Odama geçtim, bebekle gizli gizli oynamaya başladım. Biraz sonra komşu kadın kapıyı çaldı, annem açtı. Kapı ağzında anneme ‘Yanlış anlama ama bizim kızın bebeğini evde bulamıyoruz, sizin kız yanlışlıkla almış olmasın?’ dediğini duydum. Birden içime bir korku düştü. Çocuk aklımla hemen bebeği dolabın içine sakladım. Komşu kadın gitti, annem yanıma geldi, sert bir sesle ‘Buraya gel!’ dedi. Korkarak yanına gittim. Elinde demir bir sopa vardı. Önce ‘Sen mi aldın?’ dedi. Benim ağzım kurumuştu, konuşamadım. Ben almadım demek için başımı sağa sola çevirdim. Annem ‘Ben yalan söyleyenin gözlerinden anlarım, gözlerime bak!’ dedi. Gözlerimi açarak annemin gözlerine baktım. Bir ara annemi sanki bir ‘canavar’ gibi hissettim. Annem gözlerimden yalan söylediğimi anlayacak diye korktum. ‘Anne ben aldım. Anne ben aldım. N’olur dövme!’ diye ağlamaya başladım. Annem saçımdan tuttu, yukarı kaldırdı. ‘Nerede oyuncak, çabuk çıkar!’ dedi. Dolabın içindeki bebeği çıkardım. Annem bebeği görünce yüzüme hızlı hızlı vurmaya başladı. Hırsını alamadı, kulağımı, burnumu, ağızımı yolmaya çalışıyordu. Deli gibi olmuştu sinirden. Sonra nefes nefese durdu, ‘Bu bebeği alacaksın, komşuya götüreceksin. Onlardan özür dileyeceksin!’ dedi ve beni karşı komşuya göndermek için kapının yanına getirdi. Ben utanarak gittim, kapıyı çaldım. Komşu kadın açtı, arkadaşım da oradaydı. Ben hiçbir şey söylemeden bebeği uzattım. Annem ‘Bizimki almış, kusura bakmayın.’ dedi.”

Genç kız çocukluğunun bu hikâyesini anlatırken, karşımdaki koltukta ezilmiş kalmıştı. Anlatacakları bitmemiş olacak ki devam etti: “Şimdi o kızla aynı üniversitedeyiz. Haftanın her günü karşılaşıyoruz. O bana çok iyi davransa da ben onun yanında kendimi hep ‘aşağılık’ görüyorum.”

Yetişkinlik yıllarındaki iç ‘kene’ duygudan biridir ‘suçluluk’ duygusu, çocukluk yıllarında insana yapıştı mı söküp atmak neredeyse imkânsızdır…

Ülkemizdeki çocukların ‘terbiye’ adına kendi anne babası tarafından böylesi zarara uğratıldığının şahidi oldukça tuhafıma gidiyor. Ayıpların örtülmesi tavsiye edilen bir kültürel bilgiye sahip olan anne babalar nasıl oluyor da çocuklarının ayıplarını yüzlerine vuruyor, onları konu komşu önünde teşhir ediyor gerçekten garibime gidiyor.

Önceki gün ilkokul birinci sınıfta kızı olan bir anne aradı. Kızının okula gitmek istemediğini söyledi, yardım istedi.

-Neden gitmek istemiyor ki kızınız okula?

-Öğretmen, kızım ödevini yapmadığı için tahtaya çıkarmış, tek ayak üstünde ders sonuna kadar bekletmiş.

Çok üzüldüm... “Gidin öğretmenle konuşun, çocuğunuzu böyle suçlu ilan eder gibi tahtaya çıkarıp küçük düşürmesin.” dedim.  “Gittik, konuştuk.” dedi.

-Ne dedi?”

-Bunu kızımın iyiliği için yapıyormuş, öyle söyledi.

Ne denir bilemiyorum ki. Öğretmenlik zarar vericilik, aşağılayıcılık, küçük düşürücülük değil ki. Eğitim için, terbiye için çocuklar yok ediliyor. Tuhafıma gidiyor...

 

Öğrenmenin üç sihirli anahtarı

İnsanın yaşayabilmesi, öğrenmesine bağlıdır.

Bireyin öğrenmesinin önüne geçer, bilgi akışını durdurursanız, o kişi önce çıldırır, sonra ölür.

Bilgiye bu kadar zorunlu yaratılmış insan için her yeni duyumsadığı bilgi keyif vericidir. Buna “öğrenmekten kaynaklanan haz” diyebiliriz.

Çocuklar da öğrenmekten haz alırlar. Ancak çocuğun bir bilgiyi edinmesinde 3 temel şart vardır. Bu şartlar yerine gelmediği takdirde öğrenmeler geçici olur ve bir süre sonra unutulur. Bu şartlar, “güven, hoşgörü, tevazu”dur.

Çocuk ile yetişkin arasında güven bağı oluşmamış ise orada eğitimden söz etmek mümkün değildir. Zira “güven” yoksa “kaygı” vardır. Kaygı varsa eğitim yoktur. Çocuğu kaygı altında tutarak, inciterek, kızarak, cezalandırarak, belki bazı bilgiler zorla “ezber” ettirilse de böylesi bir eğitim ortamında bilginin içselleşmiş hali olan “edinme” oluşamaz. Çocuk bugün öğrendiğini yarın, ilkokulda öğrendiğini ortaokulda unutur.

Bu açıdan bakıldığında bir eğiticinin en önemli yeteneği, iyi ders anlatıyor olması değil, öğrencisi ile “güven” bağını kurabiliyor olmasıdır. Güven bağının kurulabilmesinin temel şartı ise “hoşgörü” dür.

Çocuk, yanlış, hatalı ve eksik yaptığında öğretmeninin “Olsun, ben de yanlış yapıyordum önceden” diyen sesini işitiyorsa, duyduğu bu “hoş gören” sesin çocukta oluşturduğu duygunun adı güven duygusudur.

Çocuklar yetişkinler kadar yetenekli değildir. Onlar kadar kasları gelişmiş de değildir. Bu yüzden yetişkinlerden daha çok hata içindedirler.

Amerikalı mucit Profesör Henri Jinott, kendisini diğer insanlardan farklı kılan şeyi soranlara şu hatırasını anlatıyor: “Başarımın sırrı annemin 6 yaşımdayken bana takındığı bir tavırdır. 6 yaşımdayken buzdolabından süt alırken, süt şişesini düşürüp kırdım. Annem olayı görünce bana kızmadı. ‘Aaaa Henri, sütten ne güzel bir göl oluşturmuşsun. Bu gölde benimle biraz oynamak ister misin?’ dedi. Bir süre oynadıktan sonra annem ‘Biliyor musun Henri, herkes kendi yaptığı şeyleri kendisi toplamalıdır. Şimdi bu süt gölünü temizlemek için benden sünger mi istersin, havlu mu?’ diye sorduğunda kendimi çok değerli hissetmiştim. Elimden geldiğince dökülen sütü temizledikten sonra annemle dışarı çıktık. Annem bana bahçede, süt şişesinin düşürmeden nasıl taşınacağını gösterdi. Bu olay benim diğer insanlardan farklı olmamı sağlayan en önemli olaydır.”

Bazı yetişkinler, çocuğun hatasını bulup yüzüne vurmayı bir marifet zanneder. Böylece çocuğun daha az hata yapacağına inanırlar. Hâlbuki çocuklar hatalarını ortaya çıkartan yetişkinlerle değil, hoşgörü sahibi yetişkinlerle olmaktan mutludurlar.

Bir çocukta güven duygusunun oluşumunun ikinci şartı, tevazudur. Tevazu, “bildiğini bildirmemektir”, bildiğini hissettirmemek.

Çocuklar büyüklük tutkunluğu olan yetişkinlerden bilgi edinirken kaygılanırlar, ezilirler. Onlar, ancak alçak gönüllü ve kendisini “bilgisi ile ezmeyen” yetişkinlerle olmayı tercihe ederler.

6 yaşında bir erkek çocuğu ile konuşuyorduk. İlkokul birinci sınıfa gidiyordu. Okulda yazmayı öğrenip öğrenmediğini anlamak için, “Gel istersen ikimiz de ismimizi yazalım” diye önüne bir kâğıt ve bir kalem koydum. Çocuk eline kalemi aldı ama yazmadı. Önce bana baktı. Ben de mahcup olmasın diye onu seyretmeyi bırakıp kendi önümdeki kâğıda yavaş ve özenerek ismimi yazmaya başladım. Yazıp bitirdiğimde çocuk elindeki kalemi bıraktı, “Ben yazmayacağım” diyerek omuzlarını kaldırdı. Şaşırdım, ama neden yazmak istemediğini anlamıştım. Çünkü ben bir yetişkin olarak kalemi çok güzel kullanıyor ve güzel yazıyordum. Çocuk “Bu çok bilmiş!” yetişkinin karşısında kendisini mahcup hissetmemek için yazmaktan vazgeçmişti. Onu utandırdığım için utandım. Az sonra “Biliyor musun ben bu elimle de yazabiliyorum” diyerek durumu düzeltmeye çalıştım. Kalemi sol elime alıp yazmaya başladığımda yazım önceki gibi düzgün olmadı, çizgiler eğri büğrü idi… Çocuk, benim eğri büğrü çizgilerime baktı, önce tebessüm etti, sonra o da kalemi eline alarak yazmaya başladı.

Çocuk eğitimi, yetişkin eğitimi gibi değildir. Onlara, güven, hoşgörü ve tevazu içinde yaklaşmayan yetişkin, eğitici değil, zarar verici olur.

Yetişkin nevrozlarının tamamına yakınında, çocukluk döneminde eğitimde yapılan hataların yer aldığı unutulmamalıdır.

Yazarın 22 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Bir sorun ve iki çözüm önerisi

Bir öğrenci düşünün. 12 yıl boyunca eğitim alıyor ve sonunda ne öğrendiğini ölçmek için sınava tabi tutuluyor. Farklı konulardan 160 soru soruluyor ve öğrenci hiçbirine doğru cevap veremiyor.

İnsan merak eder, “Peki bu çocuk 12 yıl okulda ne yaptı?” diye.

Bu durum sadece bir öğrenciyi ilgilendiriyorsa, “Belki çocuğun zihinsel problemi vardır.” denilebilir veya olmaz ama “Belki 12 yıl boyunca hiç iyi bir öğretmenden ders alamamış olabilir.” de denilebilir.

Ancak bir ülkede 1 değil, 61 bin öğrenci 12 yıl boyunca aldığı eğitime ait 1 tane dahi doğru soru çözemiyorsa, o hâlde “61 bin öğrencide zihinsel engel var” denilecek bir bahaneden bahsedilemez. Ya da 61 bin öğrenciye denk gelen binlerce öğretmen için “Bu işi becerememişler” denilecek bir savunma da geçerli olamaz. Hadi matematik hocalarının hepsi beceremedi bu işi, ya binlerce sosyal bilgiler hocası da mı bir tane soru çözebilecek bir konu öğretmeyi başaramadı?

Son yapılan üniversiteye giriş sınavında 61 bin öğrenci hiçbir soruya doğru cevap verememiş.

Böylesi bir tablo ülkemiz eğitimi açısından utanç verici bir durum.

Millî Eğitim Bakanlığı “Bu neyin nesidir?” diye olayı araştırmaya girişti. Ancak sorun doğru tespit edilemezse, mağdurlar suçlu durumuna düşer. 61 bin öğrenci mağdur durumda şu anda. Onların aileleri de mağdur, onların öğretmenleri de…

Bir anne ile konuştum. Sınavda başarısız olan çocuğunun odasına kapanıp günlerdir dışarı çıkmadığını söyledi: “Hocam, anneyim ben. İçimde bir korku var. Sınavda başarısız olan çocuklardan canına kıyanlar oluyormuş. Oğlum bizimle konuşmayı kesti kaç gündür. Ne yiyor ne de içiyor. Allah için bize bir yol gösterin!” diye ağladı.

“Ben oğlunuzla konuşayım biraz, bekleyin” diyerek delikanlıyla konuşmaya başladım. Çocuk, “Abi şuramda bir ateş var gibi bunalıyorum. İçim daralıyor. Eşyalara vurasım geliyor. Gidip okulu yakasım geliyor. Anlatamam içimdeki boşluğu.” diye ağladı.

Bir öğretmen arkadaşla konuşuyoruz. “Bu ne hâl yahu! Çocuklar ülkemizde ‘eğitim, eğitim’ diye mahvolup gidiyor.” deyince…

“Hocam, Allah aşkına siz söyleyin, 3 ayda ancak anlatılabilecek bir konuyu sizden 3 günde anlatmanız istenirse, öğretmen ne yapsın, çocuk ne yapsın? Öğrencilerimizle sohbet ederek, onlara bir abi şefkati ile rehberlik yaparak ve onları ‘gerçekten eğiterek’ anlayamadıkları konuları tekrar tekar anlatabileceğimiz kadar zamanımız olsa, bu ülkedeki öğretmenler öğrencilerini çoşturur. Ama, baskıcı ve tepeden inme bir müfredat canımıza okuyor.” dedi.

İlkokul ve ortaokulu Türkiye’de tamamlayıp liseyi Kanada’da okuyan bir gençle sohbet ediyoruz. “Türkiye’den iyi ki kurtulmuşum, yurtdışında hem daha az ders çalışıyorum hem de daha iyi öğreniyorum. Tatillerde Türkiye’ye geldiğimde arkadaşlarımın ha bire ders çalıştıklarını görünce onlar için üzülüyorum.” dedi.

Ben bir baba ve bir pedagog olarak okul kitaplarını karıştırıyorum, beşinci sınıf öğrencisine “Metan gazı ile etil alkol arasındaki fark nedir?” diye bir absürt bilgiyi 11 yaşındaki çocuğa öğretmeye kalkacak kadar çocuk dünyasından uzak olan bir bilgi yumağı, tabii ki de çocuğun boğazında takılır kalır, diyorum.

Peki, ne yapılabilir?

1-  “Müfredat merkezli eğitim anlayışı” yerine, “öğrenci merkezli eğitim”e geçilmelidir. Öğrenci merkezli eğitimde öğretmen, “bir öğretici” değil, çocuğun “rehberidir”, yol göstericisidir. Çocuğun içinde bulunduğu yaş ve ilgi alanı ne ise öğretmen çocuğa o konuda öğrenmelerinin yolunu açandır. Eğer müfredatı merkeze alır ve çocuklardaki farklılığı görmezden gelerek “Size illa da bunu öğreteceğim” diye dayatırsanız, ortaya eğitim değil, baskı çıkar. Ve bir yerde baskı varsa, orada eğitim biter. İbn Haldun “Baskı altında çocuğu eğitmek, onun heves ve neşesini yok eder, onu tembelliğe sevk eder.” diyor… Dönün bakın ülkemiz çocuklarına eğitimde ne neşeleri kalmış ne hevesleri…

2-  Çocuklar, yetişkinler gibi öğrenmezler. Yetişkinlerin öğrenmesi bir karmaşadır. Çocuklar sade ve doğal öğrenirler ve öğrendiklerini oyunla pekiştirirler. Çocuk için oyun, yetişkinlerin zannettiği gibi boş bir faaliyet değil, öğrenmelerin pekiştiği yerdir. Günümüz çocukları okul ile ev arasında çocuk olma doğallığını kaybetmiş, sentetik bir yaşam sürerken beyinleri ölüyor. İmam Gazali Hazretleri, “Çocuğa yeterince oyun, eğlence ve dinlenme imkânı sağlanmazsa kalbi ölür ve zekâsı söner.” diyerek maalesef tam da ülkemiz çocuklarını ifade ediyor...

Yazarın 15 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Allah bizi insan ede

İnsana hizmet etmek insanı sevebilmekle başlar.

İnsan sevgisi barındıran kişilerin iki duygu durumu belirgindir: “Mahcubiyet” ve “Tevazu”. Tersinden söyleyecek olursak, insan sevgisi olmayan kişiler alçak gönüllü olmayı ve mahcubiyet hissini bilmezler. Bu hâl “duyarsızlık”tır.

Ve bütün zarara uğratıcılar ‘duyarsız’lardır.

Katiller ‘duyarsız’lardır örneğin. Öldürdüğü kişinin çocuklarına karşı kendini mahcup hissetmezler. Onların acısını duymazlar…

Duyarsızların en çok zarara uğrattıkları kişiler, kadın, çocuk, yaşlı ve engellilerdir. Çünkü bunlar zayıftır, savunmasızdır. Ve duyarsızlar savunmasızlara zarar vermekten haz alırlar.

Duyarsız bir kişi, civciv dolu bir kümese giren kedi gibidir. Sevimli yüzüne aldanmamak gerek, bütün civcivleri telef eder onlar.

Küçükken bir kümesimiz vardı. Pazardan aldığımız civcivleri koymuştuk içine. Bir sabah kalktığımda civcivlerimin korkak ve ince sesleri geldi kulağıma. Hemen bahçeye koştum. Korku içinde sağa sola kaçıştıklarını gördüm. Onların korkusu beni de korkuttu. Neden korkmuşlar da sağa sola kaçışıp köşeye sinmişler ve çaresizce ağlaşıyorlardı? Arkama dönüp baktığımda duvarın üzerine sinmiş, bir çift “duyarsız göz” gördüm. Kedi, korku salan gözlerle civcivlere bakıyor, civcivler o bakıştan ürkerek sağa sola kaçışıyordu. Kedi, benim kendisine baktığımı görünce yüzü yumuşadı, “miyav” diyerek kucağıma çıkmak istedi. Civcivlere gösterdiği yüzünü bana göstermiyordu. Çünkü civcivler zayıftı, bense güçlüydüm.

Anne babası olmayan çocuk korumasız bir civciv gibidir. Onlar şirin görünümlü aç kedilere teslim edilmez. Perişan olurlar.

Bütün bunları neden söylüyorum. Çünkü kırgınım ve üzgünüm.

Geçen hafta gazetelere, anne babası olmadığı için, İskenderun’da bir “sevgi evinde” kalan çocuklara neler yapıldığının haberleri yansıdı.

Çocuklara bir anne şefkatiyle sahip çıkması gereken görevli kadınlar, yaramazlık yapıyor diye onları oklava ile dövmüş, tuvalete kilitlemiş, yağmur altında bekletmiş, 12 yaşındaki bir kız çocuğunu kendi evlerine götürüp temizlik yaptırmış. Haberi okuyunca içim daraldı.

Ülkemizde son dönemde hızla yayılan sevgi evlerinde görev yapan kişilerin mesleki bilgi ve becerisinden önce, “duyarlılığına”, yani insan olma özelliği taşıyıp taşımadığına bakılmazsa, yarın bu türden haberleri çok okuruz diye endişelendim.

Çocukluk çağında telef olma, yetişkinlikte zarara uğramaya da benzemiyor, bir ömür boyu insan ruhunda izi kalıyor.

18 yaşında bir delikanlı gelmişti yanıma.

“Kendimi çok değersiz hissediyorum.” dedi.

“Ailen var, kardeşlerin var…” dedim. “Var ama…” dedi ve sustu. “Olsun” dedim, “Kimsenin sana değer verip vermemesi ile sen değerli veya değersiz olamazsın. Sen insansın. Ve değerlisin. Bu yeter.” dedim. İkna edemedim. “Doğrusunuz, ama…” dedi, sustu.

“Bana çocukluğunu anlatır mısın?” diye sorduğumda, ilk anlattığı şey ilkokul öğretmeni oldu: “Hiç unutamıyorum, birinci sınıftaydım, ders sırasında çok sıkışmıştım. Öğretmenimden lavaboya gidebilmek için izin istedim, ‘otur oturduğun yerde’ deyip izin vermedi. Tutamadım kendimi ve oturduğum yerde altıma kaçırdım.”

Sonra sustu ve ağladı. “Sonra…” dedim. “Öğretmenim altıma kaçırdığımı gördü, sert bir sesle ‘kalk tahtaya’ dedi. Arkadaşlarımın içinde bana ‘Altına yaparak dışarı çıkacağını zannediyorsan yanılıyorsun. Çıkartmayacağım seni dışarı!’ dedi ve ders bitene kadar ıslak pantolonumla beni tahtanın önünde bekletti. Hâlâ insanların karşısında ayakta dururken, sanki altım ıslakmış gibi hissediyorum, insanların karşısında duramıyorum.” dedi.

Bilmem yetkililer bu konuda ne düşünür ama, çocukla baş başa kalınan mesleklerde, mesleki bilgiden önce “insan olma” özelliklerine bakılmazsa, bu kişilerin alçak gönüllü olup olmadıklarına bakılmazsa, bu ülkenin civcivleri telef olur. Sonra telef olanlar telef edici olur.

Erzurumlu Alvarlı Efe Hazretleri ne güzel söylemiş: “Allah bizi insan ede…”

Yazarın 08 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Bu ayıp kimin?

Üniversite yıllarında Kolombiyalı bir arkadaşım vardı. Hollandalı bir ‘koruyucu ailenin’ yanında büyüdüğü için kendisini Hollandalı kabul ediyordu…

Bir defasında “Bu nasıl bir duygu Marivel?” diye sordum. “Berbat!” diye cevap verdi… “Kim olduğunu bilmiyorsun… Anne babanın dilini konuşamıyorsun… Gerçek aileni tanımayı istiyorsun ama onları kendi yaşamına dâhil etmekten korkuyorsun…” diye cevap verdi…

İnsan için oldukça trajik bir durum…

Kolombiyalı Marivel’e haksızlık yapıldığını düşünmüşümdür hep…

Her çocuğun yeri kendi anne babasının yanıdır… Çocuğunu uzaklaştırarak o aileyi terbiye etmeye çalışmak, çocuğu korumak gibi değerlendirilse de, hiçbir aile bir çocuğa kendi ailesi gibi fayda sağlayamaz…

Velev ki bir çocuk o veya bu sebeple ailesinin yanından alınsa bile, o çocuğun bir gün aileye yeniden teslim edileceği gerçeğinden yola çıkılarak, onun kendi ana dilini öğrenmesi, anne babasının kültürel değerlerini tanıması çocuğu aileden ayıran kurumların sorumluluğu olmalıdır…

Ama maalesef, Hollanda’daki koruyucu aile sistemi, bu açıdan çocukların yararına çalışmıyor… Çocuk kendi ailesinden “geçici” olarak alınıyor olmasına rağmen, aileden “kalıcı” olarak uzaklaştığı unsurlara özenli davranılmıyor…

Bu durum çocuk hakları ihlalidir… Ve bunu çocuğu koruma adına yapılması ise ciddi bir ironidir…

Çocuğu korumak, onu sadece şiddetten korumak anlamına gelmemelidir… Çocuğun “benlik bütünlüğünü” koruması, gelecekte “Sen kimsin?” sorusuna cevap verebilmesi, ruh sağlığı açısından oldukça önemlidir…

Hollanda Başbakanı Mark Rutte, koruyucu ailelerin yanına yerleştirilmiş çocuklar için “Tabii ki ebeveynlerin de çıkarı düşünülmeli, fakat bizim için önemli olan çocuğun çıkarlarıdır.” diyor...

Bir çocuğun en önemli çıkarı ebeveyni ile aynı dili konuşabilmesidir... Eğer çocuğun bu en temel hakkını elinden alıyorsa, o çocuğun çıkarlarının düşünüldüğünü iddia etmek doğru olmaz…

Resmî verilere baktığımızda, Hollanda’da her yıl 19 bin çocuğun korunması talebi ile dava açılıyor. Bu çocukların yaklaşık 8 bininin “şartlı” olarak ailenin yanında kalmasına izin veriliyor. Bu şart, çocuğun yaşadığı eve bir gözetmenin/hakemin misafir edilmesidir… Bu hakem, yaklaşık bir ay boyunca aile ile yaşıyor ve ailede gördüğü her şeyi mahkemeye rapor ediyor… Aile çocuğa yeniden en ufak bir şiddet uygularsa çocuk ailenin elinden alınıyor…

Ailesine şartlı iade edilen çocukların haricinde bir de her yıl yaklaşık 3 bin 500 çocuk ailelerinden alınıp koruyucu ailelere teslim ediliyor…

Bir uzman olarak bu durum hiç içime sinmemiştir… Bir çocuğun aileden kopartılıp bir başka aileye verilmesi çok da akıllıca gelmedi hiç… Çocuk belki akrabasına yerleştirilebilir, komşuya yerleştirilebilir… Bir pedagog, psikolog nezaretinde aile terapiye alınabilir… Ama daha 6 aylık çocuğun anneden ayrılması çocuğu korumak değildir…

5 yıl kadar önce idi… Biz de “koruyucu aile” olmak için Hollanda Çocuk Esirgeme Kurumu’na müracaatta bulunmuştuk… Niyetimiz, böylesi çocukların kendi dilini, kültürünü koruyabilmesi için sıcak bir aile ortamı sunmaktı… Hollanda’da bir çocuğa koruyucu aile olabilmek için ciddi birtakım denetim mekanizmalarından geçmeniz gerekiyor… Bütün bunları sorunsuzca geçtik… Daha sonra da koruyucu aileler için kursa katılmak zorunluluğu vardı… O kursa da katıldık…

Katıldığımız kursta içimiz çok yandı. Zira yaklaşık 392 bin Türk’ün yaşadığı bu ülkede, koruyucu aile olmak için kursa katılan sadece 9 Türk vardı…

Son günlerde Hollanda’daki “koruyucu aile” sistemi Türkiye tarafından tartışmaya açıldı… 6 aylıkken anne babasından alınan ve bugün 9 yaşında olan Yunus isimli bir çocuk, eşcinsel iki kişinin koruyuculuğunda yaşıyor…

Üzüntü verici olan, Yunus’un eşcinsel iki kişinin yanında yaşıyor olmasından çok, 392 bin Türk’ün yaşadığı ülkede bu çocuğa “buyur gel” diyecek bir tane Türk ailenin olmaması… Bu sorunun çözümü, öyle ya da böyle, koruyucu aile sayısını artırmakta gizli…

Bunun için Hollanda televizyon ve radyolarında Türk ailelerin “koruyucu aile” olmasını teşvik edici çalışmalar yapılmalı… Zaten Hollanda Başbakanı Rutte, yaptığı açıklamada bu konunun altını ısrarla çiziyor. Rutte’nin “Çocukları aynı kültürel değerlere sahip ailelerin yanına vermeyi biz de istiyoruz, ama yok…” demesi, sanırım Hollanda’nın değil, bizim ayıbımız…

 

Bazı kayıplar, sınav kaybından daha acıdır

Acı ama yazacağım…

Telefonda sesi titrek bir anne “Hocam, çaresizim. Allah rızası için yardım edin.” diye feryat etmişti. “Sorun nedir, ben size nasıl yardımcı olabilirim?” dediğimde, “8. sınıfa giden oğlum garip garip konuşmaya başladı, korkuyoruz.” Dedi. İçim ürperdi. “Buyurun gelin” diyerek görüşmeye davet ettim.

Dünyalar tatlısı bir genç, henüz 13-14 yaşında, ablası ile geldi. Üniversite öğrencisi ablası, “Kardeşime bir şey oldu, korkuyorum” dedi ve ağladı. “Ağlama, ben size yardımcı olmaya çalışacağım.” dedim.

Genç kız odadan çıktı, kardeşi girdi.

Tam karşımdaki sandalyeye oturdu.

İçimde bir garip ürperti hissettim. Bu bakışları tanıyordum. Ama yine de sordum: “Merhaba, benim adım Adem Güneş, tanışabilir miyim seninle?”

Çocuk gözüme anlamsız anlamsız baktı ve “Beni neden suluyorsunuz?” dedi.

İçimde bir şey koptuğunu hissettim. “Nasıl yani?” dedim…

“Benim ziyaretime neden gelmedin sen!” dedi…

Korktum! Hem de çok…

“Adını öğrenebilir miyim canım? Nedir adın?” diye tekrar sordum.

Cevap vermedi.

Çocuğun ablasını çağırdım. “İstersen kardeşini dışarıya alabilirsin. Biraz seninle konuşmak istiyorum.” Dedim.

Çocuk dışarı çıktı.

Genç kıza “Kardeşin ‘Beni neden suluyorsunuz?’ diye sordu. Bu ne demek?” dedim.

Genç kız elini yüzüne kapatarak ağlamaya başladı. “Kardeşim bir haftadır kendinin öldüğünü zannediyor. Mezarda çiçek sanıyor kendisini. Herkese böyle söylüyor.”

Kanım dondu. Çok tatlıydı yüzü. Ne diyeceğimi bilemedim.

“Peki, son zamanlarda neler yaşadı kardeşin?” diye sorduğumda içim cız etti…

“Kardeşim SBS denemelerinde bölge birincisi idi. Gece gündüz sınava hazırlanıyordu. Bir gece yanıma geldi, ‘abla korkuyorum’ dedi. Ben anlam veremedim önce. Sonra gözlerindeki korkuyu gördüm. Anneme haber verdim. Annem ‘Ne oldu oğlum?’ deyince ‘Beni neden suluyorsunuz?’ deyiverdi. Annem, ‘Oğlum ne diyorsun sen, ne sulaması!’ dese de anneme dönük ama boşluğa bakarak ‘Beni neden mezara koydunuz?’ deyince babam da uyandı, evin içinde bir garip korku oluştu. Annem hem ağlıyor hem dua ediyordu. Cin mi çarptı acaba diye düşündü annem önce, sonra korkuları iyice arttı. Babam belki uykusuzluk ve sınav kaygısından dolayı halüsinasyon gördüğünü düşündü, ‘Hadi yatalım, sabah ola hayır ola.’ dedi ama ben yatamadım… Korku ile birkaç kez yanına gittim durdum. Sabaha karşı uyumuşum. Allah’ım bir rüya olsun gördüklerim diye sabahın ilk saatinde uyandırdım kardeşimi. Uyandığında yine o boş gözlerle baktı bana. Anlamsız bir-iki söz söyledi, benim sinirlerim iyice gerildiği için omuzundan tutup salladım, ‘Kendine gel ya, yapma, korkuyorum’ dedim ama sanki uyurgezer gibi idi, hiç etkilenmedi bile. Annemler yanımıza geldiler, annem ağlamaya başladı, babam şaşkındı.”

“Doktora götürdünüz mü?” diye sordum. “Bir haftadır hastanelere gidiyoruz, psikiyatra gittik, ilaç aldık ama hiçbir şey değişmedi.” dedi.

İçim çok yandı. Ne diyeceğimi şaşırdım. “Ben size yardımcı olamam ki…” diyebildim. Genç kız sordu: “Kendiliğinden geçer mi hocam, ne yapalım? Annem diyor, ‘Taşınalım İstanbul’dan. Memleketimize dönelim. Ben oğlumu okutmak falan istemiyorum. Kendim bakar büyütürüm.’ Önümüzdeki hafta da sınavı var, dershaneden öğretmenleri arıyor, onlara da bir şey diyemedik. Ne yapalım? Bize bir akıl verin n’olur!”

Hiç bu kadar çaresiz kalmamıştım. “Kardeşinizin akıl zembereği boşalmış galiba” diyemedim. “Annenizi dinleyin. Alın kardeşinizi gidin buralardan.” diyebildim.

Vedalaştık…

O çıktı, ben kaldım sandalyede tek başıma…

Durdum biraz… Gözlerimi tavana çevirdim… Düşündüm… Sonra kendime hâkim olamadım… Ellerimi yüzüme kapattım ve hıçkırıklarla ağlamaya başladım…

Bu olayın üzerinden 2 yıl geçti. Bu genç delikanlı ne hâlde bilemiyorum. Aile Konya’ya gidecekti, gitti mi onu da bilmiyorum. Ama bildiğim bir şey var: Ülkemizdeki sınavlara yüklenen anlam, çocukların ruh sağlığını bozuyor. Yetkililer ne yapar bilemiyorum, ama sınav tarihi yaklaşırken koca koca çocukların altlarını ıslattıklarına, panik atak olduklarına, geceleri kâbus gördüklerine, kekelemeye başladıklarına şahit oldukça benim de psikolojim bozuluyor.

Bu pazar YGS (Yükseköğretime Geçiş Sınavı) var. Sözüm tesir eder mi size bilemiyorum ama bunaltmayın çocuğunuzu. Bırakın şu son bir hafta dinlensin, kendine gelsin. Sınav her şey demek değil. Zira bazı kayıplar, sınavı kaybetmekten daha acı verir insana...

Yazarın 18 Mart 2013 tarihli yazısıdır

Süt bankası mı, sütannesi mi?

