Hikâye odur ya...

Padişahın canından çok sevdiği bir kızı varmış… Kız bir gün amansız bir hastalığa yakalanmış. Ülkesindeki bütün tabipleri kızı için seferber etmiş, ama nafile… Sonunda bir tabip çıkmış, hastalığa iyi gelecek ilacı bulmuş ve kızı tedavi etmiş. Padişah, bu hekime minnet duymuş, “Dile benden ne dilersen!” demiş.

Hekim, padişahın cömertçe iltifatına karşı mütevazı bir istekte bulunmuş: “Ben fakir bir insanım. En çok pirinç yemekle karnımı doyururum. Allah devletimize zeval vermesin. Siz bunca cömert davranıyorsunuz ama benim dileğim bu kadar cömert olamaz. Bana bugünün hatırası olarak bir satranç tahtasının her bir karesine pirinç koymanızı dilerim.”

Padişah bu kadar basit bir isteği duyunca gülümsemiş. Canından çok sevdiği kızının iyi olmasına vesile olan bilge ve mütevazı hekime daha büyük ikramlarda bulunmak istediğini söylese de hekim arzu ettiği şeyden vazgeçmemiş.

Padişah da vezirlerine hekim nasıl istiyorsa ona en iyi pirinçlerden vermelerini emretmiş. Hekim, kendisine pirinç vermek için gelen vezirlere kaç adet pirinç istediğini şu kural ile söylemiş: “Satranç tahtasının bir numaralı karesine 2 adet pirinç kOYUN. Sonraki karelere bir önceki karedeki pirinç adedinin karesi kadar pirinç koymak kaydı ile 64 karenin hepsini pirinç ile doldurun.”

Vezirler adamın bu kuralını uygulayarak her bir kareye tek tek sayarak pirinçleri koymaya başlamışlar ama daha 10. kareye gelmeden bu mütevazı isteği karşılayabilmek için ülkedeki bütün pirinçleri verseler bile yine de 64 kareye yetiremeyeceklerini anlamışlar. Anlamışlar ama ülkenin bütün pirinçlerini de kaybetmişler…

Basit gibi görünen bu ‘sinsi’ hesabı bilemezseniz, bir gün çocuklarınızla acı bir şekilde göz göze gelebilirsiniz.

Yapılan araştırmaya göre, 2006’da 15 bin kişi uyuşturucu suçuna bulaşmış. 2011’de ise 130 bin kişi… Bir önceki karede 15 bin genç, bir sonraki karede 130 bin…

Padişahın tebessüm edip küçümsediği gibi küçümsemeyin bu olayı. Ve ‘bize bir şey olmaz’ demeyin. Çünkü uyuşturucunun yaygınlaşma psikolojisi, ‘hekimin pirinç hesabı gibi’ oldukça sinsi bir hesapla yürür. Zira uyuşturucu kullanan birinin, bir sonraki kişiyi uyuşturucu kullanmaya alıştırması ‘şarttır’.

Neden?

Çünkü, uyuşturucuya bağımlılık kazanan bir kişi, önceleri kendi parası ile uyuşturucu almaya çalışırken bir süre sonra buna parası yetmez. Ve maalesef en yakın arkadaşını, allem edip kallem edip uyuşturucuyla tanıştırır. Zira arkadaşına uyuşturucuyu kendisi satar ve ‘daimi’ bir gelir kapısı açar kendisine. Her uyuşturucu bağımlısı, bir sonraki satranç karesine kendisinin iki katı kadar kişi bulup yerleştiremezse kendisi uyuşturucu alacak para bulamaz.

Gazetelerde okuyoruz, ülkemizde uyuşturucu kullanma yaşı ‘ilkokul 4-5’lere kadar inmiş durumda. Ve bu çocukların hiçbiri ‘bilerek’ ve ‘isteyerek’ uyuşturucuya başlamıyor.

Her çocuk melek yüzlü ve her çocuk masum. Her bir çocuğun peşinde bir sinsi takipçi olacağını unutmayın. Yoksa çocuğunuzun en yakın arkadaşı tarafından nasıl da sevecen bir şekilde tuzağa düşürüldüğünü ne vezir olsanız anlayabilirsiniz ne de padişah…

Yok edilen çocukluk yılları

“Çocuklara ne öğretmeli?”, tarih öncesinden beri en sık sorulan sorulardan biridir. Ve her dönemde enteresan enteresan şeyler öğretmeye kalkmış yetişkinler çocuklara.

Antik çağlarda yaşamış Homeros’u bilirsiniz. Hani şu meşhur “İlyada” destanını yazan adam. Destan ki ne destan! Tam 16 bin dize…

Şimdi sıkı durun! O dönemde yaşayan eğitimciler, faydası olur (!) diye yaklaşık on ciltlik bir ansiklopedi büyüklüğündeki böylesi destanları çocuklara ezberletmişler.

Keza İngilizler, zekâları açılsın diye, Hindistan’ı işgal ettikleri yıllarda Hintli çocuklara “logaritma cetveli” ezberletmeye kalkmışlar.

Modern eğitim sistemlerini incelediğimizde bu “çağ dışı” yöntemlerin uygulandığı çocuklara ağlamamak mümkün değil.

İşte bu hüzünle geçen haftalardaki bir yazımı kaleme almış ve ülkemiz okullarında okutulan kitapların gereksiz birçok ıvır zıvır bilgi ile çocukları sersemleştirdiğini, agresifleştirdiğini, eğitimden soğuttuğunu yazmıştım. Hatta somut bir de örnek vermiş, “İlköğretim okullarında bütan gazı ile etil alkol arasındaki benzerliklerin sorulması hangi akla hizmettir?” demiştim.

Bütan gazını ilköğretim okulunda öğretmeye çalışmak ile logaritma cetvelini ezberletmeye çalışmak arasında “mantık” olarak ne fark var? İkisi de “bir gün faydası olur” diye gereksiz bilgi yığını oluşturuyor çocuğun o masum beyninde.

Hâlbuki benim kırk küsur yıllık hayatımda ne bütan gazı ile işim oldu ve ne de etil alkol ile… Yazık değil mi bana şimdi?

Hâlbuki öğrenilen konular ne kadar güncel yaşamı ilgilendiriyorsa, çocuk o kadar kolay öğreniyor. Çocuk, öğrenmenin keyfine vardıkça hayattan tat alıyor, yüzünde tebessümler açıyor. Ama dönüp bir bakın etrafınıza, kaç çocuk var öğrenmenin keyfi ile okula gidip gelen?

Ülkemizde çocuklar okul için yaratılmış sanki. Sabahtan akşama kadar okul, akşam eve gelince de ödev… Hatta öylesi anne babalar var ki tatil yaklaşınca “Hocam, tatilde çocuğumuza nasıl ders çalıştırabiliriz?” diye soruyorlar.

Yahu bu çocuk ne zaman kendisi gibi olacak! Ne zaman çocuk olacak! Ne zaman OYUN oynayacak! OYUN oynama hakkı kısıtlanan çocuk sağlıklı bir ruha sahip olabilir mi hiç?

Bakın Japonya’ya…

‘Nükleer tehlike var’ diye sokağa çıkamayan çocukların OYUN oynama ihtiyaçlarını gidermek için hükümet seferber oldu, risk altındaki bölgeye dev bir çadır kurup içini tam bir OYUN bahçesine çevirdi.

Niye?

Çocuklar arkadaşları ile oynadıkça sağlıklı bir ruha sahip olurlar da ondan. Tatilde bile ders çalışarak değil…

Ama ülkemizde öğretmenler, sayfa sayfa ödev vererek, tatilde hangi kitapların okunacağını listeleyerek iyi bir şey yaptıklarını zannediyor.

Böylece bir yandan ebeveynler bunalıma giriyor çocuklar ödevi son güne bıraktıkça, diğer yandan çocuklar bunalıma giriyor ödevini yapmadığı için dışarı çıkmama cezası aldıkça…

Yazık değil mi pencere saksısı gibi camın arkasından dışarıyı özlemle seyrederek büyüyen çocuklara?

Bırakın çocuğunuzun yakasını, bırakın çocuklarımızın yakasını!

Zira öğrenme ne kadar “doğal” ve “kendindenlikle” olursa o kadar kalıcı ve keyifli olur.

Çocukluk yılları çok çabuk geçer.

Annelik babalık coşkusunu yaşayacağınız yıllarda ‘ders, ders, ders’ diye çocuğunuzu bıktırmayın. Ödevlerine değil, ellerine bakın çocuğunuzun. Minicik elleri ile nasıl da ödev yapmak için çırpınıyor bir bakın. Uyurken yüzüne bakın. Öğretmeninden azar işitmemek için yaşadığı telaşa bir bakın. Hissedin çocuğunuzu ve kendisi olabilmesine izin verin.

Ne ezberlediği İlyada destanı size anne babalık duygusunu yaşatır ne de öğrendiği logaritma cetvelinin içindedir ebeveyn duygusu…

Çocuğunuzla yağmurda koşmak, güneşli bir günde çeşme başında soluk soluğa su içmektedir ebeveyn duygusu. Yaşamanızı tavsiye ederim.

 

4+4+4 ve çocuk gelinler riski

Bizim zamanımızda ilkokul 5 yıldı. Sonra ortaokul geliyordu 3 yıl. Ve ardından 3 yıl da lise… Sonra üniversite sınavına giriliyordu.

Bu durumda eğitim 5+3+3 idi… Bunun ilk 5 yılı mecburi, geri kalanlar ise anne babanın insafına terk edilmişti…

Aileler devlet ile yaka paça olmamak için çocuklarına ilk 5 yıllık eğitimi aldırdıktan sonra bir ara karar alarak “Tamam mı, devam mı?” sorusuna cevap vererek çocuklarının geleceğini şekillendiriyorlardı.

Kendi dönemimden çok iyi hatırlıyorum ki kırsal kesimde birçok çocuk ilkokuldan sonra “kurbanlık kOYUN” gibi kendileri hakkında ailelerinin alacağı kararı bekliyordu. Hele kız çocukları, ilkokuldan sonra okutulmama riskinin stresini çeken en belirgin kitleyi oluşturuyordu…

Eğitimin sadece 5 yılının mecburi tutulması, bizim gibi çocuk ruh sağlığının aile ve devlet bazında “ne anlama geldiğini” henüz yeterince kavrayamamış toplumlarda, çocukluk yıllarının yok edilmesi demektir…

Belki bu kadar ince bir ruh ile değil ama başka gerekçeler ile 28 Şubat döneminde mecburi eğitim 8 yıla çıkartıldı. Aslında “mecburi” eğitimin 8 yıla çıkartılması pedagojik açıdan oldukça olumlu bir karar olmasına rağmen, bunun “kesintisiz” olarak uygulanmaya kalkılması ise tam bir fecaat… Ve maalesef o dönemin Türkiye’sinde bir aklı başında uzmanlar heyeti çıkıp da “Bu bir cinayettir” diyemedi…

Evet, bu bir cinayetti. Zira aynı okul binası içinde 7 yaşındaki bir çocuk ile 15 yaşındaki bir çocuğun eğitim almaya zorlanması, özellikle çocuk tacizlerinin bir hayalet sorun olarak ortaya çıkmasına neden oldu. Ve bu can acıtıcı durum, mağdur ailelerin dışında kimsenin kapsama alanına giremedi…

Okul yöneticileri bir süre sonra tehlikenin farkına vardı ve küçük çocukları, büyük yaş grubu çocuklardan koruyabilmek için kendilerince “sabahçı-öğlenci” ayrımı yaparak veya birbirlerinin katlarına, tuvaletlerine gitmelerini yasaklayarak tedbirler almaya çalıştılar ama “kesintisiz” eğitim mantığı maalesef bu dönemin çocuklarında sinsi bir yara bıraktı…

Şu an üzerinde tartışılan 4+4+4 eğitim modeli ise mecburi eğitimi 12 yıla çıkartmayı hedefliyor… Evet, mecburi eğitimin 8 yıldan 12 yıla çıkartılması oldukça önemli belki, ancak bundan daha önemlisi, bu 12 yılın 4’er yıllık bölümlere ayrılmış olması…

Ancak konu hakkındaki tartışmalara bakıldığında çok dramatik bir sağırlar diyaloğunu görüyoruz ülkemiz aydınları arasında… Ve bu körler dövüşü ile ülkemiz çocuklarına haksızlık ediliyor… Eğitimde reform niteliğindeki bu yeni yapılanmaya ideolojilerin dar kalıpları içinde değil, çocukların kazancı açısından bakmalı…

Eğer böyle bakarsak, mesela, 4’er yıllık dönemlerden oluşan 12 yıllık mecburi eğitim ile çocuklar kendi yaş grubundaki arkadaşları ile birlikte olacaklar ve böylece daha büyük yaş grubundaki öğrencilerin şiddet ve tacizinden arınmış olacaklar…

Ya da böylesi bir değişiklikle çocukların yeteneklerinin keşfedilmesi ve yetenek gruplarına göre farklı okullara yerleştirilmesinin önü de açılacaktır… Böylece her çocuk, mesela, matematikte başarılı olmak için “delice” bir koşturmacaya girmesine gerek kalmadan, matematik dışındaki diğer başarılı olduğu sahalarda, bir sonraki eğitim sürecini başlatacaktır…

Ancak burada can alıcı bir ayrıntı gözden kaçtığı için oldukça endişe duymaktayım.

Zira ülkemizde çocukların “yetenek” gruplarına göre ayrılması demek, onların “sanayiye ara eleman” olarak yerleştirilmesi anlamına geliyor maalesef…

Bu nedenle bazı “meslek liseleri” başarısız ve sorunlu öğrencilerin “toplama kampına” dönüşmüş durumda…

Derslerinde başarısız olan bir çocuğu mevcut olan “çağ dışı” sınav sistemi eleyerek “Fen Lisesi” yerine ya düz liseye veya bir meslek türüne ait liseye itiyor…

Böylece, matematikte ve fizikte başarısız olan bir çocuğa, eğer el becerisine hâkim ise iyi bir “tornacı” olur gözü ile bakılıyor… Hâlbuki böylesi bir çocuk, ünlü bir fotoğraf sanatçısı olabilir… Dünya çapında öyle başarılı eserlere imza atabilir ki siz de ben de şaşıp kalabiliriz… Ancak mevcut sistem bu türden yeteneklerin ortaya çıkmasına kapı aralamıyor… Hatta böylesi bir ihtimal ebeveynleri korkutuyor bile…

Ya da sayısal ve sözel alanda başarısız olan bir çocuğa, “Hiçbir yeteneği yok, bari gitsin mobilyacı olsun” demek yerine, diğer yetenek alanlarını gözlemleyerek ve belki de ülkemizin iftihar edeceği bir müzisyen olmasına kapı aralayacak olan bir sonraki kurumu da oluşturmak gerekir…

Eğer eğitimdeki bu reformist yaklaşımlar bir bütüncül kavrayış içinde planlanmaz, oluşturulan 4’er yıllık kesintiler ile yeteneklerine göre bir sonraki eğitim kurumlarına yönlendirmeler yapılamaz ise yeni yeni sorunların ortaya çıkması kaçınılmaz olur…

İşte o zaman “çocuk gelinler”in sayısının artması kimseyi hayrete düşürmemelidir...

 

Çocuğa karşı mahcubiyet hissi yitirilirse

Önceki gün bir arkadaş telefon etti: “Hocam, biliyorsunuz bizim kız 3 yaşında. Kızımızın araç koltuğuna oturması yasal bir mecburiyet. Ancak koltuğa oturtacağımız sırada ciyak ciyak bağırıyor, tepiniyor… Baş edemiyoruz… Bize bir yol gösterin.”

Sordum: “Araca bindiğinizde siz emniyet kemeri takıyor musunuz?”

Arkadaş biraz mahcup vaziyette cevap verdi: “Öyle bir alışkanlık edinemedim hocam.”

Tebessüm ederek çocuk dünyasını anlatmaya başladım: “Bu yaşlardaki bir çocuğun davranış kazanması, anlatarak, ikna ederek değil, görerek olur… Çocuk neyi görüyorsa öyle biri olur… Yetişkinlerin yapmadığı bir davranış çocuktan istenirse çocuk korkar, kaygılanır ve güvensizlik hissetmeye başlar… O yüzden siz emniyet kemerini takmadan çocuğunuzdan emniyet kemerini takmasını istemek pedagojik olarak oldukça yanlış bir ebeveyn tutumudur.”

Biz yetişkinler nedense yapmadığımız şeyleri çocuklardan istemekten çekinmiyoruz…  Çocuğun karşısında mahcubiyet hissetmiyoruz…

Çok yakın bir arkadaşımla çay içip sohbet ediyoruz… Bir ara arkadaşım günümüz çocuklarının ders yapma konusundaki eksikliklerinden bahseder oldu… Ve kendi çocuğundan örnek verdi: “Hocam, bizim oğlanı oturtup bir saat ders yaptıramıyoruz. Bıraksak akşama kadar televizyon izleyecek, sabaha kadar internette OYUN oynayacak. Bir kenara oturup şöyle sakin sakin bir kitap okumuyor.”

Merak edip sordum: “Evinizin içinde belirli bir kitap okuma saati var mı? Koltuğun bir kenarına siz, diğer kenarına da eşiniz oturup belli saatlerde kitap okuyor musunuz?”

Arkadaş ne demek istediğimi anladı ve sustu. Sonra kafasını kaldırıp “İyi de hocam, biz akşama kadar çalışıp çabalıyoruz, kafamız beynimiz bir kelime dahi götürmüyor artık eve vardığımızda.” dedi.

Azıcık dikkat etse, kendi çocuğunun da sabah erkenden evden çıktığını düşünür, akşama kadar okulda zihnen yorulmuş olabileceğini çok rahatlıkla kavrayabilirdi…

Çocuk eğitimi böyle bir şey değil…

Galiba biz, çocuğa karşı “mahcup olma” hissini kaybettik…

Sadece yapmadığımız bir şeyi çocuktan istemek değil, örneğin çocuğa psikolojik şiddet uygulamak da utanç verici bir şey… Ama birçok yetişkin, hâlâ, sokak ortasında çocuğunun kulağından tutup eve doğru götürüyor olmayı bir marifet zannediyor…

Ne garip değil mi?

Birçok anne babaya bakıyorum, hiç mahcup olmadan çocuklarına bağırabiliyor, hakaret edebiliyor… Hâlbuki bu, çok kötü bir çocuk yetiştirme yöntemi… İnsan çocuğuna şiddet uygularken utanmalı…

Utanma ne zaman biter? Kişinin duygu dünyasını hissetme yeteneğini kaybettiğinde…

Eğer bir yetişkinin duyarlılığı yok olursa oturup hep beraber ağlamak gerekir…

Zira duyarlılığı kaybolmuş olan yetişkinin yanında yetişen çocuk da duyarlılığını kaybeder… Duyarlılığını kaybeden kişi, mahcubiyet hissini de kaybeder…

Ve böylesi biri, acınacak kişi olur...

Çocuk dostu valiler

Geçen hafta Çorum’daydık. Çorum Valisi Nurullah Çakır’ın konutunda misafir olduk. Ordu Valisi Orhan Düzgün’ü tanıma fırsatım oldu. Kısacık bir sohbet esnasında kendilerinden birçok şey öğrendim.

Onlar, “Türkiye Çocuk Zirvesi” tarafından çocuklar adına yaptıkları çalışmalar nedeniyle ödüllendirilen valiler.

Sıradanlığın içinde barındırdıkları güçlü yöneticilik yeteneklerini nasıl da doğal olarak kullanıyor olduklarını görmek çok keyif verici idi.

Daha da ötesi, onca yıllık yöneticilik tecrübelerine rağmen, mütevazı kişilikleri ayrı bir hayranlık uyandırdı bende.

Çay içerken samimi bir sohbet oluştu.

Nurullah Bey sohbetin bir yerinde, “Aslında her bir yöneticiye, kendi idaresi altındaki kişilerle nasıl bir iletişim içinde olduklarını gözlemleyip hatalı davranışlarını kendisine gösterecek bir psikolog desteği lazım. Hatta, ve belki de bu hatalı davranışları düzeltmek için yöneticilere ‘drama’ eğitimleri oluşturmak ne güzel olurdu.” dedi.

Onca yıllık yöneticilik tecrübesine rağmen büyüklük taslamadan sunduğu bu teklif, öyle her yöneticinin “ha deyince” söyleyebileceği bir teklif değil.

Kendisine özendim.

Çorumlular adına da sevindim.

Böylesi içten yöneticilerle o şehirde neler yapılmaz ki…

Hatta kimbilir, Çorum ve Ordu’da da Montessori Okulları açılabilir… Tıpkı İstanbul Bahçelievler’de olduğu gibi...
 

İnternet OYUNları ve ‘yarasa ruhu’

Onlarca kişinin katil zanlısını mahkemede yargılayan hâkim “Bu kişileri nasıl öldürdün?” diye sorduğunda, zanlı, salonda davayı izleyen mağdur yakınlarına dönüyor ve sanki elinde uzun namlulu bir silah varmış gibi, karşısındaki kişilere doğrultup soğukkanlı bir şekilde “Pam, pam, pam! İşte böyle öldürdüm!” diyerek alaycı bir gülümseme ile hâkimin sorusuna cevap veriyor.

Hâkim bu duygusuz tavırlar karşısında rahatsız oluyor ve “Burada, izleyici sandalyelerinde, öldürdüğün insanların yakınları ve olaydan yaralı kurtulanlar var. Sen alaycı gülümseme ile ateş edişini anlatırken, onların ne hissettiğini düşünebiliyor musun?” dediğinde, zanlı omuzlarını kaldırarak “Sinirleniyorlardır herhâlde” diyerek yine alaycı bir gülümseme ile cevap veriyor.

Bu olay, 22 Temmuz 2011’de Norveç’te 77 kişiyi öldüren Norveçli Anders Breivik’in yargılandığı mahkemede  yaşandı.

Hemen “Bana ne elin Norveç’inden, Danimarka’sından!” demeyin öyle. Çünkü bu adamın vicdan acısı duymadan insan öldürebilecek kıvama gelmesi “Aman bana ne!” denilecek kadar basit bir olay değil. Hele ki çocuğunuz varsa…

Ruhsal yapısı tamamen arızaya uğramış bu kişinin internet ve şiddet OYUNları ile ilgili söylediği şeyler hayli dikkat çekici.

32 yaşındaki bu adam mahkemede günde yaklaşık 16 saat internette şiddet OYUNları oynadığından bahsediyor… Silah kullanmayı, nişan almayı, ateş ettiğinde karşısındaki kişinin can çekişini tebessümle izlemeyi şiddet OYUNları ile yaşamış ilk defa.

Şiddet OYUNları oynayan herkes katil mi oluyor? Tabii ki değil. Ama bazı OYUNlar var ki oynayan kişiyi “farklı bilinç hâllerine” sokuyor. Sadece şiddet OYUNları değil, birçok sempati OYUNları var ki o da oynayan kişiyi farklı bilinç hâllerine sokuyor.

Nedir farklı bilinç hâlleri?

Bilincin, gündelik yaşam akışından kopması ve hayalî paralel bir yaşam içerisine girmesidir.

Ve günümüz teknolojisi ile üretilen OYUNların birçoğunun çok tutuluyor olması, oynayan kişiye farklı bilinç hâlleri yaşatıyor ve paralel bir yaşam tarzına sürüklüyor olmasından kaynaklanıyor. Bu türevdeki OYUNlar özellikle Norveç katliamından sonra Batı’da adım adım takip ediliyor ve yasaklanıyor. Mesela Norveç, 51 adet OYUNun ülkesine girişini ve oynanmasını yasakladı.

Neden yasaklanıyor? Çünkü farklı bilinç hâllerini yaşamaya başlayan kişiyi, oluşturduğu o paralel yaşamdan çıkartmak oldukça zor. “Fizik” olarak bilgisayarın arkasında olmasına rağmen “ruhu” ile OYUNun içine giriyor.

Bu OYUNlar genelde, FTS (First Person Shooter) tarzında hazırlanıyor. Yani siz OYUNu, OYUNdaki karakterin gözünden bakarak oynuyorsunuz.

Mesela, ekranda yarısı görünen bir silah ve bu silahı tutan iki el görünüyor. Çocuk bu OYUNu oynarken, karşıdaki düşmanların kendisini öldürmemesi için yoğun bir şekilde ekrana kendini vermek zorunda kalıyor. Vurulmamak için eli her an ekranda yarısı görünen silahın tetiğinde gergince bekliyor. İşte bu yoğun konsantrasyon hâlinde iken bir süre sonra bir şey fark ediyorsunuz, ekranda yarısı görünen silah ve o silahı tutan el sanki sizin eliniz oluveriyor. Ve siz birden kendinizi ekranın içinde hissetmeye başlıyorsunuz. Siz şu an OYUN oynayan değil, OYUNun içinde yaşayan birisiniz artık. Hoparlörlerden duyduğunuz ayak sesleri kendi ayak sesleriniz, nefes alıp vermeler sizin korku ile nefes alıp vermeleriniz oluveriyor. OYUNun içindeki merdivenleri çıkarken farkında olmadan ayaklarınız kımıldamaya, OYUNda biri sizi vurmasın diye duvar arkasına saklanmaya, oturduğunuz koltukta omuzlarınız yana yatmaya, karşınızdaki insanları vururken yüzünüzde önceleri heyecan ve korku, sonraları ise öldürdüğünüz insanlar adedince bir mutluluk hissi oluşmaya başlıyor, karşı koyamıyorsunuz.

Aslında, anne babaların yeme-içme saatinde bile OYUNu bıraktıramadığı çocukları ile yaşadıkları çatışmalar, OYUN oynayan bir çocuk ile anne baba arasındaki sıradan çatışmalar değil, farklı bilinç hâlinde ekranın içindeki atmosferi yaşayan çocuğun ekranın dışına çıkamıyor olduğu hâldir.

Hâlbuki çocuğunuzun o minicik kalbini bir takip etseniz… Kendi yanınızda OYUN oynadığını zannettiğiniz çocuğunuzun ruhen kim bilir hangi karanlık ve nemli mahzenlerin içinde nasıl da bir yarasa ruhu geliştiriyor olduğunu ürperti ile göreceksiniz.

 

Başarılı öğretmen, öğrencisine derste öğretendir

Birçok eğitimci, “çocuklar ödev yaptıkça daha çok öğreniyor” zannediyorlar. 

Hâlbuki ödev, çocuğun daha iyi öğrenmesini sağlamaz, aksine evde devam eden okul atmosferi, öğrenmeye karşı tepki oluşturur. Bunalır çocuk sıkılır sabahtan akşama kadar matematik konuşmaya... Bal yiyen baldan usanır misali...

Daha da ötesi, çocuklara verilen ödevler aile bağlarına zarar verir.

Çocuklar zaten 6 saat okulda yaşıyorlar, evde ailecek geçireceği zaman dilimi de aşağı yukarı 3–4 saat. Bunun bir saati de yemek seremonisi ile geçince geriye 2–3 saat kalıyor. Bu zaman dilimi çocuk için ailesi ile bütünleşme saati olacağı yerde, anne babanın çocuklarını tersledikleri, azarladıkları, “Sen hâlâ ödevini yapmadın mı?” şeklindeki hesap sorucu bıkkınlık saatine dönüşüyor.

Öyle değil mi ama?

Annesi evdeyken, babası evdeyken ve kardeşi ile cıvıldaşacakken, birçok şey anlatacakken, “Sen hâlâ ödevini yapmadın mı?” diyerek çocuğun bütün hevesini kırmak ne kötü bir ebeveyn tutumu. Buna yol açmak da ne kadar anlayışsızlık böyle.

Öyle değil mi? Yetişkinler için psikologlar “İşinizi eve getirmeyin, aile içi iletişimiz bozulur.” diye tavsiyelerde bulunmuyorlar mıydı?

Evet bulunuyorlar. Çünkü evde işini devam ettiren bir kişi, aile bağlarını zayıflatır. O evin içindekiler duygusal yoksunluklar içinde yaşarlar. Bütün uzmanlar, “Evinize işinizi getirmeyin.” tavsiyesinde bulunduğu hâlde, neden kimse “Okulu eve getirmeyin” diyemiyor?

Çocuk okulda öğrenir, ne öğrenirse. Evde aile fertleri ile bir arada olmanın, birlikte etkinlikler yapmanın keyfini yaşamalı. Sokakta kaygısızca OYUN oynamanın çocukluğunu yaşamalı. Annesinin kızgın bir sesle pencereden kendisini çağıracağı kaygısını yaşayan çocuk, ne dersini yaparken öğrenebilir, ne de arkadaşları ile coşku içinde oynayabilir.

Başarılı öğretmen, öğrencisinin aile içindeki birkaç saatlik özel anlarını dahi işgal etmeye çalışan değil, öğreteceği konuları öğrencisine ders saatleri içinde öğretebilen öğretmendir.
 

Çocuk dövmeyi din emrediyor mu?

Ne zaman “Ceza ile çocuk eğitimi olmaz. Çocuk, eğitim için dövülmez.” desem, hep aynı itirazla karşılaşıyorum: “Ama dinimizde çocuğu dövmek var!”

“Nasıl yani?” diye sorduğumda “Peygamber Efendimizin ‘Çocuğunuz 7 yaşına gelince namazı öğretin, 10 yaşına gelince, kılmıyorsa dövün’ diye hadis-i şerifleri var.” denilerek çocuk eğitiminde dayağın yerinin olduğu iddia ediliyor…

Ben bir ilahiyatçı değilim. Bir pedagogum. O yüzden dinî kaynakları derinlemesine analiz etmesini bilmem… Ve bu konuda bir söz söylemem ilahiyatçılara saygısızlık olur…

Ama yıllardır “Çocuğun dövülmesi dinimizde var” denilerek ve bu hadis gösterilerek o kadar çok itiraz geliyor ki sonunda bu konuda ciddi bir araştırma yapma ihtiyacı hissettim…

Kendi yaşamı bOYUNca çocuklara kaşlarını dahi çatmamış bir şefkat peygamberi, acaba gerçekten böylesi bir tavsiyede bulunmuş mudur? Bulundu ise bunun gerekçesi nedir diye oldukça merak ettim…

Zira görüyorum ki ceza ile eğitilen çocuklarda “kişilik kaybı” oluyor. Ceza alan, ceza vermeyi öğreniyor… Hele ki çocuk kendisini cezalandıran anne babasını bir gün cezalandırmaya kalkarsa… Çocuğun anne babasını cezalandırması, anne babanın çocuğu cezalandırmasından çok daha korkunç oluyor…

Bu acı sonu yaşamış onlarca ebeveynin inilti dolu sesleri var hatıralarımda. “Kıydı yavrum kendine… Bu kadar çok sıkıştırma çocuğu diyordum eşime ama dinlemedi beni… Gitti yavrum!” diyen ebeveynlerin sesi hâlâ kulağımda…

Veya derste öğretmeninden ceza alan, bir süre sonra eğitimden kopan, kişilik kaybına uğrayan, şımarık, duyarsız, yılışık binlerce çocuk var gözlerimin önünde…

Ama söylediğim gibi ben ne bir hadis uzmanıyım ne de bir ilahiyatçı…

O yüzden ben bu satırdan sonra susmak ve konuyu, işin uzmanı olan bir ilahiyatçıya, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Hadis Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ali Akyüz Hoca’ya bırakmak istiyorum (Aşağıdaki makalenin aslı 5 sayfadır. Çalışmanın hepsini bu satırlara sığdıramayacağımdan dolayı, sonuç kısmını sizlerle paylaşıyorum):

“[…] Hadisteki ikinci fıkranın belirleyici fiili “D-R-B” fiili mazi-sülasisinden üretilmiş olan “FE-DRİBÜ” emir kipiyle zikredilen fiildir. Arap dilinde yaygın biçimde kullanılan ve “dövmek” manasına gelen bu kelime, daha başka pek çok anlamı olan fiillerin başında gelmektedir.

Her fiilde olduğu gibi bu fiilin de cümle içinde kullanıldığı edata göre farklı anlamlar yüklendiği gözden ırak edilmemesi gereken hayati öneme sahip bir mevzudur. […] Yaptığımız araştırmaya göre hadisin ikinci fıkrasında yer alan “FE-DRİBÜ” fiili istisnasız bütün kaynaklarda “ALA” harfi ceri yani “ALA” edatı ile kullanılmaktadır. Bu kullanım oldukça önemli ve sonuç bakımından da fevkalade etkilidir. Söz konusu kelimenin başka harfi cer ve edatlarla anlamı çok değişmektedir. Mesela, “D-R-B”-“AN”, “D-R-B”-“MİN”, “D-R-B”-“Lİ”, “D-R-B”-“Fİ”, “D-R-B”-“MESELEN” v.s. kullanımların hiçbirisinde dövmek anlamı söz konusu değildir.

“Dövmek” anlamı yüklenmek istendiğinde daha çok yalın biçimde veya “ba” edatıyla kullanılan bu kelime, “ALA” edatıyla dövmek manasında değil, “sıkıştırmak”, “zorlamak”, “yaptırmak”, “kuşatmak”, “empoze etmek”, “mecbur etmek”, “sorumlu ve yükümlü tutmak” v.s. anlamlarına gelmektedir. Klasik ve çağdaş hiçbir sözlük müellifi bu kelimeye böyle bir anlam, yani “dövmek” anlamı vermemektedir.”

Belki ağır ve bilimsel dil olduğu için, özetlemek gerekir ise, Prof. Dr. Ali Akyüz Hoca, bu hadisin son kısmında geçen “… 10 yaşına gelince, kılmıyorsa dövün” tercümesinin doğru olmadığını ifade ediyor. Bu hadisin doğru tercümesinin “Çocuğunuz 7 yaşına gelince namazı öğretin, 10 yaşına gelince sorumlu tutun/yükümlü tutun” olduğunu bilimsel bir makale ile yayına sunuyor.

Ben yaklaşık 2 yıl önce Ali Akyüz Hoca’yla telefonda  konuşmuş ve kendisine “Bu görüşünüze İslam âleminden veya ülkemizden itiraz geldi mi hocam?” diye sormuştum. Aldığım cevap netti: “Hiçbir İslam ulemasından bugüne kadar bu makale hakkında bir itiraz gelmedi.”

Dediğim gibi, ben bir ilahiyatçı değilim. Bu makaleyi ve gerisini sizin vicdanınıza bırakıyorum…

(Not: Bu makale, 2002’de, hakemli bir dergi olan Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi’nin 10. sayısında yayımlanmıştır.)

Yazarın 1 Ekim 2012 tarihli yazısıdır.

Mezdeke yerine sesli kitap

Geçen hafta bu köşede, okul servislerinin eğitimin bir parçası olması gerektiğinden bahsetmiştim. Ebeveynlerin araçların modeline dikkat ettiği kadar, çocukların o servislerin içinde neler yaşadıklarına da özen göstermesi gerektiğinin altını çizmiştim.

İyi ki çizmişim. Bu yazıdan sonra aldığım geri dönüşlere baktığımda gördüm ki, okul servisleri eğitimin görünmeyen bir yarasını oluşturuyor.

İşin acı tarafı, ebeveynler bu yarayı görüyor, ama çok da yapacak bir şeyleri olmadığı için gözlerini kapatmış durumdalar. Ta ki ciddi bir sorunla yüz yüze gelinceye kadar…

İşte size iç acıtıcı bir örnek:

“Adem Bey, yazınızdan sonra bu konuyu sizinle paylaşma ihtiyacı hissettim. Geçen yıl kızım, hep servisteki olumsuz atmosferden bahsediyordu. Ama bizim asıl şok geçirmemize sebep olan olayı okullar kapanmadan bir hafta önce yaşadık. O gün kızımın saçlarını özenerek bağlayıp okula yolcu etmiştim. Okul dönüşünde ise saçları açılmış, ter içinde kalmıştı. Eve gelince ‘Ne oldu kızım? Bu ne hâl?’ diye sorduğumda, ‘Anne hani okullar tatil olacak ya… Servisçi amca Mezdeke’yi açtı… Hostes abla da hadi kalk oyna dedi… Ben de servisin içinde oynadım, herkes de beni alkışladı.’ deyince kanım dondu… Aracın içindeki küçük bir boşlukta dansöz gibi oynatılan kızım, servisin ani bir manevrasıyla savrulup düşebilirdi. Sinirimden kendi kendimi yedim. Ertesi gün duyarlı olduğunu düşündüğüm okul yönetimiyle bu konuyu konuştum ama derdimi tam anlatamadım. Anlatamadığım gibi bir de adım ‘problemli anne’ye çıktı.”

Bir başka anne ise okul servisi tecrübesini şöyle anlatıyor: “Hocam, biz ailecek araç içinde emniyet kemerini mutlaka takarız ve bu güzel alışkanlığı küçük yaştan itibaren oğlumuza da kazandırdık. Ama maalesef bizim yıllar süren bu eğitim kazanımımız bir haftalık okul servisi sürecinde yıkıldı gitti. Oğluma servise bineceği ilk gün sıkı sıkıya tembih ettim emniyet kemerini mutlaka taksın diye… Akşam olup servisten aldığımda, ‘Emniyet kemerini taktın mı oğlum?’ diye sordum. Oğlum ilk defa bana karşı öfkeli bir ses tonu ile ‘Bir daha bana emniyet kemeri deme anne! Herkes benimle dalga geçti.’ dedi… ‘Neden oğlum? Ne oldu ki?’ diye tekrar sorduğumda, ‘Serviste emniyet kemeri takılmazmış… Servisçi amca 20 yıllık şoförmüş, korkmama gerek yokmuş…  Eğer emniyet kemeri takmak istersem uçakla yolculuk yapmalıymışım.’ dedi. O gün bugündür çocuğum kendi hususi aracımızda dahi emniyet kemeri takmaz oldu…”

Onlarca örnekten birkaçı idi bunlar…

Evet, bu örnekler sorunun bizzat kendisi… ‘Peki, çözüm için ne yapılabilir?’ diye düşünürken, bir habere rastladım. Haber içeriğinde, Kayseri’de uygulanan sesli kitap projesinden bahsedilmiş. ‘Sesli Kitap’ projesi ile ‘100 Temel Eser’in Kayseri’deki tüm okul servislerinde dinletildiği aktarılmış. Bu proje sadece Kayseri ile de sınırlı kalmamış, Türkiye genelinde 4 bin 400 servis aracında hayata geçirilmiş…

Ne denir buna bilmiyorum! Yukarıdaki olumsuz örneklerden sonra bu duyarlı projeye şapka çıkarmak gerekir. Anca, Kayserili ‘dehası’ ile ortaya çıkan bu proje burada kalmamalı, il il yaygınlaştırılmalı. Sadece ‘100 Temel Eser’ değil, yol bOYUNca ‘Mezdeke’ çalıp çocukları oynatmak yerine, olumlu davranışlar kazandırmak için hazırlanmış, ‘radyo tiyatroları’ dinletilmeli.

İşte bu bir toplumsal duyarlılıktır.

Veli-okul işbirliği içinde geliştirilecek olan ‘Eğitim Serviste Başlar Projesi’ servis araçlarındaki bu çirkinlikleri önleyebilecek bir reçete olabilir. Çocukların yol bOYUNca ‘kaba, çirkin’ sözleri işitmeleri ya da trafik kuralları ile ‘dalga geçen’ konuşmalara şahit olmaları yerine okul yolunda eğitimi başlatmış oluruz.

Ben inanıyorum ki böylesi kaliteli bir hayatı, bizim ülkemizin çocukları da hak ediyor. Yeter ki yetişkinler çocukların neler yaşadığını görebilecek duyarlılığa sahip olsun, böylesi duyarlıca hazırlanan projelere candan destek çıksınlar.

 

Eş eşin terapistidir

Anne-çocuk bağlanması üzerine bir akademik çalışma yürütüyorum şu sıralar. Bir çocuğun annesine “güvenli bağlanması” nasıl gerçekleşiyor? Anne ile çocuk arasında gerçekleşen (ya da gerçekleşemeyen) bu “bağlanma”, çocuğun gelecekteki yaşamına nasıl tesir ediyor? Araştırma oldukça önemli ve bununla meşgulüm şu günlerde…

Belki ülkemiz için yeni olabilir ama pedagojinin en önemli konularından biri olan anne-çocuk “bağlanması” ve “ayrılması”, Batılı akademisyenler için hayati önem taşıyor. Zira erken çocukluk döneminde anne ile çocuk arasında kurulan bu bağın kalitesi çocuğun gelecek yaşamında oldukça belirgin bir rol oynuyor.

Bu konudaki önemli çalışmalardan birini Prof. Dr. David M. Fergusson yaptı. Yeni Zelanda’da 1265 çocuğun, doğdukları günden itibaren, tam 30 yıl bOYUNca duygusal gelişimleri gözlem altında tutuldu.

Dünya pedagoji literatürüne çok önemli bir katkı sağlayan bu çalışmada, “erken çocukluk döneminde” anne-çocuk arasındaki bağlanmanın çocuğun gelecek yaşamında oluşturduğu etki, hayret verici bir belirginlik ile ortaya konuldu.

Buna göre bebeklik döneminde annesi ile “güvenli bağ” kuramamış çocukların temel ortak özelliği, “kaygılı” olmaları. Endişeli benlik yapısına sahip çocuklarda ise ilerleyen yaş dönemlerinde farklı farklı davranış bozuklukları gözlemleniyor.  Örneğin bu çocuklar 7 ile 9 yaş arasında ya içe kapanık bir ruh hâli sergiliyor, sosyal davranışlarında bir gerileme gözlemleniyor ya da agresif bir ruh yapısına sahip oluyorlar…

Daha net ifade ile söyleyecek olursak, erken çocukluk döneminde anne ile doyasıya bağ kuramamış çocuklar ya yaşadıkları bu hayal kırıklığı ile etrafa karşı yıkıcı ve saldırgan oluyorlar veya içe kapanık bir ruh hâli ile yaşamlarının geri kalan kısmını asosyal olarak sürdürüyorlar…

“Çocuk böylesi bir ruha büründü ise her şey bitmiş mi oluyor?” sorusu hemen sorulabilir ama insan ruhuna ait sistem mükemmel bir şekilde işlediği için yapılan hata ve eksikliklerin giderilmesi de her dönemde mümkün oluyor.

Yine aynı araştırmada, çocukluk döneminde annesi ile güvenli bağ kuramamış çocuklara “ergenlik döneminde” pozitif bir aile ortamı sunulduğu takdirde davranışlarındaki bu negatiflik yeniden olumluya dönebiliyor…

Bütün bu çalışmaları veri olarak aldığımızda, ülkemizdeki anne-çocuk bağlanmasının ne durumda olduğunu araştırmanın, ülkemiz çocuklarının psikolojisini anlamak için oldukça önemli olduğunu düşünüyoruz…

Bu nedenle 800 anne ile bir anket gerçekleştirdik. Ankete katılan annelere iki temel soru sorduk. Birincisi, kendi gözlemlerine dayanarak çocukları ile “güvenli bağ” kurup kuramadıkları idi. Diğeri ise çocuklarında hangi davranış bozukluklarını gözlemledikleriydi.

Anketin değerlendirilmesi devam ediyor, ancak ilk sonuçlara baktığımızda oldukça önemli bir bilgiyi içeriyor.

O bilgi de ankete katılan 800 kişinin sadece 159’unun kendi çocukluk döneminde annesi ile “güvenli bağ” kurduğunu söylemesiydi. Bir başka deyişle annelerin yüzde 81’i kendi çocukluk dönemlerinde anneleri ile doyasıya bir anne-çocuk ilişkisi kuramadıklarını ifade ediyorlardı…

Annesi ile doyasıya anne-çocuk bağı kuramamış çocuklar, bugün kendileri annelik yapıyor… Bu, oldukça üzücü bir durum…

Zira çocukluk döneminde kendisinde güven ve emniyet duygusu oluşmamış bir anne, kendi çocuğuna veya eşine ne kadar güvenebilir ve ne kadar kaygısızca annelik yapabilir ki? Evet bu zor, ama imkânsız da değil…

Eş eşe yardımcı olabilir ve eşler birbirlerinden “mükemmel olmayı beklemezlerse” çocukluk döneminde ne yaşanırsa yaşansın evlilik süreci bu olumsuzlukları olumluya çevirebilecek bir özellik taşıyor… Eşler birbirlerine çocukluk dönemlerinde yaşadıkları gerçekleri de görecek şekilde iletişimde bulunurlarsa birbirlerinin “terapisti” gibi oluyorlar. Ne ilaç, ne psikolog… Eş eşe yetiyor…

Ve o zaman yıllar süren olumsuz hayat, evlilik içinde “yeni bir yaşama” dönüşebiliyor… Aksi takdirde annelerin çocukları ile hırçın ve sinirli, eşlerin de huzursuz ve kavgalı olması kaçınılmazdır...

 

Var oluşu tek tip kıyafetle aşağılanan çocuklar

Şehir hayatından bunaldığımda alır başımı giderim.  Çoğu zaman da kimselere haber vermem. Ya ıssız bucaksız uzun bir yola atarım kendimi ya da hiç bilmediğim bir dağ köyüne… İnsanlarla selamlaşır ve konuşurum. Ama öylesine konuşmalar. Havadan sudan ama yaşamın bizzat içinden.

İşte böyle günlerin birinde, yol kenarında kalabalık bir kOYUN sürüsüne rast geldim. Durup seyrettim. Başlarında bir çoban... Çobanın elinde uzun bir sopa… KOYUNlar çobanın elindeki sopayı gördükçe bir o yana bir bu yana kaçarak ve fakat birbirlerinden de hiç ayrılmayarak yayılıp gidiyor.

Çobana yaklaşıp selamlaştım, kaç kOYUNu olduğunu sordum. “Yüz yirmi abi.” dedi. “Zor olmuyor mu onca kOYUNu gütmek?” dedim. Tebessüm etti, “İşi bilmezsen zor olur abi.” dedi. “KOYUN gütmenin bilinecek nesi var ki?” diyecek oldum ki sormama izin vermeden devam etti: “Abi, bu işin püf noktası bu kOYUNları sürü hâline getirmekte yatıyor. Eğer bu kOYUNları tek başına bırakırsan, birini bir dağda kurt kapmış, diğerini diğer dağda korkudan çatlamış bulursun.”

Sonra “Bak, şu çoban köpeğini görüyor musun?” dedi ve kOYUNların etrafında korku salan Kangal’ı gösterdi: “Şu köpek, bu kOYUNları korkudan sürü hâline getiriyor. Eğer kOYUNlara korku salmazsan sürü edemezsin. Bak bir de sırtlarındaki boyayı görüyor musun? Sırtına boya sürüyoruz ki hem biz kOYUNlarımızı seçelim hem de onlar sürüsünü bilsin.”

Tam ayrılırken “Ha unutmadan bir şey daha söyleyeyim: KOYUNu ne kadar erken sürüye koyarsan o kadar rahat edersin, yoksa asi olur, söz dinlemez.” dedi.

Sanki amfide ders anlatan psikoloji hocası gibi “sürü psikolojisi”nin özelliklerini anlatıyordu.

Ve belki mesleğim gereği, anlattıklarından sonra “ülkemiz çocuklarına nasıl da sürü muamelesi yapıldığı” gözlerimin önüne geldi.

Kendi ilkokul yıllarım bir film şeridi gibi gözlerimin önünden kayıp gitti. Bir kOYUN sürüsünün uysal kOYUNu gibi boynuma bir beyaz yaka, üzerime de siyah önlük giydirildiğini hatırladım.

Dikta rejimlerinin kendi ideolojilerini bir sonraki nesle aktarmak için suiistimal ettiği “kuzu”ların üzerlerine giydirilen ve “artık sen bu sürüdensin” işareti ile kendi bireysel var oluşlarını kaybeden arkadaşlarımı hatırladım.

O zamanlar çok zoruma giderdi, kendim gibi olamamak boğardı beni. Ben öğretmenlerimin gözünde sadece bir “kafa”dan ibarettim. Biri bir yanlış yaptığı zaman hepimiz birden korkardık. Çünkü cezalar toplu verilir ve sürü olduğumuz bize her an hissettirilirdi.

Bir gün kendime yakın bulduğum bir öğretmenime “Neden hepimiz siyah önlük giyiyoruz?” diye sorduğumda, “Elbise parası olmayanların ya da yırtık elbisesi olanların aramızda utanmaması için.” diye cevap verdiğinde çok şaşırmıştım. Daha o zaman çocuk aklıyla düşünüyordum ki parası olmayan anne-babalara ekstra masraf çıkartılıyor ve veresiye defterlerine kalem, defter, kitabın haricinde okul için bir pantolon, bir ayakkabı, bir önlük ve bir yaka yazdırılıyordu... Hâlbuki okulda kıyafet serbest olsa, kimse bu ekstra masrafları yapmayacaktı. Bunu ben düşünüyordum da öğretmenlerim neden düşünmüyordu?

Çobanla konuştuğumuz o gün, rejim bekçisi gibi yetiştirilen ve fakat kendisi gibi olmasına izin verilmeyen ülkemiz çocuklarını hatırladım.

Geçen hafta okullarda kıyafet serbestisini getiren yasayı görünce bu deli gömleğini kendi de giymiş bir “birey” olarak ve aynı zamanda bir uzman olarak mutlu oldum.

Çocuğu erken yaşlarda bir üniforma içerisine sokmak ve onu kendi bireysel farklılığını yok ederek “standart kişi” hâline getirmeye çalışmak “o çocuğun var oluşunu aşağılamaktır.”

Hiçbir pedagojik temeli olmayan ve daha da ötesinde çocuğun “benlik yapılanmasına zarar verici” bu uygulama ülkemizin yüz karası idi.

Millî Eğitim Bakanlığı’nı bu konuda ülkemiz çocukları adına kutluyorum.

 

Kaygının ilacı, emniyet ve güven duygusudur

Kaygı, bir tetikçidir… Kimin ruhunda var olursa, o ruhun kimyasını bozar.  Anormal davranışlara yol açar. Mesela, aslında hiçbir çocuk “yalancı” değildir. Yalan söylemek insanın özünde yoktur, çünkü insan “iyidir.” Ancak, çocuğu azıcık kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” yalana başvurabilir. Sınavdan zayıf alan bir çocuk, anne babasının üzüleceği “kaygısı” ile, sınav notunun yüksek olduğu yalanını söyleyebilir. Burada, çocuğun bizzat kendisine ve onun yalan davranışına odaklanmak yerine, onun yalan söylemesine neden olan “kaygı” ortadan kaldırılırsa, yalan söyleme eğilimi de ortadan kalkacaktır…

Veya aslında hiçbir çocuk “saldırgan” değildir. Ancak çocuğu kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” saldırgan bir davranış sergileyebilir. Mesela, yeni bir kardeşi dünyaya gelen çocuk, annesinin kardeşi ile daha çok ilgilendiğini ve kendisinin artık daha az sevildiğini zannederse “kaygılanır. Böylesi bir kaygı hâli, bu çocuğun küçük kardeşine yönelik “şiddet”,  “kıskançlık” ve “zarara uğratma” eğilimini artırır. Burada, çocuğun saldırgan davranışından daha önemli olan şey,  çocuğun anne sevgisini kaybediyor olduğu kaygısıdır. Böylesi bir çocuğun tekrar “normalleşebilmesi” ancak onun duyduğu kaygıdan arınması ile mümkündür…

Kaygı, bugüne ait düşüncelerle oluşmaz, geleceğe ait belirsizliktir kaygıya sebep olan şey… Sınavından zayıf alan bir çocuğun kaygısı, zayıf aldığı dakikalara ait değildir, sonrası ile ilgilidir. “Biraz sonra anne babama ne diyeceğim?” düşüncesi kaygıyı oluşturur…

Kaygının iki ilacı vardır. Birincisi “anı yaşamak” prensibidir. “Sonuca” odaklanmak değil, “süreci” yaşamak üzere kişi yetenek geliştirirse, kaygının ilk panzehirini almış olur. Ancak bu yeterli değildir. Kişinin kaygıdan arınması için kendini “emniyette” hissetmesi gerekir.

Ne antidepresanlar, ne de sakinleştiriciler… Kaygının en etkin ilacı “emniyet” ve “güven” duygusudur.

Yazılıdan zayıf alan bir çocuk, ebeveynine karşı kendini hâlâ emniyette hissederse, kendisinin zarara uğramayacağının “emniyetini” ruhunda duyuyorsa, böylesi bir çocuğun yalan söylemesi ihtimal dahilinde değildir… Veya annesinin sevgisini kaybetmeyeceğinden emin olan çocuk, kardeşini kıskanmayacak, ona karşı saldırgan davranışlar sergilemeyecektir…

Çocuk davranışlarının normalleşmesi için, pedagojinin uyguladığı en temel prensip “çocuğun kendini emniyet ve güven içinde hissetmesi” prensibidir…

Koşulsuz bir sevgi içinde çocuğa, “sen beni sevmesen de ben seni seviyorum” güveni verildiği sürece çocuk kaygılarından arınır, davranışları normalleşir…

Günümüz ebeveynleri, çocuklarında gördükleri anormal davranışlarla mücadele etmek için çoğu defa, zaten kaygılarından dolayı anormal davranmaya başlamış olan çocuğun üzerine baskı ve zorlamalarla giderek yeni yeni kaygı alanları oluşturuyorlar… Böylesi bir durum ise çocukta yeni yeni anormal davranışlara yol açıyor…

Önümüzdeki hafta çocuklar karneleriyle evlere gelecekler… Karneleri ellerine geçtiğinde, kim bilir kalpleri ne kadar da pır pır atacak, “Acaba annem babam ne diyecek?” diye akşamı bekleyecekler…

Eğer çocuğunuzun başka başka anormal davranışlar edinmesini istemiyorsanız, elinize aldığınız karneye şöyle bir göz ucu ile bakın, düşük notlarını görseniz bile, onu incitmeyin, üzmeyin. “Bu ne biçim karne!” diyerek kaygılandırmayın. Ona “Bunlar hep gelip geçici şeyler oğlum/kızım” diyerek karneyi bir kenara kOYUN, çocuğunuza coşku ile sarılın… Korkmayın, “Çocuğum bunu suiistimal edebilir” kaygısından siz de kurtulun.

Unutmayın, siz de kaygılarınızdan arınabildiğiniz kadar normal bir ebeveyn olacaksınız.

Hem unutmayın, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, sadece çocuğunuza ait değil. Eğer çocuğunuzun zihinsel bir sorunu yoksa karnedeki notlar aynı zamanda o dersi anlatan öğretmenin notudur… Öğretmenin, öğretmeyi ne kadar başarabildiğinin notudur… Bunun da ötesinde, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, aynı zamanda bir ebeveyn olarak sizin de karnenizdir… Bütün bir yarı yıl bOYUNca, çocuğunuzla ne kadar ilgilenip ilgilenemediğinizi çocuğunuzun karnesine bakarak görebilirsiniz...

Yazarın 21 Ocak 2013 tarihli yazısıdır

‘Kamelyalı Kadın’lar, kamelyasız mesajlar!

Birkaç gün önce bir aile faciası ile karşı karşıya kaldım.

Bakın olaya…

Akşam saat 11 civarında adamın telefonuna bir mesaj geliyor. Karısı göz ucuyla eşine bakıyor. Adam, gelen mesaja şöyle bir bakıp tebessüm ediyor. Kadın huylanıyor, telefonu eşinin elinden almak için uzandığında, adam gülerek telefonu arkasına saklıyor. Kadın zorluyor, adam saklıyor.  Ve sonunda kadın kocasının elindeki telefonu almayı başarıyor.

Mesajlara bakıyor. Son gelen mesaj yok, silinmiş. Eşine “Kim göndermişti az önceki mesajı?” diye soruyor. Adam alaycı bir tavırla “Bilmiyorum, sildim” diyor. Kadın bu sefer, “Peki, bilmediğin mesaja bakarken niye tebessüm ettin?” diye sinirleniyor ve “Bana doğruyu söyle” diye ayağa kalkıyor. Adam, eşini sakinleştirmek için kolundan tuttuğunda kadın iyice sinirlenip “Bırak kolumu” diyor ve elindeki telefonu fırlatıyor. Duvara çarpan telefon sıçrıyor ve koltukta uyuyan 9 aylık bebeklerinin başına çarpıyor. Çocuk çırpınarak uyanıyor, korkuyla ağlamaya başlıyor.

Bu sefer adam “Sen manyak mısın be!” diyerek karısının üzerine yürüyor. Kadın “Manyak sensin!” diye bağırıp kocasını sertçe itince adam yere düşüyor. Kadın sonra o sinirle kucağına bebeğini aldığı gibi kendini dışarı atıyor.

Nereye gittiğini bilmeden soğuk havada koşarak bir aile dostlarının zilini çalıyor. Kapıyı açan komşu kadına ağlaya ağlaya kocasının kendisine yaptıklarını anlatıyor. Kapıdaki konuşmaları duyan ev sahibi beyefendi “İsterseniz eşinizle gidip bir konuşayım” diyerek kadının geldiği eve gidiyor.

Kapıyı çalıyor. Komşusuna neler olduğunu soruyor. Adam anlatıyor: “Akşam otururken, telefonuma bir mesaj geldi. Mesajı okudum, ilgilenebileceğim bir mesaj olmadığı için sildim. Eşim ‘Niye sildin o mesajı?’ diye kıskançlık krizlerine girdi. Evin içi birdenbire cehenneme döndü.” diyor.

Komşusu, “Peki mesaj kimden gelmişti?” diyor. Adam, “Belediyeden gelmişti” deyince, komşusu kendisiyle dalga geçildiğini düşünüp biraz da sert bir ifade ile “Ne belediyesi abi!” diye kızıyor.

Adam olayı olduğu gibi anlatınca “Vay özensiz yaşayan ülkemin insanının hâline vay!” diyesiniz geliyor.

Olay şu: Adamcağız, bir gün belediyenin düzenlediği bir etkinliğe katılmış ve oradaki görevlilerin telefon numarasını kaydetmesinde bir mahzur görmemiş.

O günden sonra telefonuna ha bire isteğinin dışında mesajlar gelmeye başlamış. Kimi zaman belediyenin kültürel etkinliğinin tanıtımı, kimi zaman bayram kutlaması mesajları… Adam bu mesajları durdurmak için çok uğraşmış, başaramamış. Sonunda hattının bağlı bulunduğu telefon şirketini aramış ve durumu bildirmiş, onlar ilgileneceklerini söylemişler. Aradan birkaç gün geçmiş, artık mesaj gelmiyor diye seviniyormuş ki işte o gece “KAMELYALI KADIN” diye başlayan bir tiyatro OYUNunun reklamını yapan mesaj gelmiş. Eşinin kıskanç olduğunu bildiği için OYUNun ismini görünce adamcağızın tuhafına gitmiş, tebessüm ederek silmiş. Eşi bu tebessümden huylanmış ve karı-koca arasındaki duygular pimi çekilmiş bomba gibi kontrolsüzce patlamalara dönüşmüş.

Olayı duyduğumda ülkemiz insanı adına çok üzüldüm. Kişinin özel yaşamına izinsiz girişlerin insana saygısızlık olduğunun bilinmemesine üzüldüm…

Ama bu, ne ilk ne de son…

Pizza siparişi veriyorsunuz, telefonunuz sisteme kaydediliyor ve ertesi gün sizden izin alma gereği duymadan “pizzada kampanya” diye mesajlar gelmeye başlıyor.

Alışveriş yaptığınız mağazadaki kasiyer, “Faturanızı hazırlıyorum, telefon numaranızı alabilir miyim?” diye soruyor ve siz suiistimal edeceğini tahmin bile etmeden veriyorsunuz numaranızı. Ertesi gün telefonunuzda bir mesaj “sayın müşterimiz…” diye başlıyor.

Telekom şirketleri bu suiistimallerden iyi kazanç elde ettikleri için bu alana kimse dokunamıyor. Siz kurbanlık kOYUN gibi telefonunuza nereden mesaj geleceğini bekleyip duruyorsunuz.

Bence ülkemiz insanı bundan daha çok saygıdeğer bir yaşamı hak ediyor.

Yazarın 11 Şubat 2013 tarihli yazısıdır

“İyi de hocam nasıl seveceğim?”

Birçok ebeveyn, çocuk terbiyesinin davranış öğretmek olduğunu sanıyor. Bu nedenle birçok evden “düzgün dur, düzgün otur, dişlerini fırçala, erken yat, erkek kalk” bağırtıları duyuluyor…

Hâlbuki çocuk terbiyesi demek çocuğa “davranış öğretmek” değil, onlara “irade” kazandırmaktır. Ve kazandığı bu iradeyle de “doğru ve yanlış” seçimler yapabilmesi için ona kültürünü, değerlerini, din ve ahlak kurallarını öğretmek için rehberlik yapmak demektir.

Bakın isterseniz, bugün anne babaların çocuklarından şikâyet ettikleri birçok olumsuz özelliklerin, onların “irade yoksunluğu”ndan kaynaklandığını göreceksiniz.

-“Bu çocuk neden akşamları oturup bir saat bOYUNca ders yapamıyor?”

Çünkü kendisini bir saat bOYUNca bir masada tutabilecek güçte iradesi yok.

-“Peki bu çocuk neden sabahları vaktinde kalkamıyor?”

Çünkü kendisini yataktan kaldırabilecek iradesi yok.

-“Ya bu çocuk neden bir türlü namaz kılamıyor?”

Çünkü kendisine gücü yetmiyor, iradesi yok da ondan.

Aslında anne babalar, çocuklarına baskı ve zorlamayla davranış öğretmeye çalışırken onların iradelerini kırdıkları gibi, kendileri ile arasındaki büyülü bir bağ olan “aidiyet” duygusuna da zarar veriyor.

Çocuk, kendisini zorla yataktan kaldıran, söylene söylene servise bindiren, odasını toplamadığı için aşağılayan, ödevler yüzünden her gün vaaz veren ebeveynine karşı bir süre sonra sağır oluyor, ne söylerse söylesin ebeveyn çocuğa tesir edemediğini görüyor.

Hâlbuki çocuk ancak kendisini güven ve emniyet içinde hissettiğinde ebeveyn yanında duygu dünyasını geliştirir ve aidiyet hisseder.

Çocuk, kendisini sözle inciten, tehditle aşağılayan ebeveyni ile aidiyet duygusu kuramaz. Böylesi çocuklar ya dışarıda kendilerine bir güvenli liman arar ya da kendi duygu dünyalarını sevgiye ihtiyaç duymayacak kadar “bastırırlar.”

Bu bir çocukluk dramıdır. Çocukluk döneminde duygularını bastırmayı öğrenmiş bir çocuk, yetişkinlik döneminde eşine ve çocuklarına karşı kendini bırakmışlık içinde sevgi veremez.

Bir gün aile içi sorunlarına çözüm arayan genç bir çift ile görüştüm. Kadın, eşinin kendisine karşı ilgisiz olduğundan şikâyetçi: “Eşim, akşam işten gelir gelmez televizyon kumandasına yapışıyor ve uykusu gelene kadar televizyondan gözünü ayırmıyor.”

Sonra beyefendi ile konuştum. “Bakın eşiniz nasıl da sizin ilgi ve sevginize muhtaç.” dedim… Aldığım cevap çok ilginçti: “İyi de hocam, ben eşimi nasıl seveceğimi bilmiyorum ki seveyim…”

Bugün, aile içi sorunların temelinde, “sevebilme yeteneği” elde edememiş ve birbirine karşı neredeyse sevgi dilencisine dönmüş eşlerin itirafları yatıyor.

Bu genç beyefendiye çocukluk döneminin nasıl geçtiğini sordum. Aldığım cevap duymaya çok alışkın olduğum cevaptı: “Annem hep iş güç telaşında bir kadındı. Kendisini ya mutfakta veya evin içinde bir yerlere koşturmaca içinde görürdüm. Babam ise her zaman yorgun ve uyuyan bir adamdı. Onlar beni çok sevdiklerini söylerler ama ben o sevgiyi içimde hiç duyamadım.  En zor durumlarımda anne babam beni hiç anlamadı. Çocuk diye geçiştirdiler. Geceleri tek başıma yatmaktan korkar, anneme seslenirdim. Annemin cevabı hep aynı olurdu: ‘Gelmeyeyim yanına! Fena yaparım, yat çabuk!”

Evet, yanına gelinmeyen çocukların fena yetiştiği bir ülkede yaşıyoruz.

Eğer çocuklarınızın vefasız, hayırsız olmasını, anormal davranışlarda bulunmasını istemiyorsanız, onları sevin. Hem de çok sevin.  Koşulsuz sevin...

Yazarın 25 Şubat 2013 tarihli yazısıdır

Bu ayıp kimin?