İnternette anne sütü alışverişi yapıldığını biliyor muydunuz? Şöyle bir göz atın isterseniz forumlara… Kimi anneler “Anne sütü arıyorum, yardımcı olacak var mı?” diye ilanlar bırakmış, kimileri ise “Aşağıdaki linki tıkladığınızda ulaşacağınız kişi size anne sütü temin etmekte yardımcı olacaktır.” diyerek yardımcı olmaya çalışmış… Bir başkası ise “Satılık anne sütü” diye ilan vermiş…

Sağlık Bakanlığı’nın “Anne Sütü Bankası” faaliyete geçtiğinde tezgâh altında yapılan bu ticaret daha yasal hâle gelir mi bilemiyorum ama bilinen bir gerçek var ki Türkiye’de bir “süt bankası” kurulması öyle hiç de kolay bir proje değil… İlahiyatçılar, aynı anneden süt içen iki kişinin kardeş olacağını ifade ederek bu uygulamaya ait kaygılarını dile getiriyor… Sağlık Bakanlığı ise bu kaygıların önüne geçmek için “Süt Kardeşliği Nüfus Kütüğü” gibi bir uygulamayı başlatabileceğini ifade ediyor…

Aslında anne sütü bankası uygulaması yeni bir şey değil. Batı’da on yıllardır yaygın bir şekilde işleyen bir sistem bu…

Birçok annenin sütünün bir kavanozda biriktirilip çocuklara ikram edilmesi Batı kültürü açısından gayet normal bir durum. Çünkü orada süt kardeşliği diye bir kavram yok… Bir çocuğun kaç tane annenin sütünü içtiğini takip etmek de çok önemli değil…

Eğer küçük bir hesap yapacak olursak… Batı açısından bakıldığında, süt bankasından beslenen bir çocuk, bir günde 8 öğün süt alıyorsa, bu, 8 ayrı anne demektir… Ve bu çocuk 6 ay süt bankasından süt alacak olursa, 1440 anne ile “sütanne” bağı kurma ihtimalini oluşturmuş demektir.

Bununla birlikte, eğer bu süt bankasından yılda “bin” çocuk süt alıyorsa, bir yılda bir milyon 440 bin çocuk birbiri ile süt kardeşliği kuruyor demektir ki bu oldukça vahim bir durumdur. Belki bugün değil ama gelecekte ülkemizdeki süt bankalarının da bu hâle dönüşme ihtimali oldukça yüksek…

Zira buradan süt isteyen her bir çocuğa “tek bir annenin sütünü” vermeye çalışmak pratik olarak imkânsızdır. Kendi çocuğunu emziren bir annenin bir de aylarca başka bir çocuğun doyabileceği kadar sütü “sağarak” temin etmeye çalışması pratik olarak neredeyse mümkün değildir. İkiz çocuğu olan anneler “doğal emme” yöntemi ile bebeklerini emzirdikleri hâlde bile 2 tam yılı doldurmakta zorluk çekiyorlar…

Önceki hafta Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde öğretim görevlisi bir hekim ve aynı zamanda bir anne ile süt bankası meselesini konuştuk… Doktor hanım, doğal emzirme yönteminin anne çocuk sağlığı açsından önemini vurgulayarak şu anısını anlattı: “Bebeğimin emme döneminde hastanedeki görevime devam ediyordum. Nöbetçi olduğum bir gün hastanede bir bebekle karşılaştım… Çok tatlıydı… Bebeğimden ayrı olmamın da verdiği özlemle bebeği kucağıma alıp göğsüme yaklaştırdım. Bebek süt kokusunu alınca emmek için çaba harcadı. O an onu emzirmeyi çok arzu ettiğim için göğüslerimin sütle dolduğunu hissettim, ama emzirirsem süt kardeşliği bağını takip edemeyeceğim endişesi ile emzirmekten vazgeçtim.”

Sonra devam etti: “Hem hekimlik hem de annelik tecrübeme göre söylüyorum ki bir anne bebeğini göğsüne yaslayıp emzirirken, huzur içinde oluyor ve annenin sütü dolup taşıyor, ancak makine ile sağmaya başladığında süt bir süre sonra kesiliyor.”

İnanıyorum ki Sağlık Bakanlığı iyi niyetle böylesi bir taşın altına elini koydu. Batı’daki uygulamaları da model uygulama olarak aldı… Hâlbuki Türkiye’nin, “süt bankası” uygulamasında Batı’nın da bir adım önüne geçerek “sütannelik” kurumunu oluşturması gerekir.  Hem doğal yöntemle bebek emziren annenin ruh ve beden sağlığı korunmuş olur hem de doğal yöntemle süt emen çocukta “güven duygusu” oluşur…

Süt bankasını işletmek için milyonlarca liraya gerek kalmadan, her yıl on binlerce sütanne aracılığı ile ülkemiz insanları arasında dostluk, kardeşlik ve yardımlaşma köprüleri de oluşturulabilir...

Yazarın 11 Mart 2013 tarihli yazısıdır

Zamanı planlayabilmek irade kazanmanın ilk adımıdır

Geçen hafta bu köşede çocuk terbiyesinin özünün çocuklara “irade” kazandırmak olduğunu yazmıştım.  Günümüz anne babalarının çocukları ile yaşadığı birçok problemin temelinde, çocukların iradelerini kullanamamaları olduğunu söylemiştim.

Kendine gücü yetmeyen, bir iş ve beceri sergileyemeyen çocukların hâllerinin aslında irade yoksunluğundan kaynaklandığından bahsetmiştim. Ancak irade sahibi bir çocuğun namaz kılabileceğini, bir masa başında saatlerce oturup dersine odaklanabileceğini ifade etmiştim.

İyi ki de bahsetmişim, zira onlarca anne babanın “O zaman çocuklarımıza nasıl irade kazandırabiliriz?” diye başlayan soruları ile karşılaştım.

Aslında bu, çocuk eğitiminin en önemli sorusudur.

O hâlde baştan başlayalım ve adım adım çocuğun irade kazanım ve kayıp sürecini satırlarımız el verdiğince izah etmeye çalışalım.

Önce “İrade nedir?” sorusuna cevap verelim: “Bir şeyi yapıp yapmamaya karar verme gücüne” irade deniyor. Bir başka deyişle, düşünce kalkabilme, bir işi sonuna kadar takip edip yapabilme gücüne irade diyoruz…

Aslında çocukluk döneminde çocukların güçlü bir iradesi vardı… Daha erken çocukluk döneminden itibaren yaşama sevinci ile dolu dolu ve hep “bir şeyler yapmak” için çaba sarf eder çocuklar… Yetişkin bu dönemde çocuğun yapabilirliğinin önüne engel koymamalıdır.

Mesela, 3 yaşına gelmiş bir çocuk merdivenlerden artık “kendisi” inmek ister. Böylesi bir istek ebeveyn için bulunmaz bir fırsat olarak görülmelidir. Ve çocuğun o “badi badi” merdivenlerden inişi sırasındaki mücadelesi hayret makamından izlenmelidir. Eğer böylesi bir durumda yetişkin çocuğu kucağına alarak kendisi indirmeye kalkarsa çocuğun iradesini kırmış olur.

Veya çocuk, ayakkabılarını kendisi bağlayabileceği bir yaş dönemi olan 4 yaşına geldiği hâlde annesi önüne diz çöküyor ve onun ayakkabısını bağlıyorsa… Ya da yemek yeme becerisini kazanabileceği 3 yaş döneminde ebeveynler hâlâ çocuğuna kendisi yemek yediriyorsa… Yahut ilkokul dönemindeki bir çocuğun “ne zaman” neyi yapması gerektiğini hâlâ anne babası organize ediyorsa, böylesi bir çocuğun irade gelişiminden bahsetmek oldukça zor olur.

Önceki yıl yaz aylarında ailecek bir piknik alanına gitmiştik. Bir ağacın altına oturmuş, çocuklarımızı seyrediyorduk. En küçük oğlum 2,5 yaşındaydı o zaman. Abileri bisiklete binmiş keyiflice etrafta dolaşırken o da bisikletlerin peşinde coşku ile koşuyordu. Bir ara ayağı yere takıldı ve yüz üstü düştü. Önce bir şey oldu mu acaba diye dikkatle baktık, ama bir şey olmamıştı, sadece düşmüştü. Bu bizim için bulunmaz bir “irade” kazanım fırsatı idi. Hiç panik yapmadık. Acele etmeden, sükûnetle, onun ne yapacağını uzaktan seyretmeye başladık. Elleri toprağa çarptığı için biraz acımıştı galiba. Ama yine de ağlamadı. Önce öylece biraz bekledi ve sonra yavaşça ayağa kalkmaya çalıştı. Tam da bu sırada orada bir başka ağacın altına oturmuş yaşlı bir teyze çocuğu gördü ve koşarak yanına gitti.  “Vah yavrum!” diye çocuğu kaldırırken, bir yandan da ağaç altında istifini bozmadan oturan bize bakıp “Bunlar anne baba olacak, biz de göreceğiz!” diye bir güzel söylendi.

Hâlbuki o sırada bizim için bir fırsat doğmuştu. Düştüğü yerden kalkabilmek için iradesini kullanmaya çalışan bir çocuk vardı ortada. Ancak yaşlı teyze bizim bu irade kazanım eğitim fırsatını kaçırmamıza sebep olmuştu.

Bu ve benzeri onlarca örnek yaşıyor çocuklar gündelik hayatta. Yetişkinler çocuğa yardımcı olmak için onun “kendi yapabilirliğinin” önüne geçtiklerini maalesef fark edemiyorlar.

Peki, “Çocuk artık büyüdü ve şimdi nereden başlayacağız?” diye soruyorsanız, o hâlde size tavsiyem, yeniden irade kazanımını “zaman kullanma” becerisi elde etmeye çalışmakla başlayın. Çocuğunuza bir “mekanik” kol saati alın. Ve ona zaman kullanımını öğretin. Acemice de olsa kendi kolundaki saati kullanarak yaşamı organize etmeye çalışırken aslında “irade” kazanımının adımlarını da atıyor olacaktır.

Yazarın 04 Mart 2013 tarihli yazısıdır

“İyi de hocam nasıl seveceğim?”

Birçok ebeveyn, çocuk terbiyesinin davranış öğretmek olduğunu sanıyor. Bu nedenle birçok evden “düzgün dur, düzgün otur, dişlerini fırçala, erken yat, erkek kalk” bağırtıları duyuluyor…

Hâlbuki çocuk terbiyesi demek çocuğa “davranış öğretmek” değil, onlara “irade” kazandırmaktır. Ve kazandığı bu iradeyle de “doğru ve yanlış” seçimler yapabilmesi için ona kültürünü, değerlerini, din ve ahlak kurallarını öğretmek için rehberlik yapmak demektir.

Bakın isterseniz, bugün anne babaların çocuklarından şikâyet ettikleri birçok olumsuz özelliklerin, onların “irade yoksunluğu”ndan kaynaklandığını göreceksiniz.

-“Bu çocuk neden akşamları oturup bir saat boyunca ders yapamıyor?”

Çünkü kendisini bir saat boyunca bir masada tutabilecek güçte iradesi yok.

-“Peki bu çocuk neden sabahları vaktinde kalkamıyor?”

Çünkü kendisini yataktan kaldırabilecek iradesi yok.

-“Ya bu çocuk neden bir türlü namaz kılamıyor?”

Çünkü kendisine gücü yetmiyor, iradesi yok da ondan.

Aslında anne babalar, çocuklarına baskı ve zorlamayla davranış öğretmeye çalışırken onların iradelerini kırdıkları gibi, kendileri ile arasındaki büyülü bir bağ olan “aidiyet” duygusuna da zarar veriyor.

Çocuk, kendisini zorla yataktan kaldıran, söylene söylene servise bindiren, odasını toplamadığı için aşağılayan, ödevler yüzünden her gün vaaz veren ebeveynine karşı bir süre sonra sağır oluyor, ne söylerse söylesin ebeveyn çocuğa tesir edemediğini görüyor.

Hâlbuki çocuk ancak kendisini güven ve emniyet içinde hissettiğinde ebeveyn yanında duygu dünyasını geliştirir ve aidiyet hisseder.

Çocuk, kendisini sözle inciten, tehditle aşağılayan ebeveyni ile aidiyet duygusu kuramaz. Böylesi çocuklar ya dışarıda kendilerine bir güvenli liman arar ya da kendi duygu dünyalarını sevgiye ihtiyaç duymayacak kadar “bastırırlar.”

Bu bir çocukluk dramıdır. Çocukluk döneminde duygularını bastırmayı öğrenmiş bir çocuk, yetişkinlik döneminde eşine ve çocuklarına karşı kendini bırakmışlık içinde sevgi veremez.

Bir gün aile içi sorunlarına çözüm arayan genç bir çift ile görüştüm. Kadın, eşinin kendisine karşı ilgisiz olduğundan şikâyetçi: “Eşim, akşam işten gelir gelmez televizyon kumandasına yapışıyor ve uykusu gelene kadar televizyondan gözünü ayırmıyor.”

Sonra beyefendi ile konuştum. “Bakın eşiniz nasıl da sizin ilgi ve sevginize muhtaç.” dedim… Aldığım cevap çok ilginçti: “İyi de hocam, ben eşimi nasıl seveceğimi bilmiyorum ki seveyim…”

Bugün, aile içi sorunların temelinde, “sevebilme yeteneği” elde edememiş ve birbirine karşı neredeyse sevgi dilencisine dönmüş eşlerin itirafları yatıyor.

Bu genç beyefendiye çocukluk döneminin nasıl geçtiğini sordum. Aldığım cevap duymaya çok alışkın olduğum cevaptı: “Annem hep iş güç telaşında bir kadındı. Kendisini ya mutfakta veya evin içinde bir yerlere koşturmaca içinde görürdüm. Babam ise her zaman yorgun ve uyuyan bir adamdı. Onlar beni çok sevdiklerini söylerler ama ben o sevgiyi içimde hiç duyamadım.  En zor durumlarımda anne babam beni hiç anlamadı. Çocuk diye geçiştirdiler. Geceleri tek başıma yatmaktan korkar, anneme seslenirdim. Annemin cevabı hep aynı olurdu: ‘Gelmeyeyim yanına! Fena yaparım, yat çabuk!”

Evet, yanına gelinmeyen çocukların fena yetiştiği bir ülkede yaşıyoruz.

Eğer çocuklarınızın vefasız, hayırsız olmasını, anormal davranışlarda bulunmasını istemiyorsanız, onları sevin. Hem de çok sevin.  Koşulsuz sevin...

Yazarın 25 Şubat 2013 tarihli yazısıdır

Diferansiyel hesaplama yapabiliyor musunuz?

Ya da şöyle sorayım: “Diferansiyel hesaplama ne işe yarar biliyor musunuz?”

Bilmiyorum diye cevap vermezsiniz umarım. Zira en az bir lise mezunu iseniz, size bu konuyu anlatmak üzere günlerce, haftalarca çırpınan matematik hocanızın emeğine yazık etmiş olursunuz.

Emeğe yazık olmasın, ben yine de hatırlatayım: Diferansiyel hesaplama, integral ve türev konusunun bir parçasıdır. Umarım bu sefer de integral nedir diye sormazsınız… İntegral, matematiksel değişkenleri hesap etme yöntemidir. Örneğin ses, ışık veya elektromanyetik dalgalardaki değişiklikleri ölçmek ve yönetmek için kullanılan bir bilimdir.

“Bu ne böyle!” diye şaşırmanıza gerek yok, bunlar bizim eğitim sistemimizde öğrenciye öğretilmeye çalışılan konulardan bazıları.

Ve bu karmakarışık bilgi yumağını, çocuğun aklı bir karış havada olduğu 15-16 yaşlarında öğretmek için uğraşılıyor. Olacak şey mi? Bu yaştaki bir çocuğun ne ilgisi olabilir integral ile, diferansiyel ile… Sonra “çocuk öğrenemiyor” diye hoca sinir olsun...  “Zayıf not getiriyor” diye anne kahrolsun... “Ödevini yapsaydın anlardın” diye baba kriz geçirsin… Ve sonra, “Bizim çocukta öğrenme güçlüğü var galiba” diye psikiyatrlardan ilaç talep edilsin…

Güya matematikte çocuk ne kadar bilgi edinirse, zekâsı o kadar açılırmış. Böylesi bir çağ dışı düşünceden dolayı telef oldu gitti koca bir nesil.

Eğiteceğiz diye, yazık ettik çocuklara. Lise son sınıfa geldiğinde, kendi yaşamının hiçbir yerinde yer almayan, lüzumsuz, ıvır zıvır bir sürü bilgi vermeye kalktık çocuklara… Mide krampları geçirte geçirte üniversite sınavına soktuk onları… Ve sonunda bırakın integral-mintegral hesap etmesini, sınavda normal çarpma, toplama dahi beceremeyecek kadar saflaştı çocuklar…

Çocuk konusunda ciddi çalışmalar yapan Anna Freud, “Yetişkinlerde gördüğümüz nevroz vakalarının tamamına yakınında çocukluk döneminde eğitimde yapılan hataları gördük.” diye tespitte bulunuyor…

Çocuklarını eğitmek adına böylesi katleden ve bu katliama rağmen eğitimde başarıyı bir türlü tutturamayan ikinci bir ülke yok sanırım…  Zira OECD ülkeleri arasında 15 yaş grubu çocukların eğitimde aldığı derslerin onları yaşama hazırlayıp hazırlamadığını ortaya koyan PISA araştırmalarına göre ülkemiz 41 ülke arasında 33. sırada yer alıyor.

Ne kadar üzücü bir sonuç bu…

Çocuğun fıtratını okuyamadı ülkemiz… Onun gereksinimlerine göre değil, günün koşullarına göre müfredatlar hazırlandı… Sonuç da ortada. Bilgi travması yaşattığımız gençlerin kimisi “agresif” olup öğretmenleri ile çatıştı, kimisi “depresif” olup dünyadan koptu…

Belki sadece bir genel kültür bilgisi olabilecek “kurbağaların iç organları”, biyoloji dersi diye liseli gençlere okutuldu yıllarca… Hatta kimi hocalar dersi daha anlaşılır kılabilmek için dereden topladığı kurbağaları masa üzerine yatırıp bacaklarına ve kollarına kürdan batırdı yine bu ülkede… Bir öğretmeninin yüzüne, bir de kurbağanın kürdanla delinmiş bacaklarına bakarak şok geçiren çocuklar yetişti bu ülkede…

Bu akıl tutulmasını düzeltecek bir Allah kulu yok mu ülkemizde diye düşünürken, önceki gün gazetelerde yeni Millî Eğitim Bakanı Nabi Avcı’nın ağzından integral ve türevin yeni eğitim döneminde seçmeli hâle getirileceğini, kurbağanın iç organlarını anlatan konuların da artık müfredattan çıkarıldığını okudum…

Haberi duyunca ne yapacağımı şaşırdım… Şimdiye kadar bu konuları öğreteceğiz diye travma yaşatılmış çocuklar adına üzülsem mi, yeni Türkiye’nin çocukları adına sevinsem mi bilemedim…

Umarım önümüzdeki yılın  müfredatı, “çocukların çocuk olduğunu unutmadan” onların “kişisel ilgi sahasına göre” ve “çocuk merkezli” derslerden oluşur da, çocukların sınav öncesindeki karın ağrıları son bulur…

Yazarın 18 Şubat 2013 tarihli yazısıdır

‘Kamelyalı Kadın’lar, kamelyasız mesajlar!

Birkaç gün önce bir aile faciası ile karşı karşıya kaldım.

Bakın olaya…

Akşam saat 11 civarında adamın telefonuna bir mesaj geliyor. Karısı göz ucuyla eşine bakıyor. Adam, gelen mesaja şöyle bir bakıp tebessüm ediyor. Kadın huylanıyor, telefonu eşinin elinden almak için uzandığında, adam gülerek telefonu arkasına saklıyor. Kadın zorluyor, adam saklıyor.  Ve sonunda kadın kocasının elindeki telefonu almayı başarıyor.

Mesajlara bakıyor. Son gelen mesaj yok, silinmiş. Eşine “Kim göndermişti az önceki mesajı?” diye soruyor. Adam alaycı bir tavırla “Bilmiyorum, sildim” diyor. Kadın bu sefer, “Peki, bilmediğin mesaja bakarken niye tebessüm ettin?” diye sinirleniyor ve “Bana doğruyu söyle” diye ayağa kalkıyor. Adam, eşini sakinleştirmek için kolundan tuttuğunda kadın iyice sinirlenip “Bırak kolumu” diyor ve elindeki telefonu fırlatıyor. Duvara çarpan telefon sıçrıyor ve koltukta uyuyan 9 aylık bebeklerinin başına çarpıyor. Çocuk çırpınarak uyanıyor, korkuyla ağlamaya başlıyor.

Bu sefer adam “Sen manyak mısın be!” diyerek karısının üzerine yürüyor. Kadın “Manyak sensin!” diye bağırıp kocasını sertçe itince adam yere düşüyor. Kadın sonra o sinirle kucağına bebeğini aldığı gibi kendini dışarı atıyor.

Nereye gittiğini bilmeden soğuk havada koşarak bir aile dostlarının zilini çalıyor. Kapıyı açan komşu kadına ağlaya ağlaya kocasının kendisine yaptıklarını anlatıyor. Kapıdaki konuşmaları duyan ev sahibi beyefendi “İsterseniz eşinizle gidip bir konuşayım” diyerek kadının geldiği eve gidiyor.

Kapıyı çalıyor. Komşusuna neler olduğunu soruyor. Adam anlatıyor: “Akşam otururken, telefonuma bir mesaj geldi. Mesajı okudum, ilgilenebileceğim bir mesaj olmadığı için sildim. Eşim ‘Niye sildin o mesajı?’ diye kıskançlık krizlerine girdi. Evin içi birdenbire cehenneme döndü.” diyor.

Komşusu, “Peki mesaj kimden gelmişti?” diyor. Adam, “Belediyeden gelmişti” deyince, komşusu kendisiyle dalga geçildiğini düşünüp biraz da sert bir ifade ile “Ne belediyesi abi!” diye kızıyor.

Adam olayı olduğu gibi anlatınca “Vay özensiz yaşayan ülkemin insanının hâline vay!” diyesiniz geliyor.

Olay şu: Adamcağız, bir gün belediyenin düzenlediği bir etkinliğe katılmış ve oradaki görevlilerin telefon numarasını kaydetmesinde bir mahzur görmemiş.

O günden sonra telefonuna ha bire isteğinin dışında mesajlar gelmeye başlamış. Kimi zaman belediyenin kültürel etkinliğinin tanıtımı, kimi zaman bayram kutlaması mesajları… Adam bu mesajları durdurmak için çok uğraşmış, başaramamış. Sonunda hattının bağlı bulunduğu telefon şirketini aramış ve durumu bildirmiş, onlar ilgileneceklerini söylemişler. Aradan birkaç gün geçmiş, artık mesaj gelmiyor diye seviniyormuş ki işte o gece “KAMELYALI KADIN” diye başlayan bir tiyatro oyununun reklamını yapan mesaj gelmiş. Eşinin kıskanç olduğunu bildiği için oyunun ismini görünce adamcağızın tuhafına gitmiş, tebessüm ederek silmiş. Eşi bu tebessümden huylanmış ve karı-koca arasındaki duygular pimi çekilmiş bomba gibi kontrolsüzce patlamalara dönüşmüş.

Olayı duyduğumda ülkemiz insanı adına çok üzüldüm. Kişinin özel yaşamına izinsiz girişlerin insana saygısızlık olduğunun bilinmemesine üzüldüm…

Ama bu, ne ilk ne de son…

Pizza siparişi veriyorsunuz, telefonunuz sisteme kaydediliyor ve ertesi gün sizden izin alma gereği duymadan “pizzada kampanya” diye mesajlar gelmeye başlıyor.

Alışveriş yaptığınız mağazadaki kasiyer, “Faturanızı hazırlıyorum, telefon numaranızı alabilir miyim?” diye soruyor ve siz suiistimal edeceğini tahmin bile etmeden veriyorsunuz numaranızı. Ertesi gün telefonunuzda bir mesaj “sayın müşterimiz…” diye başlıyor.

Telekom şirketleri bu suiistimallerden iyi kazanç elde ettikleri için bu alana kimse dokunamıyor. Siz kurbanlık koyun gibi telefonunuza nereden mesaj geleceğini bekleyip duruyorsunuz.

Bence ülkemiz insanı bundan daha çok saygıdeğer bir yaşamı hak ediyor.

Yazarın 11 Şubat 2013 tarihli yazısıdır

Çocuğu örgüte kaptırmak nasıl oluyor?

Önceki gün televizyonlarda çocuğunu bir örgüte kaptırmış babanın feryadı vardı: “Ben Duygu Yücel’in babasıyım. Kızımı İstanbul’a okusun diye gönderdim. Bu faşistler benim kızımı kale yaptı. Hayatını söndürdü.”

Bu sesli feryat gibi daha binlerce sessiz feryatlar var aslında. Kimseciklerin bilmediği, yüzlerin bir türlü gülmediği, cenaze evi gibi evler var çocuklarını “örgüt” e kaptırmış ailelerin…

Peki, nedir bu çocuğunu örgüte kaptırmak meselesi? Kim ki bu örgüt ve çocukları nasıl kapıyor ki bir süre sonra anne babalar “Bu çocuğa ne oldu!” dercesine şaşkınlık yaşıyorlar…

Aslında mesele her anne babayı çok yakından ilgilendiriyor olmasına rağmen bazı ebeveynler “Bizim çocuğun böylesi örgütle-mörgütle işi olamaz.” diyerek tuzlarının kuru olduğuna inanıyorlar…

Hâlbuki bir çocuğun bir örgüte “kapılması” sanıldığı gibi örgütlerin reklamının yapılmasıyla ya da çocukların davul zurnayla üniversite bahçelerinden toplanıp götürülmesi ile olmuyor…

Örgütler, “birey psikolojisini” ve “ihtiyaçları” çok iyi biliyorlar… Bir anne babanın çocukları ile ilgilenmediği kadar gençlerle ilgileniyorlar… Kantinde alışveriş yaparken parası eksik çıkan bir gence, arka sıradaki bir başka genç tebessüm ederek, “Sorun yok, ben hallederim!” diye dost kazanma yollarını arıyor…

Dindar bir ailenin 21 yaşındaki erkek çocuğuyla konuşmuştum geçmiş yıllarda. “Çok sevdim onları hocam” diye başladı söze ve devam etti: “Onlara haksızlık yapılıyor, bir tanısanız, televizyonda göründükleri gibi terörist olmadıklarını siz de anlarsınız!”

Daha sonra örgütle nasıl tanıştığını anlattı: “Bir kızla tanışmıştım, çok şefkatliydi… Benimle annem gibi ilgileniyordu… Kışın üstüme kabanımı almasam bana kızar, üşüteceksin derdi… Derslerden bunalsam, sınav öncesi yardıma koşardı…  Beni var olduğum hâlimle kabul eden belki de tek kişiydi… Bir süre sonra onun hayatımın tamamını kapladığını gördüm.”

Örgütler, bir örgüt olarak gençlerin sempatisini kazanmıyorlar başlangıçta… Birebir dostluklarla gençlere ulaşıyorlar… Bu dostluklara aracılık eden gençler ise sevimli, sempatik ve arkadaş canlısı kişiler… Birlikte ders çalışıyorlar, kantinde çay içiyorlar, olumsuz olaylara karşı birbirlerini kolluyorlar…

Bu aşamada bulunan bir genç, örgütle henüz “ideolojik bağ” oluşturmuş durumda değildir. Ancak bir süre sonra gruptaki kişilerin okudukları kitaplar, dinledikleri müzikler ve seyrettikleri filmler belli bir ideolojik formata bürünmeye başlıyor… (Bir ebeveyn ancak bu aşamada çocuğunun üzerinde birilerinin hâkimiyet kazanmaya çalıştığını fark edebilir, kıyafet değişir, okuduğu kitaplar değişir, dinlediği müzik değişir…)

İdeolojik hazırlık aşamasında bulunan bir kişi bir gün, o çok bağlandığı arkadaşlarına devletin, polisin, mahkemenin haksız(!) bir tutumunu gördüğünde, haksızlığa karşı “mücadele etmek” vefası ile artık örgüt “mensubu” oluyor… Zira gençlerin içindeki en güçlü duygu “adalet” duygusudur. Bir genç gece gündüz birlikte olduğu, türküler söylediği, şarkılarla dans ettiği ve insana karşı bu kadar yardımsever olan bir arkadaşının polis dayağının altındaki aşağılanmış hâlini gördüğünde “isyan” ediyor… İşte bu aşamadaki gence “kuş kafese girdi” gözü ile bakılıyor… Hele ki bu gencin o çok sevdiği dostları bir de ağır bir cezaya çarptırılırsa, artık bu genci ne anne babası ve ne de eski dostları tanıyabilir… O artık bir dava adamıdır(!).

İşte televizyonlarda görünen, elleri arkaya kıvrılmış, başları öne zorla eğilmiş gençlerin “insanlık onuru işkenceyi yenecek” söylemi sizin için “saçma sapan” bir söz olsa da, o söz, o gençler için oldukça anlamlıdır…

Ülkemizde hâlen 12 yasa dışı örgüt ve örgüt niteliği taşımayan onlarca grup var… “Satanist” ve “hedonist” gruplar gibi… Bu örgüt ve grup üyeleri ortalama 14-25 yaşlarındalar ve genelde lise ve üniversite içlerinde konumlanmış durumdalar…

Ülkemizde bu kadar aktif grup varken, hiçbir ebeveyn “benim tuzum kuru” dememelidir… Ve çocuklarıyla, bir örgütün ilgilendiğinden daha çok ilgilenmelidir...

 

Kaygının ilacı, emniyet ve güven duygusudur

Kaygı, bir tetikçidir… Kimin ruhunda var olursa, o ruhun kimyasını bozar.  Anormal davranışlara yol açar. Mesela, aslında hiçbir çocuk “yalancı” değildir. Yalan söylemek insanın özünde yoktur, çünkü insan “iyidir.” Ancak, çocuğu azıcık kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” yalana başvurabilir. Sınavdan zayıf alan bir çocuk, anne babasının üzüleceği “kaygısı” ile, sınav notunun yüksek olduğu yalanını söyleyebilir. Burada, çocuğun bizzat kendisine ve onun yalan davranışına odaklanmak yerine, onun yalan söylemesine neden olan “kaygı” ortadan kaldırılırsa, yalan söyleme eğilimi de ortadan kalkacaktır…

Veya aslında hiçbir çocuk “saldırgan” değildir. Ancak çocuğu kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” saldırgan bir davranış sergileyebilir. Mesela, yeni bir kardeşi dünyaya gelen çocuk, annesinin kardeşi ile daha çok ilgilendiğini ve kendisinin artık daha az sevildiğini zannederse “kaygılanır. Böylesi bir kaygı hâli, bu çocuğun küçük kardeşine yönelik “şiddet”,  “kıskançlık” ve “zarara uğratma” eğilimini artırır. Burada, çocuğun saldırgan davranışından daha önemli olan şey,  çocuğun anne sevgisini kaybediyor olduğu kaygısıdır. Böylesi bir çocuğun tekrar “normalleşebilmesi” ancak onun duyduğu kaygıdan arınması ile mümkündür…

Kaygı, bugüne ait düşüncelerle oluşmaz, geleceğe ait belirsizliktir kaygıya sebep olan şey… Sınavından zayıf alan bir çocuğun kaygısı, zayıf aldığı dakikalara ait değildir, sonrası ile ilgilidir. “Biraz sonra anne babama ne diyeceğim?” düşüncesi kaygıyı oluşturur…

Kaygının iki ilacı vardır. Birincisi “anı yaşamak” prensibidir. “Sonuca” odaklanmak değil, “süreci” yaşamak üzere kişi yetenek geliştirirse, kaygının ilk panzehirini almış olur. Ancak bu yeterli değildir. Kişinin kaygıdan arınması için kendini “emniyette” hissetmesi gerekir.

Ne antidepresanlar, ne de sakinleştiriciler… Kaygının en etkin ilacı “emniyet” ve “güven” duygusudur.

Yazılıdan zayıf alan bir çocuk, ebeveynine karşı kendini hâlâ emniyette hissederse, kendisinin zarara uğramayacağının “emniyetini” ruhunda duyuyorsa, böylesi bir çocuğun yalan söylemesi ihtimal dahilinde değildir… Veya annesinin sevgisini kaybetmeyeceğinden emin olan çocuk, kardeşini kıskanmayacak, ona karşı saldırgan davranışlar sergilemeyecektir…

Çocuk davranışlarının normalleşmesi için, pedagojinin uyguladığı en temel prensip “çocuğun kendini emniyet ve güven içinde hissetmesi” prensibidir…

Koşulsuz bir sevgi içinde çocuğa, “sen beni sevmesen de ben seni seviyorum” güveni verildiği sürece çocuk kaygılarından arınır, davranışları normalleşir…

Günümüz ebeveynleri, çocuklarında gördükleri anormal davranışlarla mücadele etmek için çoğu defa, zaten kaygılarından dolayı anormal davranmaya başlamış olan çocuğun üzerine baskı ve zorlamalarla giderek yeni yeni kaygı alanları oluşturuyorlar… Böylesi bir durum ise çocukta yeni yeni anormal davranışlara yol açıyor…

Önümüzdeki hafta çocuklar karneleriyle evlere gelecekler… Karneleri ellerine geçtiğinde, kim bilir kalpleri ne kadar da pır pır atacak, “Acaba annem babam ne diyecek?” diye akşamı bekleyecekler…

Eğer çocuğunuzun başka başka anormal davranışlar edinmesini istemiyorsanız, elinize aldığınız karneye şöyle bir göz ucu ile bakın, düşük notlarını görseniz bile, onu incitmeyin, üzmeyin. “Bu ne biçim karne!” diyerek kaygılandırmayın. Ona “Bunlar hep gelip geçici şeyler oğlum/kızım” diyerek karneyi bir kenara koyun, çocuğunuza coşku ile sarılın… Korkmayın, “Çocuğum bunu suiistimal edebilir” kaygısından siz de kurtulun.