Üniversite yıllarında Kolombiyalı bir arkadaşım vardı. Hollandalı bir ‘koruyucu ailenin’ yanında büyüdüğü için kendisini Hollandalı kabul ediyordu…

Bir defasında “Bu nasıl bir duygu Marivel?” diye sordum. “Berbat!” diye cevap verdi… “Kim olduğunu bilmiyorsun… Anne babanın dilini konuşamıyorsun… Gerçek aileni tanımayı istiyorsun ama onları kendi yaşamına dâhil etmekten korkuyorsun…” diye cevap verdi…

İnsan için oldukça trajik bir durum…

Kolombiyalı Marivel’e haksızlık yapıldığını düşünmüşümdür hep…

Her çocuğun yeri kendi anne babasının yanıdır… Çocuğunu uzaklaştırarak o aileyi terbiye etmeye çalışmak, çocuğu korumak gibi değerlendirilse de, hiçbir aile bir çocuğa kendi ailesi gibi fayda sağlayamaz…

Velev ki bir çocuk o veya bu sebeple ailesinin yanından alınsa bile, o çocuğun bir gün aileye yeniden teslim edileceği gerçeğinden yola çıkılarak, onun kendi ana dilini öğrenmesi, anne babasının kültürel değerlerini tanıması çocuğu aileden ayıran kurumların sorumluluğu olmalıdır…

Ama maalesef, Hollanda’daki koruyucu aile sistemi, bu açıdan çocukların yararına çalışmıyor… Çocuk kendi ailesinden “geçici” olarak alınıyor olmasına rağmen, aileden “kalıcı” olarak uzaklaştığı unsurlara özenli davranılmıyor…

Bu durum çocuk hakları ihlalidir… Ve bunu çocuğu koruma adına yapılması ise ciddi bir ironidir…

Çocuğu korumak, onu sadece şiddetten korumak anlamına gelmemelidir… Çocuğun “benlik bütünlüğünü” koruması, gelecekte “Sen kimsin?” sorusuna cevap verebilmesi, ruh sağlığı açısından oldukça önemlidir…

Hollanda Başbakanı Mark Rutte, koruyucu ailelerin yanına yerleştirilmiş çocuklar için “Tabii ki ebeveynlerin de çıkarı düşünülmeli, fakat bizim için önemli olan çocuğun çıkarlarıdır.” diyor...

Bir çocuğun en önemli çıkarı ebeveyni ile aynı dili konuşabilmesidir... Eğer çocuğun bu en temel hakkını elinden alıyorsa, o çocuğun çıkarlarının düşünüldüğünü iddia etmek doğru olmaz…

Resmî verilere baktığımızda, Hollanda’da her yıl 19 bin çocuğun korunması talebi ile dava açılıyor. Bu çocukların yaklaşık 8 bininin “şartlı” olarak ailenin yanında kalmasına izin veriliyor. Bu şart, çocuğun yaşadığı eve bir gözetmenin/hakemin misafir edilmesidir… Bu hakem, yaklaşık bir ay bOYUNca aile ile yaşıyor ve ailede gördüğü her şeyi mahkemeye rapor ediyor… Aile çocuğa yeniden en ufak bir şiddet uygularsa çocuk ailenin elinden alınıyor…

Ailesine şartlı iade edilen çocukların haricinde bir de her yıl yaklaşık 3 bin 500 çocuk ailelerinden alınıp koruyucu ailelere teslim ediliyor…

Bir uzman olarak bu durum hiç içime sinmemiştir… Bir çocuğun aileden kopartılıp bir başka aileye verilmesi çok da akıllıca gelmedi hiç… Çocuk belki akrabasına yerleştirilebilir, komşuya yerleştirilebilir… Bir pedagog, psikolog nezaretinde aile terapiye alınabilir… Ama daha 6 aylık çocuğun anneden ayrılması çocuğu korumak değildir…

5 yıl kadar önce idi… Biz de “koruyucu aile” olmak için Hollanda Çocuk Esirgeme Kurumu’na müracaatta bulunmuştuk… Niyetimiz, böylesi çocukların kendi dilini, kültürünü koruyabilmesi için sıcak bir aile ortamı sunmaktı… Hollanda’da bir çocuğa koruyucu aile olabilmek için ciddi birtakım denetim mekanizmalarından geçmeniz gerekiyor… Bütün bunları sorunsuzca geçtik… Daha sonra da koruyucu aileler için kursa katılmak zorunluluğu vardı… O kursa da katıldık…

Katıldığımız kursta içimiz çok yandı. Zira yaklaşık 392 bin Türk’ün yaşadığı bu ülkede, koruyucu aile olmak için kursa katılan sadece 9 Türk vardı…

Son günlerde Hollanda’daki “koruyucu aile” sistemi Türkiye tarafından tartışmaya açıldı… 6 aylıkken anne babasından alınan ve bugün 9 yaşında olan Yunus isimli bir çocuk, eşcinsel iki kişinin koruyuculuğunda yaşıyor…

Üzüntü verici olan, Yunus’un eşcinsel iki kişinin yanında yaşıyor olmasından çok, 392 bin Türk’ün yaşadığı ülkede bu çocuğa “buyur gel” diyecek bir tane Türk ailenin olmaması… Bu sorunun çözümü, öyle ya da böyle, koruyucu aile sayısını artırmakta gizli…

Bunun için Hollanda televizyon ve radyolarında Türk ailelerin “koruyucu aile” olmasını teşvik edici çalışmalar yapılmalı… Zaten Hollanda Başbakanı Rutte, yaptığı açıklamada bu konunun altını ısrarla çiziyor. Rutte’nin “Çocukları aynı kültürel değerlere sahip ailelerin yanına vermeyi biz de istiyoruz, ama yok…” demesi, sanırım Hollanda’nın değil, bizim ayıbımız…

 

Bir sorun ve iki çözüm önerisi

Bir öğrenci düşünün. 12 yıl bOYUNca eğitim alıyor ve sonunda ne öğrendiğini ölçmek için sınava tabi tutuluyor. Farklı konulardan 160 soru soruluyor ve öğrenci hiçbirine doğru cevap veremiyor.

İnsan merak eder, “Peki bu çocuk 12 yıl okulda ne yaptı?” diye.

Bu durum sadece bir öğrenciyi ilgilendiriyorsa, “Belki çocuğun zihinsel problemi vardır.” denilebilir veya olmaz ama “Belki 12 yıl bOYUNca hiç iyi bir öğretmenden ders alamamış olabilir.” de denilebilir.

Ancak bir ülkede 1 değil, 61 bin öğrenci 12 yıl bOYUNca aldığı eğitime ait 1 tane dahi doğru soru çözemiyorsa, o hâlde “61 bin öğrencide zihinsel engel var” denilecek bir bahaneden bahsedilemez. Ya da 61 bin öğrenciye denk gelen binlerce öğretmen için “Bu işi becerememişler” denilecek bir savunma da geçerli olamaz. Hadi matematik hocalarının hepsi beceremedi bu işi, ya binlerce sosyal bilgiler hocası da mı bir tane soru çözebilecek bir konu öğretmeyi başaramadı?

Son yapılan üniversiteye giriş sınavında 61 bin öğrenci hiçbir soruya doğru cevap verememiş.

Böylesi bir tablo ülkemiz eğitimi açısından utanç verici bir durum.

Millî Eğitim Bakanlığı “Bu neyin nesidir?” diye olayı araştırmaya girişti. Ancak sorun doğru tespit edilemezse, mağdurlar suçlu durumuna düşer. 61 bin öğrenci mağdur durumda şu anda. Onların aileleri de mağdur, onların öğretmenleri de…

Bir anne ile konuştum. Sınavda başarısız olan çocuğunun odasına kapanıp günlerdir dışarı çıkmadığını söyledi: “Hocam, anneyim ben. İçimde bir korku var. Sınavda başarısız olan çocuklardan canına kıyanlar oluyormuş. Oğlum bizimle konuşmayı kesti kaç gündür. Ne yiyor ne de içiyor. Allah için bize bir yol gösterin!” diye ağladı.

“Ben oğlunuzla konuşayım biraz, bekleyin” diyerek delikanlıyla konuşmaya başladım. Çocuk, “Abi şuramda bir ateş var gibi bunalıyorum. İçim daralıyor. Eşyalara vurasım geliyor. Gidip okulu yakasım geliyor. Anlatamam içimdeki boşluğu.” diye ağladı.

Bir öğretmen arkadaşla konuşuyoruz. “Bu ne hâl yahu! Çocuklar ülkemizde ‘eğitim, eğitim’ diye mahvolup gidiyor.” deyince…

“Hocam, Allah aşkına siz söyleyin, 3 ayda ancak anlatılabilecek bir konuyu sizden 3 günde anlatmanız istenirse, öğretmen ne yapsın, çocuk ne yapsın? Öğrencilerimizle sohbet ederek, onlara bir abi şefkati ile rehberlik yaparak ve onları ‘gerçekten eğiterek’ anlayamadıkları konuları tekrar tekar anlatabileceğimiz kadar zamanımız olsa, bu ülkedeki öğretmenler öğrencilerini çoşturur. Ama, baskıcı ve tepeden inme bir müfredat canımıza okuyor.” dedi.

İlkokul ve ortaokulu Türkiye’de tamamlayıp liseyi Kanada’da okuyan bir gençle sohbet ediyoruz. “Türkiye’den iyi ki kurtulmuşum, yurtdışında hem daha az ders çalışıyorum hem de daha iyi öğreniyorum. Tatillerde Türkiye’ye geldiğimde arkadaşlarımın ha bire ders çalıştıklarını görünce onlar için üzülüyorum.” dedi.

Ben bir baba ve bir pedagog olarak okul kitaplarını karıştırıyorum, beşinci sınıf öğrencisine “Metan gazı ile etil alkol arasındaki fark nedir?” diye bir absürt bilgiyi 11 yaşındaki çocuğa öğretmeye kalkacak kadar çocuk dünyasından uzak olan bir bilgi yumağı, tabii ki de çocuğun boğazında takılır kalır, diyorum.

Peki, ne yapılabilir?

1-  “Müfredat merkezli eğitim anlayışı” yerine, “öğrenci merkezli eğitim”e geçilmelidir. Öğrenci merkezli eğitimde öğretmen, “bir öğretici” değil, çocuğun “rehberidir”, yol göstericisidir. Çocuğun içinde bulunduğu yaş ve ilgi alanı ne ise öğretmen çocuğa o konuda öğrenmelerinin yolunu açandır. Eğer müfredatı merkeze alır ve çocuklardaki farklılığı görmezden gelerek “Size illa da bunu öğreteceğim” diye dayatırsanız, ortaya eğitim değil, baskı çıkar. Ve bir yerde baskı varsa, orada eğitim biter. İbn Haldun “Baskı altında çocuğu eğitmek, onun heves ve neşesini yok eder, onu tembelliğe sevk eder.” diyor… Dönün bakın ülkemiz çocuklarına eğitimde ne neşeleri kalmış ne hevesleri…

2-  Çocuklar, yetişkinler gibi öğrenmezler. Yetişkinlerin öğrenmesi bir karmaşadır. Çocuklar sade ve doğal öğrenirler ve öğrendiklerini OYUNla pekiştirirler. Çocuk için OYUN, yetişkinlerin zannettiği gibi boş bir faaliyet değil, öğrenmelerin pekiştiği yerdir. Günümüz çocukları okul ile ev arasında çocuk olma doğallığını kaybetmiş, sentetik bir yaşam sürerken beyinleri ölüyor. İmam Gazali Hazretleri, “Çocuğa yeterince OYUN, eğlence ve dinlenme imkânı sağlanmazsa kalbi ölür ve zekâsı söner.” diyerek maalesef tam da ülkemiz çocuklarını ifade ediyor...

Yazarın 15 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Tuhafıma gidiyor

19 yaşında bir genç kız vardı karşımda. Başından geçen bir olayı ağlayarak anlatıyordu: “Hocam, ölmek istiyorum! Yaşamaktan bıktım artık!”

-Ne oldu? Nedir problem?

Genç kız gözyaşlarını silerek anlatmaya başladı: “Dün, sınıfın içinde bir arkadaş parasını kaybetti. Arkadaş bütün sınıfa hitaben ‘Param masanın üzerinde, cüzdanın içinde duruyordu. Kim çaldı ise hakkımı helal etmiyorum.’ diyerek gözlerimin içine baktı. Kalbim duracak gibi atmaya başladı… O sırada yer yarılsa da yerin dibine girseydim daha iyiydi. Ağzım kurudu. Ellerim ter içinde kaldı birden.”

-Kalbin neden duracak gibi oldu ki? Sen mi çaldın parayı?

-Hayır hocam, Allah korusun o nasıl söz öyle!

-E, sana ne oluyor ki çalmadığın paranın suçlusu gibi davranıyorsun?

Genç kız biraz durdu. Sakinleşmek için bir nefes aldı. Anlaşılan anlatacak çok şeyi vardı: “Ben, çocukluğumdan beri kimin neyi kaybolsa, hemen içim daralır, yüzüm kızarır. Ellerim terler. Sanki beni suçlu bulacaklar diye korkarım. Bir keresinde misafirliğine gittiğimiz ev sahibi taşlı yüzüğünü kaybetti. Kendimi öyle kötü hissettim ki stresten ağladım orada.”

-Peki, küçükken hatırladığın benzer bir olay var mı?

Elini yüzüne kapattı ve ağlamaya başladı. Bekledi… Sonra anlatmaya başladı: “Küçüktüm. Okula henüz başlamamıştım bile. Karşı komşumuzun kızının bir bebeği vardı, çok güzeldi. Bazen onlara gidiyordum OYUN için ama o bebekle oynamama hiç izin vermiyordu. Bir gün onların evinde OYUN oynadık, tam eve gelirken bebeği koltuğun üzerinde gördüm, kimse yoktu yanımda, gizlice yanıma aldım. Kapıyı çaldım, annem açtı. Odama geçtim, bebekle gizli gizli oynamaya başladım. Biraz sonra komşu kadın kapıyı çaldı, annem açtı. Kapı ağzında anneme ‘Yanlış anlama ama bizim kızın bebeğini evde bulamıyoruz, sizin kız yanlışlıkla almış olmasın?’ dediğini duydum. Birden içime bir korku düştü. Çocuk aklımla hemen bebeği dolabın içine sakladım. Komşu kadın gitti, annem yanıma geldi, sert bir sesle ‘Buraya gel!’ dedi. Korkarak yanına gittim. Elinde demir bir sopa vardı. Önce ‘Sen mi aldın?’ dedi. Benim ağzım kurumuştu, konuşamadım. Ben almadım demek için başımı sağa sola çevirdim. Annem ‘Ben yalan söyleyenin gözlerinden anlarım, gözlerime bak!’ dedi. Gözlerimi açarak annemin gözlerine baktım. Bir ara annemi sanki bir ‘canavar’ gibi hissettim. Annem gözlerimden yalan söylediğimi anlayacak diye korktum. ‘Anne ben aldım. Anne ben aldım. N’olur dövme!’ diye ağlamaya başladım. Annem saçımdan tuttu, yukarı kaldırdı. ‘Nerede OYUNcak, çabuk çıkar!’ dedi. Dolabın içindeki bebeği çıkardım. Annem bebeği görünce yüzüme hızlı hızlı vurmaya başladı. Hırsını alamadı, kulağımı, burnumu, ağızımı yolmaya çalışıyordu. Deli gibi olmuştu sinirden. Sonra nefes nefese durdu, ‘Bu bebeği alacaksın, komşuya götüreceksin. Onlardan özür dileyeceksin!’ dedi ve beni karşı komşuya göndermek için kapının yanına getirdi. Ben utanarak gittim, kapıyı çaldım. Komşu kadın açtı, arkadaşım da oradaydı. Ben hiçbir şey söylemeden bebeği uzattım. Annem ‘Bizimki almış, kusura bakmayın.’ dedi.”

Genç kız çocukluğunun bu hikâyesini anlatırken, karşımdaki koltukta ezilmiş kalmıştı. Anlatacakları bitmemiş olacak ki devam etti: “Şimdi o kızla aynı üniversitedeyiz. Haftanın her günü karşılaşıyoruz. O bana çok iyi davransa da ben onun yanında kendimi hep ‘aşağılık’ görüyorum.”

Yetişkinlik yıllarındaki iç ‘kene’ duygudan biridir ‘suçluluk’ duygusu, çocukluk yıllarında insana yapıştı mı söküp atmak neredeyse imkânsızdır…

Ülkemizdeki çocukların ‘terbiye’ adına kendi anne babası tarafından böylesi zarara uğratıldığının şahidi oldukça tuhafıma gidiyor. Ayıpların örtülmesi tavsiye edilen bir kültürel bilgiye sahip olan anne babalar nasıl oluyor da çocuklarının ayıplarını yüzlerine vuruyor, onları konu komşu önünde teşhir ediyor gerçekten garibime gidiyor.

Önceki gün ilkokul birinci sınıfta kızı olan bir anne aradı. Kızının okula gitmek istemediğini söyledi, yardım istedi.

-Neden gitmek istemiyor ki kızınız okula?

-Öğretmen, kızım ödevini yapmadığı için tahtaya çıkarmış, tek ayak üstünde ders sonuna kadar bekletmiş.

Çok üzüldüm... “Gidin öğretmenle konuşun, çocuğunuzu böyle suçlu ilan eder gibi tahtaya çıkarıp küçük düşürmesin.” dedim.  “Gittik, konuştuk.” dedi.

-Ne dedi?”

-Bunu kızımın iyiliği için yapıyormuş, öyle söyledi.

Ne denir bilemiyorum ki. Öğretmenlik zarar vericilik, aşağılayıcılık, küçük düşürücülük değil ki. Eğitim için, terbiye için çocuklar yok ediliyor. Tuhafıma gidiyor...

 

Ebeveynleri tedirgin eden reklama RTÜK yetersiz kalıyor

Bir okuyucumdan gelen mektubu paylaşmak istiyorum,

“O gün hava güzel olduğu için küçük kızım ile parkta oynamaya çıktık. Onu salıncağa bindirip salladığım sırada, tam karşımda çardak altına oturmuş 3 erkek 3 kız çocuğu gördüm. Sanırım okuldan kaçmışlardı. Kızlar eteklerini dizlerine kadar çekmiş, oğlanlar kravatlarını gevşetip aşağı sarkıtmış. Tavır ve davranışlarıyla etrafı rahatsız ediyorlardı. Kahkaha sesleri beni de rahatsız ettiği için salıncaktaki kızımı alıp yola koyuldum. Parktan ayrılmak üzereydim ki, çocuklardan birini arkadaşlarına sırtını dönük halde elinde kola şişesi ile fark ettim. Şişenin içine bir şeyler damlatıyordu. Diğer gençler ise habersiz gülüşüyorlardı. Neden sonra bu genç içine bir şeyler damlattığı kolayı gülüşen kızlardan birine uzattı. Kız, kolayı tereddüt etmeden aldı. Ben şüphelendim, kızın yanına yaklaştım, ‘İçme o kolayı’ dedim. Kız yüzüme baktı, öylece kalakaldı. Kızın elindeki kolayı aldım ve yere attım. Kolaya bir şeyler damlatan çocuk ayağa kalktı ‘N’oluyor ya!’ dedi. Ben kızgın bir şekilde, ‘Nedir o cebindeki çıkar’ dedim. Gençler ilk şoku atlattıktan sonra, biri benimle dalga geçercesine, ‘Gergedan abla o, gergedan’ dedi ve hepsi gülmeye başladı. Kendimi o an hiç iyi hissetmedim. Kızımı kucakladım ve eve gittim. O çocuk kolaya ne damlatıyordu, niyeti neydi bilemedim. Sonradan ‘Acaba ben mi kötü düşündüm?’ diye o günkü davranışımdan rahatsız oldum. Birkaç hafta sonra İstanbul’dan Ankara’ya gidiyorduk. Araçta radyo açıktı. Radyoda bir pazarlamacı, laubali üslupla utanç verici bir ürünün reklamına başladı. Reklamda, kızların kolasına, limonatasına damlatılacak bir ilaçtan bahsediliyordu. Parktaki çocuğun kolaya damlattığı şey geldi aklıma… Radyodaki reklamı dinlerken arkadaki oğlumun da varlığı ile yüzüm kızardı. Tanıtıcı reklam erkek ve kadınlar için hazırladıkları özel kapsüllerden bahsediyor, nasıl da işe yarayacağını ballandıra ballandıra anlatıyordu. Dayanamadım ve kanalı değiştirdim. Ancak başka radyo kanalında yine aynı reklamla karşılaştım. Radyoyu tamamen kapattık. Açık açık, kız çocuklarının içeceklerine damlatılan bir etken maddeden bahsediliyor olmasından dolayı ülkemizdeki anne babalar adına çok tedirgin oldum. Radyoları denetleyen kurumun bu tür yayınlar yapılmasına izin verilmesine bir anne olarak öfke duydum.”

Bu mesajı aldığımda önce inanamadım.

Kadına yönelik ‘şiddete’ ve çocuğa yönelik istismara büyük tepki veren medyanın, radyo vasıtası ile içeceklere ilaç damlatarak istismarlara kapı aralıyor olmasını yakıştıramadım. Reklamdan üç beş kuruş kazanılıyor olsa bile, böylesi bir ürünün gündüz vakti cümle âleme duyurulması o radyo çalışanlarını da rahatsız etmesi gerekirdi.

Acaba konu hakkında RTÜK’e şikâyetlerde bulunulmuş mu ve Sağlık Bakanlığı bu konuda bir bilgilendirme yapmış mı diye kısa bir araştırma yaptım. Ancak orada karşılaştığım manzara insanın içini daha da acıtacak cinstendi.

Zira bakanlık, bu ürünün insan sağlığına zarar verdiğini ve ölümlere sebep olabileceği ikazını kamuOYUNa duyurmuş. Fakat ürünün hâlâ gümbür gümbür tanıtımı yapılıyor.

RTÜK’e yüzlerce şikâyet ulaşmış, bu şikâyetlerden 7’si sonuçlandırılmış.

RTÜK’ün verdiği karar şu şekilde: “6112 Sayılı Kanunun 9’uncu maddesinin altıncı fıkrasının (c) bendindeki, ‘Yanıltıcı olmamak ve tüketicinin çıkarlarına zarar vermemek’ hükmünü ihlal ettiği gerekçesiyle yayıncı kuruluşa 1.187 TL para cezası verilmiştir.” Evet, yüzbinlerce aileyi tedirgin eden, çocukların kolasına, limonatasına damlatarak onların istismar edilebilmesine zemin hazırlayan, yüzbinlerce lira kazanç sağlayan böylesi bir ürünü tanıtan kanala sadece 1.187 lira para cezası verilmiş.

Bu ceza caydırıcı olmuş mu? Aksine, bu kadar az ceza almaktan kaynaklanan cesaretle olsa gerek ki, şu an onlarca radyoda, yüzlerce internet sitesinde reklamlar devam ediyor.

Böylesi bir durumda madem RTÜK yetersiz kalıyor, o halde anne babalar bu radyolar ile kendileri bizzat görüşerek şikâyetlerini iletmeli. Eğer, şu an on binlerce kapsülün satıldığı iddiası doğru ise, bir süre sonra birilerinin çocuklarının başı fena halde derde girecek gibi duruyor...

Yazarın 06 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Baba yoksunluğunun acısı kız çocuklarda daha derin oluyor

Gençlerle yaptığımız görüşmelerde dramatik bir gerçekle hep yüzleşiyoruz. Şimdilerde liselere kadar yayılmış olan “sevgili edinme” davranışının ardında maalesef “ebeveyn ihmallerini” görüyoruz.

Özellikle babaları tarafından ihmal edilen kız çocukları, içlerinde eksikliğini hissettikleri ve çoğu defa “anlam veremedikleri boşluğu” erkek arkadaşı edinerek gidermeye çalışıyor.

17 yaşındaki bir genç kız, okuldaki problemleri için yardım talebinde bulundu. Annesinin ifadesiyle çocuğun notlarının neredeyse tamamı zayıf. Okulla, eğitimle hiç ilgisi kalmamış. Hırçınlık ve huzursuzluk had safhada.

Önce anne ile görüştüm. Çaresizliği her halinden okunan kadın, kısık bir sesle “Ne yapalım beceremedik hocam.” diye başladı konuşmaya ve gözyaşını usulca sildi: “Biz okusun, hayırlı evlat olsun diye dua etmiştik. Nasıl bir çocuk oldu, ben de bilemedim. Geçen yıl daha iyiydi, bu yıl hepten koptu bizden. Elinde bir telefon, sabahtan akşama kadar onunla uğraşıyor, bir kez kafasını kaldırıp yüzümüze bakmaz oldu.”

Sordum: “Ne yapıyor ki telefonla?”

“Bilemiyorum ki. Sorduğumda ya ‘Arkadaşlarımla mesajlaşmak da mı yasak ya!’ diye tepki gösteriyor ya da oflar puflarla odasına çekiliyor. Sözüm geçmeyince ne yapayım ben de şaşırdım.”

- “Babasını da mı dinlemez?”

- “Babasından korkar korkmasına ama o da ayrı problem!”

- “Nedir, sorun babası ile?”

- “İlgisiz işte… Eve sanki yatmaya gelir. Oturup çocuklarla OYUN oynadığını görmedim. Ben ‘Azıcık şu kızla ilgilen’ dediğimde, ‘O benimle ilgilensin’ der. Ben çocuklarla ilgili bir problem söylesem, ya ilgilenmez ya da çok üstüne gitsem hemen köpürür, kızar, bağırır, çağırır. Problem çözmeyi bağırmak çağırmak zannediyor.  Zaten doğru düzgün sohbetlerimiz hiç olmaz evde. Günlük konuşmalar işte. Derin bir muhabbet yok. Ben de artık umudu kestim, bir şey söylemiyorum.”

Yokluğun verdiği acıyı anlatıyordu bu kadıncağız.

Anneden sonra babayı davet ettim odaya. “Nedir sorun?” diye sordum.

- “Hocam sorun morun yok. Bizim hanım böyle işte. Güya ben geç geliyormuşum, çocuklarla ilgilenmiyormuşum, kendi başına çocuklara yetemiyormuş. Benim annem 5 tane çocuğu tek başına yetiştirdi. Şimdiki kadınlar bir tane çocuk yetiştirmekten acizler.”

- “Babanız yok muydu? Neden anneniz ‘tek başına’ 5 tane çocuk yetiştirdi?”

- “Vardı da yoktu işte babam. Kendi halinde bir adamdı. Ama annem babamın yokluğunu hiç aratmadı. Koca evi çekip çeviriyordu. Annem çok otoriter bir kadındı. Babam ilgisizdi ama bir ‘kızılcık sopası’ vardı, bir hata yaptığımızda etlerimiz kabarana kadar döverdi de yine de sesimizi çıkartmazdık. Şimdiki çocuklara bir laf bile söylenmiyor.”

- “Kardeşleriniz nerede, onlarla görüşüyor musunuz?”

- “Vefasız çıktı onlar hocam sormayın. Erkek kardeşlerimden biri boşandı, gitti, kendinden 5 yaş büyük 3 çocuklu bir kadınla evlendi. Çocukları perişan. Benim küçüğüm var erkek. O da ne evlendi ne de iş güç sahibi. Kız kardeşim var ama hayırsız, ne arar ne sorar. Onun da kendine göre problemleri var tabii. İşte biz de böyle uğraşıp duruyoruz.”

Şaşmaz bir gerçek sanki. Aile içinde ilgisizlik başka bir şey, babanın ilgisizliği daha başka bir şey. Baba sanki bir tespihin ipi gibi taneleri bir arada tutuyor. Babanın yokluğu çocukları sağa sola savuruyor maalesef.

Kızı davet ettim sonra. Bir baba yoksunluğunun kız çocukta bıraktığı izleri kalbimin gözyaşları ile dinledim. Ailede göremediği sevgiyi, dışarıda erkek arkadaşlarından bulmak için çaba sarf eden, bulduğunu zannettiği sevgilerin hep zararına uğrayan, sonra yeni bir arayış ve sığınılacak bir liman ihtiyacı hisseden bir kız. Sonra yeni bir hayal kırıklığı ve yeni bir arayış… Sonunda ‘Ben bunları yapacak biri olamam’ diyerek kendiyle çelişip bunalmalar, hırçınlıklar, kendinden nefret etmeler… Ve sonunda ailesinden habersiz intihar girişimi.

Çıkışta babaya ayaküstü “Kızınızla ilgilenin, onunla gezin, sohbet edin.” dedim. “Bana değil hocam, annesine söyleyin. Ben kızımla hep ilgilendim, ilgilenirim de merak etmeyin.” dedi…

Ama ben merak ederim… Zira çocukla ilgilenmenin ne demek olduğunu kendi çocukluk döneminde doyasıya yaşamamış bir kişinin çocuğuyla ilgilendiğini zannetmesi çoğu defa bir yanılgıdan ibarettir… Ta ki çocuklarıyla ilgilenen bir başka aile görüp de kendisine çekidüzen verinceye kadar...

Yazarın 27 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

Tatil ödevi olmalı mı?

Yalova’dan İstanbul’a deniz otobüsü ile geliyorum. Üst kat tıklım tıklım. Cam kenarında bir yer bulup oturdum. Pencereden deniz manzarasını seyrederken gemi hareket etti. Hemen karşımda 8-9 yaşlarında bir erkek çocuk oturuyor. Sağında annesi, solunda babası... Çocuğun önünde “matematik deneme sınavı kitapçığı” var.

Çocuk harıl harıl ders çalışmaya çalışıyor ama devamlı sallanan bir gemide, masa üstündeki kitaba konsantre olup soru çözmeye çalışmak ne mümkün!

Çocuk bütün bu zorluğa rağmen direniyor, soru çözmeye çalışıyor.

İçim acıdı.

Bir şey söylesem, “Siz ne karışıyorsunuz? Çocuk da bizim, kitap da…” diyebilirler. Bir şey demesem çocuğun o haline gönlüm razı değil.

Bir süre kendimi ortamdan uzaklaştırıp denizi seyretmeye koyuldum ki çocuğun içi bulandı. Annesi telaş içinde çocuğun ağzına bir peçete tutarak lavaboya koşturdu. Baba da onların arkasından lavaboya gitti. Bir süre sonra topluca geri döndüler. Çocuk yine kitabını açtı, kaldığı yerden soru çözmeye devam etti.

Yol bOYUNca birkaç defa daha lavaboya gidip geldiler…

Bir ara çocuğun babasına, “Hava güzel, biraz da dışarıdaki manzarayı seyretse…” demeye çalıştım. Aldığım cevap netti: “Sınavı var, hazırlanması lazım…”

Uzun bir tatil daha gelip kapıya dayandı. Korkum şu ki tatilde öğretmenler yine “tatil ödevi” verecek, ebeveynler ellerinde tatil kitapları gezdire gezdire çocuklarının tatillerini zehir edecek.

Halbuki tatil, ders yapma zamanı değil, öğrenme zamanıdır. Derslerin soyut kavramlardan çıkıp somutlaştırıldığı zamandır.

Okul döneminde çocuklar bir konuyu kitaptan okuyarak “soyut”, yani hayalî olarak öğrenirken, tatil ellerindeki bilgileri “somutlaştırma” fırsatıdır.

Mesela çocuklar, okul döneminde sosyal bilgiler dersinde “Kaymakam kimdir?” konusunu ancak kitap üzerinden soyut olarak işleyebilirler… Öğretmenin sınıf içine bir kaymakam getirtip “İşte bu kaymakam. İlçeleri yönetiyor.” diyebilme şansı yokken, tatilde bir kaymakamla çocuğu tanıştırıp birkaç dakika da olsa sohbet etmeleri sağlanabilir. İşte bu somut öğrenmedir ve kalıcıdır…

Ya da coğrafya dersinde küçücük bir resim ve soyut olarak gördükleri Kelebekler Vadisi, Konya Ovası, Tuz Gölü, Balıklı Göl gibi mekânlardan birini imkânlar ölçüsünde ziyaret edip çocukla hasbihal ederek anlatılırsa, işte bu gerçek başarı öyküsünün yazıldığı andır…

Bu ebeveyn sorumluluğudur.

Ebeveynler kendi sorumluluğunu bırakıp çocuğun peşinde “tatil kitabı” dolaştırmaya çalışırsa, onlarla çatışırlar. Zira çocuk tatilde ders çalışmaz. Hava güllük gülistanlıkken, dışarıda arkadaşları cıvıl cıvıl oynarken, çocuğu eve hapsetmek ve “Ödevini yap, ondan sonra dışarı çık!” diye baskı yapmak, bilinçli bir ebeveyn tutumu değildir.

Tatilde öğrenmek, kitapta değil, sahada, güncel yaşam içinde olur…

Öte yandan, çocuğunun “öğrenmesine” değil de “sınıf geçmesine” odaklanan ebeveynlerin genelde çocuğunun “başarısız” derslerini takviye etmeye çalıştığını görüyoruz…

Halbuki çocuğun desteklenmesi gereken dersleri, başarısız olduğu dersler değil, başarılı olduğu derslerdir.

Çocuk matematikte başarılı ise, ebeveynler tatil döneminde çocuklarının matematik başarısının daha da önünü açacak unsurları harekete geçirmeli. Mesela, bir şehir müzesinde geçmiş çağlarda kullanılan matematik araçları, gereçleri, rakamlar çocuklarla paylaşılabilir, eski matematikçilerden birilerinin mezarları ziyaret edilebilir…

Yahut çocuk, fen derslerinde başarılı ise tatilde denk gelen “mucitler atölyesi” tarzında fen bilimleri etkinliklerine dâhil edilebilir, okulda aldıkları derslerin güncel yaşamdaki yerini görebilir…

Veya tatile gidilen şehirlerin manevi büyüklerini ziyaret ederken, hem çocuğun din dersine katkı sağlamak hem de ziyaret edilen yerle ilgili duvardaki levhaları okumak ve ardından dua edilip oradan ayrılmak gerçek bir öğrenme anıdır…

İşte bütün bunlar, ebeveynlerin tatil ödevidir.

Ödevini yapan ebeveynlerin çocukları bir sonraki yıl güçlü bir halde eğitime başlayacak, ödevini ihmal eden ebeveynlerin çocukları ise dalgalı bir denizde anne-baba arasına sıkışmış o çocuk gibi içi bulana bulana ders yapmaya devam edecektir...

Yazarın 10 Haziran 2013 tarihli yazısıdır

Çocuklarda Dikkat Eksikliği bir yanılgı mı?

Ülkemizde ilkokul çağındaki her 20 çocuktan birine “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” teşhisi konuluyor… Ve yıllarca sürecek bir ilaçlı tedavinin ilk adımı işte bu teşhis ile başlıyor.

Çoğu defa okuldaki arkadaşları gibi öğrenemediği gerekçesi ile, yolu doktora düşen bu çocuklar, maalesef bir süre sonra ilaç kullanıyor olmaktan dolayı da “yetersizlik” hissi içine de giriyorlar.

Arkadaşları ilaç içmeden dersleri dinleyebildikleri halde, bir çocuğun ilaç kullanmak “zorunda” kalması, o çocukta yetersizlik hissini oluşturur.

Ülkemizde yıllık yüzbinlerce kutu dikkat eksikliği için ilaçlar satılıyor. Sektör çok canlı.

Sınavlarda başarısı düşük olan, derste öğretmenini anlamayan, ödevini yapamayan çocuklar “acaba” denilerek hastaneye götürülüyor ve çoğunluğu ilaç kullanma ‘zorunluluğu’ ile okullarına dönüyorlar.

İlaçtan önce coşku dolu, heyecanlı, kıpır kıpır olan çocuklar, ilaç kullanmaya başladığından itibaren gözlerindeki ışık sönüyor, gözbebekleri büyüyor, bakışları tuhaflaşıyor. O coşku dolu halleri garip bir durgunluğa dönüşüyor.

Birçok ebeveyn çocuklarındaki bu garip hali içlerine sindiremediği için, “Acaba iyi bir şey mi yapıyoruz?” diye vicdanen rahatsızlık duyuyorlar.

Peki, okuldaki başarısızlıkların gerçekten altında dikkat eksikliği mi yatıyor?

Veya “dikkat eksikliği diye bir şey var mı?”

Yoksa, yıllar sonra ortaya çıkacak bir yanılgı, bir “mit” midir “dikkat eksikliği” hikâyesi?

Eğer dikkat eksikliği bugün için bilimsel bir gerçeklikmiş gibi dursa da, yarın bunun bir yanılgı olduğu ilan edilemez mi?

Hatırlarsanız, bir zamanlar yumurtanın, “kalp ve damar” hastalıklarına sebep olduğunu duyuyorduk doktorlardan. Bu yüzden kalp hastalarına yumurta yedirilmiyordu.

Ama yıllar sonra öğrendik ki, bu bilgiler doğru değilmiş.

Surrey Üniversitesi’nden bir grup akademisyen aslında yumurtanın insan sağlığına zarar veren bir yanının olmadığını ve istendiği kadar tüketilebileceğini açıklayınca herkes şoke oldu. Hatta bu açıklamadan sonra birçok doktor kalp ve damar hastalığı olup da yıllardır yumurta yemelerini yasak ettikleri hastalarından özür dilemişlerdi.

İşte bunun gibi, bir zaman sonra da “akli dengesi yerinde olan hiçbir çocukta dikkat eksikliği” diye bir şeyin olmadığı, bunun “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında ağır ilaçlarla tedavi uygulanılan insanlardan “özür” dilenecektir umarım.

Biz artık biliyoruz ki, çocuklar, “şiddetli merak duygusundan” dolayı zaten dikkatleri hep başka başka yerlerdedir, dağınıktır.

Çocuk, okula geldiğinde evdeki OYUNcağını düşünür. Kardeşi ile kavgasını düşünür. Dışarıda kuş görse, o kuşun nasıl uçtuğunu, arkadaşında kalem görse, ne güzel bir kalem olduğunu düşünür. Aynı anda yüzlerce düşünce gelip gider zaten “normal” bir çocuğun zihninde.

Önemli olan bunca “düşünce akışı” içinde, eğitimci çocuğun zihnini kendi anlattıklarına doğru bir “merak hissi” ile yönlendirebilmesidir. Dikkatleri toplayabilmek, çocuğun değil, eğitimcinin becerisidir.  Adını çokça duyduğumuz ama kendisini henüz ülkemizde bir türlü göremediğimiz “çocuk merkezli eğitim”in temel amacı, eğiticinin birtakım enstrümanlar kullanarak çocuğun dikkatini anlatılan konuya odaklayabilmeyi sağlayabilmektir.

Böylesi sıcacık ve rengârenk dünyası olan insana, “yavan” bir eğitim sunmak,  “can sıkıcı” bir eğitici ile baş başa bırakmak, daha ilkokuldan itibaren “ödevler” altında ezmek ve sonra da yetişkinin beklentileri altında ezilmiş bu çocuğu “dikkatini toparlayamıyor” diye etiketlemek çocuğa saygısızlıktır.

Hele ki okul öncesi dönemdeki çocuklardan bile “akıllı uslu” olmalarını beklemek, öğretmen ne anlatıyorsa onu dinlemeleri için “baskı” kurmak ve öğretmene uyum sağlamayan çocuklara da dikkat eksikliği var denilerek ilaç içirmek, küçücük bedenler üzerinde kurulan haksız bir tahakkümdür.

Henüz 4-5 yaşındaki çocuk zaten kıpır kıpırdır. yaşamı öğrenmek için güçlü bir merak duygusu vardır. Her şeye elini atar, kendisi yapmak ister. Merdivenlerden inerken bile elinin tutulmasını istemez, kucağa alsanız tepinir, yere inmek, koşmak, coşmak ister.

Halbuki okulda öğretmene dikkat edemediği için doktora götürülen çocuk, nasıl oluyor da bitmek tükenmek bilmez bir enerji ile OYUNuna konsantre olabiliyor. Markette gördüğü OYUNcağa yoğunlaşabiliyor. Dikkat ile televizyon izleyebiliyor. Babasının cep telefonu ile saatlerce uğraşabiliyor? Eğer dikkat dağınıklığı olsaydı, çocuk ne televizyona bakabilir ne de arkadaşları ile OYUNlar oynayabilirdi.

Sanırım bunları duymak ülkemiz için biraz erken, ama bir gün gelecek, “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu” denilen şeyin aslında “normal çocukluk hali” olduğu anlaşıldığında, çocuklara karşı çok mahcup olunacak.
 

İftar sofrasında bir varmış, bir yokmuş!

Hayatımızın en unutulmaz kişilerinden biri ilkokul öğretmenleridir. Belki ortaokul veya lise öğretmenleri öyle kolay hatırlanmaz, ama ilkokul öğretmeninin adı kazınır insanın ruhuna.

Kişinin ilkokula başladığı, anne-babasından ayrılıp ‘tanımadığı’ bir yetişkinle ilk defa saatler geçirdiği yıllar tebessüm ettirici birçok hatıra barındırır içinde.

Kime sorsanız, mutlaka anlatacak bir şeyleri vardır o yıllara dair.

İnsan hayatının diğer unutulmazlarından biri de çocukluğun geçtiği mahalledir. Sokak arkadaşları, komşular ve mahalle bakkalı…

Belleğin en tatlı yerine kayıtlıdır bu hatıralar.

Ve bir insanı ne kadar tanıyıp tanımadığınızı öğrenmek istiyorsanız, kendinize o kişinin ilkokul öğretmeninin kim olduğunu ve çocukluğunun geçtiği mahalleyi bilip bilmediğinizi sorabilirsiniz.

Mesela, eşinizin ilkokul öğretmeninin kim olduğunu bilip bilmediğinizi sorabilirsiniz kendinize.

Ya da eşinizin çocukluk yıllarındaki komşularını, sokak arkadaşlarını ve mahalle bakkalını tanıyıp tanımadığınızı sorun kendinize.

Sorun mesela, eşinizin ilkokulunu evlendikten sonra görmeye gittiniz mi? O okul bahçesini dalgın gözlerle seyrederken anlattığı hatıraları dinlediniz mi hiç? OYUNlar oynadığı, kavga edip barıştığı, koşarken düşüp ağlayarak evin yolunu tuttuğu sokağı gördünüz mü?

Eşlerin birbirlerine karşı çocukluk hatıralarına dair bir ‘duygusal yakınlığı’ yoksa birbirlerini henüz yeterince tanımıyorlar demektir.

Bunun da ötesinde, sorun kendinize, çocuğunuz sizin çocuk halinizi ne kadar biliyor? Siz onu bebekliğinden itibaren tanıyorsunuz ama o sizi bir ebeveyn olarak değil de bir insan olarak ne kadar tanıyor?

Birçok ebeveyn, aile içi iletişimi artırmak, daha kaliteli iletişim kurmak için tavsiye istiyor ve yine birçoğu çocuklarına okuyacakları hikâye kitapları soruyor.

Hâlbuki çocuklara okunacak en güzel hikâyeler ve aile içi iletişimi artırmak için en güzel sohbetler, ebeveynlerin kendi çocukluk dönemiyle ilgili anlattığı hatıralardır…

Çocuğunuz henüz sizin yaşam öykünüzü bilmeden, neden hikâye kitaplarındaki gerçek olmayan sahte kahramanların, kedilerin, köpeklerin, kurtların, tavşanların öykülerini dinleyerek vakit geçirsin ki?

Anlatın çocuğunuza sınıfta tahtaya kalktığınız ilk günü, hasta olduğunuz bir gün ödevlerinizi yapmak için nasıl çırpındığınızı ya da komşularınızı, sokak arkadaşlarınızı, yollarda oynadığınız OYUNları...

Paylaşın kendinizi. Sizi nasıl da can kulağı ile dinleyecekler görün.

Akıl verici bir bıktırıcılık içinde “Ben senin yaşlarındayken…” diye başlayan konuşmalar değil, sadece samimane paylaşın kendinizi, acılarınızı, korkularınızı, zaaflarınızı, hayallerinizi, kim bilir belki kirpikleriniz ıslanarak.

Bunları konuşacak başka kiminiz var ki zaten!

Hayat kısa… Birçok çocuk anne-babasını, birçok kişi kendi eşini hiç tanımadan göçüp gidiyor bu dünyadan. ‘Bir varmış, bir yokmuş’ gibi…

İşte size Ramazan bir fırsat. İftar sofrasını biraz erken hazırlayın ve “Hadi artık açabilirsiniz orucunuzu” müjdesini verecek o akşam ezanını beklerken tebessüm ederek başlayın söze.

Hani, aile içi iletişimi daha kaliteli hale getirmek istiyor ve işe nereden başlayacağınızı düşünüyorsunuz ya, işte buradan, iftar sofrasından başlayın.

Eğer bayramda da bir sürpriz yapmak istiyorsanız, çocuklarınızı da alın yanınıza, hem kendinizin hem de eşinizin çocukluğunun geçtiği mahalleye gidin. Eşinizin ilkokulunu ziyaret edin örneğin. Fırsat verin ona, sakin sakin o anlatsın, siz dinleyin. Sonra dönün eşinize bir kez daha bakın.Eğer aceleniz yoksa, eşinizin simasında çocuksu bir masumiyet göreceksiniz. Ve daha bir farklı seveceksiniz onu…

Vakit varken, bu Ramazan’ı eşinizle tanışma, kendinizi çocuklarınıza anlatma zamanı olarak değerlendirin.

Hayat, ‘Bir varmış, bir yokmuş’ diyecek kadar kısa. Yarın geç olabilir...

Çocuklara uyurken Kur’an dinletmek doğru mu?

Teravih namazında bir baba gördüm. Henüz 3 yaşlarındaki oğlu ile gelmiş namaza. Vakit hayli geç olduğu için yavrucak dayanamadı, oturduğu yerde uyudu kaldı… Babası, çocuğu, namaz kıldığı safın hemen yanına, yere yatırdı…

Cami sıcak olduğu için camlar açık ve rüzgâr esiyordu bir baştan bir başa… Çocuğun yattığı beton zemin sert… Fırsat buldukça gözlerim hep çocukta… Akşam rüzgârı üşütüyor olsa gerek ki çocuk arada bir sıçrayarak uyanıyor, sonra uykuya yenik düşen gözler hafif hafif tekrar kapanıyor…

Teravih namazı yaklaşık 45 dakika sürüyor…

Sanırım babası, “Çocuk uyurken Kur’an sesi duysun” diye bunu bilinçli olarak tercih ediyordu…

Ama bu doğru değil…

Çocuğun Kur’an atmosferinde uykuya dalması güzel, fakat henüz 3 yaşındaki bir çocuğun üşüyerek ve sert bir zeminde Kur’an dinlemesi doğru değil…

Çocukluk döneminde Kur’an huzur ortamında dinlenirse, yetişkinlik döneminde her Kur’an sesi duyulduğunda, çocukluk dönemindeki o huzur yeniden yeniden hissedilecektir…

Ramazan’ın başında bir anne mail ile şu soruyu sormuştu: “Eşim bir arkadaşından duymuş… Çocuklar uyurken Kur’an dinlerse dindar olurmuş… O yüzden 4 yaşındaki çocuğumuza gece kulaklık takıyor ve Kur’an dinletiyor, bunun faydası olacağını düşünüyor. Ben ise tereddütlüyüm. Çünkü çocuğumun son günlerde uykusunu tam alamadığını görüyorum. Hep bir huzursuzluk hali yaşıyor.”

Ebeveynler çocuklarının dini değerlerine bağlı olması için ellerinden gelen çabayı sarf ediyorlar… Ama bu samimi çabalarda doğru pedagojik yöntemler kullanılmazsa gelecekte hiç ummadık olumsuz sonuçlar doğurabilir…

Çocuklara uykuda Kur’an dinletmek de bunlardan biri…

Şöyle izah edelim…

Biz artık biliyoruz ki insanın uykuya daldığı anda birkaç dakika bOYUNca yaşadıkları ve uyanmadan önce çevresinde hissettikleri bilinçaltına tesir ediyor…

O yüzden çocukların akşam yatırılması sırasında anne babalara “Çocuklarınızı yatırırken özel ilgilenin, sohbet edin, iyilikler ve güzellikler anlatın ve öylece uykuya yolcu edin.” diye tavsiye ediyoruz… Ve yine aynı şekilde “Çocuklarınızı uyandırırken sarsmadan, onları incitmeden hafif hafif uyandırın… Zira çocukların uyanma anı uykuya dalma anı gibi, bilinç altında oluşacak hatıralar açısından oldukça önemlidir… Gerekirse dokunarak uyandırmak yerine, camları açıp odanın içinin temiz oksijenle dolması sağlayarak çocuğunuzun uyanmasını kolaylaştırın… Ayrıca çocuğunuz uyanırken, kısık sesli bir Kur’an, bir ilahi veya radyo tiyatrosunu dinlemesi onun bilinçaltında huzur dolu olumlu izler bırakacağı için oldukça önemlidir.” diyoruz…

Fakat sadece uyurken değil de bütün gece bOYUNca kulağında bir ses var olursa, çocuğun uyku kalitesi düşer… Derin uykuya dalması zorlaşır… Böylece çocuk hırçınlaşır, uyku ile elde edilen gelişimler olan boy uzaması, iştahın oluşması, günlük enerjisinin depolanmasında aksaklıklar oluşur…

O yüzden çocuğun bütün bir gece bOYUNca değil, uykuya dalarken veya uykudan uyanırken Kur’an dinlemesi daha uygundur…

Bununla birlikte eğer çocuğun Kur’an dinlediği ortam ona huzur veren bir ortam değilse, çocukta Kur’an’a karşı içsel bir tepki oluşabilir…

Mesela, aile içinde gergin ve tartışmalı geçen bir akşamın ardından yatırılan çocuğa Kur’an dinletmeye kalkışılır ise, çocuk, dinlediği Kur’an ile evdeki huzursuz ortamı bilinçaltında birleştirir. İlerleyen yıllarda, bu çocukta, Kur’an denilince evdeki huzursuzluk, aile içi huzursuzluk deyince Kur’an çağrışım yapar…

Bu yüzden çocuklara Kur’an’ı huzur veren bir ortamda dinletmeli, çocuğun hatırasında Kur’an huzur veren bir atmosfer ile canlanmalıdır.

Pedagojik olarak bakıldığında, ebeveynin niyeti iyi olabilir. Ama unutmamak gerekir ki niyet ne olursa olsun, bir eğitimin içeriği kadar, o eğitimin nasıl ve hangi şartlarda çocuğa sunulduğu da önemlidir…

 

Çocuklar için bayram ne anlama gelir?

Ramazan bOYUNca katıldığım programlarda genelde ilk soru “Çocuk için Ramazan ayı ne anlama gelir?” oldu. Bayramın yaklaştığı şu günlerde ise soru birazcık değişti: “Çocuk için bayram ne anlam taşır?”

Pedagojik olarak bakıldığında, çocuk açısından Ramazan ayı tek bir anlama gelmez. Çocuk için Ramazan ayının anlamı, yetişkinlerin bu aya verdiği değerdir. Çünkü çocukların inancı taklittir. O yüzden, yetişkin Ramazan’ı hangi derinlikte geçiriyorsa, çocuk için Ramazan o anlama gelir. Ve her çocuk için Ramazan farklı bir anlam taşır.

İşte Ramazan’ın son günlerine girdik. Kimi aileler, teravihi, iftarı, sahuru, sadakası ve fitresi ile dolu dolu bir Ramazan ayı geçirdi. Böylesi bir yetişkinin yanındaki çocuk Ramazan’a işte bu güzellikte bir anlam yükledi. Bu çocuk, yarın kendisi de yetişkin olduğunda ona Ramazan bu derinlikte hisler uyandıracaktır.

Kimi evlerde ise Ramazan, yorgunluklar, tartışmalar ve gereksiz dedikodular arasında kayboldu gitti. O çevredeki çocuk için de Ramazan’ın anlamı bu oldu.

Çocuğa ne yaşatırsan, çocuk için o anlama gelir Ramazan.

Bayramlar da öyle… Çocuğa bayramı nasıl yaşatırsan, bayram, çocuk için o anlama gelir.

Hani şimdilerde “Ah o eski bayramlar!” diye iç çekişler duyuluyor ya… Aslında bu iç çekiş, bugünkü bayramların daha kıymetsiz olduğundan değil, eskilerin bayram gününe verdiği değerin, bugünkü ebeveynler tarafından verilmiyor olmasındandır.

Kendi çocukluğumdan hatırlarım, bayramda annem erken kalkar, kapı ve camları açardı. Günün daha ilk ışıkları ile tertemiz bir oksijen evimizin içinde kendini hissettirirdi. Ocağa koyduğu çayın, hazırladığı böreklerin kokusu yayılırdı evin içerisine. Babamın kısıkça açtığı radyodan bizlerin bilinçaltına duyurduğu bayram sabahı mesajları yatak keyfimize eşlik ederdi…

Bayram namazına gitme hazırlıkları, bayram sabahının en güzel telaşı idi. Yeni aldığımız bir elbiseyi kendine has kokusu ile giymenin mutluluğu, dışarıda henüz hiç giymediğimiz yepyeni ayakkabı ile evin içinde yürüme provaları çocuksu kalbime heyecan verirdi…

Ya sokaklar… Bayram sabahı sokaklar bir başkadır zaten.

Sabahın daha bu erken saatinde insanların oluk oluk camiye aktığını görürdü çocuk gözlerimiz. Evlerinin önünü süpüren kadınlar, sanki camiye giden yolların tek tek yol açıcıları gibiydi. Dualar, tekbirler ve cami hoparlöründen hocanın sohbetlerine şahitlik ederdi kulaklarımız…

Camiler dolup taşardı. Sokakta namaz kılmak bayrama has güzelliklerdendi.

Namaz sonrası ise ayrı bir güzellik…

Namazını kılan, seccadesini toplayan, evin yolunu tutar…  Yolda karşılaştığı dostları ile bayramlaşır ve biraz sonra da kendi ailesi ile bayramlaşmanın, bir ay sonra ilk defa ailecek sabah kahvaltısını birlikte yapmanın heyecanı herkesin gözlerinden okunurdu.

Bayram namazı sonrası herkes evine kapanır… Aile içi bayramlaşmaların yaşandığı bu dakikalarda, sokaklar ölü sessizliğine bürünürdü. Az sonra herkes bayramlık elbiseleriyle dışarı çıkar, dost ve akrabalarla bayramlaşmaya giden insanların doldurduğu kalabalık sokaklara şahit olurduk.

Bayramda böylesi güzel bir atmosferin oluşması, “geçmiş günlere” değil, o güne anlam katan “insana” has bir özellik. Özlem duyulan şey de “geçmiş bayramlar” değil, o bayrama anlam katan “insan modeli”dir.

Dün insanlar evlerinden zahmet edip çıkmış, sokak sokak gezerek bayram ziyaretleri yapmış, yüz yüze görüşmenin ve bir tatlı ikramının keyfini yaşamışsa, bugünküler oturduğu koltuktan dahi kalkmadan sağa sola SMS göndererek bayramlaşmayı tercih ediyorsa, bu “Ah eski bayramlar!” ile ilgili değil, o kişinin bayrama yüklediği anlamla ilgili bir sorundur.

O yüzden geçmiş bayram nostaljisi yapmayı bir yana bırakıp çocuklara bu bayram hangi atmosfer yaşatılacağının ailecek planı yapılmalıdır...

 

Var mısınız eğitimde gerçekten reform yapmaya?

Kim istemez ki çocuğuyla hafta sonu oturup kahvaltı yapmayı? Hafta içi iş güç, okul derken birbirini neredeyse göremez hâle gelen aile bireylerinin, hafta sonu bir kahvaltı sofrasında yan yana gelmesini…

Ama olmuyor işte…

Bu ülkenin çocukları için kurguladığınız ve iyi bir şey olduğuna öylesine emin olduğunuz “klasik eğitim sistemi” aile bütünlüğünü öylesine bozuyor ki, ne tadı ile tuzu ile akşamlar kalıyor ailelere, ne de bir hafta sonu…

Soruyorum vicdanı olan herkese: Okula giden çocuğu olup da ailecek bir akşam vakti, sınav stresinden ve ödev kaygısından uzak keyiflice dakikalar geçiren kaç aile var bu ülkede?

Kaç tane çocuk, akşam vakti, ödev derdi olmadan, babasının kolları arasında keyiflice dakikalar geçirebiliyor veya kaç tane çocuk annesi ile bilmece, bulmaca, tekerleme, sayışmaca oynayabiliyor akşamları?

Yapılması gereken sayfalarca dolu ödev, okunması gereken sayfalarca kitap varken, çocuklar ailesi ile nasıl bütünleşebilir ki? Çocuk akşam vakti kardeşiyle, anne-babasıyla OYUNlar oynasa, ertesi gün ya öğretmeninin azarını işitecek ya arkadaşlarının içinde rezil olacak ya da sınavdan zayıf alacak.

Kendisini zorlasa, ödevlerini yapmaya çalışsa, yorgunluktan neredeyse durmuş zihninin kontrol edemediği gözleri ile ya yazıları okuyamayacak veya yorgunluktan kalem tutamaz hâle gelmiş parmaklarıyla çaresizce yazı yazmak için kıvranıp duracak. Bir de “Ödevini yaptın mı?” diye başında bekleyen anne-babasının kaygısını da düşününce, işte size eğitim felsefemiz…

Rica ederim siz söyleyin, bunu mu layık gördünüz ülkemiz çocuklarına sunacağınız eğitim sistemi olarak? Baskı ve zor altında bırakılan çocuklara sunduğunuz şeylerin adı mı eğitim?

Bunca yıldır ailelerle görüşüyorum, onların çocuklarına dönük kaygıları ile yüzleşiyor, ağıtlarını duyuyor, dua ve beddualarına şahit oluyorum. Ama sizi temin ederim ki bu ülkede çocukları ile huzurlu akşam yaşayan anne-babalara neredeyse rastlamadım ben.

“Bizim çocuğun maşallahı var, sadece okulda öğretmeninin anlattıkları ile bütün bu sınav bariyerlerini aştı, aile bütünlüğümüz de bozulmadan falanca üniversiteyi bitirdi” diyebilecek kaç aile var milyonlarca kişinin yaşadığı şu ülkede?

Yok, maalesef yok! İster bu ülkenin bakanı olun ister başbakanı, ister iş adamı olun ister bürokrat, eğer çocuğunuzun eğitimde yarı yolda kalmasını istemiyorsanız, gündüz okula, gece ödeve razı olacaksınız. Ama yetecek mi bu? Yine de yetmeyecek. Çünkü karşınıza bir süre sonra bir de “sınava dayalı yerleştirme sistemi” çıkacak. Çocuğunuzun, merkezî sınav sisteminin ne olduğunu bilmeden, deneme sınavları yapmadan, sınav mantığını öğrenmeden, geçmiş yıllarda çıkmış sorulara şöyle bir göz atmadan zorlanacağını ve başarısız olacağını da biliyorsunuz.

Şimdi eğri oturup doğru konuşmalı. Bütün bu anormal yapının sorumlusu, çocuklara ödevler veren öğretmenler mi? Çocuklarının bu karmaşık yapıda takılıp kalmaması için çaba sarf eden anne-babalar mı?

Şimdi siz, hem 1900’lü yılların Katolik Avrupa’sının “klasik eğitim sistemini” ısrarla uygulamaya çalışın, modern eğitim sistemlerinden haberiniz olmasın hem de eğitimde yetersiz kalan çocukların kendilerini kurtarmak için buldukları eğitim fırsatlarını ellerinden alın… Bu haksızlık, hem de büyük haksızlık!

Sanki anne babalar çocuklarından ayrı kalmayı çok istiyor, sanki çocuklar her yerden heyula gibi hortlayan ödev, ders, sınav sözlerinden çok mutlular. Bunların hiçbirinin sorumlusu bu kişiler değil. Sorun ısrarla böylesi bir kaotik sistemi ülkemize dayatan eğitim yöneticilerinde.

Eğer varsa eğitimi kurgulayacak birkaç kişilik akil heyetiniz, sınavsız bir eğitim sistemi oluşturun. Sınavsız eğitim sistemi nasıl olur diye soruyorsanız, o zaman zaten sınıfta kalan siz olursunuz. Gidin bakın dünyanın eğitimdeki en başarılı ülkesi Danimarka’ya. Çocuklar 7. sınıfa kadar yazılı nedir, sözlü nedir bilmiyorlar bile. Sınavları yok 7’ye kadar. Okula keyifle gidiyor, “yaşama ait bilgileri” öğretmenlerinden keyifle öğreniyorlar. Sakın birtakım bahaneler üretip “Onların nüfusu, onların yaşam standartları” demeyin, özgür düşünün, açın ufkunuzu, neler göreceksiniz neler…

Kurun böylesi bir eğitim sistemi, görün bakalım aileler çocukları ile nasıl da buluşacak akşamları kestane patlatırken ocak üstlerinde… Ve babalar çocukları ile nasıl da sarmaş dolaş olacak ödevsiz ve sınavsız bir eğitimin huzurunu duyarken…

 

Çocuklara düzen alışkanlığı nasıl kazandırılır?

Anne babaların şikâyetçi oldukları konuların başında, çocuklarına kazandıramadıkları “düzen” alışkanlığı gelir.

Kimi ebeveyn, 10 yaşındaki oğlunun elbiselerini katlayıp dolabına yerleştiremediğinden, kimisi 12 yaşındaki kızının yatağını dağınık bırakıp okula öylece gittiğinden yakınır.

Aile içindeki düzensiz yaşam nedeniyle birçok evde çatışmaların ardı arkası kesilmez.

Hâlbuki düzen, öyle bir “ruhsal kazanımdır” ki çatışma arttıkça düzensizlik de artar. Bir çocuğun kendi yaşamını düzene koyabilmesi, ancak o çocuğun duygu dünyasının düzenli olması ile mümkündür.

Öte yandan düzen, çocuklarda “belli dönemlerde” ortaya çıkan bir ihtiyaç hâlidir. Eğer anne babalar, çocuklardaki bu ihtiyacın oluştuğu dönemleri bilir ve bunu karşılamak için rehberlik ederlerse, böylesi bir çocuk hiç zorlanmadan düzenli yaşamı kendinde bir tarz hâline getirebilir.

Düzen, üç ayrı yaş döneminde ortaya çıkar, bunların ilki 3 yaş, ikincisi 10 yaş ve üçüncüsü de ergenlik sonrası dönem, yani yaklaşık 19-20 yaş dönemidir.

Çocuklara en kolay düzen alışkanlığı kazandırılacak dönem, 3 yaş dönemidir.

Bu yaşlardaki çocuklar dikkatle izlenecek olursa, onların “içsel bir yöneliş” ile düzen oluşturma gayreti içinde oldukları gözlemlenebilir. Şöyle ki: Çocuklar bu dönemde düzeni sağlayabilmek için önce “alan” oluşturma çabası içindedirler. Zira düzen, ancak belirlenmiş bir alan içinde gerçekleşen eylemdir. Sınırları belli olmayan bir yerin tertip ve düzeni sağlanamaz.

İşte çocuklar 3 yaş döneminde garip bir şekilde kendilerine “alan” oluşturmaya başlarlar. Masaların altına girer, masaların kenarlarını yastıklarla kapatırlar. Arkadaşları ile oynarken onlara ve kendilerine sınır çizerler, “Buraya sakın geçme” diye birbirlerini ikaz ederler. Bu yaş dönemindeki çocuklara ev içinde bir OYUN çadırı kurulacak olursa, çocuklar bu çadırın içinde kendi yaşamlarını kurmaktan çok mutlu olurlar.

Çocuğun bu dönemde oluşturduğu alanlara ondan izinsiz girilemez, girilirse çocuk tepki verir.

İşte çocuğun kendi içsel yönelişi ile gerçekleştirdiği bu çaba fark edilemez veya engel olunursa, çocuk bir süre sonra artık masanın altına girmez olur, dolapların içine saklanmayı bırakır, kendi hayalî alanlarının sınırlarını kullanmaktan vazgeçer. Aslında bu trajik vazgeçiş, çocuğun kendini gerçekleştirmekten vazgeçmesi anlamına gelir.

Eğer ebeveynler bu dönemi kaçırırlarsa, bir sonraki düzen kazanım dönemi 10 yaş civarına denk gelir.

Bu yaş döneminde ise çocukta düzen ihtiyacı “kendi kişiliğini oluşturma mücadelesi” ile oluşur. Böylece, örneğin, kız çocukları, aynı annesi gibi çanta kullanmaya, erkek çocuklar babası gibi cüzdan taşımaya heves ederler. Çocuk böylesi bir döneme girdiğinde, onun kendi kişiliğinin oluşumunu da destekleyecek şekilde, çanta, cüzdan, gözlük kılıfı, kalemlik gibi gereçlerin temin edilmesi oldukça önemlidir.

Yine bu dönemde çocuğun sadece kendisinin kullanabileceği bir odası olursa, düzen alışkanlığı “aidiyet hissi” ile de pekişir, daha bir kalıcı olur. Ancak çocuğa verilen oda evdekiler tarafından “izinsiz” kullanılıyor, annesi çamaşırları o odaya seriyor, baba kendince odada değişiklikler yapıyor, girip çıkıyor ise böylesi bir çocuk “aidiyet duygusu ile düzen oluşturma gücünü” yitirir.