Unutmayın, siz de kaygılarınızdan arınabildiğiniz kadar normal bir ebeveyn olacaksınız.

Hem unutmayın, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, sadece çocuğunuza ait değil. Eğer çocuğunuzun zihinsel bir sorunu yoksa karnedeki notlar aynı zamanda o dersi anlatan öğretmenin notudur… Öğretmenin, öğretmeyi ne kadar başarabildiğinin notudur… Bunun da ötesinde, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, aynı zamanda bir ebeveyn olarak sizin de karnenizdir… Bütün bir yarı yıl boyunca, çocuğunuzla ne kadar ilgilenip ilgilenemediğinizi çocuğunuzun karnesine bakarak görebilirsiniz...

Yazarın 21 Ocak 2013 tarihli yazısıdır

muStafa ile seraP, el yazısı maceramız harap!

Eğitimde başarı, yazı yazabilme yeteneğiyle doğru orantılıdır. Gel gör ki günümüz öğrencilerinin yazdıklarını ne kendileri ne de öğretmenleri anlayabiliyor.

Ebeveynler, çocuklarıyla yaka paça durumda bu yazı meselesi yüzünden.

Zaman zaman bir araya geldiğimiz ilkokul öğrencilerine “Adını yazar mısın?” diyerek bir kâğıt kalem veriyorum. Çocuk uğraşa didine bir şeyler yazmaya çalışıyor ama yazdığı şeyler karşısında ben mahcup oluyorum. Mesela, bir kız çocuğumuz Serap yazacak, seraP yazıyor. “P” harfi yukarıda, “S” harfi küçük. Bir başka çocuğumuz “Mustafa” yazacak, “muStafa” yazıyor. Harflerin bir düzen içinde yazılmaması bir yana, çocuk daha harfin “şeklini” öğrenmeden eğik el yazısı ile tanıştığı için çırpınıp duruyor. İç içe geçmiş harfler, kâğıdın aşağısından başlayıp tren yolu gibi yukarı doğru çıkmış kelimeler, ne okuyanın ne de yazanın ruhuna rahatlık veriyor.

Bir eğik yazıdır tutturulmuş gidiyor. Hâlbuki kitaplar düz yazı… Gazeteler düz yazı… Tabelalar, resmî evraklar düz yazı… Sanki çocuklar, eğik el yazısı öğretilerek güncel yaşamdan koparılmaya çalışılıyor.

Böylesi kargacık burgacık yazılar içinde çocukların başarılı olması mümkün mü? Tabii ki çok zor. Zira çocuk yazdığı yazıyı bir bütün olarak göremiyor, sadece karmaşık eğri büğrü çizgi demeti olarak görüyor. Net anlaşılır bir tablo gibi durmuyor yazı çocuğun önünde.

Hâlbuki çocukların şu an kullandığı 70 derece(!) sağa yatık el yazısı 2004’te ilkokullarda mecbur hâle getirildiğinde nice umutlar vardı… Bu yazı şeklinin İrlanda, Finlandiya, Norveç, İsveç, Danimarka, Fransa, İngiltere, Kanada, Almanya, Belçika gibi birçok ülkede kullanıldığı ve “çocukların oralarda ne de güzel yazılar yazdıkları” hayranlıkla anlatılmıştı raporlar eşliğinde…

Ve hatta biraz nostalji olsun diye, “Atatürk harf devrimi yaptığında kara tahtanın önünde yazdığı ilk harfler de eğik el yazısı harfleriydi.” denildi…

Şu an, eğik el yazısının mecbur tutulduğu yıldan bu yana tam 8 yıl geçti, sonuç hiç de öyle hayal edildiği gibi umut verici değil.

Eğik el yazısıyla ilgili bilimsel araştırmalar, çocukların el yazısı konusunda rahat olmadığını, hızlı yazmayı öğrenebildikleri hâlde, güzel ve okunaklı yazmayı beceremediklerini ortaya koyuyor.

Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı’nda görevli Yrd. Doç. Dr. Tolga Erdoğan’ın Ankara’da üç farklı ilköğretim okulunun birinci sınıflarındaki 117 öğrenciyle yürüttüğü çalışmadan elde ettiği bulgular, öğrencilerin bitişik eğik yazılarının “okunaklılık” açısından “gelişim göstermediğini” ortaya koyuyor. Öğretmenler de durumun farkındalar.

Ahi Evran Üniversitesi Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Ayfer Şahin de Kırşehir merkezde görev yapan 266 sınıf öğretmeni ile bitişik el yazısı sorunları hakkında görüşmeler yapmış. Öğretmenler, öğrencilerinin bitişik eğik yazı yazarken bazı küçük (f, r, s, k, z) ve büyük harflerin (A, F, H, G, T, D) yazımında çok hata yaptığını söylüyor…

Ayrıca bu öğretmenler, öğrencilerin bitişik eğik harflerle yazarken en çok, “b ile d”, “r ile n”, “m ile n” ve “u ile v” harflerini karıştırdığını” ifade etmekteler. Ve yine bu 266 öğretmen, öğrencilerin f, s, r, k ve z harflerini yazarken zorlandığını söylemekte… En çok zorlandıkları büyük harflerin ise H, F, S, K ve D olduğunu dile getirmekte… Bunca problemli harfi gördükten sonra insanın “Zaten geriye ne kaldı!” diyesi geliyor…

Aslında eğik el yazısı tanıtılmadan önce, çocukların harflerin “gerçek şekillerini” tanıması gerekirdi… Sonra o harfleri süsleyerek, eğerek, el yazısına dönüştürerek keyifle yazmalıydı… Ve belki de daha önemlisi, çocuklara kendi hızlarında yazabilmesi için yeterince zaman verilmeliydi ki çocuklar hangi harfin nasıl yazıldığını içselleştirebilsinler… Ama yoğun müfredatlı ve koşuşturmalı eğitimimiz, çocukların yazı yazmaktan sıkılmasına sebep oldu.

Ebeveynlere sözüm o ki ilkokula giden çocuklarınız eğer yazı yazmakta zorlanıyorsa, sahip çıkın, kızmayın onlara… Defterlerine yazdıkları yazıları okumakta zorlanıyorsanız, aşağılamayın onları… Zira bu sadece sizin sorununuz değil, birçok öğrencinin ve daha da ötesi yanlış işleyen koskoca sistemin sorunu...

Yazarın 14 Ocak 2013 tarihli yazısıdır.

Montessori eğitimi Türkiye’de de başladı

Son zamanlarda Montessori eğitimini sıklıkla duyuyorsunuzdur sanırım.

Belki ilk defa duyanlar için söyleyecek olursak, İtalyalı bir kadın profesörün yüz yıl kadar önce ortaya koyduğu eğitim şekli. Bu eğitim modelini sistematik hâle getiren kişinin ismi “Maria Montessori” olduğu için o isimle anılıyor.

Özünde “insana saygı” var… “Sükûnet” var… “Yavaşlık” var… Çocuğa tepeden inme müfredat ile değil de kendi yeteneklerine göre rehberlik etme var…

Montessori eğitimi yaklaşık yüz yıldır dünyanın hemen hemen tüm ülkelerinde kullanılıyor. Ve bu eğitimi almış kişilerin nasıl da farklı durduklarını görüyorsunuz.

Kimler mi, örneğin dijital dünyayı parmakları ucunda oynatan “Google”ın kurucuları Sergey Brin ve Larry Page, Montessori eğitim sisteminden geçmiş iki kafadardır. Ya da dünyanın en büyük elektronik ticaretini yürüten www.amazon.com şirketinin sahibi Jeff Bezos da bu eğitim sistemi ile kendi gibi kalabilmiş bir kişidir. Veya dünyanın en etkin gazetelerinden olan The Washington Post’un sahibi ve editörü Katherine Graham da bu eğitim sisteminin içinden geçerek kendi fıtratından aldığı gücü ortaya koyabilmiş biridir.

Bu kişileri “Kendi gibi kalmayı başarabilmiş” diye tarif ettim, zira “klasik eğitimin” çocuktan aldığı en önemli şey “çocuğun kendisi”dir. “Çocuğu eğiteceğiz” diye onun fıtratının bütün özelliklerini kaybettiriyoruz, sonra da “Bu niye hiçbir şey yapmıyor?” diye ruhu ölmüş çocuk cesetlerinin başında ağıtlar yakıyoruz.

Klasik eğitimin bize gerçek gibi sunduğu anormalliklerden kurtulmalıyız ülke olarak.

Hani İngilizler Hindistan’ı işgal ettiği dönemde “Hintli çocukların zekâsı açılacak(!)” diye onlara “Logaritma Cetveli” ezberlemelerini tavsiye etmişlerdi… Ve zavallı Hintli anne-babalar da zekâsı açılacak diye çocuklarına logaritma cetveli ezberlettiriyorken, İngiliz çocuklar elektronik hesap makinalarında “nanoteknoloji”nin temellerini atıyorlardı…

Bugün ne farkımız var ki Allah aşkına bir bakın okullara… Çocukların zekâsı açılacak diye matematik dersi ile canlarına okunmuyor mu? Ya da bilmem ne fiziğinin bilmem ne kanununun daha ortaokul yıllarında çocuklara “zoraki” öğretilmesindeki amaç nedir? Çocuğu kendi fıtratı üzerine bıraksanız, soysal sahada öyle göz kamaştıracak yeteneği var ama “illa logaritma cetveli ezberletip zekânı açacağım” iyiliğinin ülkemiz çocuklarını ruhen hasta ettiğini görmüyor muyuz?

Sadece zoraki müfredat ve ders dayatmaları değil klasik eğitimin çocukları serseme çevirdiği noktalar… Eğitilen ile eğiten arasındaki “gizli şiddet” de bu ülke çocuklarını çok incitiyor anlayın beni. Çocuklar üzerinde kabadayılık yapmayı, gür ve buyurucu öğretmen sesi ile çocukları neredeyse altını ıslatacak vaziyete getirmeyi bir marifet zannediyoruz.

Koca bir millet olarak bunun hesabını nasıl vereceğiz bilmiyorum. “Dayak cennetten çıkmadır” diyenler, “kızını dövmeyen dizini döver” diye ebeveynlere tavsiyede bulunanlar ve ebeveyn ile çocuklarının arasını açanlar nasıl hesap verecek bilemiyorum…

Dün böyle değildik…

Aslında özümüzden uzaklaştık. Dün çocuk “aziz bir misafir” gibi evlerde barındırılırken… İnsan yetiştirmek üzere bir devlet sistemi oluşturulmuşken, düştüğümüz durum içler acısı. Okul koridorlarından gelen bağırtı içindeki öğretmen sesleri içler acısı… Banyolara kapatılıp cinnet geçirtircesine ağlatılan çocukların apartman boşluklarında yankılanan çığlıkları içler acısı… Ve bütün bunlara duyarsızca seyirci kalan bütün bir toplumun ruh hâli içler acısı…

Neden bütün bunları söyledim… Çünkü modern eğitim yöntemlerinde bunlar yok. Montessori eğitim sisteminde çocuğu “fıtratı” üzerine yetiştirmek var. Ne yanlış yaptı diye “ceza” ne de doğru yaptı diye “mükafat” var. Yani insan olmanın keyfi var.

Bu eğitimin ilk adımları, İstanbul Bahçelievler’deki devlet okullarının bir kısmında, çocuğa karşı duyarlılığı ile bölgesinde çok sevilen Bahçelievler Kaymakamı Şevket Cinbir yönetiminde bir pilot proje olarak başlatıldı. Umarım olumlu sonuçlar alınır ve dünyanın yüz yıl önce başlattığı çocuğa karşı duyarlı eğitim modelleri ülkemiz geneline “Anadolu Pedagojisi” hassasiyeti ile hızla yayılır.

 

Sessiz bir çocuktu aslında!

Geçen hafta bir anne-baba ile görüştüm…

Çocuğu için çırpınan, onun geleceği için kendisini feda etmiş bir anne-baba… Baba biraz sert mizaçlı olsa da 3 çocuğunu da çok sevdiğini söylüyor. Anne ise kuralcı, titiz…

En büyük oğulları 17 yaşında, lise öğrencisi.

Delikanlı derslerinde çok başarılı olmasa da okulda takdir edilen bir öğrenci. Ufak tefek haylazlıkları anne-babasına şikâyet olarak iletilse de, bu yaşa kadar hep sevilmiş öğretmenleri tarafından.

Benden yardım isteme sebepleri ise bundan bir süre önce çocuğun evde cinnet geçirmesi. Kırmış dökmüş her yanı. “Neden?” diye sorduğumda anlatmaya başladılar…

O gün, okul çıkışı bir grup arkadaşıyla kavga etmiş çocuk. Eve geldiğinde “Niye uydun onlara, sonra da dayak yedin” diye önce annesinden fırça yemiş. Akşam da babası “Sen de onlara vursaydın, elin armut mu topluyordu! Karşıma geçmiş bir de kadınlar gibi ağlıyorsun!” diye aşağılayınca, çocuk, gözyaşlarını silerek odasına atmış kendini… Yarım saat kadar süren bir sessizlikten sonra, odadan gelen bir çığlıkla evdekiler şok geçirmiş…

Evin en küçüğü olan 5 yaşındaki kızları, abisinin odadaki bağırtısından korkup annesinin kucağına sığınmış. Baba şaşkın bir hâlde ve tereddütle odanın kapısını açtığında, içeride ürpertici bir manzara… Anne, “Oğlumu hiç böyle görmemiştim.  Masasındaki bütün eşyaları yere savurmuş ve boğa gibi nefes alıyordu. Kapıyı aralayan babasına korkunç bir gözle bakıyordu. Eğer o an ufacık bir şey söylense elindeki bilgisayar hoparlörünü bize fırlatabilirdi herhâlde…” diye yaşadıkları o anı tarif etti.

Baba, “Hocam, oğlum sessiz bir çocuktur aslında. Tamam, bazen her evde olduğu gibi bizde de sesler yükselir, öfkemize yenik düştüğümüz anlar olur ama böyle bir şeyle ilk defa karşılaştık.” dedi.

Babanın söylediği bir cümle bana çok şey ifade etti: “Sessiz bir çocuktu aslında...”

Çocuklar sessiz değildirler ki… Çok konuşurlar. Yaşama sevinci ile doludurlar. Okulda ne oldu bittiyse anne-babasına anlatmak için fırsat kollarlar. Bitmek tükenmek bilmeyen bir heyecanları vardır içlerinde.

Bilmem haberlerde denk geldiniz mi, birkaç gün önce, İstanbul Esenler’de bir ilkokulda 14 yaşındaki kız, okulun 4. katından aşağı attı kendini. Şükür ki ölmedi. Yaşama tutunabildi.

Bu genç kızı da çevresindekiler “aslında sessizdi” diye tarif ediyorlar…

Ya da Amerika’da işlenen okul cinayetlerinin zanlılarına bir bakın isterseniz. “Aslında sessiz bir çocuktu” dediklerini duyacaksınız.

Değil işte… Çocuk fıtratının bir gereği olarak değil de ceza ve baskı ile, yasak ve engellemeler ile “bunun hesabını vereceksin” ile derin bir sessizliğe bürünüyorsa, yetişkinler, bu sessizliği “Maşallah bizim çocuk sonunda akıllandı” diye karşılamak yerine “Acaba çocuğumuz kendisini ifade etmekten vaz mı geçti?” diyerek kendilerini gözden geçirmelidir…

Bana gelen delikanlı ile konuşmaya başladığımda, konuşmak isteyip de yıllarca konuşamadığı şeyler boğazına geldi tıkandı. Biraz konuşacak gibi oldu. Durdu… Konuşamadı. Sonra ellerini yüzüne kapatıp hıçkırarak ağlamaya başladı… Gözyaşları içinde babasına olan hasretinden bahsetti. İşlerinin yoğunluğu nedeniyle babasıyla bir türlü iletişim kuramamaktan bahsetti. Annesi yanındayken bile annesine ulaşamadığından ve annesine duyduğu özlemden bahsetti.  Aile içinde konuşmaların hep ders ve ödevler üzerine olduğundan, bir gün doyasıya oturup ailecek içten geldiğince konuşulamamasından bahsetti. Kendisi için önemli olan problemlerin ya geçiştirildiğinden ya da daha da büyütülerek evde yeni tartışmalara sebep olduğundan bahsetti.

Yani sizden bahsetti… Bizden bahsetti…

Bilmem sözüm ne kadar tesir eder ama, eğer imkânım olsa anne-babalara “Çocuklarınızla konuşun” derdim… “Televizyonu kapatın, telefonu kapatın ve konuşun çocuklarınızla” derdim…

Ben bu gençle sadece konuştum…

Çıkarken sarıldı bana… “Şu an öyle rahatladım ki anlatamam.” dedi…

Dışarıda çocuklarının sorununun ne olduğunu merakla bekleyen anne-babaya, “Bir şey yok, üzülmeyin… Ama çocuğunuz ile konuşun, bol bol konuşun” dedim.

Baba biraz alıngan bir ifade ile “Biz zaten çok konuşuyoruz hocam” dedi…  Ben de “O zaman susun. O konuşsun.” dedim.

Çocuğunuzun derin sessizliği, size “maşallah” dedirtmesin… Bırakın çocuğunuz coşku ile konuşsun, siz de tebessüm ederek dinleyin…

Zira bir terapist de bundan farklı bir şey yapmıyor...

 

Sorunlar, tek tip kıyafet içine saklanarak çözülemez

Uzmanlar, çocuklarda görülen davranış problemini analiz ederken ‘kök’ probleme inmeye çalışır. ‘Yansıyan’ problemlerle uğraşmazlar.

Anne babalar ise çocuklarında gördükleri problemlerin temeline inmek yerine, problemin dışa yansıyan kısmını ortadan kaldırmaya çalıştıkları için, çocukları ile her dönemde yeni ve enteresan sorunlarla karşı karşıya kalıyor.

Mesela, tırnaklarını yiyen bir çocuğun ebeveyni, bu problemi ortadan kaldırmak için kimi zaman çocuğun tırnaklarına acı biber sürer, kimi zaman parmaklarına yara bandı yapıştırır, kimi zaman da kızar, azarlar ve böylece çocuğun tırnak yemesinin önüne geçmeye çalışır. Bu yöntemler bazen işe yaramış gibi görünse de tırnak yemeyi bırakan çocukta bir süre sonra alt ıslatma veya tikler görülmeye başlayabilir. Bu defa ebeveyn çocuktaki bu problemleri yok etme gayretine girmişken, hiç beklenmedik bir anda okulda yeni bir sorun patlak verir: “Çocuğunuz arkadaşları ile kavga ediyor, derslerini hiç dinlemiyor.”

İşte ebeveynler çoğu defa böylesi bir kısır döngünün içine girdiklerini fark ettiklerinde artık bir uzman desteğine ihtiyaç duyduklarına inanır.

Uzmanlar ise böylesi problemlerle karşılaştıklarında, mesela, tırnak yemeyi bir problem olarak görmez. Alt ıslatma da bir problem değildir aslında. Veya çocukta görülen tikler de bir uzman için asıl problem değildir. Bunların her biri ‘yansıyan’ problemdir ve çocuğun “duygu dünyası”nda var olan bir “kök” problemin habercisidir. Eğer uzman, bu haberciyi ortadan kaldırmaya çalışırsa, o zaman kökte yatan asıl probleme ulaşamaz. Tırnak yemek bir habercidir ve bir çocuğun duygu dünyasına derinleşen uzman, çoğu defa tırnak yeme davranışının kökeninde çocuğun kendisini yetişkinlerin yanında ‘güçsüz, yetersiz, değersiz’ hissetmesin yattığına erişebilir.

Böylece uzman, aslında kökte yatan bu ‘yetersizlik’ hissi ile mücadele eder, çocuğa yetersizlik hissi veren yetişkinleri daha duyarlı hâle getirirse, tırnak yeme olarak dışarıya yansıyan problemin de kendiliğinden ortadan kalktığı görülür.

Bütün bunları neden söyledim…

Geçen günlerde okullardaki tek tip kıyafet uygulaması kaldırıldı, kıyafet serbestisi getirildi.

Ben de geçen haftaki yazımda “Ülkemiz çocuklarının üzerindeki deli gömleği nihayet çıkartıldı” diyerek bu durumun çocuk dünyasına nasıl olumlu yansıyacağını işlemiştim.

Ancak gelen maillerden gördüm ki ebeveynler ve yöneticiler okullarda kıyafet serbestisi getirilmesinden dolayı endişeli…

Kimi ebeveyn “Kıyafet serbestliği ile çocuklar okula her gün başka kıyafetle gitmek için birbiriyle yarışacaktır” derken, kimi yönetici, “Fakir çocuklar eski ve yıpranmış kıyafetlerle okulda mahcup duruma düşecek” diyor… Bir başka ebeveyn marka tutkunu olan çocuklarının kendilerini nasıl da zora sokacağının endişesini yaşıyor.

Ve daha onlarca endişeli mail.

Her ne kadar bazı ebeveynler kıyafet serbestliğine böyle baksa da ben bir uzman olarak bu endişelerin temelinde, anne-babaların çocuklarındaki kök problemlerin üzerini ‘okul önlüğü’ ile örtmeye çalıştıklarını üzülerek görüyorum.

Bir çocuk marka bağımlısı ise marka bağımlılığı bir ‘kök’ problem değildir, bu ‘yansıyan’ bir problemdir. Ebeveynler kıyafet serbestisi ile marka bağımlılığının daha da üst seviyeye çıkacağını düşündüğü çocuğunun bu durumunu tek tip okul kıyafetiyle örtmek yerine, korkusuzca problemin derininde neler yatıyor diye durup düşünmesi pedagojik olarak daha sağlıklı olur. Veya bir fakir çocuğu tek tip kıyafet içinde ‘gizlemek’ yerine, o çocuğun bu hali, o okuldaki ebeveyni harekete geçirmeli ‘sağ elin verdiğini sol el görmemeli’ düsturu ve el birliğiyle o çocuğun kök problemini çözme gayretine girilmelidir.

Evet, endişeler yersiz değil, ancak tırnak yiyen çocuğun sorunu tırnağına bant yapıştırarak çözülemeyeceği gibi, her gün yeni bir kıyafet isteyen çocuğun sorunu da tek tip kıyafetle çözülmez.

Kıyafet serbestisi ebeveynlere ve yöneticilere çocuklardaki kök problemlerin görünmesi ve çözümü için bir fırsat verecek.

Bu fırsatı kazanca dönüştürmek lazım...

 

Var oluşu tek tip kıyafetle aşağılanan çocuklar

Şehir hayatından bunaldığımda alır başımı giderim.  Çoğu zaman da kimselere haber vermem. Ya ıssız bucaksız uzun bir yola atarım kendimi ya da hiç bilmediğim bir dağ köyüne… İnsanlarla selamlaşır ve konuşurum. Ama öylesine konuşmalar. Havadan sudan ama yaşamın bizzat içinden.

İşte böyle günlerin birinde, yol kenarında kalabalık bir koyun sürüsüne rast geldim. Durup seyrettim. Başlarında bir çoban... Çobanın elinde uzun bir sopa… Koyunlar çobanın elindeki sopayı gördükçe bir o yana bir bu yana kaçarak ve fakat birbirlerinden de hiç ayrılmayarak yayılıp gidiyor.

Çobana yaklaşıp selamlaştım, kaç koyunu olduğunu sordum. “Yüz yirmi abi.” dedi. “Zor olmuyor mu onca koyunu gütmek?” dedim. Tebessüm etti, “İşi bilmezsen zor olur abi.” dedi. “Koyun gütmenin bilinecek nesi var ki?” diyecek oldum ki sormama izin vermeden devam etti: “Abi, bu işin püf noktası bu koyunları sürü hâline getirmekte yatıyor. Eğer bu koyunları tek başına bırakırsan, birini bir dağda kurt kapmış, diğerini diğer dağda korkudan çatlamış bulursun.”

Sonra “Bak, şu çoban köpeğini görüyor musun?” dedi ve koyunların etrafında korku salan Kangal’ı gösterdi: “Şu köpek, bu koyunları korkudan sürü hâline getiriyor. Eğer koyunlara korku salmazsan sürü edemezsin. Bak bir de sırtlarındaki boyayı görüyor musun? Sırtına boya sürüyoruz ki hem biz koyunlarımızı seçelim hem de onlar sürüsünü bilsin.”

Tam ayrılırken “Ha unutmadan bir şey daha söyleyeyim: Koyunu ne kadar erken sürüye koyarsan o kadar rahat edersin, yoksa asi olur, söz dinlemez.” dedi.

Sanki amfide ders anlatan psikoloji hocası gibi “sürü psikolojisi”nin özelliklerini anlatıyordu.

Ve belki mesleğim gereği, anlattıklarından sonra “ülkemiz çocuklarına nasıl da sürü muamelesi yapıldığı” gözlerimin önüne geldi.

Kendi ilkokul yıllarım bir film şeridi gibi gözlerimin önünden kayıp gitti. Bir koyun sürüsünün uysal koyunu gibi boynuma bir beyaz yaka, üzerime de siyah önlük giydirildiğini hatırladım.

Dikta rejimlerinin kendi ideolojilerini bir sonraki nesle aktarmak için suiistimal ettiği “kuzu”ların üzerlerine giydirilen ve “artık sen bu sürüdensin” işareti ile kendi bireysel var oluşlarını kaybeden arkadaşlarımı hatırladım.

O zamanlar çok zoruma giderdi, kendim gibi olamamak boğardı beni. Ben öğretmenlerimin gözünde sadece bir “kafa”dan ibarettim. Biri bir yanlış yaptığı zaman hepimiz birden korkardık. Çünkü cezalar toplu verilir ve sürü olduğumuz bize her an hissettirilirdi.

Bir gün kendime yakın bulduğum bir öğretmenime “Neden hepimiz siyah önlük giyiyoruz?” diye sorduğumda, “Elbise parası olmayanların ya da yırtık elbisesi olanların aramızda utanmaması için.” diye cevap verdiğinde çok şaşırmıştım. Daha o zaman çocuk aklıyla düşünüyordum ki parası olmayan anne-babalara ekstra masraf çıkartılıyor ve veresiye defterlerine kalem, defter, kitabın haricinde okul için bir pantolon, bir ayakkabı, bir önlük ve bir yaka yazdırılıyordu... Hâlbuki okulda kıyafet serbest olsa, kimse bu ekstra masrafları yapmayacaktı. Bunu ben düşünüyordum da öğretmenlerim neden düşünmüyordu?

Çobanla konuştuğumuz o gün, rejim bekçisi gibi yetiştirilen ve fakat kendisi gibi olmasına izin verilmeyen ülkemiz çocuklarını hatırladım.

Geçen hafta okullarda kıyafet serbestisini getiren yasayı görünce bu deli gömleğini kendi de giymiş bir “birey” olarak ve aynı zamanda bir uzman olarak mutlu oldum.

Çocuğu erken yaşlarda bir üniforma içerisine sokmak ve onu kendi bireysel farklılığını yok ederek “standart kişi” hâline getirmeye çalışmak “o çocuğun var oluşunu aşağılamaktır.”

Hiçbir pedagojik temeli olmayan ve daha da ötesinde çocuğun “benlik yapılanmasına zarar verici” bu uygulama ülkemizin yüz karası idi.

Millî Eğitim Bakanlığı’nı bu konuda ülkemiz çocukları adına kutluyorum.

 

Terapiye muhtaç terapistler

Geçen yıl yaz ayları idi… Bir hanımefendi telefon etmişti.  Yorgun bir ses tonu ile “Hocam, çok kısa vaktinizi alacağım, bana birkaç dakikanızı ayırabilir misiniz?” diyerek yardım talep etmişti…

Böylesi çaresiz bir sesin sahibine “Hayır” diyemezdim. “Buyurun” diyerek kendisini dinlemeye başladım…

Telefondaki ses, öncelikle bu konuşmayı kendisi için değil, bir hanım arkadaşı için yaptığını söyledi. Arkadaşının psikolojisinin oldukça bozuk olduğunu, derdini tam anlatamayacağını düşündüklerinden dolayı ona yardımcı olmak istediklerini söyledi…

Anlatmaya başladı:

“Bayan arkadaşım 35 yaşında ve 10 yıllık evliliğinden 2 çocuğu var. Geçen yıla kadar mutlu bir aile ortamı vardı. Ancak geçen yıl arkadaşımın eşi, tanıştığı bir bayanla da nikâh kıymak istediğini belirterek arkadaşımızdan izin istemiş. Arkadaşım, böylesi bir talep karşısında şok geçirmiş ve evde kızılca kıyamet kopmuş. Ancak beyefendi ısrarla ve eşine şiddet uygulayarak bu durumu kabullendirmeye çalışmış. Durumu kabullenemeyen arkadaşım sonunda eşini evden kovdu.”

Bunları dinlerken, ülkemizde yaşanan aile dramları teker teker gözlerimin önünden film şeridi gibi geçmeye başladı...

Telefondaki ses devam etti:

“Hocam, arkadaşım yaşadığı bu haksızlığı sindiremedi ve sonunda ciddi bir depresyona girdi. Bizim toplantılarımıza katılamaz oldu. Bir hafta hiç yataktan kalkmadı. Çocuklarına yemek dahi yapmadı. Hayata küstü. Sonunda kendisini ziyaret edip durumunun iyi olmadığını, bir uzman desteği alması gerektiğini anlattık. Çevresi tarafından da tanınan bir aile oldukları için, tanıdık bir psikolog yerine uzakta bir yerde ve kendisini hiç tanımayacak biri ile görüştürmek istedik ve bir psikoloğa götürdük. Bayan arkadaşım birkaç hafta aksatmadan seanslara gitti. Hafif hafif toparlanır gibi oldu. Bir gün kendisini ziyarete gittiğimizde artık gününü yatakta geçirmediğini öğrendik ama yüzünde anlamsız bir huzursuzluk hâli vardı. Gerginliği her hâlinden belli idi… Şimdiye kadar çocuklarına sesini dahi yükseltmemiş olan bu hanım, artık çocuklarını sopa ile dövmeye başladı.”

Tam bu sırada dayanamayıp araya girdim:

- Ama bir psikolog desteği almıyor muydu arkadaşınız?

- Evet hocam, psikolog ile görüşmeleri devam ederken olmuş zaten bu durum.

- Nasıl yani?

- Şöyle ki hocam… Arkadaşımızı götürdüğümüz psikolog, din ve dindarlara karşı çok önyargılı biriymiş. Arkadaşımızla yaptığı konuşmada ona, “Eşin seni terk edip başka bir kadına gitmiş. Sen ise hâlâ onun yasını tutuyorsun. Gençsin, sağlıklısın… Sana git bir başka adam bul demiyorum. Zaten başörtülü biri olduğun için bunu yapmazsın. Günümüzde teknolojik imkânlar çok. Gir internete, chat sayfalarında, Facebook’ta birileri ile konuş, sohbet et, yeni insanlar tanı, dikkatin dağılsın.” diye tavsiyede bulunmuş.

- “Bunu bir psikolog mu söylemiş?” diye şaşkınlığımı dile getirdim…

Aldığım cevap içime bir zehir gibi aktı: “Evet hocam, arkadaşımızı götürdüğümüz uzman böyle tavsiyede bulunmuş. Arkadaşımız da o andaki bozuk ruh hâliyle ne yapacağını bilememiş ve bir süre sonra bu tavsiyeye uymuş. Aradan günler geçmiş, internette yeni yeni insanlar tanımaya başlamış. Zaten duygusal bir boşluğun da içinde olduğu için bir kişinin güzel sözlerine kanmış. Onunla dostluğunu ilerletmiş. Telefonlaşmaya bile başlamışlar. Ama arkadaşım yaşadığı bu anormal durumu da bir türlü kendisine yakıştıramamış, içine sindirememiş… İçinde yaşadığı bunca çatışmaların üstüne bir de bu eklenince arkadaşımızın psikolojisi tamamen bozuldu. Çocuklarına karşı hırçın, saldırgan, tahammülsüz bir insan olup çıktı. Şimdi ise girdiği bu bataktan çıkamıyor, bize nasıl yardımcı olabilirsiniz?”

Açıkçası ne diyeceğimi şaşırdım…

Geçen hafta Isparta’daydım.

Süleyman Demirel Üniversitesi’nin düzenlediği “I. Ulusal Aile Danışmanlığı Çalıştayı”na katıldım… Bozulan aile kurumuna tedavi sunmak için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın çaba ve gayretlerini gördüm. Bakan Fatma Şahin, aileleri toparlamak için Aile Danışmanlığı kurumunu hayata geçirmeyi planlıyor… 450 saat eğitim alan kişilere “aile danışmanı” unvanı verilecek ve bu kişiler aile bireylerini terapi edecekler…

“Bu iş iyi para kazandırıyor” diyen herkesin danışman olmasına izin veren şu anki yasa beni ciddi şekilde kaygılandırdı… Kişilik zafiyeti olan, aile kurumuna inanmayan, geleneksel Anadolu aile yapısını bilmeyen ve eşi evden gitmiş kadına “Üzüleceğine git bir tane de sen bul!” diye tavsiyede bulunacak kişilerin sayısını artıracak diye endişelendim…

Umarım Bakan Şahin, bir anne hassasiyeti içinde bu konuya el atar ve terapist olacak kişileri seçerken “terapistin kişilik özelliği”nin de dikkate alınacağı bir sınav sistemini hayata geçirir…

Yoksa bırakın aile kurumunu kurtarmayı, ailelerin daha çok zarara uğramasına zemin hazırlanmış olur...

 

Çocuğunuzun kavgacı ve asosyal olmasını istemiyorsanız

Günümüz çocuklarının en ciddi problemlerinden biri, sosyal becerilerinin olmaması. Aile içinde hiç susmayan, ha bire konuşan, gerekirse yırtıcı, hırçın, ebeveynine “illallah” dedirten birileri iken, arkadaş ve okul ortamlarında kendilerini bir türlü doğru ifade edemez oluşları oldukça dramatik bir çelişki.

Eve bir telefon gelse, telefondaki aile dostu ile birkaç dakika sohbet edip hal hatır sorduktan sonra telefonu anne-babasına uzatamıyor çocuklar. Bayramda, seyranda eve gelen misafire bir “hoş geldiniz” diyemiyor, oturup onlarla şöyle doyasıya içli dışlı konuşamıyor. Komşuya bir fincan tuz almak için gönderseniz, arkasından bir de siz gitmek zorunda kalıyorsunuz.

Eğitim yaşamı da öyle…

Okula ödev yapmadan gitseler, ödevi neden yapamadıklarını öğretmenlerine sakin bir ruh haliyle ifade edemiyor, bu ödevin telafisi için alternatif çözüm önerilerinde bulunamıyorlar. Birlikte oturduğu sıra arkadaşıyla bir sorun yaşasa, erkekse, birbirlerine tekme tokat girişiyorlar. Kızsa, saç başa birbirlerini cırmalıyorlar. Çocuklar, ya bir ezen ya da ezilen olarak anne-babalarını çaresiz bırakıyorlar.

Çocuklar, okul yaşamında sadece ezme-ezilme şikâyetleri ile değil, bir de ders yapamama, derse konsantre olamama problemleriyle ebeveynlere kök söktürüyorlar. Oturup bir yarım saat derse odaklanamıyor çocuklar. Yapacakları işi “iradi bir süreklilik” içinde takip edemiyorlar. Sırf bundan dolayı çocukların en çok kullandığı ilaçlar listesinin en başlarında hiperaktivite, dikkat dağınıklığı ve konsantrasyon bozukluğuyla ilgili olanlar yer alıyor.

Okullarda gördüğünüz her üç-beş çocuktan biri şu veya bu sebepten dolayı “ilaçlanmış” olarak okul koridorlarında ruh gibi geziniyorlar maalesef.

Günümüz çocukları adına çok üzülüyorum, ama bu yazıda, ne oluyor da böyle oluyorlar diye “pedagoji vaazı” vermeyeceğim.

Televizyonun, çocukların nasıl “beyin göçüne” sebep olduğunu izah da etmeyeceğim. Ya da günümüz yetişkinlerinin “o heybetli dik duruşları” ile çocukların benliğine nasıl zarar verdiklerinden de…

Sebep ne olursa olsun, hem böyle sorunlar yaşanmaması hem de yaşayan ailelerin bu sorunlardan keyifle kurtulabilmesi için alternatif bir çıkış kapısından, bir “spor” dalından bahsedeceğim.

Çocuklarda “güven” duygusunu artıran, onlara çevresi ile empati kurabilme yeteneği kazandıran, kalabalıklar içinde olsalar da konsantrasyonunu bozmadan yoluna devam edebilme becerisi elde ettiren bir spor dalından, “binicilikten” söz edeceğim.

Evet, binicilik, ata binme yani…

Spor dalları içinde bir canlı ile ortaklaşa yapılan tek spordur binicilik. Binicilik eğitimi alan çocukların daha ilk günlerde onlarca kazanımına şahit oluyoruz. Attan düşmemek, atı sevk ve idare edebilmek için dikkatlerini doğal olarak nasıl da yoğunlaştırdıklarını görüyoruz. Ellerinde tuttukları gem ile kendisinden başka bir canlıyı idare edebilmelerine, onu mahmuzlayabilmelerine, onu dörtnala koşturabilmelerine, bir canlıyı hissedebilmelerine ve bir canlı ile etkileşim içine girebilmelerine şahit oluyoruz binicilik sırasında.

Ve belki de daha da ötesi, parkurda atına engelleri tek tek atlatan çocukların nasıl da “güven” duygusu kazandıklarını görüyoruz.

Bu spor dalı ile meşgul olan çocukların okulda arkadaşları ile kavga etmek yerine, güven duygusu ile problemlerin içinden nasıl da tebessüm ile sıyrıldığını görüp mutlu oluyoruz.

Sizi bilmem ama biz uzunca bir süredir ailecek binicilik eğitimi alıyoruz. Ben de biniyorum, çocuklarım da… Çocuklarımı atın sırtında koştururken görmek, attan indiğinde atın yelesini okşarken izlemek, at ile burun buruna verip onunla konuştuğunun şahidi olmak bir ebeveyn olarak insana ayrı bir keyif veriyor.

Çocuğu ile karşılaştığı problemlere alternatif çözümler arayan ailelere veya çocuğu ile kaliteli bir spor dalında var olmak isteyen ebeveynlere tavsiye ederim.

 

Boş bir parkın düşündürdükleri

Bomboş bir parkın salıncağında dalgın düşüncelerle sallanırken buldum kendimi.

Uzunca zamandır çocuklarım için bir spor dalı seçmeye çalışıyorum. Erkek oldukları için futbola çok meraklılar. Ancak ülkemizdeki futbol taraftarlığı “cinnet” noktasına geldiği için, göz göre göre böylesi bir spor dalını çocukların önüne “işte imkân” diye sunmaya içim elvermiyor.

Kendim de aslında millî maçlar haricinde pek de ilgili değilimdir futbola. Futbola karşı soğuğum. Ya da daha doğru bir ifadeyle, futbol adına yapılan kavga ve gürültüler, maç sonrası sıkılan maganda kurşunları soğuttu beni bu güzelim spordan.

Ellerinde satırlarla karşı takımın formasını taşıyan kişilere düşmanlık besleyen bir spor dalını çocuklarıma “Tara ta taam! Sizi futbol kulübüne yazdırsam ne dersiniz?” diye sunmam doğru olmazdı.

Avrupa’da aileler çocuklarına belli yaşlarda spor imkânı sunmayı bir ebeveynlik görevi olarak görürler. Ancak spor dalları da kendi içinde ikiye ayrılır: Temel kazanım sporları ve ayrıcalıklı sporlar.

Yüzme bir temel kazanım sporudur ve örneğin Hollanda’da her çocuk 5 yaşından itibaren yüzme eğitimi alır. Bu sporu teşvik için belediyeler her semtte modern yüzme havuzları inşa etmiştir. Hafta içinde belli saatlerde kadınlar, belli saatte yaşlılar, engelliler ve çocuklar yüzme havuzlarını kullanırlar.

İlkokula başlayan bütün çocuklar “diplomalı” iyi bir yüzücüdür. Bu zaten her çocuğun temel spor dalı olduğu için aileler çocuklarının yüzme bilmesini bir kazanım olarak değerlendirmezler. Asıl kazanım, çocukların kendi karakterlerine uygun “ayrıcalıklı” bir spor dalı seçmeleri ile oluşur.

Örneğin, çocuklar vardır, “artistik paten” yapar. Çocuklar vardır “golf” oynar… Çocuklar vardır “binicilik eğitimi” alır... Çocuklar okul çıkışlarında ülkemizde olduğu gibi “delice bir ödev yapma telaşı” içinde evlere kapanmazlar, sokaktadırlar veya bir spor dalının eğitimini alıyor olmanın keyfi içinde sırt çantaları ile yollarda kaygısızca yürüyorlardır…

Sadece spor mudur çocuğun kazanımı? Tabii ki hayır, aileler çocuklarına bir sanat kazanımı için de kendilerine görev biçmişlerdir. Kimisi resim, kimisi müzik, kimisi drama eğitimi almanın keyfi ile yaşama hazırlanırlar.

Ama zannetmeyin ki bunca şey çocuğun sırtına yük olur… Olmuyor, çünkü bu kazanımlar bir baskı ve zorlama ile değil, doğal yaşam içinde gerçekleşmektedir…

Örneğin, çocuklar erken yaşlarda bir yaşam tarzı olarak dil öğrenirler. Ve her Avrupalının ikinci ana dili İngilizcedir. Sonra İspanyolca veya Fransızca üçüncü bir dil olarak öğrenilir gider… Çok özel bir durum değildir insanların üç dil bilmesi. Çünkü eğitim bir bütüncül yaklaşım içinde çocuğa dil öğrenme zeminini sunmaktadır…

Örneğin televizyonda filmler orijinal dilinde yayımlanır ve alt yazılıdır… Çocuklar film izlerken hem “duyarak” dil öğrenirler hem de altyazı okuyarak okuma alışkanlığını geliştirirler…

Eğitim, yaşamın doğal akışı içinde zorlamadan devam eder…

Bunlar bir hayal değil. İşte orada yaşıyor bu insanlar, gidip bakın…

Tabii ki bütün bunların bir “hokus pokus” hareketiyle ülkemize gelmesi zor. Ve biliyorum ki ülkemizde de iyi şeyler yapılmak isteniyor. Millî Eğitim Bakanı Ömer Dinçer bütün eleştirilere rağmen iyi bir şeyler yapmak için ciddi çaba sarf ediyor ama eski eğitim sistemi ile yetişmiş kişilerin yeni bir eğitim sistemi inşasının imkânsız olduğunu görüyorum...

Belki biraz sabretmek gerek, onu da biliyorum. Ama acelem var, çünkü çocuklar büyüyor… Ne bir ikinci dil öğreniyorlar ne kişilik geliştirici bir sporla ilgileniyorlar ne de bir sanat dalında kendilerini geliştiriyorlar… Bunları gördükçe çaresizce üzülüyorum…

Aslında anlatacaklarım bunlar değildi… Bunlar, gençliğini Batı’da geçirmiş bir pedagogun, bomboş bir parkın salıncağında sallanırken, evde ödev yapan ülkesinin çocukları için kirpiklerinin ıslanmasına sebep olan düşüncelerdi…

Ben asıl çocuklarıma hangi spor dalını “neden” seçtiğimi anlatacaktım, ama olmadı…

Onu da önümüzdeki hafta paylaşayım inşallah...

 

Eş eşin terapistidir

Anne-çocuk bağlanması üzerine bir akademik çalışma yürütüyorum şu sıralar. Bir çocuğun annesine “güvenli bağlanması” nasıl gerçekleşiyor? Anne ile çocuk arasında gerçekleşen (ya da gerçekleşemeyen) bu “bağlanma”, çocuğun gelecekteki yaşamına nasıl tesir ediyor? Araştırma oldukça önemli ve bununla meşgulüm şu günlerde…

Belki ülkemiz için yeni olabilir ama pedagojinin en önemli konularından biri olan anne-çocuk “bağlanması” ve “ayrılması”, Batılı akademisyenler için hayati önem taşıyor. Zira erken çocukluk döneminde anne ile çocuk arasında kurulan bu bağın kalitesi çocuğun gelecek yaşamında oldukça belirgin bir rol oynuyor.

Bu konudaki önemli çalışmalardan birini Prof. Dr. David M. Fergusson yaptı. Yeni Zelanda’da 1265 çocuğun, doğdukları günden itibaren, tam 30 yıl boyunca duygusal gelişimleri gözlem altında tutuldu.

Dünya pedagoji literatürüne çok önemli bir katkı sağlayan bu çalışmada, “erken çocukluk döneminde” anne-çocuk arasındaki bağlanmanın çocuğun gelecek yaşamında oluşturduğu etki, hayret verici bir belirginlik ile ortaya konuldu.

Buna göre bebeklik döneminde annesi ile “güvenli bağ” kuramamış çocukların temel ortak özelliği, “kaygılı” olmaları. Endişeli benlik yapısına sahip çocuklarda ise ilerleyen yaş dönemlerinde farklı farklı davranış bozuklukları gözlemleniyor.  Örneğin bu çocuklar 7 ile 9 yaş arasında ya içe kapanık bir ruh hâli sergiliyor, sosyal davranışlarında bir gerileme gözlemleniyor ya da agresif bir ruh yapısına sahip oluyorlar…

Daha net ifade ile söyleyecek olursak, erken çocukluk döneminde anne ile doyasıya bağ kuramamış çocuklar ya yaşadıkları bu hayal kırıklığı ile etrafa karşı yıkıcı ve saldırgan oluyorlar veya içe kapanık bir ruh hâli ile yaşamlarının geri kalan kısmını asosyal olarak sürdürüyorlar…

“Çocuk böylesi bir ruha büründü ise her şey bitmiş mi oluyor?” sorusu hemen sorulabilir ama insan ruhuna ait sistem mükemmel bir şekilde işlediği için yapılan hata ve eksikliklerin giderilmesi de her dönemde mümkün oluyor.

Yine aynı araştırmada, çocukluk döneminde annesi ile güvenli bağ kuramamış çocuklara “ergenlik döneminde” pozitif bir aile ortamı sunulduğu takdirde davranışlarındaki bu negatiflik yeniden olumluya dönebiliyor…

Bütün bu çalışmaları veri olarak aldığımızda, ülkemizdeki anne-çocuk bağlanmasının ne durumda olduğunu araştırmanın, ülkemiz çocuklarının psikolojisini anlamak için oldukça önemli olduğunu düşünüyoruz…

Bu nedenle 800 anne ile bir anket gerçekleştirdik. Ankete katılan annelere iki temel soru sorduk. Birincisi, kendi gözlemlerine dayanarak çocukları ile “güvenli bağ” kurup kuramadıkları idi. Diğeri ise çocuklarında hangi davranış bozukluklarını gözlemledikleriydi.

Anketin değerlendirilmesi devam ediyor, ancak ilk sonuçlara baktığımızda oldukça önemli bir bilgiyi içeriyor.

O bilgi de ankete katılan 800 kişinin sadece 159’unun kendi çocukluk döneminde annesi ile “güvenli bağ” kurduğunu söylemesiydi. Bir başka deyişle annelerin yüzde 81’i kendi çocukluk dönemlerinde anneleri ile doyasıya bir anne-çocuk ilişkisi kuramadıklarını ifade ediyorlardı…

Annesi ile doyasıya anne-çocuk bağı kuramamış çocuklar, bugün kendileri annelik yapıyor… Bu, oldukça üzücü bir durum…

Zira çocukluk döneminde kendisinde güven ve emniyet duygusu oluşmamış bir anne, kendi çocuğuna veya eşine ne kadar güvenebilir ve ne kadar kaygısızca annelik yapabilir ki? Evet bu zor, ama imkânsız da değil…

Eş eşe yardımcı olabilir ve eşler birbirlerinden “mükemmel olmayı beklemezlerse” çocukluk döneminde ne yaşanırsa yaşansın evlilik süreci bu olumsuzlukları olumluya çevirebilecek bir özellik taşıyor… Eşler birbirlerine çocukluk dönemlerinde yaşadıkları gerçekleri de görecek şekilde iletişimde bulunurlarsa birbirlerinin “terapisti” gibi oluyorlar. Ne ilaç, ne psikolog… Eş eşe yetiyor…

Ve o zaman yıllar süren olumsuz hayat, evlilik içinde “yeni bir yaşama” dönüşebiliyor… Aksi takdirde annelerin çocukları ile hırçın ve sinirli, eşlerin de huzursuz ve kavgalı olması kaçınılmazdır...

 

Mezdeke yerine sesli kitap

Geçen hafta bu köşede, okul servislerinin eğitimin bir parçası olması gerektiğinden bahsetmiştim. Ebeveynlerin araçların modeline dikkat ettiği kadar, çocukların o servislerin içinde neler yaşadıklarına da özen göstermesi gerektiğinin altını çizmiştim.

İyi ki çizmişim. Bu yazıdan sonra aldığım geri dönüşlere baktığımda gördüm ki, okul servisleri eğitimin görünmeyen bir yarasını oluşturuyor.

İşin acı tarafı, ebeveynler bu yarayı görüyor, ama çok da yapacak bir şeyleri olmadığı için gözlerini kapatmış durumdalar. Ta ki ciddi bir sorunla yüz yüze gelinceye kadar…

İşte size iç acıtıcı bir örnek:

“Adem Bey, yazınızdan sonra bu konuyu sizinle paylaşma ihtiyacı hissettim. Geçen yıl kızım, hep servisteki olumsuz atmosferden bahsediyordu. Ama bizim asıl şok geçirmemize sebep olan olayı okullar kapanmadan bir hafta önce yaşadık. O gün kızımın saçlarını özenerek bağlayıp okula yolcu etmiştim. Okul dönüşünde ise saçları açılmış, ter içinde kalmıştı. Eve gelince ‘Ne oldu kızım? Bu ne hâl?’ diye sorduğumda, ‘Anne hani okullar tatil olacak ya… Servisçi amca Mezdeke’yi açtı… Hostes abla da hadi kalk oyna dedi… Ben de servisin içinde oynadım, herkes de beni alkışladı.’ deyince kanım dondu… Aracın içindeki küçük bir boşlukta dansöz gibi oynatılan kızım, servisin ani bir manevrasıyla savrulup düşebilirdi. Sinirimden kendi kendimi yedim. Ertesi gün duyarlı olduğunu düşündüğüm okul yönetimiyle bu konuyu konuştum ama derdimi tam anlatamadım. Anlatamadığım gibi bir de adım ‘problemli anne’ye çıktı.”

Bir başka anne ise okul servisi tecrübesini şöyle anlatıyor: “Hocam, biz ailecek araç içinde emniyet kemerini mutlaka takarız ve bu güzel alışkanlığı küçük yaştan itibaren oğlumuza da kazandırdık. Ama maalesef bizim yıllar süren bu eğitim kazanımımız bir haftalık okul servisi sürecinde yıkıldı gitti. Oğluma servise bineceği ilk gün sıkı sıkıya tembih ettim emniyet kemerini mutlaka taksın diye… Akşam olup servisten aldığımda, ‘Emniyet kemerini taktın mı oğlum?’ diye sordum. Oğlum ilk defa bana karşı öfkeli bir ses tonu ile ‘Bir daha bana emniyet kemeri deme anne! Herkes benimle dalga geçti.’ dedi… ‘Neden oğlum? Ne oldu ki?’ diye tekrar sorduğumda, ‘Serviste emniyet kemeri takılmazmış… Servisçi amca 20 yıllık şoförmüş, korkmama gerek yokmuş…  Eğer emniyet kemeri takmak istersem uçakla yolculuk yapmalıymışım.’ dedi. O gün bugündür çocuğum kendi hususi aracımızda dahi emniyet kemeri takmaz oldu…”

Onlarca örnekten birkaçı idi bunlar…

Evet, bu örnekler sorunun bizzat kendisi… ‘Peki, çözüm için ne yapılabilir?’ diye düşünürken, bir habere rastladım. Haber içeriğinde, Kayseri’de uygulanan sesli kitap projesinden bahsedilmiş. ‘Sesli Kitap’ projesi ile ‘100 Temel Eser’in Kayseri’deki tüm okul servislerinde dinletildiği aktarılmış. Bu proje sadece Kayseri ile de sınırlı kalmamış, Türkiye genelinde 4 bin 400 servis aracında hayata geçirilmiş…

Ne denir buna bilmiyorum! Yukarıdaki olumsuz örneklerden sonra bu duyarlı projeye şapka çıkarmak gerekir. Anca, Kayserili ‘dehası’ ile ortaya çıkan bu proje burada kalmamalı, il il yaygınlaştırılmalı. Sadece ‘100 Temel Eser’ değil, yol boyunca ‘Mezdeke’ çalıp çocukları oynatmak yerine, olumlu davranışlar kazandırmak için hazırlanmış, ‘radyo tiyatroları’ dinletilmeli.

İşte bu bir toplumsal duyarlılıktır.

Veli-okul işbirliği içinde geliştirilecek olan ‘Eğitim Serviste Başlar Projesi’ servis araçlarındaki bu çirkinlikleri önleyebilecek bir reçete olabilir. Çocukların yol boyunca ‘kaba, çirkin’ sözleri işitmeleri ya da trafik kuralları ile ‘dalga geçen’ konuşmalara şahit olmaları yerine okul yolunda eğitimi başlatmış oluruz.

Ben inanıyorum ki böylesi kaliteli bir hayatı, bizim ülkemizin çocukları da hak ediyor. Yeter ki yetişkinler çocukların neler yaşadığını görebilecek duyarlılığa sahip olsun, böylesi duyarlıca hazırlanan projelere candan destek çıksınlar.

 

Okul servisleri, eğitimin bir parçası olmalıdır

Son zamanlarda dikkatlerim, trafikteki “okul servisi” yazan araçlara yoğunlaştı. Yoğunlaştıkça hayal kırıklıklarım da arttı.

Zira anne-babalar, servislerin modeline ve konforuna dikkat ettikleri kadar, çocuklarının okul yolculuğu sırasında neler yaşadıklarına önem vermiyorlar.

Hâlbuki özellikle büyük şehirlerde en az yarım saat, bir saat süren okul yolculuğu, çocukların ilk ders saatidir. Zihnin öğrenmeye en hazır olduğu sabah saatlerinde çocukların duyacakları, görecekleri şeyler, derslerde duydukları ve gördüklerinden daha kalıcı olur.

Mesela siz, çocuğunuzu bir trafik kazasına kurban vermemek için ona özene bezene trafik kurallarını öğretiyor, kırmızı ışıkta durmanın gerekliliğini anlatıyor, yaya kaldırımının yayalar için olduğunu ifade ediyorsunuz. Gelin görün ki çocuğunuzu her gün emanet ettiğiniz servis şoförü, sizin bu hassasiyetinizi uygulamıyorsa, siz kendinizi boşuna yoruyorsunuz demektir.

Hatta bazen servis şoförü, kuralları uygulamamak bir yana, “Kırmızı ışıkta geçtin abi!” diye kendisini uyaran çocuğa “Boş ver oğlum! Kurallar çiğnenmek içindir!” diyerek güya kendince espri yapıyor ve o servis içindeki çocuklar da masum hâlleri ile bu espriye gülüyorlarsa, sizin eğiticiliğiniz çocuğunuzun “ezilmesinden” başka bir işe yaramıyor demektir.

Hâlbuki çocukların servis içindeki dakikaları eğitimin bir parçasıdır. Ve eğitim okul yolunda başlar.

Nasrettin Hoca’nın eşeğine ters binmesini hatırlarsınız. Nasrettin Hoca, herkesin bildiğinin aksine, insanlar kendisine gülsün diye değil, ilk derslerini okul yolunda yaptığı için eşeğe ters binmiştir.

Hoca, her sabah erken saatte öğrencilerini tek tek evlerinden alır, her bir öğrenci de kendi eşeğine binerek hocanın arkasından okula devam ederdi. Nasrettin Hoca, günün en verimli saatlerini boşa geçirmemek için, eşeğe ters binerek, arkasından gelen öğrencilere ders anlatır, ilk dersi okul yolunda yapardı.

Böyle bir gelenekten gelmiş bir toplumun, çocuklarını emanet ettikleri şoförlerin durumlarını dikkate almaması oldukça trajiktir.

Hatta daha da ötesi, günümüzde okullar “angarya” olarak gördükleri için servis işini “taşeron” şirketlere ihale yolu ile vererek bu “yorucu” işten kenara çekiliyorlar. Hâlbuki bu yanlıştır.

Okullar servis sürecini eğitimin bir parçası hâline getirmeli, servis şoförlerine daha önem vermeli. Servis şoförlüğü, vasıfsız insanların yaptığı bir iş olmaktan çıkartılmalı. Şoförlerin eğitimlerine önem verilmeli, onların okul ve eğitim süreci ile bütünleşmeleri sağlanmalı.

Mesela o hafta Sosyal Bilgiler dersinde kaymakamlıktan, Kızılay’ın görevlerinden bahsediliyor ise çocuklara servis yolculuğu sırasında yolda karşılaşacağı hükümet konağını göstermeli, Kızılay kan merkezlerinin yanından geçerken çocukların dikkatlerini o noktaya çekmeli. Böylece teorik bilgiler pratiğe dökülmüş olur.

Veya yaşlılara saygıdan bahsedildiği bir hafta okul yöneticileri, servis şoförlerini okula davet etse ve “Arkadaşlar bu hafta öğrencilere yaşlılara saygıdan bahsedildi, bu hususta siz de yolda karşılaşacağınız pratik tecrübeleri çocuklara sunar mısınız?” dese ne kadar güzel olur. Böylece bir servis şoförü yolda karşıdan karşıya geçen bir yaşlı teyzeye “Buyrun!” diye yol verdiğinde, çocukların teorik bilgileri pratik ile pekiştirilmiş olur.

Bırakın çocukların yollarda bu denli duyarlı bir eğitim sürecini takip etmelerini, çoğu defa servis şoförleri kendi hoşlarına giden bir arabesk müziği sonuna kadar açıp çocuklara “Ölesim geldi” sözlerini dinlete dinlete yolculuk yapıyorlar. Bu durum, ne okulun ne de ailenin dikkatini çekiyor.

Eğitim bir bütündür. Yolda geçen süre de eğitimin bir parçasıdır.

Okul yönetimleri ve okul aile birlikleri, çocukların trafikteki emniyetinden tutun da yolda geçen eğitim sürecinin kalitelendirilmesine kadar söz sahibi olmalıdır...
 

Çocuk dövmeyi din emrediyor mu?

Ne zaman “Ceza ile çocuk eğitimi olmaz. Çocuk, eğitim için dövülmez.” desem, hep aynı itirazla karşılaşıyorum: “Ama dinimizde çocuğu dövmek var!”

“Nasıl yani?” diye sorduğumda “Peygamber Efendimizin ‘Çocuğunuz 7 yaşına gelince namazı öğretin, 10 yaşına gelince, kılmıyorsa dövün’ diye hadis-i şerifleri var.” denilerek çocuk eğitiminde dayağın yerinin olduğu iddia ediliyor…

Ben bir ilahiyatçı değilim. Bir pedagogum. O yüzden dinî kaynakları derinlemesine analiz etmesini bilmem… Ve bu konuda bir söz söylemem ilahiyatçılara saygısızlık olur…

Ama yıllardır “Çocuğun dövülmesi dinimizde var” denilerek ve bu hadis gösterilerek o kadar çok itiraz geliyor ki sonunda bu konuda ciddi bir araştırma yapma ihtiyacı hissettim…

Kendi yaşamı boyunca çocuklara kaşlarını dahi çatmamış bir şefkat peygamberi, acaba gerçekten böylesi bir tavsiyede bulunmuş mudur? Bulundu ise bunun gerekçesi nedir diye oldukça merak ettim…

Zira görüyorum ki ceza ile eğitilen çocuklarda “kişilik kaybı” oluyor. Ceza alan, ceza vermeyi öğreniyor… Hele ki çocuk kendisini cezalandıran anne babasını bir gün cezalandırmaya kalkarsa… Çocuğun anne babasını cezalandırması, anne babanın çocuğu cezalandırmasından çok daha korkunç oluyor…

Bu acı sonu yaşamış onlarca ebeveynin inilti dolu sesleri var hatıralarımda. “Kıydı yavrum kendine… Bu kadar çok sıkıştırma çocuğu diyordum eşime ama dinlemedi beni… Gitti yavrum!” diyen ebeveynlerin sesi hâlâ kulağımda…

Veya derste öğretmeninden ceza alan, bir süre sonra eğitimden kopan, kişilik kaybına uğrayan, şımarık, duyarsız, yılışık binlerce çocuk var gözlerimin önünde…

Ama söylediğim gibi ben ne bir hadis uzmanıyım ne de bir ilahiyatçı…

O yüzden ben bu satırdan sonra susmak ve konuyu, işin uzmanı olan bir ilahiyatçıya, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Hadis Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ali Akyüz Hoca’ya bırakmak istiyorum (Aşağıdaki makalenin aslı 5 sayfadır. Çalışmanın hepsini bu satırlara sığdıramayacağımdan dolayı, sonuç kısmını sizlerle paylaşıyorum):

“[…] Hadisteki ikinci fıkranın belirleyici fiili “D-R-B” fiili mazi-sülasisinden üretilmiş olan “FE-DRİBÜ” emir kipiyle zikredilen fiildir. Arap dilinde yaygın biçimde kullanılan ve “dövmek” manasına gelen bu kelime, daha başka pek çok anlamı olan fiillerin başında gelmektedir.

Her fiilde olduğu gibi bu fiilin de cümle içinde kullanıldığı edata göre farklı anlamlar yüklendiği gözden ırak edilmemesi gereken hayati öneme sahip bir mevzudur. […] Yaptığımız araştırmaya göre hadisin ikinci fıkrasında yer alan “FE-DRİBÜ” fiili istisnasız bütün kaynaklarda “ALA” harfi ceri yani “ALA” edatı ile kullanılmaktadır. Bu kullanım oldukça önemli ve sonuç bakımından da fevkalade etkilidir. Söz konusu kelimenin başka harfi cer ve edatlarla anlamı çok değişmektedir. Mesela, “D-R-B”-“AN”, “D-R-B”-“MİN”, “D-R-B”-“Lİ”, “D-R-B”-“Fİ”, “D-R-B”-“MESELEN” v.s. kullanımların hiçbirisinde dövmek anlamı söz konusu değildir.

“Dövmek” anlamı yüklenmek istendiğinde daha çok yalın biçimde veya “ba” edatıyla kullanılan bu kelime, “ALA” edatıyla dövmek manasında değil, “sıkıştırmak”, “zorlamak”, “yaptırmak”, “kuşatmak”, “empoze etmek”, “mecbur etmek”, “sorumlu ve yükümlü tutmak” v.s. anlamlarına gelmektedir. Klasik ve çağdaş hiçbir sözlük müellifi bu kelimeye böyle bir anlam, yani “dövmek” anlamı vermemektedir.”

Belki ağır ve bilimsel dil olduğu için, özetlemek gerekir ise, Prof. Dr. Ali Akyüz Hoca, bu hadisin son kısmında geçen “… 10 yaşına gelince, kılmıyorsa dövün” tercümesinin doğru olmadığını ifade ediyor. Bu hadisin doğru tercümesinin “Çocuğunuz 7 yaşına gelince namazı öğretin, 10 yaşına gelince sorumlu tutun/yükümlü tutun” olduğunu bilimsel bir makale ile yayına sunuyor.

Ben yaklaşık 2 yıl önce Ali Akyüz Hoca’yla telefonda  konuşmuş ve kendisine “Bu görüşünüze İslam âleminden veya ülkemizden itiraz geldi mi hocam?” diye sormuştum. Aldığım cevap netti: “Hiçbir İslam ulemasından bugüne kadar bu makale hakkında bir itiraz gelmedi.”

Dediğim gibi, ben bir ilahiyatçı değilim. Bu makaleyi ve gerisini sizin vicdanınıza bırakıyorum…

(Not: Bu makale, 2002’de, hakemli bir dergi olan Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi’nin 10. sayısında yayımlanmıştır.)

Yazarın 1 Ekim 2012 tarihli yazısıdır.

“Toplumsal Erdem”i yakalayabilmek için

Uzunca zamandır çocuğun ceza ile “adam” edilemeyeceğini, ceza ile “adam edilmiş” çocuğun ise adam olamayacağını yazıyorum, çiziyorum, anlatıyorum.

Çocuk, ceza ile terbiye olmaz, diyorum.

Cezanın yıkıcı tesirinden bahsediyor, ceza alan ceza vermeye başlar, böylece ceza bir süre sonra şiddete dönüşür ve şiddet kısırdöngüsü içinde aileniz acı çeker, diyorum.

Ama şiddet ruhumuza öylesine sinmiş ki bir bardak suyun içine damlayan bir damla mürekkep gibi, ayrıştırmak neredeyse imkânsız hâle gelmiş.