Eğer bu dönemde de ebeveyn çocuğuna gerektiği gibi rehberlik yapmadı ise, artık bir sonraki düzen ihtiyacının oluşacağı dönem beklenmelidir. Çocukla tartışmak, onu aşağılamak, baskı altına almak, cezalandırmak geçici düzen oluştursa da, uzun vadeli olarak bakıldığında çocuğun düzen hissini derinden bozar.

Çocukların ergenlik döneminden sonra oluşturduğu düzen, içsel bir düzen değil, dış dünyaya düzensiz görünmemek adına düzendir.

Arkadaşları odasına girdiğinde, akrabaları onun çamaşırlarını ve pijamalarını yerlerde gördüğünde oluşan “mahcubiyet” hissi ile başarmaya çalıştığı düzendir ki bu oldukça yorucu bir çabadır.

Bütün bu bilgiler ışığında bakıldığında, aslında ebeveynlerin çocukları ile çatışmasına gerek olmadığını görüyoruz. Eğer bir çocuk düzensiz ise bu onun bir kabahati değil, gelişim dönemlerinde kendisine yeterince rehberlik yapılamamış olmasının bir sonucudur.

Son bir not: Hangi dönemde olursa olsun, çocuğun düzenli olabilmesi, ancak o çocuğun kendisine saygı duyuyor olması ile mümkündür. Kendine saygıyı öğrenmemiş bir çocuğun duyarlılık dönemleri iyi geçse de o çocuk düzensizdir.

Yazarın 06 Ocak 2014 tarihli yazısıdır

Engellenen çocuk hırçın olur

Çocuk, yetişkin değil, “sadece” çocuktur.

Çocuktan bir yetişkin olgunluğu beklemek, çocukluk dönemini zarara uğratır. Böylesi bir beklenti onun “çocukluk yaşamına” da haksızlıktır.

Çocuk, çocukluk hayatını yaşayabildiği kadar ruhen sağlıklıdır.

Çocuksu bir hayat sürememiş kişilerin yetişkinlik yılları “duygusal yetersizlik” içindedir. Böylesi kişiler gergindirler, çabuk sinirlenirler… Birçok yetişkinin kendi eşlerine olan duyarsızlıkları, çocuklarına olan tahammülsüzlükleri, öfke kontrol bozuklukları bu yetersizliğin yıllar sonra dışa vurumudur…

Zira “öfke kontrol sistemi dengesi” çocukluk yıllarında oluşur. Duygularını yaşının gereği gibi yaşayamamış, ebeveyni ile ruhsal doyumlar elde edememiş kişilerin ortak dramı tahammülsüz oluşlarıdır…

Çocuğuna iyilik yapmak isteyen bir yetişkinin yapacağı en büyük iyilik, onun çocukluğunu yaşamasına izin vermektir.

Çocuklarda görülen bütün anormal davranışın temelinde onun çocukluğunun “engellenmesi” vardır.

Engelleme, fıtratın önüne geçmedir. Doğal akışın geciktirilmesidir. Çocuk, yaşamda engellerle karşılaştıkça güçlenir ancak engellendikçe agresifleşir.

Örneğin, hiçbir çocuk başlangıçta saldırgan değildir. O ancak, duygusal gelişimi aksarsa saldırganlaşır, hırçınlaşır. Erken yaşta çocuğun içinde uyanan hırçınlık hissi, onun öfke kontrol sisteminin bozulmasına neden olur. Öfke, irade gelişiminden önce uyarılırsa, irade öfkeyi kontrol edemez hâle gelir.

Duygusal gelişimini doğal bir şekilde sürdüren, engellenmemiş çocukların iradeleri, henüz uyarılmamış öfkelerinden, daha güçlüdür.

Yapılan bütün pedagojik araştırmalar gösteriyor ki, duygusal gelişimi engellenen, ebeveyni ile güvenli bağ kuramayan çocukların iradeleri zayıf oluyor.

Çocuk eğitiminin baskı, zorlama ve korkutarak olacağını zanneden ebeveynlerin çocukları, sadece aile içinde değil, çevresine karşı da yıkıcı olur.

Sadece duygusal gelişimi değil, sosyal, fiziksel, zihinsel gelişimi aksadıkça anormal davranışlar baş gösterir.

Örneğin, gelişimi gereği arkadaş ortamına ihtiyaç duyduğu bir dönemde çocuğun sokağa çıkmasına engel olunursa, OYUN oynaması için “koşullar” öne sürülürse, böylesi çocuklar huzursuz, geçimsiz, anne babaya karşı asi hâle gelir.

Birçok ebeveyn çocuk eğitiminin “çocuğun engellenmesi” ve “koşullarını yerine getirmesi hâlinde ona imkânlar sunulması” ile olacağını zannediyorlar.

Hâlbuki çocuk eğitiminin iki temel yanlışı “engelleme” ve “koşul” öne sürmedir.

Çocukluk dönemi, koşulların öne sürülerek davranış oluşturma dönemi değildir. Onun “ihtiyaçları” koşulsuzca karşılık buldukça iradesi güçlenir, “Dersini yaparsan seni severim”, “Yemeğini yersen dışarı çıkmana izin veririm”, “misafirlikte akıllı oturursan dönüşte OYUNcak alırım” diyerek çocuk yetiştirmek, onun duygusal gelişimini zarara uğratır.

Bir gün çocuğunuzun öfke nöbetleri geçiren, kapıları yüzünüze çarpan birine dönüşmesini istemiyorsanız onun duygu dünyasını doyasıya yaşamasına izin verin…

Ve bir gün “ben sana ne eksik ettim ki, bana böyle davranıyorsun” diye sorguladığınız çocuğunuzdan “ben hiç çocukluğumu yaşamadım ki” sözünü işitmek istemiyorsanız, ondan yetişkin davranışı beklemekten vazgeçin.

Çocuğun en mutlu olduğu an onun şartsız çocuk olmasına izin verildiği andır.

Bütün bunları neden söylüyorum. Yarıyıl tatili bitti, okullar açıldı.

Onlara okul, ödev, ders yüzünden baskı yaparak çocukluk yıllarını yaşanmaz hâle getirmeyin.

Çocukluk yıllarının doyasıya yaşanması, ödevden daha önemlidir.

Yazarın 10 Şubat 2014 tarihli yazısıdır

Öne geçme çabası

Yaşam, bir düz çizgi üzerinde ve ileri doğru hareket hâlinde midir, yoksa bir çember gibi ilerisi olmayan kısır döngüden mi ibarettir?

Bireyin bu soruya verdiği cevap, onun yaşam kalitesini belirler.

Yaşamı bir düz çizgi gibi görenler, çizginin bir sonraki noktasına erişmek için yoğun çaba içindedirler. Bu, “öne geçme çabasıdır.”

Önde bulunmanın daha kârlı olacağı algısı, kişide sonu gelmez bir öne geçme dürtüsünü beraberinde getirir. Böylesi kişiler, birilerinden geri kaldıklarında rahatsız olur, moralleri bozulur, canları sıkılır.

Bu dürtüsel hâl, çocukluk döneminin kişide bıraktığı bir bozukluk hâlidir.

Birçok ebeveyn çocuklarında bir başarı motivasyonu oluşturmaya çalışırken, onları, bulundukları konumlarından rahatsız ettiklerini ve öne geçmek dürtüsü oluşturduklarını fark etmezler bile. Böylesi ebeveynler, sıraya dizilmiş bir başarı listesinde çocuğunun konumunun bir öncekinin önüne geçtikçe mutluluk duyarlar. Çocuklarını da öyle teşvik ederler.

Hâlbuki öne geçme çabası içine sokulan çocuklar bir süre sonra hiçbir şeyden memnun olmaz bir mızırdanma hâline düşerler. OYUN arkadaşının kendisini yenmesine tahammül edemez, başkalarının başarılarından kendisinin geride kaldığı anlamını çıkarttıkları için, canları sıkılır, içleri daralır. Kıskançlık ve haset, öne geçme çabası ile yetiştirilmiş çocuklardaki en belirgin ruh hâlleridir.

Böylesi kişileri yetişkinlik yıllarında trafikte görürsünüz, bir araç daha öne geçebilmek için tuhafça çırpınış içindedirler. Yol vermeyi, trafik centilmenliği değil, geride kalmanın ezikliği olarak anlamlandırırlar.

Veya böylesi kişileri, markette, kasa önünde ödeme sırasında görürsünüz, bir öncekinin ödeme yapmasını bekleyemeyecek kadar aceleleri vardır onların. Kasiyere “Hemen şunu alır mısınız?” diye ellerinde salladıkları parayı, alelacele, öndekinden önce teslim etme telaşındadırlar.

Onlar, otobüse, tramvaya, asansöre binmek için de bir mücadele içindedirler. Sizin daha önce gelmiş olmanızın bir anlamı yoktur.  Zira bir sonraki işe odaklandıkları için, ne sizi ne de sizin hakkınızı çiğnediklerini düşünecek vakitleri vardır.

Böylesi kişiler, kendilerini yaşamın öznesi, başkalarını da kendi yaşamlarının subjesi zannederler. Bu yüzdendir ki gerek aile içinde ve gerekse sosyal yaşamda bencildirler, saygısızdırlar.

Övüngendir öne geçme çabası içinde olanlar. Başarılarını anlatırken, başkalarının haklarını nasıl da çiğnediklerini ele verir anlattıkları başarı öyküleri de farkında değildirler.

Sempatik değil, gergindirler. Her an kendilerini savunmaya “bir ben miyim yani” demeye hazırdırlar.

Yaşamı bir dairesel döngü olarak görenler ise öne geçme çabası içine girmezler. Onlar öne geçme diye bir şeyin olmadığını fark etmişlerdir. Yarış içinde değil, yaşamın içindedirler.

Sakin ve dingindirler. Başarıları, bir sonraki ana erişme çabasından değil, içinde bulundukları anı değerlendirebilmiş olmanın gücünden kaynaklanır.

Bir sonraki günün başarısını, önüne geçtikleri kişilerin sayısında değil, kendilerini bir önceki günün ötesindeki kazanımlara eriştirmekte görürler. Onlar, başkaları ile değil kendileri ile yarış içindedirler.

Böylesi kişiler sadece kendi başarılarının mutluluğu ile değil, başkalarının mutluluğu ile de mutlu olmayı becerebildikleri için, mutluluk hâlleri diğerlerinden daha fazladır.

Çocuğuna güzel bir kişilik kazandırmak isteyen ebeveynler, onlarda, öne geçme çabası oluşturmak yerine, “içinde bulundukları anın kıymetini bilme becerisi” kazandırmalıdır. Kendi konumlarını, başkalarının bulunduğu yere göre değil, kendi bir önceki konumlarına göre ölçmeyi öğretmelidirler.

Zira yaşam, öne geçenlere mutluluk veren bir mücadele alanı değil, bulunduğu yerin keyfini çıkaranlar için keyif verici bir mekândır.

Yazarın 24 Şubat 2014 tarihli yazısıdır

Anlamsızlık ve yanlış anlamlandırmalar

Bir davranışın kendisinden daha çok, o davranışa yüklenen anlam önemlidir.

Aile içi çatışmaların temelinde “anlamlandırma farklılığını” ilk sıralarda görüyoruz.

Örneğin, mutfak çöpünü dışarı çıkartması için oğluna seslenen bir anne, çocuğunun azıcık gecikmesine birden anormal bir tepki verebilir. Böylesi bir annenin öfke patlaması, çöpün çıkmaması değil, çocuğunun kendi sözünü dinlememesini “saygısızlık” olarak anlamlandırdığı içindir. Hâlbuki çocuğun gecikmesindeki “gerçek sebep” annesine saygısızlık değil, OYUNa dalmışlığı olabilir.

Çocukluğu otoriter bir aile içinde geçmiş kişiler, anne-baba olup kendi çocuklarından bir işin yapılmasını istediklerinde, bu işin hemen yerine getirilmesini isterler. Böylesi yetişkinler, bir işin gecikmesini saygısızlık olarak anlamlandırır.

Çocukluğunu baskıcı, otoriter, hırslı yetişkinlerin yanında geçirmiş yetişkinler buyurgandırlar.  Buyurdukları işlerin yerine getirilmesi kendi kişiliklerinin onaylanması anlamındadır. Eksiklikler, kişiliğine saygısızlıktır.

Bir gün yanıma çocukları sebebi ile anlaşamayan bir ebeveyn gelmişti.

Kadıncağız çok dertliydi: “Hocam, eşim çok tahammülsüz. Geçen gün 5 yaşındaki oğlumuz koltukların üzerinde zıplıyor diye hem bana hem de çocuğa olmadık sözler söyledi. Artık kaldıramıyorum eşimin bu gergin hâlini.”

Eşine sordum “Nedir sorun?” diye. Hanımefendiden daha dertliydi: “Hocam, akşam vakti yorgun argın evime geldim, azıcık dinlenmeye ihtiyacım vardı. Oğlan sanki bana inat koltukların üzerinde zıplayıp duruyordu. ‘Zıplama, oradan in aşağı.’ dedim. Eşim ‘Ne var canım, çocuk değil mi, zıplasın biraz!’ deyince kan beynime sıçradı, kendimi kaybettim, bağırıp çağırdım artık ne yapayım.” dedi.

“Neden kan beyninize sıçradı ki?” diye sordum.

“Ben yorgunum, dinlenmek için eve gelmişim. Çocuğa yapmaması gereken bir şey söylüyorum, eşim eğer bana ‘değer’ verse aslında, yorgunluğumu anlar, ‘Oğlum, baban biraz yorgun, zıplama orada.’ derdi.” dedi.

Bu beyefendinin kanını beynine sıçratan şey, çocuğun zıplaması değil, değersizlik hissi idi. Çocuğuna bir baba olarak “buyurduğu” şeyin yapılmasının anne tarafından engellenmesi, onun kendini değersiz hissetmesine neden olmuştu. Eşinin kendisini anlamaması da değersizlik hissinin tuzu biberi idi…

Bir başka örnek vereyim.

Sorunlarına profesyonel bir yardım almak isteyen bir aile  ile görüşmüştüm.

Kadın, eşini şöyle anlatıyordu: “Hocam, eşim oldukça tahammülsüz biri. Özellikle akşam eve geldiğinde yemek hazır değilse, birdenbire morali bozuluyor, sinirleniyor, beni aşağılıyor. Azıcık beklese sofrayı hemen hazır edeceğim ama sinirlendiği zaman ‘İstemiyorum yemek memek!’ diyerek küsüp kenara çekiliyor. Bazen kendimi onun hizmetçisi gibi hissediyorum. Onu kızdırmamak için yemek yaparken sinir oluyorum kendi kendime. Eşimden nefret eder hâle geldim.”

Beyefendiye, neden böyle davrandığını sordum.

Biraz durdu, gözüme baktı: “Biz ailemizden böyle gördük. Bir kadının kocasına ne kadar saygı duyduğunu eşine hazırladığı sofrada görebilirsiniz. Eğer eşi akşam işten geldiği hâlde kadın hâlâ yemeği hazır etmemişse, eşine işte bu kadar saygı duyuyor demektir. Benim kızdığım şey, yemek değil, saygısızlık.” dedi.

Kadın yemeğe başka anlam yüklemiş, erkek başka... Sorun yemek sorunu değil, yemeğe yüklenen saygı sorunu idi…

Aile içinde bir davranışın gerçek anlamından daha çok, o davranışın eşler tarafından nasıl anlamlandırıldığı önemlidir.

“Eşimin beni anlamasını istiyorum” diyerek küsmek, iletişimi kesmek, sorunu çözmez, daha da büyütür.

Yazarın 07 Nisan 2014 tarihli yazısıdır

Aceleniz ne?

Katıldığım bir seminer sonrasında, yaşlıca bir amca yanıma geldi.

“68 yaşında öğretmen emeklisiyim. En küçük oğlum 45 yaşında. Beni buraya davet ettiğinde, ona ‘Ben yaşlı başlı bir adamım, çocuk eğitimi ile bundan sonra ne eşim olur. Bırak evde kalayım.’ dedim. O ısrar etti: ‘Çocukların yok ama çocukluğun var, inat etme gel hadi!’ Bu söz bana dokundu. Hiç düşünmemiştim benim çocukluğum da mı vardı diye… Şimdi senin programını dinleyince içime bir şey battı. Kendimi düşündüm… Baktım… Ben hiç…”

Sonra boğazında bir şey düğümlendi, konuşamadı… Sanki elinin tersi ile bir şey iter gibi yapıp sırtını döndü gitti.

İçim acıdı…

Ardından bakakaldım… Kamburu çıkmış, sırtında koca bir çocukluğun öyküsünü taşır gibi kalabalığın arasına karıştı gitti…

Sonra 6 yaşındaki kızlarının sorunları için bir aile geldi yanıma.

Anne çok dertli: “Hocam, kızımızla başımız dertte. Okuluna bir türlü uyum sağlayamadı. Öğretmeni bir taraftan her gün mesaj gönderiyor, ‘Kızınız bugün de ödevini yapmadı’ diyor. Kızım inat ediyor, ‘Hayır yapmayacağım’… Odasını bir görseniz, darmadağın… Bana karşı geliyor, babasına karşı geliyor… Bir alışveriş merkezine gitsek, yanımızda durmuyor, sağa sola kaçıyor… Artık bu durum eşimle çatışmalara dönüşmeye başladı…”

“Kızınızla çatışmalarınız eşinizle neden probleme dönüşüyor ki?” diye sordum.

-Hocam, ben ödevini yapsın diye zorluyorum, eşim ‘Bırak, yapmazsa yapmasın, o daha çocuk.’ diyor… Ben ‘odanı topla’ diye baskı yapıyorum, eşim ‘Çocuğa baskı yapma yeter ki, bırak ben toplayayım.’ diye yüz veriyor…

Döndüm, beyefendiye baktım…

Kadıncağıza sordum: “Siz nasıl çocuktunuz?”

-Hocam, biz çocukluğumuzu mu yaşadık sanki… Benim rahmetli annem, çok titizdi… Biraz sert bir kadındı, ben daha küçük yaşta ütü yapmayı biliyordum. Bizimkisi ütülenmiş kıyafetlerini dolaba koymasını bile bilmiyor…

Ne acı bir tablo… Kızının çocuksu duygularını yaşamasına fırsat vermeyen ve onun bir an önce yetişkin olması için ha bire çekiştiren bir anne…

Başka bir zaman, 16 yaşındaki oğlunun sinirli haline yardım almak için bir aile geldi yanıma…

Uzun uzun konuştuk, dertleştik…

Baba, “Hocam, çok çabuk büyüdü… Ne zaman büyüdü fark edemedik… İş, güç, telaş derken bu yaşa geldi… Hatamızı biliyoruz… İhmal ettik… Küçükken etrafımızda gezinip dururdu, bir şeyler anlatmak için ha bire çabalardı… OYUN oynamak isterdi, geçiştirirdim, sıkılırdım… Şimdi o bizden sıkılıyor… Oğlumu yeniden istiyorum.” diye kirpiklerini sildi…

İçim acıdı, ama ülkemizdeki ebeveynlik manzarası bu…

Çocukluk öyküleri hiç yazılmadan yetişkinlik yıllarını yaşama telaşına düşüyoruz, üzgünüm…

Ne de az tanıklarımız var çocukluklarımızın, çocuksu duygularımızın…

Bir anne babadır hâlbuki çocuğunun en yakın tanığı ama hızlı geçen yılların pişmanlıkları ile dolu ebeveynlik hatıraları…

Bir ebeveyn çocuğuna ödev yaptırabildiği kadar değil, onun duygularına tanıklık yapabildiği kadar ebeveyndir… Yaşanmamış çocukluk yıllarıdır ebeveyni duyarsızlaştıran ve kendi çocuğuna da çocukluk yıllarını yaşatmayan gerçek…

İyi ebeveyn çocuğuna yaptırım uygulayabilen değil, onun çocukluk yıllarını yaşarken tanık olan ebeveyndir.

Bırakın çocukları, çocukça yaşasınlar, ileride zaten hayat onlara “yetişkin hüznünü” tattıracak, aceleniz ne?

Yazarın 21Nisan 2014 tarihli yazısıdır

Çığlık atma eğitimi çocukları korur mu?

"Kabahat Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Ayşenur İslam’da değil, ona, çocukların kendisini tacizden koruması için ""çığlık atma eğitimi"" verilmesinin ""pedagojik"" yanlış olduğunu söylemeyen danışmanlarında galiba…

Zira az çok ""pedagoji"" bilen bir kişi, çığlık atma eğitiminin olmayacağını da bilir.

Çığlık, ""öğrenilen"" bir davranış değil, içsel bir reflekstir, zorda kalan kişinin istemsizce ortaya koyduğu savunma durumlarından biridir.

Refleks davranışlar, öğrenilmez, o, ruhun bir halidir. Kişi, yaşamını tehlikede hissettiğinde önceden hiç de planlamadığı bir refleksle o tehditten kurtulmaya çalışır. Bu, bazen tekme atma, ısırma, yerden bir şey alıp vurma şeklinde olabileceği gibi, bazen de çığlık çığlığa bağırma şeklinde ortaya çıkabilir.

Çocuğun hangi olayda, nasıl bir savunma ile ""saldırıya"" girişeceğini önceden bilemeyiz.

""Yaşamda kalma çabası"" da diyeceğimiz bu durum, çocuğun ""mizacına"" ve tehdidin nasıl ""algılandığına"" göre değişir. Kimi çocuk böylesi bir durumda tepinir, vurur, ele avuca sığmazcasına çırpınır, kimi çocuk fırsatını kollar pire gibi oradan kaçıverir.

Çocuğa ""böyle olursa, şöyle yap"" diye eğitim vermek, onun kendi mizaç yapısından kaynaklanan ""doğal"" savunma mekanizmasını bozar. Çocuk, belki bu durumdan kurtulmak için zarar vericinin elini ısırıp kaçacakken, kendisine öğretilen ""çığlık atma"" işine odaklandığı için savunmasız kalabilir.

Aslında sorun, zorda kalan çocuğun ne yapacağını ""bilememesinden"" değil, doğal tepkisini ortaya koymaktan ""çekinmesinden"" ve kendisine zarar verileceğini ""hissetmemesinden"" kaynaklanmaktadır.

Yaptığımız çalışmalarda görüyoruz ki bazı çocuklar kendisine yönelik taciz girişiminin başlangıcını ""sevgi"" gibi algılıyor. Çocuktaki bu yanılgı, genellikle ""mahremiyet eğitiminin"" yetersizliğinden kaynaklanıyor.

Mahremiyet eğitimi, bir ""saygınlık"" eğitimidir. Çocuğun kendini bir hanımefendi gibi hissetmesi, bir beyefendi gibi algılamasının eğitimidir. Böylece çocuk, ""şapur şupur"" öpülüyor olmaktan değil, ancak izin alınarak kendi bedenine dokunulabileceğini bir yaşam tarzı olarak edinir.

Birçok büyükanne-baba var ki torunlarını daha küçük yaşta ""pipisi, poposu"" demeden öpüp sevmekten mutlu oluyorlar. Hâlbuki mahremiyet duygusu gelişmesi için çocuğun mahrem yerlerine dokunularak sevilmez… Bu, çocuğun kişiliğine de saygısızlıktır.

Ya da birçok ebeveyni görüyoruz ki 7 yaşından büyük çocukların odalarına giriş çıkışta fütursuzca davranıyor, onların giyinip sOYUNmalarına aldırış etmeden yanlarında bulunabiliyorlar. Hâlbuki çocuk, mahremiyet sınırlarının nerede başlayıp bittiğini ebeveynin kendisine hissettirmesi ile edinir. Çocuğun ebeveyninden hissettiği bu saygınlık sınırını bir yabancı ihlal edecek olsa bunu tehdit olarak algılar, tepki verir. Ve eğer bir çocuk tepkiselliğini ortaya koyabilirse böylesi bir çocuk ile yetişkinler kolay kolay baş edemez.

OYUNcak mağazasına giren bir çocuk, orada çok istediği bir OYUNcağı almayan anne babasına tepki için nasıl ki yerlere yatar, tepinir, baş edilemez bir hale gelir… Ve böylesi bir çocuğu o an kucağa almak, zorla bir yere götürmek neredeyse imkânsızsa, kendini tehdit altında hisseden bir çocuğun da kontrol altına alınması işte bu kadar zordur.

Zira çocuğun içsel yapısında kendini korumak üzere bir saldırganlık mekanizması vardır.

Bu mekanizmanın sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için çocuğun, küçüklükten itibaren ebeveyni tarafından korkutulmamış, sindirilmemiş, aşağılanıp ürkütülmemiş olması ve yeterli düzeyde mahremiyet eğitimi alması ile mümkündür. Tacize uğrayan çocukların birçoğu, o zor durumda ne yapacağını ""bilemedikleri"" için değil, ""savunma reflekslerini"" kullanamadıkları için kuş gibi teslim olmaktadırlar.

Bakan Ayşenur İslam, ""çığlık atmayı"" önerirken tabii ki samimi, ancak samimiyet çocuk eğitiminde yeterli değildir. Pedagojik bilgiden yoksun samimiyet, ""çocuğun iyiliği için onu döven"" öğretmenlerin, anne babaların bahanesi olmaktan öte hiçbir işe yaramaz.

Okuldan ve eğitimden soğumuş bir çocukla karşılaşmıştım. Neden okula gitmek istemediğini anlatırken, öğretmeninin, onun ödevini beğenmediğini, gözünün önünde yırttığını ve yırttığı kâğıtları da suratına attığını anlatmıştı. Bir başka çocuk, babasının onun bir yalanını yakaladığında boğazından nasıl da tutup duvara yapıştırdığını, nefessiz kaldığını ağlayarak anlatmıştı… Bir diğer çocuk, annesinin ani bağırtılarından çok korktuğunu söylerken henüz 6 yaşındaydı. Ve bu çocukların ortak özellikleri, mahremiyet eğitimindeki yetersizliklerinden dolayı başlarına gelen olayın bir taciz olduğunu dahi bilememeleri ve bu tacizden kurtulmak için savunma mekanizmalarını kullanmaktan korkmuş olmalarıydı.

Yazarın 12 Mayıs 2014 tarihli yazısıdır

Dikkat dağınıklığı bir rahatsızlık mı, yetişkin baskısından bir kaçış mı?

"Psikolojide insanın üç dünyası vardır: Gerçek, hayal ve rüya…Gerçek yaşam, içinde bulunduğumuz, eşya ile direkt etkileşim kurabildiğimiz, ""sürekliliği kesintiye uğramadan"" ölünceye kadar devam edecek olan yaşamdır.

İnsanın başına ne gelirse, bu yaşam içinde gelir… Ümitler, korkular, nefretler, travmalar, psikolojik sıkıntılar hep bu yaşama aittir…

Rüya, insanın uyku sırasında eriştiği, sürekliliği olmayan, ""zaman akışı kuralsız"", bazen gerçek yaşam ile uyumlu, bazen taban tabana zıt bir başka yaşam alanıdır.

Hayal ise insanın uyanık olduğu sırada, ""farkına varmadan"" gerçek yaşamdan sıyrılıp çıkması, bilmedik bir âlemde ""oyalanıp"" tekrar gerçek yaşama dönmesidir. Yetişkinlerde ""dalgınlık"" veya günümüz çocuklarında sıkça kullanılan etiket ismi ile ""dikkat dağınıklığı"" denilen yaşam alanı işte burasıdır.

Eğer hayal ve rüyalar olmasaydı, yeryüzündeki bütün insanlar akıl hastası olurdu. Zira bu âlemler insanların ruhsal tedavi gördüğü bakım merkezleridir. Ne zaman ki gerçek yaşam insanı bunaltmaya, boğmaya başlarsa bu âlemlerin kapısı açılır, kişi orada biraz dinlenir, demlenir, rahatlar, sonra gerçek yaşama döner…

Gerçek yaşamdan ""dalgınlık"" hâli ile kaçan kişilerin en belirgin özelliği, sabit bir yere kilitlenmiş bakışlarıdır. Böylesi kişiler, fiziklerini gerçek yaşamda tuttukları için, çevre ile ""yarı iletişim"" içindedirler. Soru sorsanız, genellikle ""Hııı… evet… hmmm"" diye cevap verirler… Bu cevaplardaki gerçek anlam ""evet"" değil, ""ruhum dinlenmeye çekildi, beni meşgul etme""dir.

Kişinin zaman zaman hayal âlemine girip, dinlenip çıkması gayet normaldir. Normal olmayan ise kişinin bu davranışı alışkanlık hâline getirmesi veya çevresindeki kişilerin onu sürekli baskı ve zorlamalar altında tutarak gerçek yaşamdan kaçmaya mecbur bırakmasıdır.

Bu durum, çocuklarda daha belirgindir.

Çocuklar kendilerini yeterince koruyamadıkları için, ""baskın ortamlardan"" sıklıkla kaçar, üzerindeki baskılardan kurtulmaya çalışır, hayal dünyasına saklanırlar, orada biraz oyalanır, dinlenirler, tehlike geçtikten sonra tekrar gerçek yaşama dönerler.

Çocuğu bunaltan şey sadece baskın yetişkin karakteri değil, içinde bulunulan ortam da onun gerçek yaşamdan kaçmasına sebep olur.

Örneğin, kavga eden anne babanın yanında çocuk benliğinde duyduğu acıdan kurtulmak için kenarda bir yerde OYUN oynamaya başlar. Aslında o sırada çocuk OYUNcakları vasıtası ile gerçek yaşamı terk etmiş, hayal dünyasına sığınmış bir hâldedir.

Ya da uygun olmayan eğitim ortamlarında da yine çocukların gerçek yaşamdan çıkmak, hayallere sığınmak zorunda kaldıklarını gözlemliyoruz.

Öğrencisine erişememiş öğretmenlerin sınıfındaki çocuklarda çocuklar derse karşı ilgisizdir. Böylesi ortamdaki çocuklarda sürekli konuşma, yerinden kalkıp sınıfta gezinme, pencere dışını seyretme, sabit bir yere bakıp dalma davranışları gözlemlenir. Burada sorun çocuğun eğitime olan ilgisizliği değil, kendisine hitap etmeyen eğitim ortamıdır.

Çocuğun içinde bulunduğu ortam analiz edilmeden ""dikkat dağınıklığı var"" diyerek hasta muamelesi yapmak, doğru bir pedagojik yaklaşım değildir.

Çocukların bir barınağı olan hayal dünyası aynı zamanda onların gerçek yaşamda birçok işleri aksatmasına ve unutkanlık yaşamlarına da sebep olur…

Aslında unutkanlık zannedilen böylesi durumlar, çocuğun fizik olarak gerçek yaşamda olduğu hâlde, ruhen hayal âleminde olmasından başka bir şey değildir. Siz her ne kadar çocuk ile gerçek yaşamda iletişime geçtiğinizi düşünseniz de, çocuk o sırada hayal âleminde ""dinlenmektedir."" Böylesi çocuklar, okula ceketle gider, gömlekle dönerler… Kalemlerini çekmeceye koyar, çantasında ararlar… Ders yapmak için masa başına oturur, su içmek için girdiği mutfakta annesi ile sohbet etmeye koyulurlar…

Günümüz çocuklarında sıklıkla görülen bu sorunun çözümü, çocuğa hemen ""dikkat dağınıklığı var"" diye kolaycılığa kaçmak değil, çocuğun gerçek yaşamda kalış süresini uzatmak için, baskı ve zorlamalardan uzak durmak, dünya yaşamını çocuksu ruhu ile yaşayabileceği yaşam alanı sunmaktır.

Yazarın 09 Haziran 2014 tarihli yazısıdır

Utanırsan çocuğunun çocuksu davranışından

Çocuk davranışlarının motivasyonu içseldir. Yetişkin davranışları ise genelde dış motivasyonlara dayanır. Bundandır ki, birçok ebeveyn çocukları ile sürekli bir çatışma içinde hissederler kendilerini, ‘bak herkes sana bakıyor....’ ya da ‘misafirlikte beni rezil etme, önündeki tabaktan ye...’ veya ‘yemek yerken şapur şupur yeme, seni görenler de anne babası hiç yemek yedirmiyor zannedecekler’ sözlerini neredeyse işitmemiş çocuk yoktur toplumumuzda.