Hâlbuki çocuk, yetişkinden alacağı ceza korkusu ile değil, yetişkine duyduğu “güven” duygusu ile ancak “insan” olabilir.

Öğretmen ödevini yapmadı diye bir çocuğu sınıf içinde azarlasa, kolundan tutup dışarı çıkartsa, aşağılasa, belki bir sonraki sefere o çocuk ödevini yapar getirir ama o öğrencinin içinde tuhaf bir şekilde kopan, güven duygusudur. “Kendisine karşı güven duygusu kaybedilmiş bir yetişkin” dünyanın en iyi öğretmeni dahi olsa “insan” yetiştiremez, yetiştirse yetiştirse, belki iyi bir matematikçi, iyi bir mühendis, iyi bir bankacı yetiştirir o kadar.

Çocukluk yıllarında güven duygusunu yitiren kişilerin benlik yapıları kaygılı olur.

Kaygı ise birçok davranış bozukluğunun temelidir.

Anne babasının bu denli üzerinde baskı kurduğu çocuklara bakıyoruz, bazen “kimlik kaygısı” oluşmuş, bazen “sınav kaygısı”… Aslında kaygısızca sınava girse çok daha başarılı olacağı hâlde, sınav sonunda kendisine yönelen bakışlara nasıl karşılık vereceği düşüncesi, bildiği soruları bile yapamamasına sebep oluyor. Unutuyor çocuk… Beyni durmuş gibi hatırlayamıyor kaygıdan… Kaç defa gördüm, sınav günü yaklaştıkça suratı bembeyaz olan, panik atak nöbetleri başlayan, ortaokul-lise öğrencisi olduğu hâlde altını ıslatmaya başlayan çocuklarlar var... Yazık değil mi bir insanı bu hâle sokmaya.

Çocuk eğitiminde yöntem bu mu olmalı?

Yöntem bu olursa, kendisine şiddet uygulanan çocuk da gider kendi gücü yettiği kişiye şiddet uygular.

İşte rakamlar ortada, merak eden gitsin baksın. TÜBİTAK’ın Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi ile yaptığı ortak çalışmada liselerde akran şiddeti yüzde 90. Yani her 10 lise öğrencisinden 9’u okuldaki diğer öğrencilerden şiddet görüyor. Hem de bunların yüzde 20’si cinsel şiddete maruz kaldıklarını ilan etmişler bütün yetkililere. Rastgele bir çalışmadan değil, tam 10 bin öğrenci üzerinde yapılan bilimsel bir çalışmadan bahsediyorum.

Biz yanıldık… Eğitimciler yanıldı… Yöneticiler gerçekten çok yanıldı…

Çocuk ceza ile yetişmezdi. Ceza ile çocuk yetiştirmek bir gelenek hâline geldi. Başka da bir yöntem bilemez olduk şimdilerde.

Mevlana’nın yaşadığı bir ülkede, insanları güven duygusu içinde yetiştirmek yerine, onları “kedi” terbiye eder gibi, sıkıştırarak, ezerek, döverek, ceza vererek terbiye etmeye kalkınca sonuç bu oluyor işte.

Mevlana’lar artık yok ortada… Olsa bile önce anne babası kabul etmiyor yumuşak huylu, halim selim çocuğu. “Böyle mıy mıy mıy olursan tabii okulda da dayak yersin, sokakta da!..” diyerek çocuklarını şiddete teşvik ediyor ebeveynler.

Evde böylesi şiddet için davet alan, okulda kendisine şiddet uygulanan çocuk, içindeki bu zehri sokaklara kusuyor.

İşte bakın, trafikte şiddet…

Aile içinde şiddet…

Kadına şiddet…

Markette şiddet…

Siyasette şiddet…

Medyada şiddet…

Reklamda şiddet…

Kendisine ve ailesine onurlu bir yaşam sunmak isteyen ebeveynler ciddi bir karar verip neredeyse toplumsal cinnete dönüşmüş olan şiddet kısır döngüsünden çıkmayı başarmalıdır.

Erdemli olmak, kendini ezdirmemekle değil, başkasını ezmemeyi öğrenmekle olur…

Ve toplumsal erdemi yakalamak, kendini korumak için saldırganlığın öğretilmesi ile değil, başkalarına güven ve emniyet sunabilecek kadar duyarlı bireylerin yetiştirilmesi ile mümkündür...

 

Zenginleştirilmiş ana sınıfı programı, kaosu çözer

Son günlerde nereye gitsem hep aynı soru ile karşılaşıyorum. “Hocam, ne olacak, bu sene birinci sınıfa gidecek çocukların hâli?” diye başlıyor konuşmalar.

Ne diyeceğimi şaşırıyorum açıkçası.

Önceki gün yine çok kırgın ve kızgın bir annenin sitem dolu konuşması ile karşılaştım, “Hocam pırıl pırıl çocuğuma engelli raporu almak çok zoruma gidiyor!”

“Hayırdır, neden engelli raporu alacaksın ki?” diye sorunca başladı içini dökmeye.

“Bizim kız bu yıl eylül ayında 66 aylık oluyor. Yani ilkokul birinci sınıfa başlaması gerekiyor. Ama, ne ben ne de babası kızımızın birinci sınıfa başlamasını uygun buluyoruz. Daha tuvalet temizliğini yapamayan çocuk nasıl ilkokula başlasın? Erkek öğretmen mi çocuğumun temizliğini yaptırsın? Biz de rapor almak için devlet hastanesine gittik. Sadece biz değilmişiz aynı durumda olan. Şehrimizde zaten tek olan çocuk psikiyatristinin önü ana baba günü idi. Ama doktor yok ortalıklarda. Hastane personeline ‘Doktor nerede?’ diye sordum. Alaycı bir üslupla ‘kaçtı’ deyip güldüler. ‘Niye kaçtı ki?’ diye sorunca, ‘Abla gelen-giden çocuğuna rapor istiyor, adamcağız saçma sapan işlerle uğraşmaktan mesleğimi yapamıyorum diye izine ayrıldı’ dediler. ‘E ne olacak şimdi?’ diye yine sorduğumda ‘Çocuk doktoru da veriyormuş rapor’ diye oraya yönlendirdiler. Uğraşa didine çocuk doktorunu buldum. İçeri girdiğimizde doktor daha yüzümüze bakar bakmaz anladı durumu ve ‘Rapor mu istiyorsunuz?’ dedi. Utana sıkıla ‘evet’ dedik. Doktor bey önce direndi, ‘Ben ne anlarım çocuğun okula hazır olup olmadığından kardeşim, gidin çocuk gelişimi uzmanı ile görüşün, psikolog bulun, pedagog bulun onlar versin raporu. Bana çocuğunuzun bir hastalığı varsa onun için gelin ama benden mesleğimin dışındaki konuda rapor istemeyin’ deyiverdi. Biz yalvar yakar ‘Aman hocam zaten psikiyatr da bunalmış kaçmış, lütfen bize yardımcı olun’ dedik. Doktor bir gözüme baktı, bir eşimin çaresizliğine baktı, derin bir nefes alıp ‘Hasbünallah’ çekerek önündeki kâğıda bir şeyler yazmaya başladı…”

Bu anne, incinmiş bir hâlde bunları anlatırken aklımdan ‘eğitim reformu ile başlayan süreç böyle son bulmamalıydı’ diye geçiyordu.

Hâlbuki Millî Eğitim Bakanı Ömer Dinçer, ülkemiz eğitim sistemini düzeltmek için büyük şans diye düşünüyordum. İnanıyordum ki, radikal bir yönetim sergilenmedikçe yapış yapış bir hâle bürünmüş eğitim sistemimiz çözülemezdi. Dinçer de radikal kararlar alıyordu, ama aldığı bu kararlarda yanlış adım atarsa telafisi zor yeni sorunlar oluşacağını da biliyordum. Ve şu an öyle oldu. 5 yaşındaki çocukların ilkokula başlaması konusunda bakanlık ciddi bir yanılgı içine düştü. Bu yanılgıdan çıkmak için ‘rapor alın o zaman’ diye bulunan yöntem ise ayrı bir sorun oluşturdu. Çünkü çocuklara okul olgunluk testi uygulaması için psikolog ve pedagoglar dışlandı, çocuk doktorları devreye sokuldu. Onlar da bu hatalı sürecin bir parçası olmak istemedikleri için veliler ile çatışmalar yaşanıyor.

Yukarıda anlattığım olay münferit değil. Bir çocuk doktoru arkadaşım, “Bilinçli veliler, çocuklarına rapor almak için epey çaba sarf ediyor. Henüz olayın farkında olmayanlar da 60 aylık çocuklarını bile okula yazdırmak için okul yönetimlerine baskı yapıyor.” diye durumun vahametini özetledi.

Peki, bu çocukları sistemin çarklarına kurban etmeden nasıl çıkacağız işin içinden?

Bu konuda Bakanlığa bir teklifim var, 4+4+4 eğitimin ilk dördü olan ilköğretim kısmı 1+3 olursa kaostan çıkabiliriz. Bakanlık da, veliler de, hekimler de rahat nefes alır.

Buna göre, 1+3 olan ilköğretim kısmının birinci yılı, ‘anaokulunda ilkokul’ diye tanımlanır. Bu sınıflarda 2 öğretmen olur, çocukları ikinci sınıftan itibaren okutup ilkokuldan mezun edecek olan sınıf öğretmeni ve diğeri de hâlihazırda 5 yaş grubu çocukları iyi tanıyan ana okulu öğretmeni. Bu iki meslektaş işbirliği içinde 66 aylık çocukların ilk yılını birlikte geçirebilir. İlkokul öğretmeni pasif olur ve kendi öğrencilerini tanımaya çalışır. Okul öncesi öğretmeni de aktif olarak ‘zenginleştirilmiş ana sınıfı’ müfredatı uygular.

Yoksa şu anki gidiş çok iyi değil.

 

Çocuk doktorları psikolog mu?

Bu yıl çocukları ilkokul birinci sınıfa başlayacak olan velilerin, çocuklarının henüz okula hazır olmadığını öğrenmek için “okul olgunluğu testi” yaptırmaları gerekiyor.

Birçok veli henüz 5 buçuk yaşındaki çocuğunun ilköğretime başlayabileceğine inanmadığı için, bu raporu nereden alacağı telaşına düşmüştü.

Geçen hafta bu sorunun cevabı netleşti, buna göre, “okul olgunluk testini” çocuk doktorları yapacaklarmış.

Evet, yanlış okumadınız, okul olgunluk testini “çocuk doktorları” yapacak.

Ya bakanlık bizim bilmediğimiz bir şeyleri biliyor ya da bakan beyi birileri yanıltıyor.

Zira “okul olgunluğu” denilen şey, çocuğun fiziksel olarak “gürbüz” olup olmadığını kontrol etmek demek değildir ki çocuk doktoruna bu iş düşsün…

Okul olgunluğu demek, çocuğun, “duygusal”, “fiziksel”, “zihinsel” gelişiminin yeterince olgunlaşıp olgunlaşmadığının tespit edilmesi demektir… Bunun ölçme ve değerlendirmesini de özel testlerle, “çocuk gelişim uzmanları, pedagoglar ve çocuk psikologları” yaparlar.

Eğer doktorlardan bir çocuğun ruhen olgunlaşıp olgunlaşmadığının raporunu isterseniz, o doktora artık doktor değil, psikolog denir…

Umarım bakanlık bilimsel alanların ihlalini içeren ve psikologları işlevsiz hâle getiren bu kararından vazgeçer.

Yoksa vay bu seneki birinci sınıfların hâllerine vay!

 

Gerçek bayram için her şey kendinize bağlı

Bugün bayram… Çocukların en önemli günü yani. Bilmem hiç düşündünüz mü, bir çocuk anne babası ile kaç defa bayram yaşayabilir? Ya “altı” ya da “yedi”…

Neden derseniz, zaten 5 yaşına kadar çocuk etrafında ne olup bittiğinin pek farkında değildir. 12-13 yaşından sonra da aklı bir karış havada olduğu için bayramlarda sizinle olmak yerine, ya sokakta arkadaşları ile gezmeyi ya da “facebook”ta sohbet etmeyi tercih edecektir.

İşte çocuğunuzla doyasıya bayram yaşayacağınız dönem, 5 ile 12 yaş arasıdır aşağı yukarı… Yani topu topu ancak 7 bayram yaşar insanlar çocukken aileleri ile.

O yüzden çocuğunuzun çocuksu saf duygularla yaşayacağı birkaç bayramdan biri olan bu bayramı doyasıya yaşayın.

Ama maalesef günümüz yetişkinleri çocukları ile bayramı doyasıya yaşamak yerine, çoğu defa ya ellerine aldıkları bir cep telefonu ile sağa sola “bayramın kutlu olsun” mesajları çekerek veya kaldı ise hâlâ bir-iki küs olmadığı eş, dost, akrabaya birkaç dakikaya sığdırılmış bayram ziyareti yaparak çocuklarını ihmal etmektedirler.

Hâlbuki çocuklar bayramda “acayip” mutlu olacaklarını zannederler.

Ve aslında çocukların mutlu olması da öyle sanıldığı gibi zor bir şey değildir. Ne pahalı hediyedir onları mutlu eden, ne de vereceğiniz harçlıklar… Bayramda çocuğunuza vereceğiniz en güzel hediye, ona ayıracağınız zamanınız olacaktır.

Mesela bir yol kenarında oturup onunla sakince sohbet etmek.

Ya da bir deniz kenarında vakit darlığına aldırmadan ayaklarınızı denize sokabilmek ve “Brrrrr, çok soğukmuş!” diyerek birlikte gülebilmek.

Veya bir dağ başına gidebilmek ve orada çimlerin üzerine öylece uzanabilmek… Gökyüzünü seyrederken kendi çocukluğunuzu hayal edip “Ben hiç annemle, babamla böyle uzanmamıştım” diye hüzünlenmek. Sonra “Hadi koşalım!” diyerek bayır aşağı kolları bir uçak gibi açabilmek.

Vaktiniz var henüz…

Bugün bayram…

Ve bütün bunları yapabilmek kendinize bağlı.

 

İbadet bencilliği

Bazen durup düşünüyorum “Acaba ibadet bencili mi oluyoruz?” diye…

Ya da “kendi” kurtuluşumuz için uğraşırken etrafımızdaki insanlara karşı duyarsız mı oluyoruz?

Sanırım, günümüz “benmerkezci” yaşam tarzının “dinî ritüellere” kadar sinsice girmiş olmasının bir sonucu bu “benmerkezci ibadet” anlayışı…

Böylesi insanlar birileri cehenneme gidecek olsa umurunda değil, varsa yoksa “kendi” rahatı, “kendi” ibadeti.

Hâlbuki “İslam dininin en önemli özelliği nedir?” diye sorsalar, hiç tereddüt etmeden “İslam sosyal bir dindir.” demez miyiz?

Ama gel gör ki ruhu bu olan bir dinin günümüz dindarları bir araya geldiklerinde “tahammülsüz”, “tebessümsüz” olmayı bir marifet zannediyorlar… Ve maalesef koca koca camiler, asık suratlı insanların uğrak yerlerine dönüşüyor…

Geçen hafta (8 Ağustos 2012) Yeni Şafak Gazetesi yazarı Fatma Barbarosoğlu öyle bir yazı yazdı ki çok şaşırdım… Zira çocuk hassasiyeti konusunda takdir ettiğim Fatma Hanım’ın da artık böyle düşünüyor olması bende hayal kırıklığı oluşturdu… Barbarosoğlu yazısında “aslında” kendisinin çocukların cami içlerinde olmasından yana olduğunu ifade ettikten sonra “ama” diyerek bir okuyucusundan gelen şu postayı paylaşıyordu: “Geçenlerde Süleymaniye Camii’ne gittik. Namaz kılmaya… Diyeceksiniz ki camiye herhalde namaz kılmaya gidilir, bunu niye özellikle belirtiyorsunuz. Özellikle belirtiyorum, çünkü oradaki kargaşa ve gürültüde namaz kılmak hiç kolay olmadı. Caminin bahçesinde bisiklete binen, sürekli korna çalan, caminin içinde cemaat namaz kılarken oradan oraya koşan, kovalamaç oynayan, amuda kalkan çocuklar. Çocuk dediğime bakmayın. Yaşları 12-13’ü bulmuş bu çocuklar camide bulunarak ibadete alışmıyorlar. Tam tersi camiyi işgal ediyorlar.”

Cami ve çocuk hakkında birçok “tahammülsüzce” düşünceye rastladım ama “Camiyi işgal eden çocuklar…” ifadesini de ilk defa duyuyorum…

Söze gelince “Ben aslında çocukları çok severim” ile başlayıp “Peygamber Efendimiz camilerde çocukları omuzlarına bile alırdı” diye devam eden konuşmalar yapılıyor, ama “E, hadi sende öyle ol” dediğinizde “Ama bu çocuklar başka” diyerek işin içinden sıyrılmaya çalışmalar, çok trajik bir İslam anlayışı maalesef…

Hatırlarsınız, Diyanet’in son yaptırdığı araştırmada, cami cemaatinin yüzde 70’i çocukları camilerde istemediklerini belirtmiş…

Özünde “insan yetiştirme” ve en belirgin özelliği de “sosyallik” olan dinin günümüzdeki karşılığı bu tahammülsüzlük olmamalıydı…

Çocuklardan arındırdığınız bir cami kaç on yıl işlevsel kalabilir söyler misiniz?

Bugün sabah namazında bir safı dahi olmayan camiler, dünkü sabah namazına gitmeyen anne babaların çocuklarının boş bıraktığı camiler değil mi?

Ve düşünün lütfen, çocuklar “Camide ne oluyor?” diye merak ettiklerinde, “müze” ziyaret eder gibi “Önce cemaat çıksın da ondan sonra girelim camiye” mi diyeceksiniz çocuklarınıza…

Cemaatsiz bir camiye götürdüğünüzde çocuklarınıza duvarlardaki gravürleri mi anlatacaksınız? Sonra da eve gidip Youtube’u açarak “Camide işte böyle saf saf oluyor, şöyle omuz omuza veriyor, şu şekilde tespihler ve tekbirlerle namaz kılıyoruz” mu diyeceksiniz?

Ve bu çocuktan da büyüdüğünde camiye gitmesini bekleyeceksiniz, öyle mi? Bu nasıl mantık böyle!

Bir dönem, dinden soyutlanmış bir nesil yetiştirme ideali için çocukları camilerden uzak tutanlarla bugün ibadet bencili olmuş dindarların “Camide gürültü yapıyor” diye onları uzaklaştırmaları arasındaki fark nedir?

Çocukları camide koşarken, yerlerde yuvarlanırken, bahçede bisiklete binerken gördüğünde memnun olmayanlar, onları camiden kovmak yerine, tahammül gücünü artırmak için psikolojik destek alsa daha iyi olmaz mı?

 

Hiperaktif çocukların dramı

Sanırım okul yılları en dramatik geçen çocukların başında, Albert Einstein gelir. Bilim dünyasının en zeki insanı olarak kabul edilen Einsten’in eğitim yaşamı tam bir dramdır.

Hiperaktif bir öğrencidir Albert. Kıpır kıpırdır, bir türlü yerinde duramaz. Öğretmeni ders anlatmaya başladığında canı sıkılır, onu bir türlü takip edemez. Hocası sosyal bilgiler, coğrafya anlatırken Albert bu konulara dikkatini veremez. Zira onun aklı sosyal bilgilere değil, fiziğe ermektedir. Matematik onun için bir haz kaynağıdır. Ama öğretmeni kafayı takmış ya, sırf onun iyiliği için ve öğrensin diye devamlı ceza vermekte, aşağılamakta, küçük düşürmektedir…

Sonunda babasını çağırır ve “Çocuğunuzda ‘dikkat eksikliği ve hiperaktivite’ bozukluğu var. Dersleri öğrenemiyor. Diğer öğrencilerin öğrenmesine de engel oluyor. Onu daha basit bir okula yazdırsanız iyi olur.” diyerek Albert’i okuldan uzaklaştırır.

Oğlu için üzülen baba, onu askerî okula verir. O dönemde askerî okullar, işe yaramayan çocukların ‘Hiç olmazsa asker olsun’ diye gönderildikleri yerlerdir.

Askerî okulda derslere başlayan Albert’i yeni öğretmeni keşfeder. Albert normal bir çocuk değildir, üstün zekalıdır. Hiperaktivitesi de üstün zekasının bir sonucudur. Zira üstün zekalı çocukların birçoğu zaten hızlıdır, hiperaktiftir. Ve bu çocuklara öğretilmeye çalışılan konular ilgi çekici değilse “dikkat eksikliği” zannedilen bir ilgisizlik de görülmektedir…

Batı dünyası geçmişte üstün zekalı çocuklara “zihinsel engelli” muamelesi yaparken aynı dönemde Osmanlı’da “Enderun mektepleri” vardır. Ender çocukların, yani üstün yetenekli çocukların gittikleri okullardı bu okullar…

Bu okulların en önemli özelliği, çocukların bir türlü yerlerinde duramıyor oluşları idi. Hatta enteresandır, eğitimciler üstün yetenekli çocukları bulabilmek için köy ve kasabaları gezer, çocukların saçlarını sıfır numara ile traş ederlerdi. Çünkü kafasında kırık, yarık olan çocukların üstün yetenekli olma ihtimali vardı da onun için. Zira bu kırık ve yarıklar, onların hareketli olup sağa sola koşup çarpmalarından kaynaklanmıştır diye düşünülmekteydi.

Tarihte ne kadar önemli kişi varsa her birisinde hiperaktif bir hâl görmek mümkündür. Mesela, İstiklal Marşımızın şairi merhum Mehmet Akif Ersoy bir türlü yerinde duramayan ve mahalleliyi canından bezdirmiş bir çocuktur. Necip Fazıl Kısakürek de büyük bir enerji deposu gibi bir türlü dur durak bilmezdi. Atatürk de üstün yetenekleri daha çocukluk yıllarında keşfedilmiş hiperaktif bir çocuktu. Aynı dönemde yaşamış olan Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri de hiperaktif bir çocuktu. Öyle ki kendisini durduramadığı için, bırakın yerleri, minarelerin tepesinde yürüyordu…

Ama bu çocuklar çevresi tarafından yeterince anlaşılamadığı için genellikle şımarık, yaramaz, beceriksiz olarak tanınırlar.

Halbuki hiperaktif bir çocuğunuz varsa dünyalar sizin olması gerekir. Ondan ne olmaz ki… Belki bir dünya lideri… Kimi zaman bir bilim adamı… Kimi zaman da gelmiş geçmiş zamanların en büyük sporcusu… Tıpkı Londra Olimpiyatları’nda 15 altın madalya kazanan, 39 dünya rekoru kıran ve olimpiyat tarihine ‘’tüm zamanların en iyi yüzücüsü’’ olarak geçen Amerikalı Michael Phelps gibi…

Biz ülke olarak olimpiyatlardan 1 tek altın alsak zil takıp oynayacağız ama 27 yaşındaki bir delikanlı tek başına 15 altın madalya aldı…

Ancak Michael’in de eğitim yaşamı her hiperaktif çocuk gibi acıklı bir dram içeriyor…

Daha 7 yaşındayken yerinde oturmuyor, dersleri dinlemiyor. Sonunda öğretmeni “beni anlamıyor” diye Michael’in annesini okula davet ederek şu utanç dolu sözcüğü kullanıyor: ‘’Üzgünüm ama Michael hayatında hiçbir işe yoğunlaşamayacak kadar başarısız bir çocuk.”

Batıda böylesi trajedilere tek tük rastlanırken, ülkemizdeki durum içler acısı. Zira Türkiye üstün yetenekli çocuklar açısından bulunmaz bir altın madeni gibi.Maalesef çocuğu tanıma yeteneği olmayan öğretmenler, beş dakikalık psikiyatr görüşmeleri ve ilaç sektörünün teşvikleri ile koca bir milletin üstün yetenekli çocukları “Bundan hiçbir şey olmaz” denilerek harcanıyor, ilaçlanıyor…

Sizi bilmem ama bu çocukların düşürüldükleri durum benim çok zoruma gidiyor...

 

Okul öncesi kurumlar kapanıyor mu?

Yaşantımıza alelacele giren 4+4+4 eğitim sisteminin sonuçlardan biri ufukta göründü.

Okul öncesi kurumları maalesef bu yeni süreçte ciddi zarar görecek… Kimi kapanacak, kimisi ise gündüz bakım evine dönüşecek.

4-6 yaş arası çocuklara eğitim sunan bu kurumlar, yeni sistemde 4 yaşındaki çocukların “uğrak yeri” haline gelecek.

Böylesi bir durum ana okullarını ciddi bunalıma sokar ve öğrenci kapasitesini yarı yarıya düşürür.

Hükümet bu sorunu fark etmiş olsa gerek ki okul öncesi kurumları ayakta tutabilmek için birtakım tedbirler alıyor.

Ancak bu tedbirler uzmanlar tarafından yeterince tartışılmadan hayata geçirilmeye çalışıldığı için yeni yeni problemlere de aday görünüyor.

Mesela, bu tedbirlerden biri, anaokuluna başlama yaşının 37 aylık çocuklara kadar düşürülmüş olması…

Böylece 4 yaşındaki çocuklara arkadaş olarak 3 yaşındaki çocuklar da ana okullarına alınacak…

Avrupa’da okul öncesi kurumların birçoğu çocukları 3 yaşından itibaren okullara kabul ediyor. Ancak böylesi bir uygulama ülkemizde ciddi sorunlara neden olur.

Çünkü Türkiye’de yetişen okul öncesi öğretmenleri, “davranışçı ekol”e göre eğitim alıyorlar üniversitelerde. Yani “sınıfta disiplin sağlamak, sınıfa hâkimiyet kurmak, çocuğu yönergelerle yönlendirmek” üzerine yetişiyorlar. Bütün bunları sağlayabilmek için ise ceza ve mükâfat gibi pekiştiricileri kullanmayı öğreniyorlar.

Böylesi bir eğitim yöntemi artık çağ dışıdır. Sırf bundan dolayı okul öncesi kurumlara çocuğunu gönderen ebeveynler ciddi sorunlar yaşıyor. Çocuklar bir-iki gün severek gittiği okuluna bir daha gitmemek için anne babası ile delice mücadele ediyor. “Ben okulu istemiyorum!” diye yerlere yatıp tepiniyorlar. Bu durum ülkemizdeki okul öncesi kurumların görünmeyen ama en temel sorunudur.

Böylesi zor durumda kalan birçok anne baba, sorunu hep kendi çocuklarında buldukları için okula ve öğretmene toz kondurmuyorlar. Aslında kan içiyorlar, ama kızılcık şerbeti içiyoruz diye etrafa gülücükler saçıyorlar.

Çocuk sevecen bir ruha bürünmüş bu baskıcı ortama alışsa bile bir süre sonra anne babasına yeni yeni sorunlar getirmeye başlıyor. Birden bire çocuğun huyu, konuşması değişiyor. Gülmesi, ağlaması farklılaşıyor.

Hâlbuki bu yaş grubu çocukların eğitimi için “hümaniter” eğitim modelleri uygulanması gerekir. Çocuk merkezli eğitim modelleri yani. Çocuğun gelişim sürecine uygun eğitim sistemi hayata geçirilmesi, hayati öneme sahip.

Okul öncesi kurumlarına öğrenci bulmak için alınan tedbirlerden bir diğerini de geçen hafta öğrendik.

Gazetelere yansıyan haberlere göre, çalışan anneler çocuklarını okul öncesi kurumlara gönderdikleri takdirde kreş ücretinin belli bir bölümünü devlet üstlenecek…

Tamam, kulağa hoş geliyor böylesi bir teklif ama bu tedbir anaokullarının kapasitesini artırmaz ki… Hem çalışan annelerin sorunu kreş parasını denkleştirememek değil ki…

Anneler çocuklarını özlüyor… Henüz bebeğinin emzirme döneminde işine geri dönmek zorunda kalan bir annenin duygularını düşünür müsünüz lütfen?

Anneler bebeklerini bırakıp iş yerlerine geldiklerinde gizli gizli koridorlara çıkıp “Kızım… buradayım… anneciğim… akşam geleceğim” diye henüz konuşma yetisi olmayan çocuklarına seslerini duyurmaya çalışıyor ve sonra da acılarını içlerine gömüp çalışma arkadaşlarının yanına dönüyorlar. Ve bu trajik hallerden kurumdaki hiç kimsenin kolay kolay haberi olmuyor…

Okul öncesi kurumlarının öğrenci açığını kapatmak ve anneleri çocuklarından ayırmak için “teşvik primi” verir gibi kreş yardımı yapmak yerine, annelere Avrupa’da olduğu gibi en az 3 yıl ücretsiz izin hakkı verilmeli. Ve bu süre dolup işyerine geri döndüğünde de yaşayacağı uyum sorunlarını atlatmak için yasal yardım yapılmalı.

Ama şu an böylesi bir kanun çıkartılamaz. Çünkü kreşlerin kapanma aşamasına girdiği bir süreçte hükümet annelerin bebekleri ile evde 3 yıl geçirmelerine göz yumamaz.

Zor bir döneme giriyoruz…

Bu dönemi önceden okuyabilen kurumlar ayakta kalacak, süreci geriden takip eden kurumlar ise maalesef kapanacak...

 

‘Tekne orucu’ ve irade eğitimi

Çocuk eğitimi, çocuğa zoraki “davranış öğretmek” değil, ona “irade” kazandırabilmektir. Bir başka deyişle çocuğa “iç disiplin” kazandırmaktır.

Bugün anne babaların şikâyet ettikleri birçok sorunun kökeninde, iç disiplin elde edememiş çocukların hâllerini görüyoruz.

“Bu çocuk neden yarım saat oturup da dersini yapamıyor?”

Çünkü bir iç disiplini, iradesi yok ki yarım saat kendisine gücü yetsin de ders yapabilsin.

“Bu çocuk neden kemik görmüş ‘fino’ gibi kızların peşinden koşup onları rahatsız ediyor?”

Çünkü kendisine gücü yetmiyor, hazlarını kontrol edemiyor, içinde uyanan her duygunun esiri oluyor da ondan.

“Peki, bu çocuk neden namaz kılamıyor?”

Kılamaz, çünkü ruhunun gücü bedenine yetmiyor da ondan.

Örnekleri çoğaltabilirsiniz.

Neden bu çocuk odasını toparlayamıyor?

Neden bu çocuk vaktinde uyanamıyor?

Neden bu çocuk öfkesine hâkim olamıyor?

Çünkü iradesi zayıf da ondan.

Nedir irade?

Pedagojide irade, çocuğun zorluklara karşı direnebilme gücü elde etmesidir. Kişinin kendisine gücü yetmesidir.

Peki, çocuğa irade nasıl kazandırılır?

Bir çocuğun irade kazanabilmesi, ancak “kendi yapabilmelerine” fırsat verilmiş olması ile mümkündür.

Ve irade zayıflığı da ya anne babası tarafından aşırı korunan ve sevilen çocuklarda veya şiddete maruz kalan çocuklarda görülür.

Neden?

Çünkü aşırı korumacı anne babalar, çocuklarının “kendi yapabilmesine” fırsat vermezler de ondan.

Böylesi anne babalar çocuklarına yemeklerini kendileri yedirir, ayakkabılarını kendileri giydirir, elbiselerini kendileri çıkartırlar...

Hâlbuki çocuk, kendisine “yapabilme fırsatı verildiği kadar” güçlü bir iradeye sahip olur.

İşte bu yüzdendir ki Ramazan ayı, çocuklarına irade kazandırmak isteyen anne babalar için bulunmaz bir fırsattır. Zira bu ayda, anne babası oruç tutan neredeyse bütün çocuklar, oruç tutmaya özenirler…

Bu özentiyi bir kazanıma dönüştürmek için, çocukların dayanabildiği kadar oruç tutmalarına izin vermek gerekir…

Bu yılki Ramazan uzun yaz günlerine denk geldiği için çocuklar bütün bir günü oruçlu geçiremez belki ama onlar için “tekne orucu” imkânı sunulabilir…

Çocuğunu “gerçekten” seven anne babalar, çocuklarını “Sen daha küçüksün, büyüdüğünde oruç tutarsın” diyerek aşağılamak yerine, “Demek sen de oruç tutmak istiyorsun” diyerek teşvik etmeli ve ona yol göstermeli.

Bu arada belki “Nedir bu tekne orucu?” diyenler için küçük bir açıklama yapmak gerekirse… Tekne orucu, bir Anadolu geleneğidir. Bütün gün oruç tutamayan çocukların, günün sadece bir bölümünü oruçlu geçirmesine tekne orucu deniyor.