Çocuğun, bir misafirlik ortamında da olsa, içsel bir eğilimle, canının çektiği yiyeceğe uzanmak istemesi gayet normal bir çocuk davranışı olduğu hâlde, ebeveynlerin o andaki önceliği genellikle çocuğunun canının çektiği yiyeceğe çocuğunu eriştirmek yerine, ‘şimdi bu çocuğu görenler benim hakkımda ne düşünür’ olduğundan dolayı, onu ikaz etmek, engellemek, kimse fark etmeden çimdiklemek yanlış bir ebeveyn tutumudur...

Çocuğu kalabalık içinde küçük düşürmek, uyarmak, sosyal fobiye zemin hazırlar... Çocuğun yanlış davranışları onu ‘sosyal ortamlarda’ mahcup ederek değil, ‘aile içinde’ birebir zamanlarda konuşarak, ‘empatik drama OYUNları’ oynanarak düzeltilir...

Kendisi de çevreden çok etkilenen, birisi çocuğunu ikaz edecek diye kaygılanan ebeveynler, çocukları büyüyünceye ve davranış eğitimlerini tamamlayıncaya kadar çocuğa tahammül gösterebilen kişilerle görüşmeyi tercih etmelidir... Çocuğa tahammülsüz, eşyayı çocuktan daha çok önemseyen yetişkinlerin bulunduğu ortamlarda çocuk yetiştirmek çocuğun ebeveyni tarafından zarara uğratılma riskini de beraberinde getirir.

Engellenmiş, sosyal ortamlarda mahcup edilmiş, sürekli denetlenmekten kendi gibi olmayı başaramamış çocuklarda ‘çocuksu cıvıltıyı’ bulmak zordur. Onlar genelde, kenarda bir yerde oturmayı, ses çıkartmamayı, gülmemeyi, hoplamamayı, yemek masasında canının çektiği yiyeceği tatmak yerine önüne konulan ve belki de kendisinin damak tadına uygun olmayan bir yiyeceği zorlana zorlana yutmayı öğrenmişlerdir. Aksi takdirde, ebeveynlerinin nasıl da hışmına uğrayacaklarının tecrübelerini barındırır birçoğu zaten...

Bütün bunları neden söylüyorum?

Çünkü Ramazan geldi...

Misafirlikler başladı... İftar davetlerine çocuklar da gidip geliyor, iftar telaşını onlar da yaşıyorlar...

Evine misafir davet eden bir aile, misafirlerini ağırlama telaşı ile kendi çocuğunu unutuyor... Misafirliğe giden anne babalar ise gözleri ile çocuklarına gardiyanlık yapıyor, sürekli ‘dokunma, yapma, gel buraya’ diye sinir bozucu ikazlar içine giriyorlar...

16 yaşındaki bir kız çocuğunun annesi ile görüştüm önceki gün. ‘Hocam, kızım bir süredir artık bizimle olmaktan hiç hoşlanmıyor. Gittiğimiz yerlere gelmek yerine evde oturmayı tercih ediyor. Babası da bu duruma kızıyor, sinirleniyor, bazen aşırı tepki veriyor ama ne yaptıksa laf dinletemedik.” diye yakınmıştı...

Çocukla konuştum, işte şu yukarıda anlattığım ve hepimizin çocukluğuna da tanıklık eden olayları anlattı “İstemiyorum ya onlarla gitmek!” diyerek.

Belki bu çocuk 16 yaşında ve ‘İstemiyorum artık’ diye tepkisini ortaya koyabiliyor, ya küçükler? Henüz çocuksu cıvıltılarını kaybetmemiş olan 7 yaşındakiler, 10 yaşındakiler... Anne babasının oruç tutması ile telaşlanıp kendi de oruç tutmaya yeltenenler, becerenler, beceremeyenler... Misafir sofralarında iftar ederken açlıktan elleri ayakları birbirine dolaşıp ne yiyeceğini, hangi yiyeceğe saldıracağını şaşıran çocuklar...

Çocuklarınızı böyle görürseniz, utanmayın, sıkılmayın. ‘Sen ne biçim çocuksun beni mahcup ettin misafirlikte!’ diye söylenmeyin... Çocuk budur zira... Çünkü o, acıkınca yemek, susayınca içmek ister... Çok acıkmışsa hızlı yer, çok susamışsa üstlerine döke döke içer... Bunda ne ayıp vardır, ne utanç...

Eğer utanırsan çocuğunun çocuksu davranışlarından, sıkılır o da bir gün seninle birlikte var olmaktan...

Yazarın 07 Temmuz 2014 tarihli yazısıdır.

Eğitimde reform, eğiticilerin eğitilmesi ile başlar

Önceki gün Twitter’da bir mesaj gördüm. Mesaj aynen şöyle:

"ÖSYM’nin son verilerine göre, YGS’de yaklaşık 900 bin öğrenci Fen, 420 bin kişi Matematik, 85 bin kişi Sosyal ve 5 bin kişi Türkçe sınavdan ‘sıfır’ çekti."

Okuyunca canım sıkıldı.

Zaten YGS’ye giren öğrenci sayısı 1 milyon 100 bin. 900 bini matematikten hiç soru çözemedi ise biz hangi eğitimden bahsediyoruz Allah aşkına!

Siz çocuğu alın, ilkokuldan liseye kadar 12 sene bOYUNca sabah akşam eğitin, 12. senenin sonunda 1 tane bile matematik sorusu çözemesin…

Kimse kusura bakmasın, suç çocuklarda değil, hem de hiç değil. Ülkemiz çocukları eğitim suçlusu değil, eğitim mağduru.

Gidip görüyorum, dünyanın değişik ülkelerinde eğitim sistemlerini inceliyorum. Çocukları gözlemliyorum.

Kimse bana "Türkiyeli çocukların ırka dayalı bir zekâ problemi olduğu için 12 sene eğitim aldığı hâlde yine de 1 tane dahi matematik sorusu çözemiyor" dedirtemez. Ülkemiz çocuklarının yaşadığı bu trajedi eğitim planlayıcılarının suçu.

Biliyorum bu konuda söylenmedik söz kalmadı, yazarı, çizeri, sosyoloğu, pedagoğu her yıl sınav sonuçları açıklandığında ""yahu yazık oluyor ülkemiz çocuklarına, eğitim sistemimiz hatalı"" diyor ama nafile…

Yine biliyorum benim buradaki satırlarım da kimsenin umurunda olmayacak, ama yurtdışındaki çocukların eğitimlerini gördükçe, Amerika’daki, Hollanda’daki, Danimarka’daki çocukların nasıl keyiflice eğitildiklerini izledikçe ülkemiz çocukları adına boğazım düğümleniyor, bir şeyler söylemek istiyorum.

Bir eğitim reformu için şu üç husus yeniden yapılandırılmalıdır:

1- Eğiticinin Eğitimi: Eğitimciler, göstermelik bir pedagojik formasyon ile değil, bir pedagog kadar çocuk ruh sağlığını bilecek donanıma eriştirilmelidir. Bu beş yıl mı sürer, Danimarka’daki gibi on yıl mı bilinmez, ama ilk hedef eğiticinin eğitilmesi olmalıdır. Düşünün, ülkemizde hâlâ, yazısı çirkin diye çocuğun defterini yırtıp çöpe atan eğiticiler var. Ya da ödevini yapmadı diye çocuğu teneffüse çıkartmayan, yaramazlık yaptı diye defterine on kere, yüz kere, bin kere ""özür dilerim öğretmenim"" diye yazdıran öğretmenler var. Veya yine düşünün, zaten hapishane koridoru gibi sesin yankı yaptığı koridorlarda çocukların koşmasına, cıvıldamasına tahammül edemeyip ""oğluuummmm"" diye bağıran, çocuğun arkasından tekme savuran eğiticiler varsa orada eğitim olur mu rica ederim siz söyleyin… Eğiticiler, çocuk psikolojisi konusunda eğitilmedikçe, hangi reformu yaparsanız yapın hiçbir şey değişmez.

2- Gerçekçi Müfredat: Acaba, eğitim planlayıcıları, tek tip bir müfredat ile bu kadar büyük bir ülkenin eğitim sistemini yönetebileceklerine kendileri inanıyor mu? Falanca tarihte filanca bölüme kadar konular bitmiş olacak denilirken, Hakkâri ile İstanbul’daki öğrencilerin aynı şartlar altında eğitim aldıklarını mı düşünüyorlar da tek tip müfredat uygulamakta ısrar ediyorlar? Hâlbuki modern eğitim sistemlerinde süreç değil, sonuç önemlidir. Örneğin, ilkokul üçüncü sınıfa kadar çocuk matematikte dört işlemi öğrenmeli diye hedef koyarsınız, okul bunu nasıl başaracak karışmazsınız. Sonuca erişmek için nasıl bir süreç işleyeceğini öğretmen karar vermelidir. Öğretmen, geniş bir zaman dilimi içinde kendi öğrencileri ile kimi zaman bahçede, kimi zaman parkta, her türlü ortamda öğrencilerine kendi planladığı dersleri anlatmalıdır. Eğiticinin işine çok karışmak, eğitimde kaos oluşturur.

3- Basamaklı Öğrenim: Ülkemiz eğitim sisteminde, ""spiral öğrenme"" yöntemi kullanılıyor. Yani öğrenci birinci sınıfta bir konu işliyor, konu enine bOYUNa tamamlanmadan bir sonraki konuya geçiliyor. Yarım kalan konu, zaten bir üst sınıfta yine tekrar edileceği için, döne döne her yıl benzer konularda öğrenciler bir kez daha, bir kez daha aynı konuyu tekrar ediyorlar. Böylece çok tekrar edildikçe daha iyi öğrenilir zannediliyor. Bir konu dört dörtlük öğrenilmeden bir sonraki konuya geçilirse, kişi kendini ""yetersiz"" hisseder. Tamamlayamadığı konu onun için ""öğrenemediği"" konuya dönüşür. Dön dolaş aynı şeyleri dinle, ama hiçbir zaman tam öğreneme… Hâlbuki bir önceki öğrenme tamamlanmadan bir sonraki konuya geçilmemelidir. Buna basamaklı öğrenme denir.

Amerika’yı tekrar keşfedelim demiyorum, izah ettiğim bu üç madde modern eğitim sisteminin üç sacayağıdır. Bu ayaklar yere sağlamca basmadan eğitimde reform yapamazsınız.

Bizden geçti biliyorum, zira bu reformlar, bugün başlanılsa bile en az on yıla ihtiyaç var... Ama olsun, ülkemiz çocuklarının içine düşürüldüğü bu trajedi bir gün son bulacaksa, on yıla da değer, yirmi yıla da...

Yazarın 11 Ağustos 2014 tarihli yazısıdır

“İçimde engel olamadığım bir şiddet isteği var”

Yaşamda karşılaşılan olaylar, kişinin taşıyabileceğinden daha ağır bir yüke dönüştüğünde, ruh kendine has otomatik bir koruyucu sistemi devreye sokar.

Duygular, kilitlenir…

Hisler kapanır…

Zihin, algı gücünü düşürür…

Bu sayede insan, istemsiz ve bilinçaltı bir reaksiyonla “ruhunu korur…”

Bu durumdaki kişi, büründüğü koruyucu zırh ile alacağı darbelere karşı daha korunaklı olmasını anlık hissizleşmesine, duyarsızlaşmasına, yaşadığı olaylara yorum getiremeyecek derecede zihinsel algısının düşmesine borçludur.

Örneğin, çocuğuna araba çarptığını gören bir annenin, duygu dünyası birden kilitlenir. Herkes bir telaş içinde sağa sola koşturur, bağırır-çağırırken, o, o an, öylece kalakalır. Halk tabiri ile “şok” geçirir. Bu hal, o annenin, ruhsal koruyucu mekanizmasının ani bir atak ile deveye girmesinin sonucudur.

İşte buna “travma” diyoruz…

Travma, kişinin başa çıkabilme yeteneğini aşan olaylar karşısında, ruhsal kilitlenmişlik halidir, geçici bir şok durumudur.

Her ne kadar geçici olsa da, yaşanan travmatik olaydan sonra kişi, önceki yaşamına kolay dönemez. Buna da, “Travma Sonrası Stres Bozukluğu” diyoruz.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu vaktinde tedavi edilmezse, ilerleyen yıllarda birtakım ruhsal rahatsızlıklara, davranış sapmalarına yol açar.

Çok sevdiği bir öğretmeninden dayak yiyen bir çocuktan tutun, karanlık sokakta önü kesilen bir kadının yaşadığı ürküntüye kadar farklı olaylar travmalara sebep olabilir.

Çoğu defa böylesi travmatik hatıralar, kişide “gece korkularına, sebebi bilinmeyen huzursuzluklara, dipten gelen bir panik haline, ağlama nöbetlerine” yol açar.

Böylesi kişiler, travmadan arta kalan bunaltıcı huzursuzluklarını önce en yakınlarına, eş ve çocuklarına, daha sonra sosyal çevresine yönlendirirler ki, bu da bir “savunma” çabasıdır aslında.

Vietnam savaşına katılan askerlerin Travma Sonrası Stres Bozukluğu üzerine çalışmalar yapan Amerikalı Psikiyatr Dr. John Grove, böylesi kişilerin, sürekli bir “alarm” halinde olduklarını, yaşadıkları güven kaybından dolayı tedirgin bir ruh hali ile “savunmacı” yaşam sürdüklerini ifade etmiştir. Tedavi edilmeyenlerin yüzde 80’i ise, yaşadıkları olayları tekrar tekrar hatırlamamak için madde bağımlısı olduklarını rapor etmiştir.

Yine, yapılan röportajlarda, bu durumda olan kişiler kendi duygu durumlarını, “İçimde engel olamadığım bir şiddet isteği var” diye tarif etmektedirler.

Ülkemiz, onurlu bir davranış sergileyerek, komşu ülkelerden gelen savaş mağdurlarına kucak açtı. Suriye’den, Irak’tan, İŞİD’den kaçanlar artık bizlerle birlikte yaşamaya başladılar. Komşumuz oldular. Sokakta çocuklarımızın OYUN arkadaşı.

Ancak unutmamak gerek ki, komşularımız travmatik geçmişe sahipler. Onlara sadece ekmek, su ve deterjan temin etmek yetmez. Asıl ihtiyacı olan şey, sosyal yaşama yeniden entegre olmaları için psikolojik destektir. Bu insanlık borcumuzdur.

Yaşadıkları travmalar öyle yenilir yutulur cinsten de değil onların.

Onlar, gökten ne zaman düşeceği belli olmayan bombaların gerginliğini iliklerine kadar hissetmiş insanlar… Onlar, ağzına kurşun sıkılarak öldürülen komşularının hayatta kalma yalvarışlarını kulakları ile işitmiş insanlar…  Onlar, karısı ve kızını İŞİD’e kaptırıp yaşadıklarına bin pişman olarak ülkemize gelmiş insanlar…

Artık milyonları bulan ve ülkemizin her yerinde komşuluk ilişkileri başlattığımız bu kişilere, yaşadıkları travmalardan kurtulmaları için psikolojik destek sunulmaz ise, korkarım ki, bir süre sonra, kurbanının kimlerin olacağı belli olmayan ve hiç görmediğimiz türden cinnet olaylarının şahidi olacağız.

Yazarın 01 Eylül 2014 tarihli yazısıdır

Karne notları kime ait?

Eğitimin amaç ve yöntemleri konusunda yeterince bilinçlenmemiş toplumlarda yetişkinler, okul başarısızlıklarının tek sorumlusu olarak çocukları görür.

Dönem sonunda alınan karnedeki düşük notların hesabı çocuklardan sorulur.

Kimi zaman zayıf notlardan dolayı azar işitir böylesi ailelerin çocukları, kimi zaman cezalandırılır. Çocuğa verilen sözler, düşük notlar yüzünden yerine getirilmez. Moraller bozulur…

Eğitim farkındalığı yüksek toplumlarda ise yetişkinler, eğitimde bir başarısızlık durumunda, tek sorumlunun çocuk olmadığını bilirler.

Nasıl ki karnedeki yüksek not, aynı zamanda tebrik edilecek bir öğretmen başarısının öyküsünü barındırdığı gibi, düşük notlar da, çocuğun eğitimde yaşadığı “sıkıntı derecesinin” göstergesidir.

Eğitim tıpkı bir futbol maçı gibidir.

Bu maç 4 kişilik takımlarla oynanır.

OYUNcular, ebeveyn, öğretmen ve müfredattır.

Kaleci ise öğrencidir.

Nasıl ki bir takımın yediği gollerin tek sorumlusu kaleci olamayacağı gibi, eğitimdeki bir başarısızlığın da tek sorumlusu çocuk olamaz.

Karne notu, anne-babalık notudur aslında.

Karne notu, öğretmenlik becerisi notudur.

Karne notu, eğitim sistemi yöneticilerinin notudur.

Zira biz biliyoruz ki başarısız çocuk yoktur, ancak hitap edilememiş çocuk vardır.

Anne-babalar, çocuğunun zayıf aldığı dersin muhasebesini sadece evladıyla değil, kendi vicdanları ile de yapmalıdır.

Her ebeveyn, çocuğunun karnesine baktığında aynada kendini görür gibi görmelidir notların arasında kendini.

Acaba bu düşük not, aile içinde bir türlü kurulamamış “düzenin” çocuğunun karnesine yansıması olabilir mi diye düşünmelidir kimi zaman.

Ya da eşler arasında sürekli “gerginliğin” karşılığı mı?

“Gece-gündüz hep sizin için çalışıyorum” diye “evde olmayan bir babanın” notu mu acaba karnedeki not?

Sürekli “ders, ders” diye söylenen annenin çocuğunda uyandırdığı “kaygının” notu mu?

Aile içi “ilgisizlik” notu mu? Duyarsızlık notu mu?

Kendini seyretmeli anne-babalar çocuklarının karne notlarına baktıklarında.

Sadece anne-babalar değil, karnedeki zayıf not, bir öğretmenin eğitimdeki “duyarlılık” notudur aslında.

Öğrencisinin karnesindeki düşük not, acaba “kişisel sorunlarını” derse yansıtan bir öğretmenin notu olabilir mi?

Yoksa, çocukla “iletişim” kurmayı beceremeyen bir eğitimcinin notu mu?

Eğitimi “insan olmaktan kaynaklanan bir eşitlik” düzlemine getiremeyen bir öğretmenin çocuk üzerinde oluşturduğu “değersizlik” notu mu acaba karnedeki not?

Sadece öğretmenin de değil, karne notu, o ülkenin eğitim sistemi kurucularının “anlayış” notudur aslında.

Eğitim sistemi yöneticilerinin, eğitimi “çocuk dünyasına göre” kurgulayıp kurgulayamadıklarının notudur.

Eğitimde “zaman planlamasını” doğru yapıp yapamadıklarının notudur.

Eğitimde rol alan herkeste bir “aidiyet duygusu” oluşturup oluşturamadıklarının notudur.

Eğitim yöneticilerinin öğretmen arkadaşlarında oluşturabildikleri “moral ve motivasyon” notudur aslında.

Karne notları, sadece çocuğun değil, bütün bir “eğitim sistemin” notudur.

Bunca sorumluluk sahibinin kenara çekilip başarısızlıkları sadece çocukların “ödev” yapmamasına veya “dikkat eksikliğine” bağlamaya çalışması, ancak eğitim farkındalığı düşük toplumların ahlâkıdır.

Yazarın 27 Ocak 2015 tarihli yazısıdır

Çocuğa aşırı ilgi

Çocuklarının söz dinlememesinden şikâyet eden bir anne baba gelmişti yanıma...

11 yaşındaki oğullarından bahsediyorlardı.

Anne, “Oğlum hiçbir işini tam yapmıyor.”  diye başladı, baba, “Verdiği hiçbir sözde durmuyor.” diye devam etti.

“Nasıl yani?” diye sordum. Anlatmaya başladılar...

Baba: “Aslında oğlumuzun iradesi yok. Örneğin, parkta OYUN oynamak için izin istiyor. Biz de ‘Tamam bir saat çık oyna’ diyoruz. Bir saat oluyor iki saat. İki saat oluyor üç saat... Biz çağırmasak akşama kadar oynayacak.”

Anne devam etti: “Ders çalışması için ona zaman verdim. 7’den 8’e kadar bir saat ders çalışması gerekiyor. Ama bir türlü dersin başına oturmuyor. Ancak kızacağız, laf söyleyeceğiz de ondan sonra...”

“Çocukla konuşayım biraz da” deyip anne babayı dışarı davet ettim.

Delikanlı girdi içeri...

Sağdan soldan laf açtık, sohbet ettik. Bir ara gözüm, çocuğun koluna takıldı. Kolunda saat yoktu. “Saat kullanmıyor musun?” diye sordum. “Hayır” diye cevap verdi. “Neden kullanmıyorsun, neyi ne zaman yapacağına nasıl karar veriyorsun?” diye sordum. Çocuk, “Ben karar vermiyorum ki, annem karar veriyor.” diye cevap verdi.

Hâlbuki 7 yaşından sonra çocuğun kolunda saat olması, onun ‘kendini yönetebilmesi’ için oldukça önemli bir pedagojik ayrıntıdır. Çocuk zamanı planlamayı öğrendikçe ve sonra planladığı zamana göre hareket ettikçe iradesini geliştirir, kendine güç yetirmeyi öğrenir.

Geçen hafta katıldığım bir seminerin sonunda, orta yaşlı bir baba çocuğunu kolundan tutarak yanıma getirdi. Çocuk 8-9 yaşlarındaydı. Eline kitap tutuşturmuş, ‘Hadi imzalat’ diye arkasından itiyordu. Çocuk çekiniyor, geri geri gidiyor, babası ‘Hadi utanma, bu kitabı imzalar mısın diye sor’ diye itmeye devam ediyordu.

Çocuk utana sıkıla yanıma geldi. Masanın üzerine koydu kitabı. Gözlerine baktım, örselenmişti. Kendi adına karar verenlerden paçasını sıyırıp kendi gibi olmayı başaramamış bir çocuk gözü bakıyordu gözlerime. Baba, bizim bu anlamlı bakışmalarımızdan habersiz, itiyordu çocuğu ha bire, “Söylesene oğlum, imzalar mısınız diye söylesene.”

Babaya dönüp baktım. Kötü bir baba değildi aslında bu adam. Çocuğunu çok düşündüğü de belliydi. Ama pedagojik bir hatası vardı, ‘çocuğu adına’ karar veriyor, onu ellerinde tuttuğu iple Pinokyo gibi oynatıyordu.

Hâlbuki, pedagojinin bir prensibi vardı, başkalarının yönetmesine alışmış çocuklar, kendilerini yönetmeyi beceremezler.

Birçok anne baba çocuklarına duydukları şefkatin esiri olup onlar adına bir şeyler yapmayı marifet zannediyorlar. Hâlbuki çocuk eğitiminin esası, çocuğa bir şey yaptırmak değil, çocuğun bir şeyler yapmasına müsaade etmektir.

Çocukla ilgilenmek, onun adına düşünmek, onun adına karar almak, onun adına bir şeyler yapmak değil, ona kendi işini kendisi yapabilmesi için adım adım rehberlik etmektir.

Çok ilgilenilmiş çocuklar değil, kendi olmasına izin verilmiş çocuklardır yaşamda başarılı olanlar.

Yazarın 03 Şubat 2015 tarihli yazısıdır

Varoluş izni

Çocuklarının çok sinirli olduğundan şikâyet eden bir anne baba ile karşılaştım. Dokuz yaşında genç bir delikanlı.

Annesi, “Hocam efeliği de kabadayılığı da bize. Evde kardeşine karşı acımasız. Dışarıda tam tersi, pısırık. Kaç defa dayak yemiş halde geldi okuldan ağlayarak, sayısını ben unuttum.”

Babası, “Dışarıda kendini bu kadar savunamadığı için gittim karateye yazdırdım. Orada da sorun çıkarttı. Hocasının gösterdiği teknikleri yapamadığı için ağladı, ‘Ben gitmeyeceğim artık’ diye tutturdu.”

Annesi ilave etti, “Sadece karatede değil, bir işi başaramadığı zaman hemen ağlıyor, sinirleniyor. Eşim sağ olsun çocukları ile çok ilgilenir. Ailecek OYUNlar oynarız akşam vakitleri. OYUNda yenileceğini anlayınca, birden sinirlenir, ya kızar bağırır ya da OYUNu bozar.  Bir yerlerde hata yaptık ama nerede bilemiyorum.”

Dinledim anne babayı, ilgisiz bir anne baba değildi bu kişiler. Sorunun kökenine erişebilmek için, genç delikanlı ile de konuşmalıydım, davet ettim içeri.

Baktım, gayet terbiyeli bir çocuk gibi görünüyordu aslında. Birçok anne babanın özeneceği, “akıllı uslu” bir çocuk yani. Biraz sohbet ettik. Sıkılgan bir yapısı vardı belli. Konuşmayı da sevmiyordu. Hal dili ile “bir an önce bitse de gitsek” der gibiydi.

Biraz anne babasından bahsettik. Onları çok seviyordu. Hele annesini o kadar seviyordu ki, o olmadan yaşayamayacağını söyledi. Durdum birden… Ne demek istediğini sordum.

Anladım ki, annesi duygusal olarak o kadar yakındı ki kendisine, bir şeye ihtiyacı olduğunu daha o söylemeden hissedebiliyordu. İçeri girerlerken ben de fark etmiştim, çocuğun montunu annesi çıkartmış askıya asmıştı.

Sordum, ayakkabı bağlamasını bilmiyordu bu çocuk henüz, annesi bağlıyordu hâlâ. Montunun fermuarını çekmesini beceremediği için de annesi giydiriyordu montunu da.

Çocuk dışarı çıktığında anne babayı davet ettim…

Anneye sordum, “Oğlunuzu çok mu seviyorsunuz?”

“Çok seviyorum. Biz sevgisiz bir ortamda yetiştik. 5 yaşındayken annem vefat etti. Üvey anne yanında büyüdüm. Ne babamdan, ne de anneliğimden sevgi aldım. Yaşadıklarımı çocuğuma yaşatmamak için elimden geleni yapıyorum. Ömrüm oldukça da onun üzülmesini istemiyorum.”

Aslında bu anne çocuğunu değil, çocukluğundaki kendisini yetiştiriyordu da farkında değildi. Çocuğu mutlu oldukça, mutlu olan kendi içindeki çocukluğu idi. Çocukluğunda yarım kalan duygularını, çocuğu ile aşırı bağlanarak gideriyordu, ne acı…

Aslında ortada çocuk yoktu, yaşanmamış çocukluk vardı ve acısını çocuğunun üzerinde onaran bir annenin yeteneksiz bıraktığı bir başka çocuk…

Bu aşırı ilgi, çocuğun gelişimini aksatmıştı. Çocuk, kendi yaşının gereklerini yapamıyor olmanın sinirini yaşıyordu aslında.

Hâlbuki çocuk yetiştirmenin özü, çocuğa “kendi eserini ortaya çıkartmasına izin vermektir.”

Bu, çocuğun “varoluş iznidir.”

Dört yaşındaki bir çocuğun uğraşa uğraşa montunun fermuarını çekmeye çalışması, bir varoluş çabasıdır. Boyama kitabını acemi acemi de olsa kendi başına boyaması, annesinin de onu “müdahale etmeden sükûnet ile seyretmesi”, bir varoluş iznidir aslında.

Ve varoluşuna izin verilmiş çocuklardır yaşamda güçlü olanlar.

Çocuk bir iş yapacağı sırada, anne babası çocuktan önce o işi yapmak için adım atıyorsa, bir süre sonra çocukta bir sinirlilik hali oluşur. Bu, kendi eserini ortaya çıkartamamanın öfkesidir. Beceriksizliği kabullenememe öfkesi… Böylesi anne babalar, çocuklarına iyilik ettiklerini zannetseler de, aslında çocuklarını engelli hale getirirler de farkında değildirler.

Parmakları olmayan bir çocuğun montunun fermuarını çekememesi ile çocuğunun her işini yapan bir anne babanın, çocuğunu, fermuarını çekemez hale getirmesi arasında, çocuğun yaşadığı psikolojik zorluk açısından bir fark yoktur.

Yazarın 10 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Mutsuz bir evlilik her şeye rağmen devam etmeli mi?

Önceki gün üniversitede öğrenci arkadaşlarla “Anne Baba Eğitimi” dersinde, “Mutsuz bir evliliği her şeye rağmen devam ettirmek mi, yoksa ayrılıp çocuğu daha huzurlu bir ortamda yetiştirmeye çalışmak mı daha doğru karardır?” konusunu işledik.

Bu, öyle kolay cevap verilecek bir soru olmasa da, enine bOYUNa konuşmayı denedik.

Eşler, ayrılık kararını sadece kendini düşünerek verecek olsa, bir kerecik yaşanacak ömrü, mutsuzca tamamlamaktansa, ayrılıp mutlu olmaya çalışmak daha cazip gibi görünür.

Ancak, işin içine çocuk da girince, bu, öylesi kolay verilecek bir karar olmaktan çıkar.

Eğrisi doğrusu ile geceler boyu düşünmek… İç içe geçmiş onlarca soru ile aylarca boğuşmak… Bir taraftan kendi mutsuz yanlarına bakıp için için acı duymak… Diğer taraftan çocuğa bakıp anne-babasız bırakmaya kıyamamak…

Ayrılık öncesi depresyon, kişinin kendi ile çocuğunun arasında kalma çaresizliğinden başka bir şey değildir aslında.

Derste tartışma konusunu daha da açabilmek için, yaşanmış bir örneği paylaştım öğrenci arkadaşlarla.

35 yaşlarında bir beyefendi, 9 yaşındaki kız çocuğunda dikkat dağınıklığı olduğu için yardım almaya gelmişti bir gün.

Gözlemledim… Çocukta bir sorun görünmüyordu. Ancak mutsuz bir çocuktu. Bitkindi sanki. Yüzünde, “çocuksu tebessüm” görünmüyordu.

Görüşmemiz bittikten sonra, babası ile yeniden durum değerlendirmesi yaptık.

Çocuktaki mutsuzluk hali, babasında da vardı.

Konuştuk… Mutsuz olmadığını, aksine her şeyin çok yolunda olduğunu söyledi. Güzel bir evliliği olduğunu, eşinin çok iyi bir insan olduğunu söyledi. Maddi imkânları da yerindeydi. Ancak çocukluk yıllarını konuştuğumuzda, derinlerde yatan bir huzursuzluğun varlığı gözler önüne serildi.

Bu baba, 7 yaşında iken anne babası ayrılmış…

Başlangıçta ne olduğunu çok da anlayamamış. Ancak yıllar geçtikçe sanki bir suçlu gibi içinde gizlediği ayrılık acısını daha çok duyar olmuş.

Üniversite yıllarında bir kız ile tanışmış, evlenmeyi düşünmüş. Ancak kızı ailesinden kim isteyecek sorusu geceler boyu düşünceye sevk etmiş genç delikanlıyı. Babası gitse kızı istemeye, annesi bunu kabullenemez. Annesi gitse, babasının zoruna gider. İkisi birlikte zaten gidemezler, ikisi de ikinci evliliğini yapmış. Durumu kızın ailesi ile paylaşsa, ayrılmış bir anne babanın çocuğu olmak, kendi hakkında olumsuz düşünceye sebep olur zannı ile haftalarca depresyondan çıkamamış. Bu kararsızlık kızın dikkatini çekmiş. Konu açılmış… Kız, bunu hiç de sorun etmeden, kendi ailesi ile konuşmuş. Ailesi, “Madem öyle, önce babası gelsin istemeye, sonra da annesi” diye anlayış göstermişler.

Evlenmişler, ama anne babasının ayrılık sorunu hep gölgelemiş evliliği. Düğünün, annesinin yaşadığı yerde mi, babasının yaşadığı yerde mi olacağından, çocukları dünyaya geldiğinde koyacakları isme dek... Bayramlarda büyükleri ziyarete gittiklerinde, çocukların “Bu hangi dedem” diye çocukça sorularına kadar sorun olmuş.

Bu genç baba, hüznünün nedenini anlatırken “İçimde, derinlerde bir yerlerde bitmeyen bir acı var sanki” diye tarif etti. Anne babasının 28 yıl önceki ayrılık kararı, kendisinden, çocuğuna aktarılan mutsuz bir surata dönüşmüş.

Bu örneği anlattığımda, bir öğrencinin gözleri doldu. “Bu duyguyu tanıyorum ben” deyiverdi…

“Nereden tanıyorsun?” diye sorduğumda, “Ben de ayrılmış bir anne babanın çocuğuyum. Ben de evlendim. Bunların hepsini gizli gizli ben de yaşadım. Hâlâ da yaşamaya devam ediyorum. Şu an oğlum sünnet olacak, sünnet düğününe anne babamı birlikte çağırıp çağırmayacağımın sorusu beni boğuyor.”  dedi.

Her şeye rağmen evliliği sürdürmeye çalışmak doğru bir karar olsa da ayrılık bazen kaçınılmaz olabiliyor.

Ayrılık kararı alan eşlerin, “yaşanmış güzel günlerin hatrına” birbirlerinden dostça ayrılmaları, “çocuklarının geleceği için” birbirleri ile düşmanlık etmemeleri, sadece medeni bir insan tavrı değil, aynı zamanda çocuklarının içine dinmek bilmez bir hüzün bırakmamak için insanlık görevidir.

Yazarın 31 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Bir anne babanın en iyi terapisti kimdir?

Bir çocuğun duygusal gelişiminin ne kadar sağlıklı olduğunu öğrenmek istiyorsanız, o çocuğun anne ve babası ile ne kadar “kaliteli vakit” geçirdiğine bakabilirsiniz…

Birçok uzman, bundandır ki, ebeveynlere “çocuklarınızla kaliteli vakit geçirin” diye tavsiyelerde bulunur.

Çocukları ile problem yaşayan anne babalara zaman zaman, “Çocuğunuzla kaliteli vakit geçiriyor musunuz?” diye soruyorum…

Aldığım cevap genellikle “Elimizden geldiğince bir şeyler yapmaya çalışıyoruz” oluyor.

“Mesela ne yapıyorsunuz?” dediğimde, kimileri “güreşiriz, tekmeleşiriz, karate yaparız, bazen de alıp parka götürüyorum” diyor… Kimileri de “Yapboz yapıyoruz, resim boyuyoruz” diye cevap veriyor…

Hâlbuki kaliteli vakit geçirmek, çocuğu ‘alıp parka götürmek’ değildir. Çocukla tekmeleşmek hiç değildir.

Kaliteli vakit geçirmenin temel şartı, “çocuğun yaşadığı ruhsal boyuta girmektir.”

Çocuk, yetişkinden farklı bir ruhsal boyutta yaşar.

Onun yaşadığı âlemde işler, yetişkinlerin bildiği tarzda ilerlemez.

Çocuklarda görülen davranış bozukluklarının en temel nedeni, ebeveynlerin, çocuğun yaşadığı ruhsal boyuta erişip orada çocuğa hitap etmek yerine, onu, yaşadığı âlemden dışarı çıkartıp, yetişkin dünyasının içine yaka paça sokmak istemesinden başka bir şey değildir…

Örneğin, çocuk, “zamanın içinde” yaşar. Yetişkin, “zamanın dışındadır.”

Çocuk, “eşyaya nüfuz ederek” yaşar. Yetişkin, “eşyaya hükmederek.”

Çocuk, duygularını “içinden geldiği gibi” yaşar. Yetişkin, “kendini kontrol ederek.”

İşte, çocukla kaliteli zaman geçirmek dediğimiz şey, yetişkinin kendi yaşam boyutundan sıyrılıp çocuğun âlemine girdiği sırada akan zamanın adıdır.

Yetişkinin bu âleme girmesini “güçleştiren” üç temel faktör vardır. Bunlar, Zihinsel Kaymalar, Duygusal Bağlar ve Yüzeysel Yaşam Alışkanlığı’dır.

Zihinsel Kaymalar: Çocukla vakit geçiren birçok yetişkinin zihni, farkında olmasa da, biraz sonra yapacağı işlerle meşguldür… Çocuğu ile oynayan bir annenin aklı az sonra yapacağı yemeğe, babanın aklı haberlere kayıyorsa, zihnin bu kayması, çocuğun içinde bulunduğu ruhsal âleme girişe engel olur. Çocuğu ile kaliteli vakit geçirmek isteyen bir anne babanın kazanacağı en üstün beceri, “anı yaşama” becerisidir. Bundandır ki “Ne ile meşgulsen, onunla meşgul ol” prensibi, çocukla kaliteli zaman geçirmenin en temel prensibidir.

Duygusal Bağlar: Çocuklar, yaşadıkları problemleri ertesi güne taşımazlar, geride bırakırlar… Annesinin kızdığı bir çocuk, ertesi gün annesine küs uyanmaz. Olumsuz duygusal bağlara tutunmaz çocuklar.  Yetişkinler ise geçmişte yaşadıkları sorunları bir kambur gibi sırtlarında taşımaya, o sorunları ertesi günde de yaşamaya yatkındırlar… Akşam eşi ile tartışan bir kadının, sabah kendisi ile OYUN oynamak isteyen çocuğuna “şimdi değil” diye seslenmesi, olumsuz duygusal bağları üzerinde taşıma yanılgısının bir sonucudur. Kaliteli vakit geçirmek isteyen yetişkin, olumsuz duyguları en azından çocuğu ile birlikte olduğu “o an” sırtından indirmedikçe, çocuğunun duygu dünyasına erişemez.

Yüzeysel Yaşam: Çocukluk döneminde duygusal sorunlar yaşamış bir yetişkin, bu sorunları duymamak, hissetmemek için kendini hızlandırır… Yetişkinler, “derinlerde yaşamak” yerine, “yüzeysel yaşamayı” tercih eder. Bir kere daha acı çekmemek için, duygularını kapatmayı alışkanlık hâline getirirler. Hâlbuki çocuk, yaşamı, yüzeysel değil, derince yaşar. Zamanın dışında değil, içinde yaşar. Çocuğu ile kaliteli vakit geçirmek isteyen bir ebeveynin, hızlanmış bir yüzeysel yaşamdan çıkıp derinliğe erişebilecek bir “yavaşlık” içine girmesi gerekir…

Yetişkinler çocuğa hükmetmeyi bir marifet zannetmekten vazgeçip onların duygularına erişmeyi yetenek hâline getirdiklerinde görecekler ki çocuk, kendi âleminin içinde yetişkinin ruhunu bir terapist gibi nasıl da onarıyor.

“Kaliteli iletişim” çocuğun duygusal gelişimine katkı sağladığı gibi, yetişkinin kendini onarmasının da altın anahtarıdır.

Bundandır ki pedagoji, “bir anne babanın en iyi terapisti kendi çocuğudur” der…

Yazarın 07 Nisan 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğun kendi kendine oynaması?

Birçok anne baba, çocuğunun “kendi kendine” OYUN oynamasını memnuniyetle karşılar. Bu sayede gündelik işlerini tamamlama fırsatı elde eder.

Ancak çocuğun kendi kendine OYUN oynaması her zaman memnuniyetle karşılanacak bir durum değildir…

OYUN, kimi zaman gelişime katkı sağlayan bir araç olsa da bazı durumda çocuğun gideremediği duygusal ihtiyaçlarını bastırmak için bir “oyalanma davranışıdır” aslında.

Ebeveyni ile bağ kurmakta zorluk çeken, duygusal yoksunluk yaşayan, iletişim ihtiyaçları “vaktinde” karşılanmayan, içsel heyecanını aynı duygu düzeyi ile ebeveyniyle paylaşamayan çocuklar genelde OYUN ile oyalanırlar.

Anne babası tartışan bir çocuğun, kenara bir yere çekilip sanki her şey yolundaymış gibi bebeğinin saçını taraması, şarkı söylemesi, araba yarışı yapması, o anki “korkusunu” ve kaldıramadığı “duygusal yoksunluğun acısını” bastırmak için “oyalanma davranışından” başka bir şey değildir.

Anne babaların, sadece tartışma anlarında değil, mutlu oldukları ve fakat fark etmedikleri birçok durumda da çocuklarını “OYUNun yalnızlığına” terk ettikleri bir gerçektir…

Örneğin, telefonla uzun uzun konuşan ebeveynlerin çocukları genelde OYUN oynar gibi görünseler de konuşmanın bitmesini beklemek üzere “oyalanma davranışı” içindedirler.

Derste öğretmeni ile “bağ kuramayan” öğrencinin, yanındaki arkadaşına tekme atması, çoğu defa bir şiddet eylemi değil, oyalanma çabasıdır.

Alışveriş merkezlerinde anne babasının işlerinin ne zaman biteceğini bilmeyen çocuğun, mağazanın bir ucundan diğer ucuna anlamsızca koşması, garip sesler çıkartıp ağzını burnunu eğmesi, OYUN değil, oyalanma davranışıdır.

Uykusu olmadığı hâlde zorla yatırılan çocuğun yatağın içinde kendi kendine konuşması, OYUN değil, oyalanmadır.

Ebeveyni geç kalkan çocuğun, erken kalkıp anne baba odasına gelmesi, kenarda bir yerde oynaması, çoğu defa OYUN değil, anne babasının kalkmasını beklemek üzere bir “oyalanma davranışıdır”…

Can sıkıcı zamanlarda oyalanma davranışı sergilemeyi becerebilen çocuklar, yaşadıkları duygusal yoksunlukları psikolojik probleme dönüştürmeden atlatabilme şansını taşırlar.

Ancak oyalanma davranışına yatkın olmayan veya beceremeyen çocuklar, bu huzursuzluk hâllerini agresif davranışlarla ortaya koyarlar. Yaşadığı can sıkıcı durumdan nasıl kurtulacağını bilemediği için zorba davranışlar sergilerler. Anne babalarının peşini bir türlü bırakmazlar.

Bu durum, çocuğun “şımarıklığı” değil, can sıkıcı durumdan nasıl kurtulacağını bilememenin çaresizliği ile bir kurtuluş arayışıdır… Böylesi durumlarda kalan ebeveynler çocuğu reddetmek yerine, birkaç dakika da olsa, “kaliteli iletişim” ile çocuğun o anlık duygusal ihtiyacını gidermeye çalışmalıdır. Bu, çocuğa “yüz vermek” değil, onu duygusal zorluktan kurtarmak için doğru bir ebeveyn tutumudur.

Oyalanma davranışını bilemeyen çocuklarda agresiflik gözlemlendiği gibi, sıklıkla oyalanma davranışına mecbur bırakılan çocuklarda ise “dikkat dağınıklığı” gözlenmektedir. Böylesi çocuklar, oyalanmalar sırasında, sıklıkla, gerçek yaşamdan el çekip hayal âleminin içine girmeye alıştıkları için, okul yaşamlarında, anlayamadığı konuları anlama gayretine girmek yerine, kendilerini oyalamayı tercih ederler. Bu çocukları ders esnasında, uyurgezer gibi kalkıp yürürken, dalgın vaziyette tahtaya bakarken veya arkadaşı ile tekmeleşirken görmek mümkündür.

Çocukluk döneminde yaşadığı ilgisizliklerle oyalanmayı öğrenmiş kişiler, ilerleyen yaşlarda, duygusal zora düştüklerinde, karşılaştıkları problemleri çözmek yerine, problemden kaçmayı, onu görmezden gelmeyi tercih ederler. Geçeklerle yüzleşmek yerine, hayallerle oyalanmaya, kurdukları hayallere karşı çıkanlara ise öfkelenmeye yatkındırlar. Böylesi kişiler, duygusal kırılganlıkları fazla ve kendi duyguları ile yalnız yaşamaya alışkındırlar.

Ebeveynler, kendi yaşamlarını kolaylaştırdığı için, çocuğun OYUN oynadığı her anı, memnuniyetle karşılamamalıdır. OYUN, çocuğun gelişimine bir katkı sağlayan araç olduğu gibi, iyi analiz edilmediği takdirde çocuğun gelecek yaşamını zora sokan bir oyalanma davranışı da olabilir...

Yazarın 14 Nisan 2015 tarihli yazısıdır.

Eşyaya nüfuz etme ihtiyacı ve para biriktirme

Gelişimin en belirgin özelliği, “eşyaya nüfuz etme” çabasıdır.

Erken çocukluk döneminden itibaren çocuk, gördüğü her “yeni” eşyayı merak eder, tanımak ister. Çocuğun eşyayı tanıma çabası içsel bir “ihtiyaçtır.”

Eşyaya nüfuz etme ihtiyacı içindeki çocuk, daha erken yaşta “inatçı bir direnişle” evin içindeki eşyalara yönelir, kendi yöntemi ile eşyaları tanımaya çalışır. Eline alır, ağırlığını algılar… Ağızına alır, tadını hisseder… Yere vurur, çıkardığı sesi ve sertliğini tanır… Kaldırır atar, kendinden kopup gidişin verdiği garip heyecanı tadar…

Eşyaya nüfuz etme ihtiyacını karşılamış çocukta, eşyanın hâllerini öğrenmiş olmak ve eşyaya güç yetirebilmekten kaynaklanan “güven duygusu” gelişir.

Aşırı mükemmeliyetçi ebeveynlerin koydukları kurallar, çocuğun eşyaya nüfuz etmesini zorlaştırır. Çocuk bir yandan, içsel bir yönelişle eşya ile haşir neşir olmak, ona hükmetmek, onunla barışık olmak için çaba harcarken, diğer yandan, ebeveyninin “dağıtma, dokunma, elleme” tavırları ile iç çatışma yaşar.

Bundandır ki engellenen çocuk, agresif olur.

Gece korkularının en belirgin sebeplerinden biri de çocuğun eşyaya nüfuz edememiş olmasıdır. Böylesi çocuk, yatmak için odasına girdiğinde, eşya, sanki onun üstüne üstüne gelir. Perdelerdeki desenlere bakar korkar… Duvarlarda garip insan suratları algılar… Masasının üzerindeki OYUNcak ayıcık canlanacakmış gibi endişeye kapılır…

Eşyaya nüfuz etmesi engellenmiş çocuk uykuya dalmakta zorluk çeker. Her ne kadar kendi odası olsa da anne babasının yanında yatmayı tercih eder.

Erken çocukluk döneminden itibaren çevresindeki eşya ile tanışmasına fırsat verilmiş, “eşyanın hâllerini” tanımasına rehberlik edilmiş çocuklarda “güven” duygusu oldukça belirgindir…

Bu çocuklar, kendi odalarında yatmakta zorluk çekmez… Duvarlar üstüne üstüne geliyor gibi hissetmez… ‘Perdenin üzerinde bir adam var sanki’ diye korkmaz… Yatağın altından biri elini uzatacak gibi ayaklarını kenara çekmez…

Çocuğun “eşyaya nüfuz etme” çabası, sadece engellenme hâlinde değil, ihtiyacı olmayan eşyalara nüfuz etmesine izin verdikçe de anormal davranışlara yol açar.

Örneğin, birçok ebeveyn, harçlıklarını biriktirip OYUNcak alsın diye çocuklarına kumbara alır. Böylece çocuğunun tasarruf sahibi olacağını, parasının kıymetini bileceğini düşünür.

Hâlbuki 12 yaşından önce çocuklara, bir eşya alsın diye para biriktirmeyi teşvik etmek, anormal davranışı tetikleyen bir “iyi niyet” yanılgısıdır.

Zira çocuğun para biriktirme ihtiyacı yoktur.

Çocuğun nüfuz etmesi istenilen eşya, bir birikinti ile çoğalıyorsa, çocuğun eşyadan vazgeçecek “iradesi” zayıflar, “hırsı” artar.

Bundandır ki teknolojik OYUNlar genellikle “puan, altın, para” birikintisi üzerine kurgulanarak OYUNcunun kendinden vazgeçmesini zorlaştırırlar.

Birçok anne baba, kumbarada biriken paradan çocuğunun vazgeçemediğinin, o çok istediği OYUNcağa biriktirdiği parayı veremediğinin şahidi olur… Bu durumdaki çocuk, birikintiyle kurduğu bağ ile çok istediği OYUNcak arasında çelişkiye düşer.

Anne babalar, çocuğun biriktirdiği paradan bir gün 1 ekmek parası için 1 lira istese, çocuğun “hayır vermiyorum” diye karşılık vermesi çok doğaldır. Ve bunu söyleyen çocuk ne cimridir ne de parasına sahip çıkıyordur… O, ancak, çocukluk döneminin en belirgin özelliği olan “eşyaya nüfuz etme ihtiyacının” bir iyi niyetli yanılgı ile birikintiye yönlendirilmiş olmasının çelişkisi içindedir.

Bununla birlikte, ebeveynler, “iyi rehberlik edebilirlerse”, 12 yaşına kadar olan çocuklarına, kendi için değil, ihtiyacı olan birine vermek için “bağ kurmadan birikinti oluşturmayı” öğretmeleri gelişime katkı sağlar.

Böylece çocuk, bağ kurmadan oluşturduğu birikintiyi, sahibine verirken, hem iyilik yapmanın hem de “vazgeçebilmekten kaynaklanan hazzın” gününe erişir...

Yazarın 21 Nisan 2015 tarihli yazısıdır.

İnanç eğitiminde sebep-müsebbip ilişkisi

Yıllar önceydi. Yurt dışında tanıştığım bir hanımefendi, içindeki huzursuzluktan bahsederken “Çocukken Allah’a çok kızgındım… Zor toparladım kendimi.” demişti.

Nedenini sorduğumda şunları söylemişti: “7 yaşımdayken babam vefat etti. Çok üzgündüm. Ölümü anlamlandıramıyordum. Teyzemin yanına gittim. O, ‘Allah sevdiği kulunu yanına çabuk alır’ diye bir şey söyledi. Babam çok iyi bir insandı bu doğru ama Allah’ın babama bunu yapmasını kabullenemedim. İyi insan olmak suç mu diye kendi kendime konuştuğumu, geceler bOYUNca ağladığımı hatırlıyorum. Ondan sonra ‘Ben iyi insan olmayacağım’ diye karar verdim. Allah ile bağımı kopardım.”

“Birisinin yanlış bir sözü, Allah ile bağınızı neden koparsın ki? Yaşınız büyüdükçe bu sözün doğru olmadığını anlamadınız mı?” diye sordum…

“Anladım anlamasına ama aradan yıllar geçti… O günden sonra sanki Allah ile inatlaşmaya başladım. Sırf kötülük olsun diye ilkokulda arkadaşlarımın kalemlerini alıp sokaktaki çöp bidonlarına attım… Ortaokulda insanları yalanlarımla aldatmaktan çok hoşlandım… Lisede erkek arkadaşlarım oldu, çok cesur davrandım… Hippi gibi giyinmeyi, sigara ve alkol kullanmayı marifet saydım… Annem bıkmıştı artık benden… Ama yapacağı bir şey de yoktu, gücü yetmiyordu bana. Sürekli ağladı durdu kadıncağız peşimde… Bugün bile hâlâ o zamanlar neden isyankâr olduğumu bilmez annem…” diye cevapladı.

- “Babanızı kaybettiğiniz için miydi bu isyankârlık?”

- “Hayır, Allah iyi insanları öldürdüğü içindi…”

Çocuk, henüz geldiği bu dünyada işlerin nasıl gittiğine dair sorular sorduğunda, pedagojik prensiplere uygun cevaplar verilmelidir. Rastgele verilecek cevapların oluşturacağı aksi tesir çocuğun on yıllarca kendisine gelememesine neden olabilir.

Özellikle inanca dair sorulara verilecek cevaplar, “tasavvufi derinlikte değil, çocuğun anlayabileceği sadelikte” olmalıdır.

Bunun yanı sıra, çocukların 12 yaşına kadar ölümü anlamlandırmak için sordukları sorulara “müsebbip değil, sebepler” üzerinden izahlar yapılmalıdır.

Bu ne demek?

Örneğin, 8 yaşında bir çocuğun “duygusal yakınlarından biri” vefat ettiğinde ona “Allah sevdiği insanları yanına erken alır” demek çocuğa iyi gelmez… “Ölüm sebebi” atlanılarak direkt Allah üzerinden izaha çalışmak pedagojik olarak doğru değildir. Böylesi bir cevabı belki yetişkinler anlayabilir, ancak çocuğun bunu anlayabilmesi için çok başka bilgilere de ihtiyacı vardır. Dine ve yaşama dair o bilgileri olmadan verilecek böylesi cevaplar, çocuğun inancını güçlendirmez, aksine iç seslerinin oluşmasına neden olur. Çocuk, duygusal bağ kurduğu kişinin ölümüne sebep olan ve henüz hiç görmediği Allah’a karşı cevapsız sorular sormaya başlar…

Çocuğun “duygusal bağ kurduğu” yakınlarından biri vefat ettiğinde, vefatın “sebebi” söylenmelidir, “müsebbibi” değil…

Yani “Babanın hastalığı çok ilerlemişti, tedavisi mümkün olamadı, vefat etti…” veya “Baban araçla giderken sanırım karşı taraftan gelen aracı görememiş, trafik kazasında vefat etti…” gibi...

Sadece ölüm haberleri değil, travmatik olayların çocuğa izahında da Allah’a vurgu yapılmamalıdır…

Örneğin, çocuğun depremle ilgili sorduğu bir soruya “Depremi Allah yaratıyor, günahı olan kişiler böylece cezalandırılıyor” diye izahta bulunmak, onun inancını kuvvetlendirmez, aksine huzursuzluk veren iç seslerinin oluşmasına yol açar… Bunun yerine, “Toprağın çok altında bir kayma olduğunda, yeryüzünde deprem oluyor. Bu kadar basit aslında…” diye izahta bulunmak “müsebbibe değil, sebebe vurgu yapmaktır.” Ve bu izah, çocuğu inancı ile barışık tutar… 12 yaşından sonraki inanç eğitiminde ise “sıfattan zata” bağ kurucu bir pedagojik usul takip etmek gerekir ki bunu da bir sonraki yazıda ele almaya çalışacağım...

Yazarın 7 Temmuz 2015 tarihli yazısıdır.

Ebeveyn-Çocuk ilişkisinin 4 farkındalık seviyesi (1)

Anne babaların çocuk eğitiminde 4 farkındalık seviyesi vardır:

- Yetersiz Farkındalık

- Geleneksel Farkındalık

- Gözlemci Farkındalık

- İçtenleşmiş Farkındalık

Yetersiz Farkındalık seviyesindeki ebeveynlerin en belirgin yanı “ilgisizlikleridir”.

Böylesi ebeveynlerin bir kısmı, çocuk eğitimi diye bir şeyin olmadığını, zaten dünyaya gelen çocuğun öyle ya da böyle, düşe kalka büyüdüğünü, herkesin kendi kaderini yaşadığını düşünürler… Bu gruba giren diğer ebeveynler ise çocuk eğitiminin eşine ait olduğunu, eşinin çocuklarla zaten yeterince ilgilendiğini düşünerek işine ve kariyerine odaklanmışlardır. Onlar için arada bir çocukla şakalaşmak, OYUNcak almak, harçlık vermek, bazen alışveriş merkezlerine gitmek, arkadaşları ile sağa sola gitmesine izin vermek “elinden geldiğince” ilgilenmektir.

Böylesi ebeveynlerin çocukları genelde “özgüvenli” olarak görülse de pedagojik olarak ilgisizliğin yol açtığı bir “sınırsızlık” içindedirler. Doyumsuzdurlar… Huzursuzdurlar... Sürekli bir can sıkıntısından bahsederler. Oyalanma arayışı içindedirler. Arkadaş ortamlarına aşırı yönelmeleri, ilgisizliğin yol açtığı değersizlik duygusunu giderme çabasıdır.

Bu gruba giren ebeveynlerden eğitim seviyesi yeterli olanlara “anne baba eğitimi” programları, pedagoji kitap tavsiyeleri ve farkındalık seviyesi yüksek ebeveynlerle tanışma programları iyi gelecektir. Eğitim seviyesi düşük veya kendi psikolojik problemleri nedeni ile ilgisiz ebeveynlere ise önce psikolojik destek sunulup ardından yukarıdaki yardımların yapılması doğru bir yöntemdir.

Geleneksel Farkındalık seviyesinde olan ebeveynlerin en belirgin yanı ise çocuklarının “fizyolojik” ihtiyaçları ile ilgili oldukları hâlde, “ruhsal” ihtiyaçlarını fark edememeleridir.

Böylesi anne babalar sürekli çocuklarının davranışlarından şikâyetçidir: Yemeğini yemiyor… Derslerini yapmıyor… Kardeşi ile kavga ediyor… Odasını toplamıyor…

Geleneksel Farkındalık seviyesinde olan ebeveynlerin büyük kısmı “el âlem ne der?” düşüncesinden dolayı çocuklarına sürekli bir baskı hâlindedir. Bu baskıların ruhsal kökeni, çocuğunun iyiliği için değil, çevresine karşı itibarını kaybetmemek ve “ne biçim çocuk yetiştirmiş” denilmesinin önüne geçmek içindir,

Bu ebeveynler baskılar arttıkça çocuğunun ruh sağlığının bozulduğunu fark etmek yerine, büyüdükçe saygısızlaştığından, sözünün artık geçmediğinden yakınırlar. “Minnet duygusu” vurgusu ile “çocuğu için neler yaptığını” anlatır durur, “vefasızlıktan” bahsederler. Çocuğun bu duruma gelmesinin bir “duygusal yoksunluktan” kaynaklandığını duymak ve anlamak istemezler.

Böylesi ebeveynle yetişmiş kişiler, genellikle çocukluk döneminde çekingen, ezik ve yetersiz, yetişkinlik döneminde ise aile içinde kavgacı, huzursuz ve fakat dışarıda sakin, uysal görünümdedirler. Genellikle çevresi tarafından sevilen, saygılı, iyi yetişmiş örnek kişiler olarak tarif edilse de iç dünyaları sürekli bir karmaşa hâlindedir.

Farkındalık seviyesinin yükseltilmesi en zor ebeveyn modeli, Geleneksel Farkındalık seviyesindeki ebeveynlerdir. Böylesi ebeveynler, zaten anne babalarından da “öyle” gördükleri için, doğrunun “böyle” olduğuna kesin kanaat getirmişlerdir. Eğer onlar yanlış yaptılarsa kendisinin neden kötü bir insan olmadığını sorar dururlar.

Hatalarını kabul ettiklerinde, bugüne kadar inşa ettikleri itibarlarının yıkılacağı kaygısını taşıdıkları için sürekli bir “kendi gerçeğini gizleme” ve savunucu yanları ile dikkat çekerler.

Psikoloji ve pedagojinin gereksizliğine inandıkları için tedaviye yatkınlıkları da zordur...

Bu grupta bulunan ebeveynler, geleneksel çevrelerinin dışına çıkmadıkça, kendi gibi düşünenlerden “bir süreliğine” duygusal beslenmeleri kesmedikçe, gelenekselliğin ötesinde yeni aile yapıları ile tanışmadıkça çocuğuna verdiği zararı fark edemeyecektir.

(Devam edecek)

Yazarın 07 Eylül 2015 tarihli yazısıdır.

Kurbanın insan psikolojisindeki yeri nedir?

Önceki yıl kendi kurbanımı kendim keseyim diye niyet etmiştim.

Hem bu büyük ibadeti bizzat kendim gerçekleştireyim ve hem de kurban psikolojisini kendi dünyamda yaşayayım istedim.

Kurban ibadeti, insan ruhunda hangi duyguları yaşatıyordu acaba? “Kurban kesen kişide şiddet eğilimi yok oluyor” diye bir söylem de var, bu nasıl bir şeydi acaba?

Saldırgan biri değilim, şiddete meyilli olduğumu da hiç düşünmüyorum. Olsun, o ya da bu sebep ile değil, kurbanın bir ibadet olduğunu düşünerek kendimi bu ibadete odakladım.

Biraz düşündüm.

Sanki garip bir tezat da vardı ortada.

Bir yandan, İslam dini, Müslümanları ‘karınca ezmeyecek’ kadar ince bir ruh hâline eriştirirken, diğer yandan nasıl oluyordu da kurban kesmek gibi bir ibadeti emrediyordu. Bu bir çelişki miydi, yoksa bir bütünün parçaları mı?

Bilemiyordum, bütün bunları kurbanımı keserken ruhumu dinlerken görecektim.

Bir kOYUN aldım.

Yakışıklı bir şeydi, gözleri, dudakları kara kara.

Hayvanları çok seven bir yanım vardır. Onlarla dost olmak, sevip oynamak, sohbet etmekten çok hoşlanırım.

Kurban sabahına kadar sohbet ettim kurbanlık kOYUNumuzla. Yem verdim avuçlarımla, su içirdim kovada. Sırtını sıvazladığımda sanırım hep hoşuna gitti ki, benim peşimden gelmek istedi yanından her ayrılışımda.

Her şey Kurban Bayramı sabahına kadar normaldi.

Bayram namazına giderken tuhaf bir hüzün çöktü içime. Teşrik tekbirleri getirerek camiye yol alan cemaatin arasında ‘uyanmış bir zihin’ ile ben de camiye girdim. Uyanmış bir zihin diyorum, çünkü biraz sonra yapılacak büyük bir ibadet aklınızın bir köşesinde dururken, dalgın vaziyette olmanız imkânsız.

Cami çıkışında kurbanlığımın yanına gittim. Göz göze geldik. “Biraz sonra sana Allah katında bir makam verilecek” diye söyledim kendisine. O ise su ve ot istedi, sanırım aç idi, ben de verdim.

Okşayarak, severek, birlikte kurban kesim alanına geldik. Erken gelenler başlamıştı kurban kesimlerine. Kesimi görmesin diye, kurbanın gözlerini kulaklarından bağladım. Şaşırdı biraz, ama itiraz etmedi, sakindi.

İlerledik.

Kazılmış bir çukurun kenarına geldik.

İçimde tarifi imkânsız duygular. Bir yandan kalbim hüzün içinde pır pır atıyor, diğer yandan bir ibadetin huzuru var.

Bu içsel karmaşa, insanı çok farklı derinliklere taşıyor. Daha önce hiç duymadığınız bir derinlik.

Kurbanı yere yatırırken düşündüm, aslında bir gün bu kurban gibi ben de can vereceğim. Ve aslında can vermek hiç de kolay bir şey değilmiş, nasıl da direniliyormuş, vermemek için. Ama çaresizlik başka bir şey. Şu kurbanlık kOYUNun çaresizce teslim ettiği gibi, bir gün ben de teslim edeceğim canımı, öncekilerin teslim ettiği gibi. Ölmek ne garip bir duyguymuş.

Anlıyorsunuz ki dünya boş, hem de bomboş. Öyle ise, bu hırs niye? İncittiğim kalpler niye? Dünyayı bu kadar abartmak niye? Ölüm gibi bir gerçeği olan senin bu büyüklük hâlin ne?

Kurban, ‘tuhaf’ bir ibadet, insanı kendi derinlerine sürüklüyor. Sen delice sarılmışken dünyaya, “Al sana dünya!” dedirtiyor.

Anladım ki, duyarsızlaşmış bir kalp ile de değil, yaratılmış bütün canlılara muhabbet duyan bir kalp ile ve bir ölüm anına şahitlik edercesine gerçekleşen bu ibadet insandaki negatif duyguları söküp alıyor.

Bu ibadeti hakkı ile yerine getiren bir kişinin, eşine saygısızlık yapması, çocuklarına şiddet kullanması, mahallesindeki insanların başına bela olması, adam öldürmesi düşünülemez.

Bir kez daha anladım ki, İslam, her bir ibadeti ile insanı olgun bir ruha taşıyor.

Kurban ibadetini yerine getirmek için kalbi pır pır atan Müslümanların kalbini duymadan ve hissetmeden, onları ‘hayvan katliamı yapıyorlar’ diye tanıtmak ne kadar da büyük bir haksızlık.

Zira can verme anında ‘kalbi’ ile şahitlik eden bir kişinin kalbinde kötülük barınması düşünülemez.

Yazarın 14 Ekim 2013 tarihli yazısıdır.

Çocuğu hırslandırmak

Çocukluk döneminde edinilen bir duygu vardır ki yetişkinlik yıllarında yıkıcı davranışların kökenini oluşturur. Bu, hırstır.

Hırs, “negatif ruhsal bir güç kaynağı”dır, çocukluk yıllarında edinilirse kalıcı olur.

Hırsı uyandıran “değersizlik hissidir.”

Değersizlik hissi ile baş edebilmek üzere her insanda var olan bir potansiyeldir hırs.

Sorun, hırsın varlığı değil, çocukluk çağında uyarılması ile yetişkinlikte baş edilemez “yıkıcı bir ruhsal gücü” kullanmayı içsel bir dürtüye dönüştürmesidir.

Zira hırs, “duygusal kilitlenme” ve “olumlu duyguların bastırılması” ile işlev gören ruhsal bir mekanizmadır.

Örneğin, bir öğretmenin öğrencisine “Sen başarısızsın! Ahmet senden daha başarılı…” demesi, çocukta “değersizlik hissi” oluşturur ve çocuk bu histen kurtulmak için hırsa sarılırsa, içinde arkadaşı Ahmet’e dair beslediği “olumlu duyguları” bastırmak zorunda kalacaktır.