Tekne orucunda çocuk oruç tutmaya sabah ezanı ile değil, öğle ezanı ile başlıyor... ğleye kadar yiyip içen çocuk, öğlen ezanını duyduğunda artık yeme ve içme işini bırakıyor. Ta ki anne babası ile birlikte iftar sofrasına oturuncaya kadar kendi kendine bir iç savaşın içine giriyor. Öğlen ile akşam arasında aç kalmaya dayanamıyor mu, sorun değil, eğer çocuk hevesli ise hevesini kırmayın, ikindi ezanı ile başlasın, akşama kadar bir kaç saat tutsun tekne orucunu... İkindi ile akşam arasında da mı tutamıyor, hiç problem değil, akşam iftar için ezan okunmadan 10 dakika önce tekne orucuna başlasın, kendisini anne babası ile birlikte oruçlu kabul edip iftar sofrasına o da otursun... Böylece sadece irade eğitimi değil, aynı anda aynı ibadeti yaparak aidiyet duygusu da pekişsin... 

Bazen yetişkinler, çocukların, tekne orucu da olsa böylesi bir irade eğitime sıcak bakmıyor... Halbuki pedagojik olarak bakıldığında, sorun, çocuğun heves içinde tekne orucu tutmasına izin vermek değil, heves ve heyecanının önüne geçip ona engel olmaktır... ya da heves ve heyecanı olmayan bir çocuğu 1 dakika bile olsa, adı tekne orucu da olsa aç kalmaya zorlamaktır... 

Daha çocuk yaşta çok susadığı hâlde “kendi iradesi ile” bir bardak suyu “hayır içmeyeceğim” diyerek iç disiplin elde eden çocukların eğer “ahlâk eğitimi” de düzen içinde geçmişse, böylesi çocukların daha güçlü bir ruhsal donanıma sahip oldukları gözlenmektedir.

Bütün bunların yanı sıra, daha ilk çocukluk yıllarında tutulan orucun tadı da sanırım hiçbir şey ile değişilmez.

İtiraf etmeliyim ki ben kendi çocukluk yıllarımda tuttuğum tekne oruçlarının tadını hiçbir orucumda bulamadım.

O çocuksu saflığım ile tuttuğum oruçlarım sanırım en ihlaslı oruçlarımdı.

Kendisine has tuhaf bir lezzet taşıyan tekne oruçlarından çocukların mahrum kalmaması dileğimle…

İyi Ramazanlar...

 

Kreşe uzun süre bırakılan çocuklar

İnsanın sevgiye en çok ihtiyaç duyduğu dönem çocukluk dönemidir.

Bir kişi, çocukluk yıllarını ne kadar annesinin kucağında ve babasının omuzlarında geçirmişse ruhen o kadar dingin olur.

Bu yüzden bir çocuğun ilk yıllarını annesinin yanında geçirmesi çok önemlidir.

Sevgi sunan hiç kimse anne kucağı kadar sıcağını sunamaz çocuklara. Ve hiçbir omuz baba omuzu kadar yücelere çıkaramaz çocukları.

Özellikle erken çocukluk döneminde bir çocuğu annesinden uzun süre ayrı kalması onun duygusal gelişimini olumsuz etkiler, bazen ciddi hasarlara sebep olabilir.

Zira çocukluk döneminde bir duygusal yakına ‘güvenli bağlanamayan’ kişiler yetişkinlik döneminde ‘güvensiz’ bir hayat sürer. Hem küçüklükleri hırçınlık ve söz dinlemezlik içinde geçer, hem de yetişkinlik yılları problemli olur.

Annesine güvenle bağlanamayan kişi, eşine de güven içinde kendisini teslim edemez. Hep, bir yanı kendisini korumak üzere kenarda durur. “Ne olur ne olmaz, dünyanın bin bir türlü hâli var” diyerek en yakınlarından bile kendini korumaya çalışır. Ve hayatın bir savaş üzerine kurulu olduğunu her fırsatta dile getirir, kendi hayatını da o anlayışla kurgular, eşi ile savaş, işi ile savaş, komşu ve akrabaları ile savaş...

Böylesi kişiler hayatlarında başarılı olsa da ruhen hep bir tükenmişlik içindedir. Tahammül güçleri zayıftır, her an patlayacak bir bomba gibidirler.

Çocukluğunda güven duygusunu doyasıya tadamamış çocuklar büyüyüp yetişkin olduklarında kullandıkları en belirgin söz ‘babana bile güvenmeyeceksin’ olur.

Belki kalabalıklar içinde çok neşelidir bu kişiler. Sosyal hayatın ‘palyaçosu’ gibi vazgeçilmezdirler. Girdikleri ortamların cıvıl cıvıl şenlendiricisidirler. Ama geceleri aynanın karşısında yüzlerindeki maskeyi çıkardıklarında altındaki ‘mutsuz’ asık suratlarını kendileri bile görmeye tahammül edemez. Dolayısıyla çoğu defa kendileri ile baş başa kalmayı hiç sevmezler.

Kendi ruh acılarını kendilerinden başkası bilemez…

Bugün toplum olarak, ruhunda böylesi acılar barındıran kişilerin sorunları ile boğuşuyoruz. Annesiz büyüyen çocukların sorunlarını konuşuyoruz. Annesi olduğu hâlde anne sevgisine doyamamış veya annesi yanında olmadan büyüyen çocukların oluşturduğu toplumun sıkıntısıdır çektiğimiz.

Sevgisizliktir sorunumuzun adı, aşkı bilememektir. Mevlana’sızlıktır çocukların kalbindeki katılaşmış yükün adı. Çocuklar anne sevgisine doyamadan büyüdükleri için kendi çocuklarına da hakkıyla annelik yapamıyor. İşte bu yaman çelişkinin sıkıntısını yaşıyoruz toplum olarak. Çocuklar ile annelerin koparılması sorunudur bugünkü sorunumuzun temelinde yatan.

Bakın etrafınıza göreceksiniz, çocuğuna yetemediğini düşünen birçok anne daha erken yaşlarda ‘davranış öğrenmesi’ için onu kreşe veriyor. Belki de hiç ihtiyacı yokken ‘madem çocuğu kreşe verdim, okul parasını da çıkarayım’ düşüncesiyle çalışma hayatına atılıyor.

Günümüz çalışma hayatı ise kadına karşı çok acımasız, ‘Bu kadının bir çocuğu var, işten erken çıksın da çocuğu ile buluşsun’ demiyor. Aksine, ‘kadın, erkek ile eşittir’ diyerek erkek gibi çalıştırıyor anneleri.

Eğer bir toplumsal diriliş yaşanacaksa, bu dirilişin ilk ‘saygın kişisi’ kadınlar olmalı, anneler olmalı. Bunun yolu anneler ile çocuklarını buluşturmaktan geçiyor.

Örneğin, kadınların mesaisi geç başlasın, sabahları bebekleri ile sarmaş dolaş olsunlar. Erkeklerden daha yüksek maaş alsınlar, daha az çalışsınlar. Mesaisi erken bitsin annelerin. Hiçbir şey yapamazsanız, belediyeler annelere özel otobüs, taksi oluştursun. Pembe taksi deyin örneğin bunlara. Anneler saatlerini sokakta otobüs bekleyerek, çocuğuna yetişmek üzere sağa sola koşturarak geçirmesin.

Biliyorum, ‘Bunlar sanayi toplumuna uygun değil. Kadın önce bir iş gücüdür, anne değil’ diyeceksiniz. Ama gidin bakın kreşlere, çocuklar ‘çiftlik civcivleri’ gibi işten çıkıp kendisini alacak annelerini bekliyor geç saatlere kadar.

İster işveren olun, ister bu ülkeyi yöneten bir makam sahibi, saat 07.00’de kreşe bırakılıp 19.00’da alınan çocuklardan oluşacak bir toplumda ‘güvenli’ ve ‘huzurlu’ insanlar beklemeniz doğru olmaz.

 

Öğretmenler için hazırlanan etik ilkeler

Çocuğa karşı duyarlı yetişkinlerin yüreğine su serpen haber, Başbakanlık’tan geldi.

Başbakanlık, öğretmenler için “etik ilkeler taslağı” hazırlığı içindeymiş.

Neler var hazırlanan “öğretmen etik ilkeleri” içinde?

“Dedikodu yapma!”, “İdeolojik davranma!”, “Öğrenciyi küçük düşürme!” diye sıralanıp gidiyor.

Eğri oturup doğru konuşacak olursak, çocuk eğitimini şiddet ile bir geleneğe dönüştürmüş bizim toplumumuzun bu hastalıklı ruh yapısından bir tavsiye mektubu ile kurtulması imkânsız.

Aşağılamak, küçük düşürmek, mahcup etmek, ceza vermek, çocuğun duygu dünyasını tahrip etmek ve bütün bunları da çocuğun “iyiliği için” olduğunu düşünmek, maalesef artık bizim eğitim anlayışımızın genlerini oluşturdu.

İşte buyurun bakın, bir yandan Başbakanlık çocuk eğitiminde öğretmenlere etik kurallar belirliyor, diğer yandan da aynı başbakanın yardımcısına bağlı TRT1’deki “Süper Dadı” isimli programda çocukların nasıl baskı kurarak, ceza ve şiddet uygulayarak eğitilmesi gerektiği tavsiye ediliyor.

Ve bunun da bilimsel “pedagojik” yaklaşım diye sunulması ne kadar büyük paradoks değil mi?

Bir çocuğun kolundan tutup odaya kapatmak mı bilimsellik?

Henüz eşya ve olaylar arasındaki bağlantıyı çözme yeteneği olmayan bir çocuğu yaptığı bir hatadan dolayı “düşünme sandalyesine” oturtup “Hadi şimdi hatanı düşün, sonra gel özür dile!” demek mi bilimsellik?

İnsani anlayış nerede, insana saygı nerede?

Hâlbuki çocuk ceza ile terbiye olmaz. Ceza ile terbiye olmuş insan da insan olmaz.

Belki hayvanlar ceza ile terbiye edilebilir (ki bu bile hayvana karşı saygısızlıktır) ama insan asla…

Zira duyguları var insanın. Vicdanı, kalbi, umutları var. Sevdikleri ve dostları var…

Sen nasıl olur da bunca hassas, değerli olan birisinin kolundan tutar da “Çık dışarı, cezalısın!” dersin, odalara kapatırsın, elindeki cetveli nasıl olur da parmak uçlarına vurursun?

Ülkemizdeki zalim sayısı yetmez mi de hâlâ Katolik kiliselerinin tavsiyesi olan “ceza” ile çocuk yetiştirmeye çalışıyoruz.

Ve değil mi ki ceza alan, ceza vermeyi öğrenir.

Geçenlerde bir grup akademisyen arkadaşla okullardaki “gelenek hâlini almış” şiddetten bahsediyorduk. Herkesin kendi karakutusundan bir “utanç verici” öğretmen ismi çıkıyordu konuşmalar ilerledikçe.

Bir arkadaşın hikâyesi şöyleydi: “İlkokuldayken sınıf öğretmenimiz öyle ‘sapıkça’ şiddet uyguluyordu ki kimse korkudan ‘gık’ çıkartamıyordu. Öğretmenimiz bir kişiyi döveceği sırada, sakince masasına doğru yürürdü. Kolunda metal kordonlu bir saati vardı, onu usulca çıkarır, yavaşça masaya koyar, dayak yiyecek kişi kimse onun yanına doğru sakince dişlerini sıkarak gider, sol eli ile döveceği kişinin boğazından tutar, ayakları yerden kesilinceye kadar yukarı çeker, sağ eliyle de suratına öyle bir desteklice vururdu ki hepimizin kalbi ‘küt küt’ atardı. Sonra da boş çuvalın yere bırakılması gibi çocuğu öylece sırasına bırakırdı. Ne dayak yiyen ne de diğerlerimiz sesimizi çıkartamazdık.”

İnsanlık mı bu şimdi? Sorsanız öğretmene, “Ben onların iyiliği için dövdüm!” dahi diyebilir…

“Bunlar eskide kaldı, artık okullarda fiziksel şiddet yok.” demeyin. Ya psikolojik şiddet… Duygusal şiddet… Sosyal şiddet… Bunlarda mı yok?

Gidin bakın, okul koridorlarında, elleri arkasında “kabadayı gibi” dolaşan ve “cüssesi” ile öğrencisini sindirmiş olmaktan zevk alan öğretmenler göreceksiniz. Ben gördüm. Bir vesile ile gittiğim bir okulda tam da zil çalmıştı. Öğrenciler koridorlara koşacaklarken birden koridorun ortasında müdür muavinini gördüler. Ve o coşku dolu koşma birden sakince yürümeye dönüştü. Müdür yardımcısı koridorda eli arkada salına salına “kabadayıca” yürüyor, öğrenciler ise duvara yapışmış vaziyette kenardan geçmeye çalışıyorlardı…

Çok zoruma gitti, dayanamadım sordum: “Hocam bu ne hâl? Çocuklar duvara yapışmış gibi yürüyor.”

Müdür muavini hiç istifini bozmadan cevap verdi: “Bizim öğrencilerimiz saygılıdır, bir öğretmenle karşılaşınca ona yol vermek için duvar kenarında yürüyerek teneffüse çıkarlar.” dedi…

Nedir şimdi bu?

Siz bu ruha sahip öğretmenlere ne kadar etik ilkeler oluştursanız da “Öğrenciyi aşağılama, onurunu kırma!” diye mektup gönderseniz de o size gülüp geçecektir…

Asıl çözüm, eğitim fakültelerine öğrenci alırken, bir de mülakatların yapılmasıdır… Öğretmen olmak isteyen bu kişilerin insanlara karşı duyarlılığı nasıldır? Çocuk sevgisi ne kadardır? Sabrı ve hoşgörüsü var mıdır? Ve çocuğa dost olmayan biri asla eğitim fakültelerinin yakınından dahi geçirilmemelidir…

Yoksa eğitimin ceza ve şiddetle olacağına inanmış, üstelik kendisi de dayak yiye yiye büyümüş birilerine etik kurallar oluştursanız ne, oluşturmasanız ne!
 

Bu film, bizim filmimiz

Yılan kurbağayı nasıl avlar, denk geldiniz mi hiç?

Bir belgeselde izlemiştim, ürpertici bir sahneydi…

Yılan, hiçbir şeyden haberi olmadan su kenarında “Vrak vrak!” diyen kurbağayı önce çalılar arasından sessizce seyrediyor… Çatal dilini dışarı çıkartarak kurbağaya saldıracağı yere büyük bir soğukkanlılıkla yerleşiyor… Kurbağa sağa sola bakınıp dururken bir ara ağaçlar arasından kendisine bakan yılanın gözlerine denk geliyor…

Yılanın gözleri çok soğuktur… Ölüm soğukluğundadır...

Yılan kurbağaya öyle bir bakıyor ki, az önce türkü söyleyerek dans eden minik kurbağanın birden dizleri titriyor…

Kurbağanın dizlerinin titrediğini gören yılan, “tısssss” ederek kurbağanın üzerine saldırıyor… Ve şaşkına dönen kurbağayı tek hamlede parçalıyor…

Soğuk ve saldırgan gözlü yılan…

Tıpkı, bakışları ile çocuklarını terbiye etmeye çalışan anne babalar gibi…

Önceki gün Ümraniye İlçe Emniyet Müdürlüğü’nün düzenlediği seminerdeydim. Anne babalara “Çocuklarınızı şiddet ile değil, şefkat ile kendinize bağlayın… Sesinizle çocuklarınızı korkutmayın… Yılan gibi bakan gözlerinizle çocuğunuzun dizlerini titretmeyin… Bu bizim ahlakımız değil.” dedim…

Programa katılan 65-70 yaşlarında bir beyefendi yanıma geldi, “İçimi yaktın hoca!” dedi… “Niye?” dedim. Önce konuşamadı, sesi titredi… Sonra gözlerini silerek anlattı: “Sen anlatırken kendi çocuklarımı nasıl yetiştirdiğim gözümün önüne geldi… İçim yandı… Nasıl yapmışım bilmiyorum ama çocukları gözlerimle öyle bir hizaya dizer ve bununla övünürdüm ki etraf gıptayla bakardı benim bu yeteneğime… Bir keresinde küçük oğlum bir kabahat işlemişti… Kaşlarımı çattım, gözlerimle öyle korkuttum ki küçücük dizleri titremeye başladı…Bir tokat atacak gibi üstüne gittiğimde birdenbire altını ıslattı…” dedi ve sesi titremeye başladı, daha fazla konuşamadı…

Geçenlerde bir anne geldi benden yardım istemeye…

Bana, kendi kızına uyguladığı şiddetten artık rahatsız olduğunu ve kendisini durduramadığını söyledi…

Çocuğuna şiddet uygulayan anne baba görünce aklıma ilk gelen şey, o anne babanın da çocukken şiddet içinde büyümüş olma ihtimalidir…

“Siz de çocukluk yıllarında şiddet gördünüz mü?” diye sordum. “Şiddet değil de babamdan çok korkardık… Babam bizi bakışları ile korkuturdu… Bir keresinde misafirlikteydik, babam bizim ayakta gezinmemize çok kızdığı için üç kız kardeş duvarın dibine minderin üzerine oturmuştuk… Bize bir bardak limonata getirdi ev sahibi. Herkes aldı limonatayı. Sıra bana gelince yanlışlıkla bardağa dokundum. İçecekler yere döküldü… Ben hemen kafamı kaldırıp babama baktım. Babamın gözleri öylesine şiddetle bana bakıyordu ki o an ne yapacağımı şaşırdım… Kendi bedenimin kontrolünü kaybettim o bakışlarla… Sonra altıma kaçırdığımı hatırlıyorum.”

Babasını rahmetle anıyordu ama içine batan o şiddet kıymığı kendisine annelik yaptırmıyordu bugün…

Şiddet psikolojik bulaşıcılık taşır… Dayak yiyenin kalbi donar… Duyarsızlaşır… Büyüyünce anne gibi annelik yapamaz... Baba gibi baba olamaz...

Adolf Hitler’in “Davam” isimli kitabını okudunuz mu bilmiyorum ama kitapta Hitler’in nasıl Hitler olduğunun ipuçlarını bulabilirsiniz…

Onun da yılan gözlü bir babası vardı…

Babasının kendisini “adam etmek” için nasıl da kırbaçladığını anlatıyor kitabında. Küçük Adolf suç işlediğinde babası belinden çıkarttığı kemeri kırbaç gibi yapıp sıyırdığı sırtına olanca gücü ile vurmaya başlardı… Adolf diyor ki: “İlk kırbaç çok acıtırdı…. Ama kırbaçlar çoğaldıkça bir süre sonra acıyı hissetmezdim… Babam hırsla sırtıma vurmaya devam eder, bense yumruklarımı sıkar, sadece kırbaç darbelerini saymaya çalışırdım…”

İnternette dolaşan “Oğlum bak git!” isimli videoyu defalarca izledim… Belinden kırbaç gibi kemerini çıkartıp babası yaşındaki temizlik işçisine saldırmaya çalışan o zavallı çocuğun haline çok ağladım…

Zira o çocuğun nasıl dayak yediğini hayal ettim, belinden kemerini çıkartan kişilerden… O film, sokaktaki bir adi tartışmanın filmi değil… O çocuğun nasıl dayak yediğinin filmidir… Çaresiz köşeye sıkışmış “Ne olur vurma!” diyerek ellerini kaldırmış yalvarırken, kemerini çıkartmış birinin ona “Ne o! Korktun mu!” diye kırbaç şakırdattığının filmidir…

İster kabul edin, ister etmeyin o film, ülkemizin çocuk terbiyesinin filmidir...

 

Anne karnındaki bebeğin yaşam hakkını kim savunacak?

Son günlerdeki kürtaj tartışmaları toplumu ikiye böldü. Büyük çoğunluk, kürtaja karşı çıkıyor ve çocuğun “yaşam hakkı”nı savunuyor. Diğer bir kesim ise kürtaja  “kişisel tercih” olarak bakıyor ve “İster kürtaj olurum, ister olmam. Kim benim kişisel tercihime karışabilir ki?” diyor.

Acaba öyle mi? Kürtaj bir kişisel tercih midir?

‘Kürtaj kişisel bir tercihtir’ diyenler ciddi bir yanılgı içindedir. Zira kürtaj olmaya karar veren bir kadının kişisel tercihte bulunduğu yer her ne kadar kendi bedeni gibi görünse de, aslında üzerinde işlem yapılan beden henüz doğmamış olan bir başka insanın bedenidir…

Bu doğru bir bakış açısı olamaz. Böyle bir bakış açısı insani değerlere uymaz. Kimse bir başka bedenin üzerinde tasarrufta bulunmak için söz hakkı isteyemez…

Aslında bugün tartışmalar bir sonuçtur… Ve ortada görünen sorun da bir kürtaj sorunu değildir. Sorunumuz, “duyarsızlaşma” sorunudur…

Kenara çekilin lütfen ve İstanbul’u seyreder gibi kürtaj tartışmalarını seyredin. Göreceksiniz ki ortada yatan cesedin adı “duyarsızlık” ve “ben merkezci” yaşam sorunudur.

Doğacak çocuğun kendi yaşamını daraltacağını düşünen bir kadın, yaşamını daraltacağını düşündüğü kişinin bedeni üzerinde operasyon yaptırmaya hakkı olduğunu düşünüyor.

Her ne kadar “Kürtaj yasak kalsın da tecavüze uğrayan bir kadın, tecavüzcüsünün çocuğunu mu dünyaya getirsin?” diyenler, farkına varmadan kendileri de bir başkasının yaşam hakkına tecavüzde bulunuyorlar…

Bu, duyarlılığımızı kaybettiğimizin resmidir, kürtaj resmi değil… Bir bebek anne karnından alınırken, onun canının yanacağı ve korkabileceği düşünülmüyor…

Gelişen teknoloji artık anne karnındaki bebeği çok yakından izleyebiliyor… Bu izlemeler sonucunda görüldü ki çocuk sadece fiziksel olarak değil, duygusal olarak da anne karnında varlığını devam ettiriyor… Mesela, annesi sevinen bir bebeğin dudakları gülme pozisyonuna geliyor ve tebessüm ediyor… Annesi üzgün olan bir bebeğin de gözyaşı çıkıyor…

Kasaptaki bir et parçası değildir cenin, o yaşıyor, gülüyor, seviniyor, üzülüyor, ağlıyor, hatta dışarıdan bir müdahale olursa canı acıyor, tepki veriyor…

İngiliz kadın hastalıkları ve doğum uzmanları kuruluşu The Royal College of Obstetricians and Gynaecologists (RCOG), çocuğun anne karnında acıyı hissedip hissetmediği ile ilgili yaptığı çalışmalarda, henüz dünyaya gelmemiş olsalar da ceninin acıyı duyduğunu ortaya koymuştur.

RCOG’da yapılan bu çalışmada her ne kadar çocukların 24 haftalık olduktan sonra acıyı net olarak duyduğunu ortaya koysa da, sahada yapılan diğer çalışmalar da göstermektedir ki anne karnındaki yaşamın daha ilk haftalarından itibaren cenin acıya karşı duyarlıdır…

Amerika’da bazı eyaletlerde anne karnındaki çocuk 10 haftalıktan itibaren bir Amerikan vatandaşı kabul edilmekte ve onun zarara uğratılmasını bazı eyalet mahkemeleri suç olarak değerlendirmektedir…

Aslında ülkemizdeki kürtaj tartışmalarına biraz da bu açıdan bakmak gerek…

Kürtaj konusundaki temel soru şudur: Anne karnındaki bebeğin sahibi anne midir? Ve onun üzerinde istediği gibi tasarrufta bulunabilir, gerekirse ölümüne, gerekirse yaşamına karar verebilir mi?

Yoksa o bebeğin kendisine ait bir yaşam hakkı var da o hak gerekirse kanunlarla garanti altına mı alınmalıdır?

Yazarın 4 Haziran 2012 tarihli yazısıdır.

Ceza ile çocuk eğitimi olmaz

Eğitim, mekanik bir işleyiş değildir. Duyusal yanı vardır. Hatta kalıcı öğrenme “zihinsel” olarak değil, “duyusal” olarak gerçekleşir. Bunun içindir ki Batı’daki eğitim ekollerinden en başarılı olanları “ruhsal gelişmeciler”dir.

Mesela, Waldorf Eğitim Modeli ve Montessori Eğitim Sistemi, insanın duyuları ile öğrendiğini bilimsel olarak ispatlamış ve bu sahada dünyanın en gözde eğitim modelini ortaya koymuştur.

Çocukları “ceza” ile sindirmeden ve “mükâfat” ile kandırmadan, yetenek ve kabiliyetleri ne ise onları o sahada keşfedip kendilerini başarılı oldukları alanda geliştirmek için “rehberlik yapılan” eğitim modellerini artık ülkemiz Millî Eğitim’i artık keşfetmelidir.

İşte görüyorsunuz, daha 30’lu yaşlara ayak basmadan “Google” isimli projeyi ortaya koyarak dünyanın en büyük servet sahipleri arasına giren iki genç Sergey Brin ve Larry Page, böylesi bir eğitim sisteminin içinden geçmiştir…

Çok mu zekiydi Larry? Ya da Sergey çok mu hırslı idi? Kendilerini takip ederseniz göreceksiniz, öylesine “sıradan” ve en doğal hâlleri ile var olmayı becerebilmiş iki genç işte. Başkalarının beklentilerine cevap vermek için “kırk türlü numara” yapmıyorlar. Elde ettikleri bir güç var: Kendileri gibi olabilme gücü…

Kendilerine ‘Başarınızın sırrı nedir?’ diye soran bir gazeteciye, büyük bir sükûnet içinde tebessüm ederek, çocukluk dönemlerinde aldıkları bu eğitime vurgu yapıyorlar.

Yani ceza ile sindirilmemiş olmanın, mükâfat ile yönlendirilmemiş olmanın gücüne. Kendilerinin oldukları gibi kabul edilmiş olmalarının gücüne. İnsan olmanın keyfini çıkartarak aldıkları eğitimin gücüne.

Bu bir tesadüf mü?

Bence hayır. Sadece “Google”ın kurucularının değil, araştırın bakın, dünyanın en başarılı insanlarının ardında “cezasız” bir eğitimin yattığını görürsünüz.

Mesela, dünyanın en büyük internet satış şirketi olan Amazon’un sahibi Jeff Bezons da yine böylesi bir eğitim modelinden geçmiş biri… Dünya siyasetine yön veren Washington Post’un sahibi Katharine Graham, Prens William ve Prens Harry de öyle.  Sadece bu kadar mı? Hayır. Bill ve Hillary Clinton’un çocukları da şu an cezasız ve mükafatsız bir eğitimin içinde yer almanın keyfini çıkartıyorlar. Bu eğitim sisteminin oluşmasına gönülden destek veren Thomas Edison, Jean Piaget,  Alexander Graham Bell’den de bahsetmek gerek ayrıca.

Hâlbuki klasik eğitimde öyle bir müfredat var ki içler acısı. Öğretmenler, insan yetiştirme adına, karşısındaki çocuklar kim olursa olsun, hepsini aynı kalıbın içine sokmak için sinir bozucu bir harbe giriyor.

Mesela, illa da matematiği öğreneceksin…

- Yahu çocukta matematik öğrenecek yetenek yok, niye zorluyorsun?

- Zorlarım, çünkü matematiği öğrenmek zekâyı açıyormuş!

E, bu çocuk dünya çapında büyük projeleri ortaya koyabilecek sosyal zekâya sahip. Belki de dünya barışını tesis edecek insan!

- Umurumda değil bu özellikleri! Matematik ve fiziği yapamazsa, onun eğitim hayatına son veririm. Üniversite sınavında ortada bırakırım.

Geçenlerde, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın karne notlarına baktım. Notları hep düşük.

Düşünüyorum da, acaba bir de ülkemizdeki çocuklar daha okul yıllarında keşfedilse ne olur diye… İçim heyecanla doluyor. Ki bizim tarihimiz, dünyaya örnek insanlar yetiştirmiş bir “insan fabrikası” gibi özelliğe sahip. Ama günümüzde maalesef bu fabrika kapanmış!

Çocukların ceza ile sindirildiği, mükâfat ile yönlendirildiği, belli bir kalıba göre yetiştirildiği ülkemiz, çocukların kendileri gibi olmalarının önüne geçen bir eğitim modelinde ısrar ediyor hâlâ.

Hâlbuki insan “ceza ile eğitilemez”…

Çünkü ceza bir “şiddettir”.

Toplumsal kabul görmüş şiddetin adıdır “ceza”.

İnsanın ceza ile eğitileceğini zanneden toplumlara bir bakın, hepsi “şiddet” girdabında kıvranıp duruyorlar. Canlı bombalardan tutun da terör olaylarına kadar, acı içinde toplumsal cinnet geçiriyorlar.

Ankara Üniversitesi ile TÜBİTAK’ın ortaklaşa yaptığı “Akran Şiddeti” isimli çalışmaya rast geldiniz mi bilmem. 10 bin lise öğrencisi ile yapılan bu çalışmaya göre, liselerde okuyan her 10 öğrenciden dokuzu şiddet mağduru.

Bu rakam ürkütücü ama şaşırmadım.

Ne zaman ki eğitim anlayışımız “ceza” ve “mükâfat”tan arındırılır ve kişinin özündeki yetenekleri bulmak ve onları geliştirmek için oluşturulan metodolojik yaklaşımlara geçilir, belki o zaman eğitimde çağı yakalayabiliriz.

Yoksa internette tıklanma rekoru kıran “Oğlum bak git!” videosunu izleye izleye “Bu çocukları bu hâle kim getirdi?” diye “Allah Allaaah!” çeker dururuz...

 

Okullardaki cinsel eğitim çocuk ruh sağlığına zarar veriyor

Geçenlerde bir okuyucum ailecek içine düştükleri zor durumu yazmış ve yardım istemişti. Mesaj aynen şöyle diyordu:  “Hocam kız kardeşimin sınıfında geçen hafta derste ‘insanların üremesi’ ile ilgili bir konu işlemişler ve kardeşim bir haftadır anne-babamla konuşmuyor. Odasından dışarı çıkmıyor. Ben neden böyle yaptığını sorduğumda ise ‘Annemden artık tiksiniyorum’ dedi.  Ne yapacağımı şaşırdım, annem ve babam da çok zor durumdalar, lütfen yardım edin.”

Böylesi mesajları her yıl tam da bu dönem mutlaka alıyorum. Kimi zaman çocuk okulda ‘biyoloji’ dersinde duydukları ile şok geçirmiş vaziyette eve geliyor, annesine bir garip bakıyor, babasından uzak duruyor... Kimi zaman da derste anlatılanları tam anlayamamanın şaşkınlığı içinde eve geldiğinde anne babasını soru yağmuruna tutuyor, “Anne, bebekler annesinin karnına nasıl giriyor?” diye okulda anlatılan ve zihninde yarım kalan bilgilerin devamını anne babasından öğrenmeye çalışıyor.

Anne babaların zora düştükleri bu durum maalesef ilköğretim müfredatından kaynaklanıyor. Ve yine maalesef iyi niyet ile ilköğretim 10. sınıf biyoloji dersi içine yerleştirilen, “insan ve hayvanların üremesi” konulu “cinsel eğitim anlatımı” çocuk ruh sağlığına faydadan çok zarar veriyor.

Sanırım yetkililer, “komünist” sistem alışkanlığının bir sonucu olarak, çocukları bir sınıfa doldurup onlara “cinsel eğitim” vermeye çalışırken iyi bir şey yaptıklarını zannediyorlar. Hâlbuki insanın en mahrem hisleri öyle sere serpe ve herkesin içinde konuşulmamalı. Zira aynı yaşta oldukları hâlde çocukların birçoğu aynı gelişim düzeyinde değildir. Kimisi var cin gibi, siz anlatmaya başladığınızda o gülüp geçiyor, “Hocam biz bunları çoktan biliyoruz!” diyor, kimisi ise öğretmenin her anlattığı konuyu kalbi duracak gibi arka sıralarda yüzü kızara kızara dinliyor.

Bütün bunlarla birlikte bir de “çocuklara yönelik cinsel eğitim” seminerleri yapılıyor ki, o da tam bir fecaat. Çocukları “güya” tacizden korumak için başlarına gelebilecek “felaket senaryoları” anlatılıyor ve hatta “Ailenizde de böyle şeylerle karşılaşabilirsiniz, dikkatli olun!” deniyor.

Çok iyi hatırlıyorum bir genç kız böylesi bir “eğitim” programına katıldıktan sonra artık babasının kendisine sarılmasından, öpmesinden şüphe duymaya başladığını ve çok istediği hâlde o günden sonra babasıyla artık yakınlaşamadığını söylemişti.

Olmaz ki böyle…

Yazık yetişen nesillere…

Hâlbuki ergenlik çağındaki bir çocuğa şüphecilik içinde bir “cinsel eğitim” değil, güven duygusu içinde bir “mahremiyet eğitimi” verilmelidir. Nedir cinsel eğitim ile mahremiyet eğitimi arasındaki fark?

Cinsel eğitimde çocuklar topluca bir yere alınır ve öğretmen anlatacağı konuları patır patır anlatmaya başlar. Kimi çocuk kıpkırmızı bir yüzle, kimi çocuk sinsi bir tebessümle öğretmeni dinler. Zil çalıp öğrenciler dışarı çıktıklarında dersin tesiri ile “kakara kikiri” birbirlerine el şakası yapmaya başlarlar. Kızlar bir kenarda gülüşür, erkekler diğer yanda şımarırlar.

Hâlbuki mahremiyet eğitiminde “her çocuk özeldir”, bilgiler topluca verilmez.  Ve bilgiyi çocuğa aktaran kişi öyle rastgele biri değil, çocuğun güven duyduğu bir yakınıdır. Böyle bir yetişkin, vakti geldikçe çocuğa “ihtiyacı olduğu kadar” bilgiyi yavaş yavaş verir.

Bu kişi, kız çocuklarında genellikle anne veya abladır. Çünkü kızlar, ihtiyaç duydukları konuları anneleri ile paylaşmayı ve onlar ile bir kenarda “fısıldaşarak” bilgi edinmeyi severler. Ancak, erkek çocuklarda bu kişi baba veya abi olamaz. Erkek çocukları cinsel bilgileri babadan duymak istemezler. Kırılır içlerinde bir şeyler. Gözlerinde büyüttükleri babalarına karşı bir hayal kırıklığı yaşarlar. Bu nedenle, erkek çocuklara cinsel bilgiler ancak, yaşına yakın bir üçüncü kişi tarafından ve vakti geldikçe verilmelidir. Ve bu kişi evli olmamalıdır.

Görüldüğü gibi, mahremiyet eğitiminde, bırakın çocukları bir sınıfın içine toplayıp “Şimdi size insan üremesini anlatacağım.” diye mahrem konuları uluorta ilan etmeyi,  bilgiyi aktaracak olan kişinin özellikleri bile çocuk ruh sağlığı açısından önemlidir.

Umarım ki, yetkililer, ilköğretim okullarında “biyoloji” dersi adı altında çocuklara “cinsel eğitim” verdikleri için iyi bir şey yaptıkları yanılgısından çıkarlar ve umarım ki, gelecek yıl bu dönemde bunalıma düşmüş çocukların ve ailelerin mesajları gelmez.
 

Başarılı öğretmen, öğrencisine derste öğretendir

Birçok eğitimci, “çocuklar ödev yaptıkça daha çok öğreniyor” zannediyorlar. 

Hâlbuki ödev, çocuğun daha iyi öğrenmesini sağlamaz, aksine evde devam eden okul atmosferi, öğrenmeye karşı tepki oluşturur. Bunalır çocuk sıkılır sabahtan akşama kadar matematik konuşmaya... Bal yiyen baldan usanır misali...

Daha da ötesi, çocuklara verilen ödevler aile bağlarına zarar verir.

Çocuklar zaten 6 saat okulda yaşıyorlar, evde ailecek geçireceği zaman dilimi de aşağı yukarı 3–4 saat. Bunun bir saati de yemek seremonisi ile geçince geriye 2–3 saat kalıyor. Bu zaman dilimi çocuk için ailesi ile bütünleşme saati olacağı yerde, anne babanın çocuklarını tersledikleri, azarladıkları, “Sen hâlâ ödevini yapmadın mı?” şeklindeki hesap sorucu bıkkınlık saatine dönüşüyor.

Öyle değil mi ama?

Annesi evdeyken, babası evdeyken ve kardeşi ile cıvıldaşacakken, birçok şey anlatacakken, “Sen hâlâ ödevini yapmadın mı?” diyerek çocuğun bütün hevesini kırmak ne kötü bir ebeveyn tutumu. Buna yol açmak da ne kadar anlayışsızlık böyle.

Öyle değil mi? Yetişkinler için psikologlar “İşinizi eve getirmeyin, aile içi iletişimiz bozulur.” diye tavsiyelerde bulunmuyorlar mıydı?

Evet bulunuyorlar. Çünkü evde işini devam ettiren bir kişi, aile bağlarını zayıflatır. O evin içindekiler duygusal yoksunluklar içinde yaşarlar. Bütün uzmanlar, “Evinize işinizi getirmeyin.” tavsiyesinde bulunduğu hâlde, neden kimse “Okulu eve getirmeyin” diyemiyor?

Çocuk okulda öğrenir, ne öğrenirse. Evde aile fertleri ile bir arada olmanın, birlikte etkinlikler yapmanın keyfini yaşamalı. Sokakta kaygısızca oyun oynamanın çocukluğunu yaşamalı. Annesinin kızgın bir sesle pencereden kendisini çağıracağı kaygısını yaşayan çocuk, ne dersini yaparken öğrenebilir, ne de arkadaşları ile coşku içinde oynayabilir.

Başarılı öğretmen, öğrencisinin aile içindeki birkaç saatlik özel anlarını dahi işgal etmeye çalışan değil, öğreteceği konuları öğrencisine ders saatleri içinde öğretebilen öğretmendir.
 

Bu mektup okuldan mı, tımarhaneden mi?

Günümüz çocuklarının şiddete en çok maruz kaldığı yer, ev ve okulu oluyor.

Onların evde uğradığı şiddet genellikle şefkatten kaynaklanıyor.

Anne babaların, çocuklarının yanlış yapacakları kaygısı ile başvurdukları ilk yöntem maalesef “şiddet” oluyor.

Şiddet derken akla hemen “dayak” gelmesin. Zira, pedagojik olarak bakıldığında, psikolojik ve duygusal şiddet, fiziksel şiddetten çok da farklı değildir.

Bir annenin, ödevlerini yapmayan çocuğunu “Senden de, senin derslerinin peşinde koşmaktan da bıktım!” diye aşağılaması, çocuğun dayak yemesi kadar onur kırıcıdır.

Yetişkin tarafından böylesi aşağılanmaya maruz kalan çocuğun kalbinin atışını dinleseniz, yaşamınızda bir daha asla bir çocuğu incitmezsiniz.

Aşağılama, insan onurunun kaldırabileceği bir yük değildir. O yüzdendir ki çocuklar dayak yediği zaman ağlar, ama aşağılanan çocuk ağlamaz. Sıkar kendini. İşittiği sözlerin acısını duymamak için duyarsızlaştırır kendini. Kimi zaman “yılışıklığa” verir. Kimi zaman önemsemiyormuş gibi davranır… Ama aşağılanan bir çocuk, içinde koca bir ağırlıkla güne öylece devam eder. Ya da uzanır yatağına, öylece uyuyakalır.

Günümüz evlerinin birçoğu, çocukların sığındıkları bir liman olmanın aksine, çocukların zarara uğramamak için savaş verdiği bir alana dönmüş durumda.

Çocuk sadece evde mi zarara uğratılıyor? Keşke o kadarla kalınsa. Ama ya okullar?

Önceki gün, geceleri kâbusla uyanan ve son zamanlarda da altını ıslatmaya başlayan 8 yaşındaki bir kız çocuğu ile görüşme yapıyorduk.

Sordum: “Gece nasıl bir rüya gördüğünü hatırlıyor musun?”

Cevap, ne kadar masumca ve ne kadar berrak: “Ben ödevimi yapmam lazım ya… Yapamazsam öğretmenim sinirleniyor ya… Ben bazenleri rüyamda unutuyorum ödevimi yapmayı.  O zaman korkuyorum öğretmenim bana kızacak diye. O zaman ağlıyorum. Ama uyanınca rüya olduğunu anlıyorum. Ama yine de ağlamak geliyor içimden, susamıyorum.”

Sizi bilmem ama ben böylesi konuşmalardan sonra oldukça garip bir acı duyuyorum ruhumda.

Evet, ben bir profesyonelim ve duyduklarımı hissetmemem gerekir belki. Ama insan olmanın gereği belki de. Böylesi aşağılanan bir çocuğun konuşmasını dinlerken gözlerine ve masum yüzüne bakıyorum. Bakıyorum ve içim çok acıyor.

Bilmem dikkatinizi çekti mi? Aksiyon’un geçen haftaki sayısında Murat Tokay imzalı bir haber vardı. Haberde ilkokul 7. sınıf öğrencisi bir çocuğun yetkililere kendi el yazısı ile yazdığı mektup şöyle başlıyordu: “Ben sınıfımı değiştirmek istiyorum. Çünkü 7/C sınıfında hep şiddet görüyorum. Sabahları okula endişe içinde geliyorum. Kendi kendime, dayak yiyecek miyim, yemeyecek miyim, diye… Şiddet görmekten bıktım, her yerde şiddet görüyorum, evde, okulda, sokakta... Artık ben de rahatça okula gelmek istiyorum. Ne olur Allah aşkına bana yardım edin.”

Eğitim böyle bir şey değil.

Tımarhaneden kurtulmak isteyen bir hastanın feryat figan yazdığı mektup gibi yetkililere mektup yazılan kurumlar değildir eğitim kurumları.

Daha minicik elleri ile kalem tutmayı yeni yeni öğrenmeye çalışan çocukların üzerine kara bir dev gibi gelip oturmak ve onu yaşamdan soğutmak değildir eğitim denilen şey.

Öğretmenlik ki hele böyle bir şey hiç değildir.

Üniversite giriş sınavında başka bir bölüm seçemeyince “Neyse, hiç olmazsa öğretmen olalım” denilerek yapılacak bir meslek hiç değildir.

Eğitim bir gönül işidir.

Duyarlılık işidir.

Meşgul olduğunuz şey taş değil ki. Çocuğun bizzat kendisi. Sınıf içinde azarlasanız, duyarsızlaşır, arsızlaşır. Azıcık kaşlarınızı çatsanız altını ıslatır.

Çok defa isyan etmişimdir. Bir heykeltıraş olmak için üniversite giriş sınavı yetmiyor ülkemizde. Ayrıca bir de “Sanatçı ruhu var mı bu kişide?” diyerek mülakat yapılıyor. İyi de yapılıyor.

Ama yumuşacık insan kalbi ile meşgul olmak isteyen kişilerde neden “duyarlılık” sınavı yapılmaz, puanını her tutturan eğitim fakültesine gider, anlamış değilim.

Umarım Millî Eğitim Bakanlığı, ortaya koyacağı yeni eğitim modelinde, şekle önem verdiği kadar çocuk kalbine de önem veren bir sistemi hayata geçirir.

 

İnsanlar, kişiliklerini koruyabildiği kadar evliliğini de koruyabilir

Boşanmak üzere olan bir karı koca yanıma geldi.

Becerememişler evliliği. Ayrılmaya karar vermişler.

Orta yaşın üzerindeler. Kadın 39, erkek 42 yaşında. Üç tane de çocukları var. Büyük kızları lise son sınıf öğrencisi. Ve ailede yaşanan bu sorunlar nedeni ile kız iyice içine kapanmış.

Bana “Ayrıldığımızda çocuğumuz en az nasıl zarara uğrar?” diye danışmaya gelmişler.

Böylesi durumlarda içime ince bir sızı düşer.

Sordum: Ayrılmasanız olmaz mı? Bir aile danışmanına gitseydiniz, bir hakemden yardım alsaydınız.

Gitmişler, ama bir sonuç alamamışlar.

Sonuç alamama bir tarafa, aldıkları danışmanlık, ayrılık sürecini daha da hızlandırmış.

Kadın bu süreçte kendisinin nasıl da yıprandığını gözleri dolarak anlattı: “Hocam, yapmadığım fedakârlık kalmadı. Evliliğimi kaybetmemek için kişiliğimi kaybettim. Bana dediler ki eşini kendine bağlamak için onun ‘nefsine’ hitap et. Çek erkeğini kendine. Ben kendi kişiliğime saygı duyan bir kadınken, eşime kendimi beğendirebilmek için kendimden taviz verdim. Yılıştım resmen onun karşısında, süslendim, giyindim kuşandım... Ama nafile. Ben böyle giyindikçe, dönüp bana bakacağı yerde giydiğim kıyafetler nedeni ile onurumu kırıcı sözler söyledi. Çok düşündüm hocam, hiç uğraşmayın. Ayrılmaya kararlıyım ben.”

Çünkü bu kadın, ayrılmamak için kişiliğinden taviz vermesi için aile danışmanından tavsiyeler almış. Kendisini rahatsız hissetse de eşinin ‘nefsine hitap etmesi’ ve kendisini kocasına ‘sunmaya’ çalışarak çıkış yolu araması önerilmiş.

Ama evlilik böyle bir şey değil ki.

Önceki gün bir e-mail aldım.

Bir dindar hanım, şöyle soruyordu: “Hanım arkadaşlarımızla fikir alışverişinde bulunurken, bir sorunun içinden çıkamadık. Malum, hanımların beylerine süslenmesi tavsiye edilmiştir. Eşlerimize güzel görünmek için süslenirken, çocuklarımızın mahremiyet eğitimini zedelemiş olur muyuz? Özellikle ergenliğe girmiş olan çocuklarımızın karşısında eşlerimiz için giyeceğimiz kıyafetler, çocuklarımızın anneye bakışını nasıl etkiler?”

Bu sorudan ve yukarıdaki boşanma olayının “onur kırıcı” yanından anladım ki kadınlar bir yerde yanılıyor. Evlilikte problem çıktığında sorunlar kendi kişiliğinden taviz verdikçe değil, aksine kişiliğini korudukça çözülür...

Nefislere hitap edildiği kadar ayakta tutulacak bir oluşum değildir evlilik.

Eğer evliliklere bu gözle bakılırsa, insanların yaşlılık hâllerinde, düşkünlük ve sakatlanma hâllerinde o aileler yerle bir olur.

Evet, kadının süslenmesi tavsiye edilmektedir, ama bu süslenme, bir “kölenin” kendisini beğendirmek üzere “efendisine” sunması gibi bir şey de değildir. Bu konuda ailelere tavsiyede bulunanlar yanılmamalıdır.

Belki şöyle izah etmek gerekir…

Evet, zaten süslenmek, kadının fıtratının gereğidir. Süslendikçe fıtratının coşkusunu ve kadın olmanın heyecanını yaşar. Ancak kişinin kendi içindeki bu coşkulu hâli yaşayabilmesi için, bu süslenmiş hâlini görecek” ve bu süslenmiş hâline “beğenisini” ifade edecek biri olması gerekir ki içindeki kıpırtılara can gelsin. İşte bu, eştir. Bu açıdan bakıldığında kadının süslenmesi, kendisini eşine ‘sunması’ değil, aksine ‘kendisine beğeni ile bakan eşi vasıtası ile duygularını coşku içinde tutmasıdır.’

Ayrıca, bir kadının kendisini süslemesi, illa “açık giyinmek” demek de değildir.

Maalesef günümüzde popüler kültürün tesiri ile en mütedeyyin insanlarda bile süslenmek demek, dekolte kıyafet giymek olarak algılanıyor.

Hâlbuki süslenmek, kişinin ruhuna uygun giyinmesidir. Kendisi ile çelişmeden, kendini rahat hissetmesi demektir.

Ve en “süslü” kişi de kendisi gibi olabilen kişidir.

Burada aile danışmanlarına büyük iş düşüyor.

Aileyi koruyayım ve eşleri birbirlerine yakınlaştırayım derken, eşlerin kişiliklerini kaybettirecek tavsiyelerde bulunmak, ayrılış sürecini yavaşlatmaz, daha da hızlandırır.

Unutmamalı ki insanlar, evliliklerini, kişiliklerini koruyabildiği kadar koruyabilir.

 

İnternet oyunları ve ‘yarasa ruhu’

Onlarca kişinin katil zanlısını mahkemede yargılayan hâkim “Bu kişileri nasıl öldürdün?” diye sorduğunda, zanlı, salonda davayı izleyen mağdur yakınlarına dönüyor ve sanki elinde uzun namlulu bir silah varmış gibi, karşısındaki kişilere doğrultup soğukkanlı bir şekilde “Pam, pam, pam! İşte böyle öldürdüm!” diyerek alaycı bir gülümseme ile hâkimin sorusuna cevap veriyor.

Hâkim bu duygusuz tavırlar karşısında rahatsız oluyor ve “Burada, izleyici sandalyelerinde, öldürdüğün insanların yakınları ve olaydan yaralı kurtulanlar var. Sen alaycı gülümseme ile ateş edişini anlatırken, onların ne hissettiğini düşünebiliyor musun?” dediğinde, zanlı omuzlarını kaldırarak “Sinirleniyorlardır herhâlde” diyerek yine alaycı bir gülümseme ile cevap veriyor.

Bu olay, 22 Temmuz 2011’de Norveç’te 77 kişiyi öldüren Norveçli Anders Breivik’in yargılandığı mahkemede  yaşandı.

Hemen “Bana ne elin Norveç’inden, Danimarka’sından!” demeyin öyle. Çünkü bu adamın vicdan acısı duymadan insan öldürebilecek kıvama gelmesi “Aman bana ne!” denilecek kadar basit bir olay değil. Hele ki çocuğunuz varsa…

Ruhsal yapısı tamamen arızaya uğramış bu kişinin internet ve şiddet oyunları ile ilgili söylediği şeyler hayli dikkat çekici.

32 yaşındaki bu adam mahkemede günde yaklaşık 16 saat internette şiddet oyunları oynadığından bahsediyor… Silah kullanmayı, nişan almayı, ateş ettiğinde karşısındaki kişinin can çekişini tebessümle izlemeyi şiddet oyunları ile yaşamış ilk defa.

Şiddet oyunları oynayan herkes katil mi oluyor? Tabii ki değil. Ama bazı oyunlar var ki oynayan kişiyi “farklı bilinç hâllerine” sokuyor. Sadece şiddet oyunları değil, birçok sempati oyunları var ki o da oynayan kişiyi farklı bilinç hâllerine sokuyor.

Nedir farklı bilinç hâlleri?

Bilincin, gündelik yaşam akışından kopması ve hayalî paralel bir yaşam içerisine girmesidir.

Ve günümüz teknolojisi ile üretilen oyunların birçoğunun çok tutuluyor olması, oynayan kişiye farklı bilinç hâlleri yaşatıyor ve paralel bir yaşam tarzına sürüklüyor olmasından kaynaklanıyor. Bu türevdeki oyunlar özellikle Norveç katliamından sonra Batı’da adım adım takip ediliyor ve yasaklanıyor. Mesela Norveç, 51 adet oyunun ülkesine girişini ve oynanmasını yasakladı.

Neden yasaklanıyor? Çünkü farklı bilinç hâllerini yaşamaya başlayan kişiyi, oluşturduğu o paralel yaşamdan çıkartmak oldukça zor. “Fizik” olarak bilgisayarın arkasında olmasına rağmen “ruhu” ile oyunun içine giriyor.

Bu oyunlar genelde, FTS (First Person Shooter) tarzında hazırlanıyor. Yani siz oyunu, oyundaki karakterin gözünden bakarak oynuyorsunuz.

Mesela, ekranda yarısı görünen bir silah ve bu silahı tutan iki el görünüyor. Çocuk bu oyunu oynarken, karşıdaki düşmanların kendisini öldürmemesi için yoğun bir şekilde ekrana kendini vermek zorunda kalıyor. Vurulmamak için eli her an ekranda yarısı görünen silahın tetiğinde gergince bekliyor. İşte bu yoğun konsantrasyon hâlinde iken bir süre sonra bir şey fark ediyorsunuz, ekranda yarısı görünen silah ve o silahı tutan el sanki sizin eliniz oluveriyor. Ve siz birden kendinizi ekranın içinde hissetmeye başlıyorsunuz. Siz şu an oyun oynayan değil, oyunun içinde yaşayan birisiniz artık. Hoparlörlerden duyduğunuz ayak sesleri kendi ayak sesleriniz, nefes alıp vermeler sizin korku ile nefes alıp vermeleriniz oluveriyor. Oyunun içindeki merdivenleri çıkarken farkında olmadan ayaklarınız kımıldamaya, oyunda biri sizi vurmasın diye duvar arkasına saklanmaya, oturduğunuz koltukta omuzlarınız yana yatmaya, karşınızdaki insanları vururken yüzünüzde önceleri heyecan ve korku, sonraları ise öldürdüğünüz insanlar adedince bir mutluluk hissi oluşmaya başlıyor, karşı koyamıyorsunuz.

Aslında, anne babaların yeme-içme saatinde bile oyunu bıraktıramadığı çocukları ile yaşadıkları çatışmalar, oyun oynayan bir çocuk ile anne baba arasındaki sıradan çatışmalar değil, farklı bilinç hâlinde ekranın içindeki atmosferi yaşayan çocuğun ekranın dışına çıkamıyor olduğu hâldir.

Hâlbuki çocuğunuzun o minicik kalbini bir takip etseniz… Kendi yanınızda oyun oynadığını zannettiğiniz çocuğunuzun ruhen kim bilir hangi karanlık ve nemli mahzenlerin içinde nasıl da bir yarasa ruhu geliştiriyor olduğunu ürperti ile göreceksiniz.

 

Çocuğa karşı mahcubiyet hissi yitirilirse

Önceki gün bir arkadaş telefon etti: “Hocam, biliyorsunuz bizim kız 3 yaşında. Kızımızın araç koltuğuna oturması yasal bir mecburiyet. Ancak koltuğa oturtacağımız sırada ciyak ciyak bağırıyor, tepiniyor… Baş edemiyoruz… Bize bir yol gösterin.”

Sordum: “Araca bindiğinizde siz emniyet kemeri takıyor musunuz?”

Arkadaş biraz mahcup vaziyette cevap verdi: “Öyle bir alışkanlık edinemedim hocam.”

Tebessüm ederek çocuk dünyasını anlatmaya başladım: “Bu yaşlardaki bir çocuğun davranış kazanması, anlatarak, ikna ederek değil, görerek olur… Çocuk neyi görüyorsa öyle biri olur… Yetişkinlerin yapmadığı bir davranış çocuktan istenirse çocuk korkar, kaygılanır ve güvensizlik hissetmeye başlar… O yüzden siz emniyet kemerini takmadan çocuğunuzdan emniyet kemerini takmasını istemek pedagojik olarak oldukça yanlış bir ebeveyn tutumudur.”

Biz yetişkinler nedense yapmadığımız şeyleri çocuklardan istemekten çekinmiyoruz…  Çocuğun karşısında mahcubiyet hissetmiyoruz…

Çok yakın bir arkadaşımla çay içip sohbet ediyoruz… Bir ara arkadaşım günümüz çocuklarının ders yapma konusundaki eksikliklerinden bahseder oldu… Ve kendi çocuğundan örnek verdi: “Hocam, bizim oğlanı oturtup bir saat ders yaptıramıyoruz. Bıraksak akşama kadar televizyon izleyecek, sabaha kadar internette oyun oynayacak. Bir kenara oturup şöyle sakin sakin bir kitap okumuyor.”

Merak edip sordum: “Evinizin içinde belirli bir kitap okuma saati var mı? Koltuğun bir kenarına siz, diğer kenarına da eşiniz oturup belli saatlerde kitap okuyor musunuz?”

Arkadaş ne demek istediğimi anladı ve sustu. Sonra kafasını kaldırıp “İyi de hocam, biz akşama kadar çalışıp çabalıyoruz, kafamız beynimiz bir kelime dahi götürmüyor artık eve vardığımızda.” dedi.

Azıcık dikkat etse, kendi çocuğunun da sabah erkenden evden çıktığını düşünür, akşama kadar okulda zihnen yorulmuş olabileceğini çok rahatlıkla kavrayabilirdi…

Çocuk eğitimi böyle bir şey değil…

Galiba biz, çocuğa karşı “mahcup olma” hissini kaybettik…

Sadece yapmadığımız bir şeyi çocuktan istemek değil, örneğin çocuğa psikolojik şiddet uygulamak da utanç verici bir şey… Ama birçok yetişkin, hâlâ, sokak ortasında çocuğunun kulağından tutup eve doğru götürüyor olmayı bir marifet zannediyor…

Ne garip değil mi?

Birçok anne babaya bakıyorum, hiç mahcup olmadan çocuklarına bağırabiliyor, hakaret edebiliyor… Hâlbuki bu, çok kötü bir çocuk yetiştirme yöntemi… İnsan çocuğuna şiddet uygularken utanmalı…

Utanma ne zaman biter? Kişinin duygu dünyasını hissetme yeteneğini kaybettiğinde…

Eğer bir yetişkinin duyarlılığı yok olursa oturup hep beraber ağlamak gerekir…

Zira duyarlılığı kaybolmuş olan yetişkinin yanında yetişen çocuk da duyarlılığını kaybeder… Duyarlılığını kaybeden kişi, mahcubiyet hissini de kaybeder…

Ve böylesi biri, acınacak kişi olur...

Çocuk dostu valiler

Geçen hafta Çorum’daydık. Çorum Valisi Nurullah Çakır’ın konutunda misafir olduk. Ordu Valisi Orhan Düzgün’ü tanıma fırsatım oldu. Kısacık bir sohbet esnasında kendilerinden birçok şey öğrendim.

Onlar, “Türkiye Çocuk Zirvesi” tarafından çocuklar adına yaptıkları çalışmalar nedeniyle ödüllendirilen valiler.

Sıradanlığın içinde barındırdıkları güçlü yöneticilik yeteneklerini nasıl da doğal olarak kullanıyor olduklarını görmek çok keyif verici idi.

Daha da ötesi, onca yıllık yöneticilik tecrübelerine rağmen, mütevazı kişilikleri ayrı bir hayranlık uyandırdı bende.

Çay içerken samimi bir sohbet oluştu.

Nurullah Bey sohbetin bir yerinde, “Aslında her bir yöneticiye, kendi idaresi altındaki kişilerle nasıl bir iletişim içinde olduklarını gözlemleyip hatalı davranışlarını kendisine gösterecek bir psikolog desteği lazım. Hatta, ve belki de bu hatalı davranışları düzeltmek için yöneticilere ‘drama’ eğitimleri oluşturmak ne güzel olurdu.” dedi.

Onca yıllık yöneticilik tecrübesine rağmen büyüklük taslamadan sunduğu bu teklif, öyle her yöneticinin “ha deyince” söyleyebileceği bir teklif değil.

Kendisine özendim.

Çorumlular adına da sevindim.

Böylesi içten yöneticilerle o şehirde neler yapılmaz ki…

Hatta kimbilir, Çorum ve Ordu’da da Montessori Okulları açılabilir… Tıpkı İstanbul Bahçelievler’de olduğu gibi...
 

Adem Amca, benim babam bir canavar!

Geçenlerde bir dostum, 6 yaşındaki kızını getirdi yanıma… “Hocam, çocuk son bir haftadır geceleri sanki ‘cin çarpmış gibi’ uyanıyor, korku içinde bağırarak ağlıyor.” dedi.

Biraz sordum soruşturdum… Problemin nereden kaynaklanmış olabileceğini algılamaya çalıştım ama belirgin hiçbir şey de yoktu ortada…

Gayet düzenli, tertipli bir aile ortamı vardı çocuğun. Beyefendi bir baba ve hanımefendi bir anne ile yaşıyordu…

Oturduk bu küçük hanım ile sohbet etmeye başladık…

Görüşme ilerledikçe şaşkınlığım arttı… Çünkü çocuk, babasından korkuyordu… Rüyasında babasını gördüğü gecelerde korku ve dehşet içinde uyanıyordu…

Hâlbuki yıllardır tanıdığım bu arkadaşım, çok şefkatli bir beyefendiydi… Karıncaları bile incitmekten kendini alıkoyan birisiydi… Baba olarak da imrenilecek güzelliklere sahip bir insandı…

Şaşırdım… Hem de çok…

Babasının bir kâbus gibi geceleri neden rüyasına girdiğini anlamak için çocuğun ruhunun derinliklerine doğru bir göz attığımda, şaşkınlığım daha da arttı…

“Pes yani” dedim…

Alın size ülkemizdeki eğitim anlayışından bir manzara, ister gülün ister ağlayın…

Bu çocuğun gittiği bir anaokulu var… Bu okulda trafik kurallarının öğretildiği bir derste öğretmen, çocuklara hitaben “Ülkemizde trafik canavarları yüzünden birçok insan ölüyor, birçok çocuk da babasız kalıyor.” deyince, çocuklardan biri “Trafik canavarı nasıl oluyor öğretmenim?” diye sormuş.

Öğretmen de cevap vermiş: “Trafik canavarları çok iyi bir insan gibi görünüyorlar, ancak arabaya bindikleri sırada birdenbire trafik canavarı oluyorlar ve hızlı gitmeye başlıyorlar. Sanki birilerini öldürmek için uğraşıyorlar.”

Üstüne üstlük bir de hızlı gitmenin ne demek olduğunu göstermek için arabanın kilometre sayacını öğretmiş çocuklara: “Eğer bir arabanın hız çizgisi şurayı geçiyorsa o kişi trafik canavarı oluyor.”

Sonra trafik canavarının sembolünü göstermiş… Hani şu yuvarlak bir levha içinde dişleri dışarı çıkmış, saçları dik dik duran ve üzerine de bir çizgi atılmış iğrenç resmi…

Tabii bu değerli öğretmen hanım iyi niyetli… Amacı, hız yapan anne babalara çocuklar vasıtası ile bir mesaj iletmek ve ülkemizdeki trafik sorununun çözümüne bir katkı sunmak… Ama kullandığı yöntem, korku ve şiddet…

Aslında sorun öğretmende değil…

Trafik kazalarını “bir terör” olarak nitelendiren ortak akıl tutulmasına yakalanmışız… Trafiği terör gibi görürsek, mücadelemiz de şiddet üzerine kurgulanır…

Bakın, trafikteki düzensizliği engellemek için kullanılan sembole… Korkunç bir adam… Dişler vampir gibi… Gözler yerinden fırlamış sanki…

Amaç nedir bu resimde? Trafikte kurallara uymayanlara dönük bir nefret oluşturmak toplumda… Ve böylece insanları trafik kurallarına uymalarını sağlamak...

Bu aklı ortaya atanlar hayatlarında hiç mi pedagoji kitabı okumamış acaba? Davranış değişikliği oluşturmak için şiddet ve nefret unsurlarını kullanmanın yeni yeni problem alanları oluşturabileceğini hiç mi düşünmez bu konuda söz sahibi olan kurumlar…

Hiçbir pedagojik değeri olmayan bu sembolün okullarda, yollarda, televizyonlarda kullanılması ne kadar üzülecek bir durumdur…

Bütün bunlar ülkemizin acınacak pedagojik tümörleri… Toplumsal dokumuza derinden derine tesir ediyor ama farkında değiliz…

Neyse…

Çocuk ne oldu diye düşünüyorsunuz değil mi?

Böylesi durumların çözümü bir-iki günde olmuyor maalesef… Birkaç haftayı bulabiliyor, bazen de birkaç ayı...

Biz şimdilik küçük hanımla babasının bir “canavar” olmadığını hissettik…

Ancak babası canavar olmasa da etrafta birçok canavarın var olduğuna hâlâ inanıyor… İnanıyor, çünkü her yerde “Trafik canavarına dikkat!” diye levhalar asılı… Sayın yetkililer ve özellikle Karayolları Genel Müdürlüğü, yollardaki trafik canavarlarını ne zaman kaldıracaksınız acaba?

 

4+4+4 ve çocuk gelinler riski

Bizim zamanımızda ilkokul 5 yıldı. Sonra ortaokul geliyordu 3 yıl. Ve ardından 3 yıl da lise… Sonra üniversite sınavına giriliyordu.

Bu durumda eğitim 5+3+3 idi… Bunun ilk 5 yılı mecburi, geri kalanlar ise anne babanın insafına terk edilmişti…

Aileler devlet ile yaka paça olmamak için çocuklarına ilk 5 yıllık eğitimi aldırdıktan sonra bir ara karar alarak “Tamam mı, devam mı?” sorusuna cevap vererek çocuklarının geleceğini şekillendiriyorlardı.

Kendi dönemimden çok iyi hatırlıyorum ki kırsal kesimde birçok çocuk ilkokuldan sonra “kurbanlık koyun” gibi kendileri hakkında ailelerinin alacağı kararı bekliyordu. Hele kız çocukları, ilkokuldan sonra okutulmama riskinin stresini çeken en belirgin kitleyi oluşturuyordu…

Eğitimin sadece 5 yılının mecburi tutulması, bizim gibi çocuk ruh sağlığının aile ve devlet bazında “ne anlama geldiğini” henüz yeterince kavrayamamış toplumlarda, çocukluk yıllarının yok edilmesi demektir…

Belki bu kadar ince bir ruh ile değil ama başka gerekçeler ile 28 Şubat döneminde mecburi eğitim 8 yıla çıkartıldı. Aslında “mecburi” eğitimin 8 yıla çıkartılması pedagojik açıdan oldukça olumlu bir karar olmasına rağmen, bunun “kesintisiz” olarak uygulanmaya kalkılması ise tam bir fecaat… Ve maalesef o dönemin Türkiye’sinde bir aklı başında uzmanlar heyeti çıkıp da “Bu bir cinayettir” diyemedi…

Evet, bu bir cinayetti. Zira aynı okul binası içinde 7 yaşındaki bir çocuk ile 15 yaşındaki bir çocuğun eğitim almaya zorlanması, özellikle çocuk tacizlerinin bir hayalet sorun olarak ortaya çıkmasına neden oldu. Ve bu can acıtıcı durum, mağdur ailelerin dışında kimsenin kapsama alanına giremedi…

Okul yöneticileri bir süre sonra tehlikenin farkına vardı ve küçük çocukları, büyük yaş grubu çocuklardan koruyabilmek için kendilerince “sabahçı-öğlenci” ayrımı yaparak veya birbirlerinin katlarına, tuvaletlerine gitmelerini yasaklayarak tedbirler almaya çalıştılar ama “kesintisiz” eğitim mantığı maalesef bu dönemin çocuklarında sinsi bir yara bıraktı…

Şu an üzerinde tartışılan 4+4+4 eğitim modeli ise mecburi eğitimi 12 yıla çıkartmayı hedefliyor… Evet, mecburi eğitimin 8 yıldan 12 yıla çıkartılması oldukça önemli belki, ancak bundan daha önemlisi, bu 12 yılın 4’er yıllık bölümlere ayrılmış olması…

Ancak konu hakkındaki tartışmalara bakıldığında çok dramatik bir sağırlar diyaloğunu görüyoruz ülkemiz aydınları arasında… Ve bu körler dövüşü ile ülkemiz çocuklarına haksızlık ediliyor… Eğitimde reform niteliğindeki bu yeni yapılanmaya ideolojilerin dar kalıpları içinde değil, çocukların kazancı açısından bakmalı…

Eğer böyle bakarsak, mesela, 4’er yıllık dönemlerden oluşan 12 yıllık mecburi eğitim ile çocuklar kendi yaş grubundaki arkadaşları ile birlikte olacaklar ve böylece daha büyük yaş grubundaki öğrencilerin şiddet ve tacizinden arınmış olacaklar…

Ya da böylesi bir değişiklikle çocukların yeteneklerinin keşfedilmesi ve yetenek gruplarına göre farklı okullara yerleştirilmesinin önü de açılacaktır… Böylece her çocuk, mesela, matematikte başarılı olmak için “delice” bir koşturmacaya girmesine gerek kalmadan, matematik dışındaki diğer başarılı olduğu sahalarda, bir sonraki eğitim sürecini başlatacaktır…

Ancak burada can alıcı bir ayrıntı gözden kaçtığı için oldukça endişe duymaktayım.

Zira ülkemizde çocukların “yetenek” gruplarına göre ayrılması demek, onların “sanayiye ara eleman” olarak yerleştirilmesi anlamına geliyor maalesef…

Bu nedenle bazı “meslek liseleri” başarısız ve sorunlu öğrencilerin “toplama kampına” dönüşmüş durumda…

Derslerinde başarısız olan bir çocuğu mevcut olan “çağ dışı” sınav sistemi eleyerek “Fen Lisesi” yerine ya düz liseye veya bir meslek türüne ait liseye itiyor…

Böylece, matematikte ve fizikte başarısız olan bir çocuğa, eğer el becerisine hâkim ise iyi bir “tornacı” olur gözü ile bakılıyor… Hâlbuki böylesi bir çocuk, ünlü bir fotoğraf sanatçısı olabilir… Dünya çapında öyle başarılı eserlere imza atabilir ki siz de ben de şaşıp kalabiliriz… Ancak mevcut sistem bu türden yeteneklerin ortaya çıkmasına kapı aralamıyor… Hatta böylesi bir ihtimal ebeveynleri korkutuyor bile…

Ya da sayısal ve sözel alanda başarısız olan bir çocuğa, “Hiçbir yeteneği yok, bari gitsin mobilyacı olsun” demek yerine, diğer yetenek alanlarını gözlemleyerek ve belki de ülkemizin iftihar edeceği bir müzisyen olmasına kapı aralayacak olan bir sonraki kurumu da oluşturmak gerekir…

Eğer eğitimdeki bu reformist yaklaşımlar bir bütüncül kavrayış içinde planlanmaz, oluşturulan 4’er yıllık kesintiler ile yeteneklerine göre bir sonraki eğitim kurumlarına yönlendirmeler yapılamaz ise yeni yeni sorunların ortaya çıkması kaçınılmaz olur…

İşte o zaman “çocuk gelinler”in sayısının artması kimseyi hayrete düşürmemelidir...

 

Annenizi seyreder gibi

Çocuk ile anne arasındaki ilk yıllar oldukça önemlidir. Bir bebek, henüz tanımadığı sesler ve görüntüler arasında aslında korku ve endişe içindedir ve bir teselliciye ihtiyacı vardır. Endişelerini giderecek bir tesellici bulursa kişilik ve karakterini keyiflice şekillendirir, etrafa gülücükler saçar, ruhu ‘sükûn’ içinde güçlü bir benlik yapısına doğru adım adım ilerler ve çocuk kendisi gibi olur.

Eğer bir çocuk bu dönemde güven içerisinde bağlanacak bir kişi bulamazsa huzursuz ve agresif olur, şiddete meyleder. Ne kendisi gibi olabilir ne de kendisinden beklendiği gibi…

Ve aslında bu bir kısır döngüdür. Zira çocuğunda huzursuz ve agresif bir hâl sezinleyen birçok anne, kucağını açıp ona teselli vereceği yere, maalesef bu “mızmız” ve “ağlamaklı” hâlden rahatsız olup böylesi bir hâli cezalandırarak yok etmeye çalışmayı bir marifet zanneder.

Ve insanın dramı işte burada başlar.

Bir güven duygusuna ihtiyaç duyan çocuk, bulamadığı tesellinin huzursuzluğu ile daha çok hırçınlaşır ve annesini daha çok rahatsız eder. Anne ile çocuk arasında yaşanan bu kısır döngünün adı “kaygılı bağlanma”dır. Böylesi bir çocuk, annesinin varlığı içinde anne yoksunluğu ile büyür. İçinde adını koyamadığı bu yoksunluk hep yeni yeni problemler oluşmasına sebep olur. Anaokulunda okula alışamaz, ilköğretimde arkadaşları ile kavgasız günü geçmez, liseye geldiğinde kız ise erkeklerin, erkek ise kızların peşinde koşmaktan bıkmaz. Aradığını bulsa da ruhu sekineye ulaşamaz. Zira aradığı şey, bulduğu şey değildir. Boşluğunu hissettiği şey, bir dönem annesinden nedense hiç kana kana içemediği anne sevgisidir.

Annesine kaygılı bağlanan çocukluklar, sadece çocukluk ve gençlik döneminde değil, neredeyse yaşamlarının her döneminde güvensiz, iç huzurdan yoksun, çevresi ile çatışan, şiddete meyilli bir kişiliği barındırırlar bünyelerinde. Ve böylesi kişiler genelde problem çözme yöntemi olarak şiddeti tercih ederler.

Sevgi ifadeleri bile şiddet içerir. Çocuğunu severken döverek sever. Şaka olsun diye ensesine vurur, tekme atar, durduk yere güreş yapar, küçük düşürücü şakalarla sever. Böylesi kişiler, doymak bilmez bir sevgiye muhtaçtır ama kendileri sevebilme yeteneğine sahip değildir.

Ne kadar severseniz sevin, hep kendisini sevilmiyor gibi hisseder. Kendisinden sevgi isteseniz doyasıya sevemez, kendisini sevdiklerine “güven” içinde bırakamaz.

Zira sevebilmek bir yetenek ister ve kişi ancak çocukluk yıllarında sevildiği kadar sevebilir.

Sorun karşınızdaki asık suratlı bir kişiye, çocukluk yıllarında ne kadar sevilmiş?

Ya da gidin sorun patronunuza, şefinize, amirinize, müdürünüze, neden tebessüm edemiyor, neden hep bağırıp çağırıyor, neden iş arkadaşlarına coşku ile gülemiyor? “Beceremiyorum. Suiistimal edilir diye endişe duyuyorum.” olacaktır cevabı, eğer size güven duyabiliyorsa...

Bir kişinin yüzünün gülebilmesi, yüzü gülen bir anneye bağlıdır. Hadi o hâlde, gelecekte tebessüm edebilen, kendisi olmanın keyfini çıkartan, aslan gibi çocuklar istiyorsanız, eşinizin yüzünü güldürün. Çok zor değil. Alın bir çiçek, uzatın, bakın nasıl tebessüm edecek, hem size hem çiçeğe… Ve belki de sarılıp ağlayacak “çok ihtiyacım vardı” diyecek. Tabii becerebilirseniz…

Beceremiyorsanız, bugün saçlarınızı taramış olarak eve girin. Ya da ıslık çalın, bir şarkı mırıldanın. “Hayırdır!” dese de eşiniz, aldırmayın. “Sana yeniden âşık olmak istiyorum.” deyin, çekinmeyin. Uyandırın eşinizdeki annelik hissini. Göreceksiniz siz de bir çocuk gibi şenleneceksiniz onun annelik hissini hissettikçe…

Bu toplumda, işte bu ülkede, güzel günler görmek istiyorsanız kadına saygı gösterin. Asansöre binerken kapısını açın, önce o binsin. Otobüste, metrobüste, minibüste, metroda yer verin, belki çocuğuna sevgi taşıyordur, izin verin, azıcık dinlensin. Kapayın gözlerinizi azıcık görmeyin, bırakın iş yerinden yarım saat önce çıksın, koşarak çocuğuna gitsin ve siz saygı ile seyredin annelik sevincini…

Tıpkı yokluğunu hissettiğiniz annenizi seyreder gibi...
 

Yok edilen çocukluk yılları

“Çocuklara ne öğretmeli?”, tarih öncesinden beri en sık sorulan sorulardan biridir. Ve her dönemde enteresan enteresan şeyler öğretmeye kalkmış yetişkinler çocuklara.

Antik çağlarda yaşamış Homeros’u bilirsiniz. Hani şu meşhur “İlyada” destanını yazan adam. Destan ki ne destan! Tam 16 bin dize…

Şimdi sıkı durun! O dönemde yaşayan eğitimciler, faydası olur (!) diye yaklaşık on ciltlik bir ansiklopedi büyüklüğündeki böylesi destanları çocuklara ezberletmişler.

Keza İngilizler, zekâları açılsın diye, Hindistan’ı işgal ettikleri yıllarda Hintli çocuklara “logaritma cetveli” ezberletmeye kalkmışlar.

Modern eğitim sistemlerini incelediğimizde bu “çağ dışı” yöntemlerin uygulandığı çocuklara ağlamamak mümkün değil.

İşte bu hüzünle geçen haftalardaki bir yazımı kaleme almış ve ülkemiz okullarında okutulan kitapların gereksiz birçok ıvır zıvır bilgi ile çocukları sersemleştirdiğini, agresifleştirdiğini, eğitimden soğuttuğunu yazmıştım. Hatta somut bir de örnek vermiş, “İlköğretim okullarında bütan gazı ile etil alkol arasındaki benzerliklerin sorulması hangi akla hizmettir?” demiştim.

Bütan gazını ilköğretim okulunda öğretmeye çalışmak ile logaritma cetvelini ezberletmeye çalışmak arasında “mantık” olarak ne fark var? İkisi de “bir gün faydası olur” diye gereksiz bilgi yığını oluşturuyor çocuğun o masum beyninde.

Hâlbuki benim kırk küsur yıllık hayatımda ne bütan gazı ile işim oldu ve ne de etil alkol ile… Yazık değil mi bana şimdi?

Hâlbuki öğrenilen konular ne kadar güncel yaşamı ilgilendiriyorsa, çocuk o kadar kolay öğreniyor. Çocuk, öğrenmenin keyfine vardıkça hayattan tat alıyor, yüzünde tebessümler açıyor. Ama dönüp bir bakın etrafınıza, kaç çocuk var öğrenmenin keyfi ile okula gidip gelen?

Ülkemizde çocuklar okul için yaratılmış sanki. Sabahtan akşama kadar okul, akşam eve gelince de ödev… Hatta öylesi anne babalar var ki tatil yaklaşınca “Hocam, tatilde çocuğumuza nasıl ders çalıştırabiliriz?” diye soruyorlar.

Yahu bu çocuk ne zaman kendisi gibi olacak! Ne zaman çocuk olacak! Ne zaman oyun oynayacak! Oyun oynama hakkı kısıtlanan çocuk sağlıklı bir ruha sahip olabilir mi hiç?

Bakın Japonya’ya…

‘Nükleer tehlike var’ diye sokağa çıkamayan çocukların oyun oynama ihtiyaçlarını gidermek için hükümet seferber oldu, risk altındaki bölgeye dev bir çadır kurup içini tam bir oyun bahçesine çevirdi.

Niye?

Çocuklar arkadaşları ile oynadıkça sağlıklı bir ruha sahip olurlar da ondan. Tatilde bile ders çalışarak değil…

Ama ülkemizde öğretmenler, sayfa sayfa ödev vererek, tatilde hangi kitapların okunacağını listeleyerek iyi bir şey yaptıklarını zannediyor.

Böylece bir yandan ebeveynler bunalıma giriyor çocuklar ödevi son güne bıraktıkça, diğer yandan çocuklar bunalıma giriyor ödevini yapmadığı için dışarı çıkmama cezası aldıkça…

Yazık değil mi pencere saksısı gibi camın arkasından dışarıyı özlemle seyrederek büyüyen çocuklara?

Bırakın çocuğunuzun yakasını, bırakın çocuklarımızın yakasını!

Zira öğrenme ne kadar “doğal” ve “kendindenlikle” olursa o kadar kalıcı ve keyifli olur.

Çocukluk yılları çok çabuk geçer.

Annelik babalık coşkusunu yaşayacağınız yıllarda ‘ders, ders, ders’ diye çocuğunuzu bıktırmayın. Ödevlerine değil, ellerine bakın çocuğunuzun. Minicik elleri ile nasıl da ödev yapmak için çırpınıyor bir bakın. Uyurken yüzüne bakın. Öğretmeninden azar işitmemek için yaşadığı telaşa bir bakın. Hissedin çocuğunuzu ve kendisi olabilmesine izin verin.

Ne ezberlediği İlyada destanı size anne babalık duygusunu yaşatır ne de öğrendiği logaritma cetvelinin içindedir ebeveyn duygusu…

Çocuğunuzla yağmurda koşmak, güneşli bir günde çeşme başında soluk soluğa su içmektedir ebeveyn duygusu. Yaşamanızı tavsiye ederim.

 

Her çocuk özeldir

Osmanlı Devleti’nin eğitim sistemi oldukça ilginçtir. Her çocuğun sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkarmak ve o potansiyeli geliştirmek, Osmanlı eğitim sisteminin en önemli özelliğiydi.

Bu anlayışa göre her çocuk özeldir ve her çocuğun kendine has yetenekleri vardır. Önemli olan, eğiticinin, bu yetenekleri bulup geliştirmeye çalışmayı becerebilmesidir.

Bir hocanın, talebesinin yeteneklerine hitap edemeyeceğini fark ettiğinde, “Falanca semtteki filanca hocayı bulmalı ve ondan ders almalısın.” diyerek öğrencisini sahip olduğu yetenek türüne göre başka hocalara yönlendirmesi çok bildik bir uygulamadır. Günümüzde Howard Gardner ile temsil edilen “çoklu zekâ kuramı”, Osmanlı’da asırlarca uygulanmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde eğitimde uygulanan “çoklu zekâ kuramı”na göre her çocuk, başka çocuklardan farklı zekâ türüne ve yeteneğe sahiptir.

Buna göre, bazı çocuklar matematik zekâsına, bazı çocuklar sosyal zekâya sahiptir. Ya da bazıları resim, müzik veya sanat zekâsına…

Sahip oldukları yetenekleri hesaba katmadan her çocuğu aynı eğitime tabi tutmak ve her çocuktan aynı sonuçları beklemek, bir “çocuk katliamı”dır. Böylesi bir uygulama, hem ülkenin geleceğini berbat eder hem de insanlardaki mutluluk duygusunu ortadan kaldırır.

Bir çocuk düşünün, duygu dünyası sıcacık. Gitarın tellerine dokunduğunda ne kadar da mutlu oluyor. Dudaklarındaki ince tebessüm, gözlerindeki ışıltı, vücut dilinin her hâli sizi bile kendinizden geçiriyor.

Bir başka çocuk, renkleri ve desenleri öyle güzel görüp hissediyor ki eline aldığı bir kâğıda çizdiği resimlerle kendisini izleyenleri hayretler içinde bırakabiliyor.

Bir diğer çocuk, öylesine candan ve öylesine sosyal ki girdiği arkadaşlık grupları içinde hep göz dolduruyor, aranan kişi oluveriyor…

Ve böyle onlarca farklı yeteneği kendi ruhunda barındıran çocuklar, maalesef ülkemizdeki klasik eğitim sistemi içinde heba olup gidiyor.

Geleceğin sanatçıları, ressamları, müzisyenleri, fizikçileri, edebiyatçıları kör olası bir inat uğruna yok olup duruyor. Ne anne babalar mutlu ne de çocuklar…

Ne kadar trajik bir durum değil mi, müzik ruhuna sahip çocuğa matematikte “logaritma cetveli” ezberletmek…

Ya da yazdığı hikâyelerle Nobel Edebiyat Ödülü’nü alabilecek bir çocuğa “trigonometri” hesabı yaptırmak ve onu canından bezdirmek…

Veya kendi yeteneği dışındaki alanlarda kendisine zoraki sunulan bu eğitimi başarmakta zorlanan çocuklara “dikkat dağınıklığı” veya “konsantrasyon bozukluğu” teşhisi koymak…

Çocuklarımıza yazık oluyor.

Kendi yeteneğinin dışında sunulan eğitimi başarabilmek için çırpınan, her çırpınışta daha da dibe batan ve battıkça da eğitimden ve insanlardan soğuyan çocuklar, ülkemizin temel problemi, ama heyhat kimsecikler bu trajik tabloya bakmıyor. Ve bu çocuklar bir süre sonra toplumun sorunlu kesimini oluşturuyor.

Kendisine hitap etmeyen eğitim sisteminde başarısız kabul edilip bir “baş belası” ilan edilen bu çocuklar, çete kurup o çetenin liderliğini mükemmel bir şekilde yapabiliyorlar, uyuşturucu satışında üstün başarı sağlayabiliyorlar, internet dolandırıcılığında inanılmaz yetenekler sergileyebiliyorlar, kız çocuklarını tuzağa düşürüp onlardan istedikleri gibi istifade edebiliyorlar!

Ve bu çocuklar bizim çocuklarımız…

Matematik sınavından kötü not aldı diye anne babasından azar işiten ince ruhlu çocuklarımız…

Fen ödevini yapmadı diye öğretmeninden ceza alan sanatçı ruhlu çocuklarımız…

Bir yandan öğretmenler diğer yandan anne babalar, ille de eğiteceğiz diye çocuklara haksızlık ediyorlar. Kızmayın çocuklarınıza! İnanın arıza çocuklarınızda değil, her çocuğu aynı şekilde eğiteceğini zanneden eğitim sistemimizde!

 

Hikâye odur ya...

Padişahın canından çok sevdiği bir kızı varmış… Kız bir gün amansız bir hastalığa yakalanmış. Ülkesindeki bütün tabipleri kızı için seferber etmiş, ama nafile… Sonunda bir tabip çıkmış, hastalığa iyi gelecek ilacı bulmuş ve kızı tedavi etmiş. Padişah, bu hekime minnet duymuş, “Dile benden ne dilersen!” demiş.

Hekim, padişahın cömertçe iltifatına karşı mütevazı bir istekte bulunmuş: “Ben fakir bir insanım. En çok pirinç yemekle karnımı doyururum. Allah devletimize zeval vermesin. Siz bunca cömert davranıyorsunuz ama benim dileğim bu kadar cömert olamaz. Bana bugünün hatırası olarak bir satranç tahtasının her bir karesine pirinç koymanızı dilerim.”

Padişah bu kadar basit bir isteği duyunca gülümsemiş. Canından çok sevdiği kızının iyi olmasına vesile olan bilge ve mütevazı hekime daha büyük ikramlarda bulunmak istediğini söylese de hekim arzu ettiği şeyden vazgeçmemiş.

Padişah da vezirlerine hekim nasıl istiyorsa ona en iyi pirinçlerden vermelerini emretmiş. Hekim, kendisine pirinç vermek için gelen vezirlere kaç adet pirinç istediğini şu kural ile söylemiş: “Satranç tahtasının bir numaralı karesine 2 adet pirinç koyun. Sonraki karelere bir önceki karedeki pirinç adedinin karesi kadar pirinç koymak kaydı ile 64 karenin hepsini pirinç ile doldurun.”

Vezirler adamın bu kuralını uygulayarak her bir kareye tek tek sayarak pirinçleri koymaya başlamışlar ama daha 10. kareye gelmeden bu mütevazı isteği karşılayabilmek için ülkedeki bütün pirinçleri verseler bile yine de 64 kareye yetiremeyeceklerini anlamışlar. Anlamışlar ama ülkenin bütün pirinçlerini de kaybetmişler…

Basit gibi görünen bu ‘sinsi’ hesabı bilemezseniz, bir gün çocuklarınızla acı bir şekilde göz göze gelebilirsiniz.

Yapılan araştırmaya göre, 2006’da 15 bin kişi uyuşturucu suçuna bulaşmış. 2011’de ise 130 bin kişi… Bir önceki karede 15 bin genç, bir sonraki karede 130 bin…

Padişahın tebessüm edip küçümsediği gibi küçümsemeyin bu olayı. Ve ‘bize bir şey olmaz’ demeyin. Çünkü uyuşturucunun yaygınlaşma psikolojisi, ‘hekimin pirinç hesabı gibi’ oldukça sinsi bir hesapla yürür. Zira uyuşturucu kullanan birinin, bir sonraki kişiyi uyuşturucu kullanmaya alıştırması ‘şarttır’.

Neden?

Çünkü, uyuşturucuya bağımlılık kazanan bir kişi, önceleri kendi parası ile uyuşturucu almaya çalışırken bir süre sonra buna parası yetmez. Ve maalesef en yakın arkadaşını, allem edip kallem edip uyuşturucuyla tanıştırır. Zira arkadaşına uyuşturucuyu kendisi satar ve ‘daimi’ bir gelir kapısı açar kendisine. Her uyuşturucu bağımlısı, bir sonraki satranç karesine kendisinin iki katı kadar kişi bulup yerleştiremezse kendisi uyuşturucu alacak para bulamaz.

Gazetelerde okuyoruz, ülkemizde uyuşturucu kullanma yaşı ‘ilkokul 4-5’lere kadar inmiş durumda. Ve bu çocukların hiçbiri ‘bilerek’ ve ‘isteyerek’ uyuşturucuya başlamıyor.

Her çocuk melek yüzlü ve her çocuk masum. Her bir çocuğun peşinde bir sinsi takipçi olacağını unutmayın. Yoksa çocuğunuzun en yakın arkadaşı tarafından nasıl da sevecen bir şekilde tuzağa düşürüldüğünü ne vezir olsanız anlayabilirsiniz ne de padişah…

Bizim başarılı öğretmenlere ihtiyacımız yok

Düşünün lütfen, bir ilköğretim çocuğuna 8 yılda matematik adına ne öğretilmeye çalışılıyor? Toplama, çıkartma, çarpma, bölme… Birazcık kesirler, birazcık da geometri… Ama gel gör ki lise son sınıfa gelmiş bir öğrenci bile dört işlemi hâlâ parmak hesabı ile yapıyor… geometri denildiğinde midesi bulanıyor…

Ya da ülkemizdeki çocuklar bilmem kaç yıl “İngilizce” dersi alıyorlar ama ilköğretimi bitirmiş kaç tanesi İngilizce konuşabiliyor?

Boş verin bütün bunları, bir okulun öğrencisi okulda aldığı eğitime ek olarak bir de kurslara gidiyor ve o okulun yöneticileri “Bizim okulumuzda verilen eğitim yetersiz mi de bu çocuklar bir de okuldan sonra kursa gidiyor?” diye sorgulamıyor…


İşte bu dönemde ilk defa radikal kararlar alınıyor. Ancak alınan bu radikal kararların pedagojik kontrolleri yapılmazsa yeni oluşacak sistem, ülkemiz çocuklarının kâbusuna da dönüşebilir…

Ki önceki hafta Milli Eğitim Bakanı'nın yaptığı bir açıklama beni korkuttu, kaç gündür uykularımı kaçırdı. Bakanlık, şu an Millî Eğitim’e “performansa dönük başarı kriterleri” getirmeyi planlıyor… Yani eğitimde başarılı olanlar kalacak, başarısız olanlar gidecek… Hatta şu an başarısız bulunan ve görevden alınan 54 ilin millî eğitim müdürlerinin yerine yenileri atandı bile…

Yapılan açıklamalara göre, bu uygulama kademe kademe alt birimlere doğru yayılacak. Önce ilçe millî eğitim müdürleri ve ardından da okul müdürleri başarı odaklı bir performans değerlendirme sistemine tabi tutulacak.

Evet, ilk başta kulağa çok hoş geliyor ve “Tabii ki de başarısız olanlar gitsin, başarılı olan kalsın.” diyesi geliyor insanın. Ancak böylesi bir uygulamada olan “öğrenciye” olur. Atlar tepişir, arada taylar ezilir.

Zira bu uygulamaya göre, bir il millî eğitim müdürünün başarısı ancak ilçe müdürlerinin başarısı ile mümkündür. İlçe müdürlerinin başarısı da okul müdürlerinin başarısına bağlıdır. Okul müdürlerinin başarısı ise öğretmen başarısı ile oluşur… Peki, öğretmenlerin başarısı neye bağlı? Onların başarısı da ancak “öğrencisinin başarısı” ile mümkündür.

Bir başka deyişle bir ildeki millî eğitim müdürünün başarısı, ancak zincirin son halkasındaki öğrencinin başarısı ile mümkündür…

Bu durum, çocuğun üstündeki baskıların artmasına sebep olur…

Zaten şu an öğrenciler çılgınca bir koşuşturmaca içinde. Hadi buna artık razı idik. Ancak şu an yeni gelecek olan başarı kriterlerine göre, öğrenci bir de kendi öğretmeninin başarılı görülebilmesi için başarmak zorunda kalacak. Kendi üstündeki herkes için başarıyı yakalamak zorunda olacak ki onlar da ekmeklerinden olmasınlar…

Hâlbuki şu anki eğitim sisteminin ihtiyacı olan şey, performansa dönük bir başarı oluşturmak değil. Zira pedagojide, başarı kriteri “performansa dönük başarı” ile değil, “duyarlılığa dönük başarı” ile ölçülürse o zaman çocuk ruh sağlığı korunmuş olur.

Mesela, bir “öğretmenin başarısı”, öğrencilerin aldıkları notlarla değil, öğrenci memnuniyeti ile ölçülmelidir. Eğer bir öğretmen, öğrencilerin takdirini kazanmış, çocuğa karşı duyarlı bir öğretmen ruh hâline bürünebilmiş ise ve yapılan anketlerde de öğrencilerinin sevgisini kazandığı görülüyorsa, işte böylesi öğretmen başarılı bulunmalıdır, böylesi il millî eğitim müdürü başarılı ilan edilmelidir.

Yoksa “Hangi okulun not ortalaması yüksek ise o okul başarılıdır” diye ilan etmek pedagojik gerçeklerle bağdaşmaz…

Maalesef bugüne kadar akademik başarı için çocukları yarış atına çevirip üstüne de kendi oturup övünen öğretmenlerden çok çekti bu toplum…

Bizim artık başarılı öğretmene ihtiyacımız yok, duyarlı öğretmenlere ihtiyacımız var…
 

“Öğrenci merkezci” üniversiteler için

Üniversitelerde özgürlükler denince, düşündüğünü söyleyebilen öğrenciler, sorgulayıcı akademisyenler, kendisi gibi davranabilmenin keyfini çıkartan bilim insanları akla geliyor hep. Ama nedense “Bu özgürlükler nasıl kazanılır?” diye “reformist” formüller geliştirilmiyor.

Hangi başkan gelirse gelsin Yükseköğretim Kurulu’nun başına, bu ‘pembe panjurlu üniversite hayalimizi’ bir türlü gerçekleştiremiyor…

Ya sistem çok yapış yapış, vıcık vıcık, kim dokunsa elinde kalıyor ya da bilim üretme merkezleri olan üniversiteler sisteminde değişiklik yapılmıyor…

Ben yine de en iyi ihtimalle diyeyim ki ülkemiz akademisyenleri öylesine akademik çalışmalarla meşguller ki dünyada neler olup bittiğine vakit ayıramıyorlar.

Aslında şöyle bir yukarı, bir de aşağı bakılacak olunursa, bu göz kamaştıran özgürlük okyanusunda bizim de küçük bir gemimiz olabilir…

Örneğin ben, gençliğimin en güzel yıllarını geçirdiğim Hollanda’da kendi öğrencilik günlerimi hatırlıyorum. Rotterdam Üniversitesi’ne kayıt olacağım o ilk günü hiç unutamıyorum…

Üniversite hakkında bilgi edinmek için kapıdan içeri girdiğimde beni güler yüzlü kişiler karşılamıştı (Sonradan öğrendim, beni karşılayanlar öğretim görevlisi hocalarımız imiş)…

Bana “Arzu ederseniz üniversitemizin tanıtımında size eşlik edebiliriz.” diyerek öğrenci olmanın nasıl bir keyif olduğunu daha o dakikadan itibaren hissettirmişlerdi…

O gün, okulun bütün yaşam alanlarını gezdik. Hatta ben bir Türk olduğum için, okulumuzun Türkçe konuşabilen öğrencilerini de bizlerle buluşturmuşlardı. Tam bir özgür ortam içinde bizden önceki öğrenciler, okulun negatif ve pozitif yanlarından bahsettiler…

Hiç unutmuyorum, bir öğrenci arkadaş “Bu üniversiteye gelirseniz, çay ve kahveler çok kalitesiz, haberiniz olsun!” demişti. Ve dediği gibi de çıktı!

Bir başka öğrenci, “Okuldaki bazı öğretmenler yabancı milletten öğrencilerden hoşlanmaz, belki bilmek istersiniz.” uyarısında bulunmuştu.

Bir diğeri ise “Rotterdam Üniversitesi pedagoji sahasında Avrupa’nın en köklü üniversitelerinden biridir. Bazı hocalar sizin dünyanızı değiştirecek, değişime hazır olun.” demişti…

Bütün bu konuşmalar o sırada hazır bulunan öğretim görevlilerinin önünde yapılıyor ve onlar da bu ortamın keyfini çıkarırcasına kahvelerini yudumlayarak konuşmaları dinliyorlardı…

Dinliyorlardı, çünkü üniversiteler gençlere arzu ettikleri kaliteli bir ortam sunabilmek için ciddi bir yarış hâlindeydi.

E şimdi diyeceğiz ki “Ülkemizde de üniversiteler kaliteli olabilmek için birbiri ile yarışıyor…”

Hah, işte tam da işin fay hattı burası…

Nasıl yani?

Şöyle ki: Eğer ben Hollanda’da bir üniversiteyi beğenir ve kayıt yaptırırsam, o zaman, o üniversite benim adıma devletten on binlerce euro para alma hakkı kazanıyor…

Hollanda’da bir üniversitenin devletten ne kadar ödenek alacağı, o üniversitenin öğrenciler tarafından ne kadar tercih edildiği ile bağlantılıdır…

Bir başka deyişle devlet üniversitesi-özel üniversite diye bir bütçelendirme ayrımı yok… Öğrenci kimi tercih ederse, bütçe o üniversiteye aktarılıyor…

Şimdi dönüp ülkemiz üniversitelerine bakıyorum. Falanca üniversite “devlet üniversitesi” olduğu için bir kamyon para o üniversite kapısına yıkılıyor… Ne öğrenci memnuniyetine ne akademik başarıya bakılmadan o üniversiteye “devlet üniversitesi” unvanı taşıdığı için kaynak aktarılıyor…

O zaman da yönetim, tabii olarak bazen öğrencilerin saçını beğenmiyor bazen de kıyafetini… Azıcık itiraz edilecek olsa, “Beğenmiyorsan kaydını sildirebilirsin” diye öğrenciler kapı dışarı edilebiliyor…

“Öğrenci merkezli” bir üniversite yapılanması sağlanmadıkça, üniversitelerde özgürlükler yüce bir değer olamaz… Yükseköğretim bütçeleri, her yıl kayıtsız şartsız devlet üniversitelerine aktarılmak yerine, devlet üniversitesi-vakıf üniversitesi ayrımı yapılmadan, serbest pazar ekonomisi ile öğrenciler hangi üniversiteyi tercih ediyor ise o üniversiteye kendisini tercih eden öğrenci adedince aktarılmalıdır…

İşte o zaman üniversiteler, “öğrenci merkezci” düşünceyi kendilerinde bir yetenek hâline getireceklerdir.