Böylesi bir çocuk, önceden Ahmet’in başarılı olmasından mutlu oluyordu ise, öğretmenin uyandırdığı hırs ile artık Ahmet’in başarılarına sinir olmaya başlayacaktır. Önceden sınıfın gözdesi Ahmet’in arkadaşı olmaktan keyif alıyorsa, şimdi, “sinsi bir ikiyüzlülükle” ondan rahatsız olmaya başlayacaktır. Zira hırs, gücünü “olumlu duyguların bastırılmasından alır…”

Örneğin, boks, bir güç sporu değil, “hırs sporudur.”

Bir boksör, boks tekniklerini ne kadar iyi bilirse bilsin, rakibini yenebilmek için hırsa ihtiyaç duyar. Bundandır ki sporcuları motive eden teknik adamlar, “Ye onu… Bitir onu… Vur… Öldür…” diye hırslandırmaya çalışırlar ki boksör rakibine duyduğu “olumlu duygulardan” kurtulabilsin.

Boks, sadece bir şiddet sporu olduğu için değil, hırs uyandırdığı için pedagojik yasaklı sporlar içinde yer alır ve çocuklara tavsiye edilmez.

Birçok yetişkin, çocuklara “hırstan kaynaklanan güçle başarı elde ettirmeyi” bir marifet zanneder. Çocuğun içine, onun bütün yaşamını etkileyecek bir canavar yerleştirdiklerinin farkında değildirler.

Aklı devreden çıkaran iki duygu, şehvet ve hırstır.

Erken yaşlarda cinselliğin uyandırılması nasıl ki çocuğu şaşkına çevirir, baş edilmesi zor sorunlara yol açar, uyandırılmış bir hırs da çocuğun yaşamını zora sokar. Zira hırs, sadece bir alana değil, yaşamın her alanına yayılmaya meyilli bir duygudur.

Örneğin, eğitimde başarılı olması için hırs edindirilmiş bir çocuk, sokakta top oynarken yenilgiyi kabul etmekte zorluk çeker. Kendi takımı azıcık yenilecek gibi olsa, karşı kaleye gol atabilmek için, kızgın bir boğa gibi arkadaşlarının üzerine saldırır.

Birçok ebeveyn, çocukları ile oynadıkları OYUNlarda, çocuğunun yenilgiyi kabul etmediğinden, yenileceğini anladığında sinirlendiğinden, OYUNu bozup ağlayıp sızladığından yakınır. “Yenilgiyi kabul edememek, erken uyandırılmış hırsın ürünüdür…”

Hırs ile terbiye edilmiş kişiler, sadece kendi ailesi için değil, toplumsal bir sorundur.

Ebeveynler çocuklarının eğitiminde başarılı olmalarını teşvik etmek için hırslanarak elde edecekleri başarılara bel bağlamamalıdır.

Ruh sağlığını koruyarak başarılar elde etmek, hırs ile değil azim iledir. Azim ise “olumsuz duyguların bastırılması, olumlu duyguların uyandırılması ile elde edilen ruhsal güçtür…”

Yazarın 03 Kasım 2015 tarihli yazısıdır

BEN ALGISI NEDİR?

Adamın biri kendini arpa zannediyormuş. Bu yüzden tavuklardan ve kuşlardan çok korkuyormuş. Nerede bir tavuk görse kaçıyor, kuş görse saklanıyormuş…

Artık bu durum çekilmez bir hâl alınca, adamcağız bir psikologla görüşmeye karar vermiş.

Durumunu anlatmış uzmana.

Psikolog, “Siz hiç merak etmeyin, ben size yardımcı olacağım.” demiş.

Adam bir süre uzmana gitmiş-gelmiş ve adım adım kendini iyi hissetmeye başlamış…

Son seansta psikolog adama sormuş: “Kendinizi hâlâ arpa gibi hissediyor musunuz?”

Adam gülmüş: “İlahi doktor, o günler artık geçmişte kaldı. Kendimi dört dörtlük insan hissediyorum.”

Adam teşekkür etmiş uzmana ve vedalaşarak ayrılmışlar.

Adam tam dışarı adım attığında içine bir korku düşmüş, koşarak tekrar psikoloğun yanına gelmiş, nefes nefese: “Hocam, bir şey sormayı unuttum… Ben artık kendimin arpa olmadığını anladım da bunu kuşlar ve tavuklar da biliyorlar mı?”

Kişinin kendisini nasıl algıladığına “Ben Algısı” denir… Bu algı, çocukluk döneminde edinilir.

Çocukluk döneminin geçtiği ortam, çocuğa kendisi ile ilgili nasıl bir izlenim kazandırmışsa, o izlenim çocuğun ben algısını oluşturur.

Bir başka deyişle çocukluk dönemi kişinin aslında kendisinin “kim” olduğunu öğrendiği ve bütün bir ömür boyu üzerinde taşıyacağı kimliğini kazandığı dönemdir.

Örneğin, çocuk saygın bir çevrede yetişmiş, kendisine saygı duyan bir anne babanın varlığını her an yanında hissetmiş, konuştuğunda önemsenmiş, aile içinde bir yer edinmişse böylesi bir çocuğun ben algısı “saygındır” ve yetişkinlik yıllarını “beyefendice”, “hanımefendice” geçirme zeminini kazanmıştır. Böylesi bir kişi evlendiğinde eşinden saygı görmek ister, çocuğuna saygıdeğer davranmaktan keyif alır,

Ya da annesi evde “Salak mısın kızım sen!” demekten çekinmemiş, okulda öğretmeni “Hayret, nasıl oldu da ödevini yaptın!” diye aşağılamış, sokakta arkadaşları “Seni OYUNa almayacağız” diye dışlamışsa, böylesi bir çocuğun ben algısı “değersizdir.” Yetişkinlik yıllarında değer görse de bu değeri anlamlandıramaz, bir yere koyamaz…

Kişinin kendi ile ilgili düşünceleri çocukluk çağından itibaren olumsuzca şekillenmeye başladığında bunun değiştirilmesi oldukça zordur.

Zira kişinin kendi ile ilgili izlenimleri, kişiliğin en derin parçasıdır.

Siz yıllarca kendini değersiz olduğuna inanmış birine “Aslında sen değersiz değilsin” deseniz ve hatta o kişiyi uzun iknalar ile kendisinin değerli olduğuna inandırsanız da bir süre sonra “Acaba benim değerli olduğumu herkes biliyor mu?” diye tereddütte kalacaktır.

Birçok anne baba, çocuklarına söylene söylene onları doğru yola eriştireceğini zanneder.

Hâlbuki olumlu da olsa, sözün çokluğu ben algısının bozulmasının en belirgin sebebidir…

Sürekli nasihat edilen çocuk, nasihate muhtaç biri olduğu izlenimi edinir.

Sürekli yanlışı düzeltilen çocuk, sürekli yanlış yaptığı hissini edinir.

Çocuk terbiyesinin özü, çocuğu sürekli ikaz etmek ve düzeltmek değil, onun kendisini iyi hissedeceği bir aile ortamı hazırlamaktır...

Yazarın 16 Kasım 2015 tarihli yazısıdır.

Erdemli Davranışlar Doğuştan Mıdır?

Psikolojiye dair ilk bilgiler insanın bomboş dünyaya geldiğini, bütün davranışların çevrenin etkisi ile oluştuğunu söylüyordu.

Buna göre bir çocuk “iyi” bir çevrede dünyaya gelmiş ise, erdemli davranışlar ediniyor, olumsuz bir çevrenin içinde ise “kötü çocuk” oluyordu.

Yapılan onlarca pedagojik deney, uzunca yıllar bu görüşü destekledi. Ta, Yale Üniversitesi psikologlarından Paul Bloom ve Karen Wynn’in çocuklar üzerinde “erdemli davranışlar” deneylerini yapıncaya kadar…

Profesör Bloom, erdemli davranışların doğuştan her insanda var olan bir “hazır bulunuşluluk” mu, yoksa sonradan edinilen bir öğreti mi olduğunu, birkaç aylık bebeklerle yaptığı deneylerde ortaya koydu.

Bunun için parmak kuklalar kullandı.

Henüz birkaç aylık bebeklere parmak kuklalarla bir OYUN sergilediler.

OYUNda, bir kukla küçük bir kutuyu açmak için uğraşıyordu. Bu uğraşa biraz sonra bir başka parmak kukla gelip yardımcı olmaya çalıştı, iki kukla birlikte kutunun kapağını açtılar.

Bir süre sonra yine aynı kukla yine aynı kutunun kapağını açmak için uğraşmaya başladı. Bu sefer bir başka kukla geldi, kutunun açılmasına engel oldu… ve kutunun kapağı açılmadı.

Bu OYUNu seyreden 3 ile 6 aylık bebeklere OYUNdaki kuklalardan birini tercih etmesi için kuklalar bebeklerin önlerine konuldu. Sonuç enteresandı, bebeklerin yüzde 87’si kutunun açılmasına “yardımcı” olan kuklayı almayı tercih etti. Bir başka deyişle erdemli davranışın yanında yer aldılar.

Deney bununla kalmadı…

İkinci deneyde, bebeklerin önüne iki ayrı kâse içinde, iki ayrı kraker sunuldu. Çocukların bu farklı kâselerdeki krakerlerden birini tercih edip tatması beklendi. Ve her çocuk kendince bir yönelişle kraker kâselerinden birine uzanıp krakerleri ağzına götürmeye başladı.

Aynı krakerler parmak kuklaların da önüne konuldu. Parmak kuklalardan bazıları çocukların tercih ettikleri krakerleri, bazıları ise diğer krakerleri yer gibi yaparak ağızlarına aldılar.

Ve birinci deneye tekrar dönüldü…

Yine kuklalardan biri, kutuyu açmak için çaba harcarken, bir başka kukla geldi, kutunun açılmasına yardımcı oldu. Aynı kukla bir kez daha kutuyu açmaya çalışırken, bir başka kukla gelip kutunun açılmasına engel oldu.

Ancak burada ilginç bir ayrıntı vardı, ikinci deneyde kutunun açılmasına engel olan kuklalar çocuklar ile aynı krakeri tercih eden kuklalardı. Bir başka deyişle, “kötü kukla” çocukla aynı cins krakeri yiyen kuklalardı.  Ve sonuç inanılmazdı, çocuklar kendileri ile aynı tür krakerleri yiyen kuklaların “kötü” davranışlarını gördüklerinde önce tereddüt ettiler, kararsız kaldılar, fakat sonra “kötü” kuklaları almayı tercih ettiler…

Bu oldukça önemli ve bir o kadar da trajik bir sonuçtu.Çocuk dünyaya geldiğinde ince bir erdemli davranış yönelimi içinde olduğu hâlde, çevresindeki yetişkinler (çoğu defa farkında dahi olmadan) onun bu ince yönelişinin önüne geçmekteydiler.

Bir başka deyişle, “erdem” her insanda doğuştan var olan ve kaybolmaya yatkın bir içsel hazır bulunuşluktu.

Profesör Bloom, bu göz kamaştırıcı deneyi 2007 yılında “Nature” isimli dergide kaleme alarak bilim dünyasına hediye etti...

 

Ruhsal Daralma ve Bir Pratik Çözüm Önerisi

Bir kişinin psikolojik sorunu olup olmadığını anlamak için, o kişinin çocukla ilişkisine bakmak yeterlidir. Duygu dünyasında sorun yaşayan kişiler, çocukla vakit geçiremezler. “Daralırlar…”

Kendilerini zorlayıp birkaç dakika vakit ayıracak olsalar, patlayacak gibi hissederler. Bırakamazlar çocuğa kendilerini.

Örneğin, oturup çocuğu ile ders çalışamaz böylesi kişiler. Bir süre sonra sinirlenir, bağırır, kızar. Ya kendine ya da çocuğa zarar verirler. Kimi zaman çocuğun kalem tutuşuna kafayı takarlar, kimi zaman yavaşlığına… Hiçbir şey bulamazlarsa “Sen yap ben geliyorum” diyerek terk ederler çocuğun bulunduğu ortamı.

Veya çocuk biraz oynamak istese, OYUNa kendilerini veremezler, bir süre sonra “bunalırlar” hemen. Sanki zaman boşa geçiyormuş gibi hissederler. Yapılacak şeyler erteleniyormuş gibi bir hisse kapılırlar, çocuğun ruhsal atmosferinden dışarı atarlar kendilerini.

Ya da çocukla “insan-insana” güzel bir sohbet ortamı kurup sürdürmeyi beceremezler. Uzun uzun anlatılan şeyler daraltır böylesi kişileri. Çocuğun heyecanını duyamazlar içlerinde, bir an önce anlatılanlar bitsin diye, “istemsiz kas gerginlikleri” belirir yüzlerinde. Gözler sağa sola kaymaya, bir oyalanma gereci aramaya başlar.

Hâlbuki kendi çocuğu ile sohbet etmeyi beceremeyen kişilerin çoğu, dışarıda başkaları ile sohbet etmekten oldukça keyif alırlar.

Bu bir çelişki gibi gelir ilk başta…

Hâlbuki çelişki değil, bir işarettir. Kişinin çocukluk yıllarında yaşadığı sorunların, yıllar sonra kendi çocuğu ile dışa vurumunun işaretidir.

Zira çocukluk yılları, “ruhun genişlediği, iç derinliğin” elde edildiği yıllardır. Ruhsal genişlik, özgür bir ortam ve koşulsuz sevgi ile ede edilir.

Bir kişi, kendi anne babasından böylesi bir ruhsal genişliği elde edemedi ise, yetişkinlik yıllarında bu “dar ruh” ile yaşamak zorunda kalacaktır.

Böylesi kişiler “sosyal ilişkilerde” başarılı olsalar da “duygusal ilişkilerde” bir tahammülsüzlük hâli ile dikkat çekerler. Eşlerine tahammülsüz, çocuklarına tahammülsüz, kendilerinden duygusal ihtiyaç beklentisi olanlara tahammülsüzdürler.

Tahammülsüzlük, “ruhsal darlığın” ürünüdür. Ruhsal darlık, çocuklukta elde edilecek bir “genişliğin” kazanılmamasından başka bir şey değildir.

Bu bir kısır döngüdür. Kendi anne babasından ruhsal genişliği elde edememiş kişiler, kendi çocuklarının ruhunu dar bırakır da farkında bile değildirler.

Çocuklardaki ruhsal daralmanın ilk işareti “acımasız kardeş kavgaları” ve ergenlik döneminde “anneye karşı tepkiselliktir.”

Birçok acımasız kardeş kavgası, ruhsal darlığın bir dışa vurumdur. Kardeşin kardeşi ruhen taşıyamaması, onun duygusal yakınlaşma isteğine karşılık verememesi, çatışmaların ana sebebidir.

Ya da ergenlik döneminde baş gösteren anne babaya karşı gelmeler, “of”lamalar, yumruk sıkıp odaya çekilmeler, sebepsiz ağlamalar, “yeter ya yeter!” diye bağırışların kökeninde, “ruhsal darlık” hâli vardır.

Peki, ne yapmalı? Bu sorunun bir uzman yardımı almadan en pratik çözümü, ruhen geniş bir kişinin yanında bulunarak kendi genişliğini onun genişliğinin tesiri ile oluşturmaktır. Ruhen dingin ve sakin kişiler, bir psikoterapist gibi insan ruhuna genişlik verirler. Kendi de ruhen dar, tahammülsüz, huzursuz, hızlı ve kaygılı kişiler ise ruhsal daraltmayı artırır.

Yazarın 14 Aralık 2015 tarihli yazısıdır.

Ebeveyn Siması ve Çocuk Ruhu

Bir karı koca geldi. Çocuklarının arkadaşları tarafından çok ezildiğini söylediler. Olmadık yollara başvurmuşlar ama yine de çocuğun bu hâline çare bulamamışlar…

Kavga etmeyi öğrensin diye karateye bile göndermişler, çözüm olmamış. Cesaretlendirmek için motive edici konuşmalar yapmışlar, işe yaramamış. Sonunda pedagojik yardım almak için bir arayışa girmişler…

13 yaşında bir ergen çocuktu bahsettikleri delikanlı. Anne baba tutumları üzerine konuştuk biraz. Anne çok fedakâr, baba kendi işinde gücünde bir adamdı.

Bir şey dikkatimi çekmişti, sormadan edemedim. Babanın oldukça asık bir suratı vardı, mutsuz ve memnuniyetsizdi yüzünün şekli. “Buraya zorla mı getirildiniz, nedir bu hâliniz?” diye espri yaptım. Biraz tebessüm etti. Eşi hemen devreye girip “Hocam, eşimi ilk gören böyle söylüyor ama çok iyi bir insandır. İyi bir eş, iyi bir babadır. Benim bile alışmam yıllarımı aldı...” deyiverdi.

Ben, kötü insan olduğunu düşünmemiştim zaten. Yüzü ağırdı, asıktı suratı. Hâlbuki pedagoji der ki; ebeveynin siması çocuk ruhunun besin kaynağıdır. O, ne kadar mütebessim ise çocuk o kadar ruhen güçlüdür. Mutsuz bir çehre ile ebeveynlik yapmak, çocuğu ruhen çökertmek demektir…

“Gül…” dedim, “Biraz tebessüm et…”

Beyefendi şaşırdı. Acemice tebessüm etmeye çalıştı, tam da beceremedi. Beceremezdi de. Çünkü “yüz kasları” gelişmemişti.

İnsan siması “ince kas”lardan oluşur. Lif lif kaslar yayılmıştır deri altında. Bu kaslar ne kadar çok kullanılmışsa yüzde o denli bir esneklik vardır, yakışır duygular simaya.

Yüz kaslarının kullanılması, çocukluk yıllarında “duyguların özgürce yaşanmasına” bağlıdır. Çocuk, içinde duyduğu heyecanı, sevinci, mutluluğu veya hüznü doyasıya yaşayabiliyorsa, yaşadığı her bir duygu simasında özgürce karşılık buluyorsa, yüz kasları işte o zaman gelişir.

Eğer bir çocuk, sevinirken “başımıza iş çıkartacaksın gülüp durma” diye engellenmişse, ağlarken “çocuk gibi ne ağlıyorsun öyle…” diye susturulmuşsa, donuk bir simaya sahip olur. Böylesi kişilerin kasları, ince ince gelişmez, topluca hareket eder.

Bu tıpkı okul öncesi çağdaki bir çocuğun parmak kaslarının gelişmesi gibidir. Nasıl ki anaokullarında çocukların ellerine kalem vererek, resim yaptırarak ve OYUN hamurları kullanılarak parmak kasları geliştiriliyorsa, gelişmiş parmak kasları ile ilkokula başladığında kalemini düzgün tutabiliyor, harflerin ince ince detaylarına parmakları uyum sağlayabiliyor ve güzel yazmanın keyfini çıkabiliyorsa… İşte bunun gibi, çocukluk yıllarında duygularını özgürce yaşamış, bunları simasına yansıtırken “engellenmemiş” kişiler, yetişkinlik yıllarında “mütebessim” bir simaya sahip olurlar. Onların gülmesi de yakışır yüzlerine, hüzünleri de.

Bütün bunları anlatırken, gözüme dikkatlice bakıyordu beyefendi. “Beceremedik hocam.” dedi. “Ne yaşamayı becerebildik, ne baba olmayı.” Hanımefendi sordu: “Eşimin asık suratlı olmasının doğru olmadığını biliyordum ama isimlendiremiyordum, peki ne yapacağız?”

“Burada size ne yapacağınızı uzun uzun anlatıp vakit kaybettirmeyeyim, isterseniz internete girin ‘yüz kaslarını çalıştırma’ diye bir arama yapın. Karşınıza yüz kaslarını çalıştırmak için egzersiz örnekleri çıkacaktır. Yüz kaslarının gelişmemiş olması bir gecikmedir doğru, ama yeniden kazanılması imkânsız bir şey de değildir.” dedim.

Gittiler şimdilik… Bakalım bir dahaki sefere karşısındaki insana rahatlık veren bir sima ile mi dönecekler, yoksa onlarda da “kas hafızası” mı oluşmuş, göreceğiz.

Yazarın 21 Aralık 2015 tarihli yazısıdır.

Kuşlar Uçmayı Unutur Mu?

Benim bir muhabbet kuşum vardı. Babam almıştı. Tahtadan bir de kafesi vardı.

Anneannem hiç hoşlanmamıştı kuşun kafese hapsedilmesinden. Babama her gün söyleniyordu “Kuş kafese konmaz. Günah.” diye... Bazen de dönüp bana “Götür bu kuşu ormana bırak, uçsun.” diyordu...

Babam kızar diye yapamadım hiç. Keşke yapsaydım.

Eve gelen çocuklara kuşumu gösteriyordum. Arkadaşlarım onu papağan zannedip konuşturmaya çalışıyorlardı. Azıcık ötecek olsa “Bak, bak, benim dediğimi tekrar etti!” diye seviniyorduk. Bu çok hoşuma gidiyordu...

Bir gün anneannemin kafesin yanında ağladığını gördüm. Kuşla konuşuyordu. “Niye ağlıyorsun?” dedim. “Kuş uçmayı unuttu.” dedi.  Şaşırdım... Kuşuma baktım, “Uçuyor ya işte!” dedim. Kirpiklerini sildi, “Kuş uçmayı unuttu.” dedi...

Korktum birden... Balkona koştum, misafirlerin arasından babamın yanına gittim. Heyecanla “Baba, baba, baba” derken, ağızımı kapattı babam. “Büyükler konuşurken laf arasına girilmez, Tacettin amcan konuşmasını bitirsin, bekle biraz.” dedi...

Beklemedim, tepindim, ağzımı kurtardım elinden. “Benim kuşum uçmayı unutmuş.” dedim. Misafirler güldü bana... Babam tebessüm etti. “Kim dedi bunu?” diye sordu. Anneannem, dedim... Saçlarımı eli ile dağıttı, başıma usulca vurdu: “Kuşlar uçmayı unutmaz kerata, hadi git içeri, OYUNa devam et.”

Kuşumun yanına koştum ama içim hiç rahat etmedi...

O günden sonra anneannem kuşu serbest bırak, diye hiç demedi bana...

Evde kimsenin olmadığı bir gün, kafesi alıp çıktım dışarı. Ağaçlıklı bir yere gittim. Çocukluk işte...

Kafesi açtım. Kuşumu yere koydum. Hadi uç, dedim. Uçmadı birden...

Ayağımı toprağa vurup korkuttum, ayak ucuyla ittim... El çırptım, “Uçsana ya!” diye kızdım... Uçmadı... İçime bir şey düştü sanki. “Uç be!” dedim... Uçmadı... Korktu, kaçmaya başladı...

Peşinden gittim, yakalamaya çalıştım, badi badi çalıların arasına girdi, kaybettim dalların arasında...

Kaç gece kâbusla uyandım, kuşum uçmayı unuttu, diye... Annem, “Unutmaz oğlum, o yine uçar.” dese de uçamadı kuşum. Ben gördüm onu...

Yıllar sonra öğrendim, muhabbet kuşları başlarını bir yere çarpınca ya da psikolojileri bozulunca ‘beyin sarsıntısı’ geçiriyor, uçmayı unutuyorlarmış. Psikolojisi bozulmuş çocuklar gibi...

Dışarı çıktıklarında uçamıyormuş çocuklar...

Arkadaşlarının arasına giremiyor, hep kenarda duruyorlarmış...

Cıvıl cıvıl olamıyorlarmış örneğin... Dayak yeseler ağlıyor, tacize uğrayacak olsalar kaçamıyorlarmış...

Evlendiklerinde evliliklerini beceremiyorlar, anne olsalar anneliklerini, baba olsalar babalıklarını beceremiyorlarmış... Çocuklarını kendi kafeslerine hapsediyor, onları uçamaz hâle getiriyorlarmış... Kızmamalıymış çocuklara, yapamadığı işler yüzünden cezalandırmamak, yaramazlık yaptı diye azarlamamak lazımmış...

Kuşların babasına biri haber verse, ‘Kuşunuz uçmayı unutur, böyle yapmayın’ diye… Onlar, ‘Merak etmeyin, bir şey olmaz, kuşlar uçmayı unutmaz’ diyorlarmış...

Ama ben öğrendim bunu. Psikolojisi bozulunca çocukların, muhabbet kuşlarının uçmayı unuttuğu gibi, unutuyorlarmış uçmayı...

 

Çocuğuna sahip çıkan kazanır

Takke düşünce kel görünürmüş ya…  Karneler alınınca da eğitim sistemimizin keli göründü. Ama maşallah kimse üzerine alınmıyor.

Herkes hesabı çocuklara soruyor.

Şu dersin ortalaması niye düşmüş,  bu ders niye zayıfmış, eğer zayıflarını düzeltmezsen yazın karne hediyesi alınmayacakmış…

Sanki karnedeki notlar sadece çocuklara aitmiş gibi, çocuğun eğitiminden sorumlu herkes kenara çekiliyor, ortada kala kala Paris soytarısı gibi çocuklar kalıyor.

Hâlbuki çocukların ellerindeki karneler onların kendisinden daha çok, o çocuğun anne babasının karnesidir. Ve o çocuğa ders anlatan öğretmenin bizzat kendisinin karnesidir. Ve daha da ötesi, bu çocukların eğitim almaları için kitaplar ve ders notları hazırlayan milli eğitimin karnesidir o karne…

Açın bakın lütfen çocuklarınızın okul kitaplarını, okuyun örnek sorulardan birkaçını ve siz bu yaşta çözebilecek misiniz bir bakın.

Bakın ben açtım… Kendi çocuklarımın matematik kitaplarını açtım ve kitaplar çocuklara ne kadar hitap ediyor diye bir uzman gözü ile kontrol edeyim dedim.

Sayfaları çevirdikçe, içim burkuldu. “Bu anlatılan konuların hepsi benim çocuğumdan mı isteniyor?” diye, yatakta masumca uyuyan çocuğumun yüzüne bakarken gözlerim doldu.

Nasıl dolmasın rica ederim, şu soruya siz de bakar mısınız?

“Cüneyt’in hesap makinesinde 5 tuşu çalışmamaktadır. 355 – 252 işlemini hesap makinesinde yapabilmesi için Cüneyt’e yardım edebilir misiniz? Hangi tuşlara basarak nasıl işlem yapması gerektiğini Cüneyt’e kısaca açıklayın.”

Soru bu…

Ne anladınız Allah aşkına bu sorudan?

Çekinmeyin söyleyin lütfen.

Ben arka arkaya 3 defa okudum ve soruyu anlayamadım.

Anladıysanız lütfen bana bir e-mail gönderin. Küçük düşürün beni.  “Bu kadar basit bir soruyu da anlayamıyorsan nasıl pedagog olmuşsun?” deyin, hafife alın. Ben anlayamadım, ama eminim siz de anlamadınız ve soruyu anlayabilmek için bilmem kaç kez okudunuz Allah bilir…

Bu soruyu ilköğretim 5’inci sınıfların matematik kitabından aldım, yani daha 10–11 yaşındaki bir çocuğun matematik sorusu… Siz bilmem kaç yaşındasınız ve hâlâ “Bu soru ne demek istiyor?” diye düşünüyorsanız, ya bir de 10 yaşındaki bir çocuk ne anlasın bu sorudan rica ederim siz söyleyin…

Sadece böylesi anlamsız sorular değil, sayfaları karıştırdıkça ülkemiz çocuklarının “sizi eğitiyoruz diye” nasıl ezildikleri gözlerimin önüne geldi.

Bir örnek daha vereyim… Bu örnek de ilköğretim 4 üncü sınıf yardımcı kitaplarından alınmış bir soru:

“Sıvı etil alkol ile bütan gazın ortak özellikleri nedir?

a.    Belirli bir şekillerinin olması.

b.    Belirli bir hacimlerinin olması.

c.    Bulundukları kabı tamamen doldurması.

d.    Akışkan olmaları.”

Evet soru bu.

İnanabiliyor musunuz, ilköğretimin 4’üncü sınıf öğrencisine, “sıvı etil alkol” ve “bütan gaz” arasındaki farkı öğretiyorlar bu ülkenin eğitim kitaplarında ve bu çocukların yaşları henüz 9.

Yani Allah’tan korkmak lazım…

Yazık değil mi bu çocuklara rica ederim siz söyleyin. Daha OYUN çağındaki bir çocuğa “bütan gazın özelliklerini” öğretmeye çalışmak hangi eğitim anlayışı ile bağdaşır, anlamakta zorluk çekiyorum. Ben kırk küsur yaşındayım ve hayatımda ne “sıvı etil alkol” ile işim oldu ne de “bütan gazının” özelliklerini bilmem gereken bir olayla karşılaştım.

Çocuk ne anlasın bu anlamsızlıklardan, söyler misiniz lütfen?

Sonra da çocuğun eline bir karne tutuşturun. Zavallı çocuk da bütün masumiyeti ile koşa koşa karnesini size getirsin ve başlayın bakalım bütün eğitim sisteminin hesabını çocuğunuzdan sormaya: “Bu zayıflar ne böyle? Seni cezalandırıyorum. Bir daha zayıf getirirsen, tatil hediyesi almayacağım sana.”

Bozun bakalım çocuklarınızın kişiliğini... Yükleyin bakalım bütün eğitim sisteminin sorumluluğunu minicik omuzlara…

Hayır! Eğer azıcık vicdanınız var ise, koca bir sistemin sorumluluğunu çocuklarınızın omuzlarına yükleyin. Karne davası yüzünden onu mahcup etmeyin.  Sahip çıkın çocuğunuza ve tebessümle sarılıp, “Boşver karneyi marneyi oğlum. Sen benim aslan oğlumsun. Karnen ister zayıf olsun, ister takdir getir, benim için fark etmez. Ben seni koşulsuz seviyorum.  Ben seni, sen olduğun için seviyorum.” diyerek ona teselli verin ve usulca da kulağına fısıldayın, “Sana bir sır vereyim mi, ben de senin zamanında iken zayıf aldığım derslerim vardı. Kafana takma. Hadi gel seninle biraz dışarıda dolaşalım.”

Çocuklarınıza sahip çıkın…

Zira günümüzde çocuğuna sahip çıkan kazanır...
 

Din eğitimindeki yanlışlar ve birkaç çözüm önerisi

Ülkemiz eğitim uygulamaları içinde en sorunlu olanı “din eğitimi” olsa gerek. Din eğitimi derken, çocuğa Kur’an öğretilirken dayak atılmasını kastetmiyorum. Zira bu, pedagojik değil, insani bir sorundur…

Benim kastettiğim, ‘pedagojik uygunluk’ adına din eğitiminin zarara uğratılması.

Örneğin, çocuk hareket ederken daha kolay öğrenir. Durağanlık öğrenmeyi zorlaştırır. Mesela, çocuğa “Bu gün yağmur yağdı / Ben sokakta sek sek oynadım / Annem bana seslendi / Haydi, oğlum içeri…” şeklinde bir şiirin ezberlenmesine yardımcı olunacaksa, bu sözlerde geçen her bir ‘davranışı’ harekete dönüştürmek, öğrenmeyi kolaylaştırır. Yani, ‘Bugün yağmur yağdı’ derken eller yukarı kaldırılıp aşağı doğru yağmur taklidi yapmak… ‘Sek sek oynadım’ derken, sek sek zıplamak… ‘Annem bana seslendi’ derken seslenme işareti yapmak öğrenmeyi kolaylaştırır.

‘Hareket ile öğrenme’ var olan ve kullanılan bir pedagojik yöntemdir.

Ancak hareket ile öğrenme Kur’an eğitiminde kullanılamaz.

Zira OYUNa çevrilmiş hareketlilik ile Kur’an ezberlemek, Kur’an eğitiminden beklenilen “tasavvufi derinliğin” oluşmasını zorlaştırır. Çocuk, şarkılaştırdığı, OYUNa dönüştürdüğü Kur’an ile “iç derinliği” elde edemez. Bu yöntemle öğrenilen Kur’an’ın insan için bir huzur kaynağı olmasının önüne geçilmiş olur.

Peki, doğru yöntem nedir? Kur’an, ‘hareket’ ile değil, ‘kıraat’ ile öğrenilir.

Kur’an’ın kendine has bir “melodisi” vardır ve çocuklar melodi taklidinde oldukça başarılıdır. Hatta öyle ki sürekli dinledikleri sanatçıları aynı ses tonu ile taklit edebilecek kadar yeteneklidir çocuklar. İşte çocuğun bu yeteneğine tutunarak Kur’an öğrenmesini sağlamak doğru bir pedagojik yöntemdir. Çocuk, bir Kur’an hafızının 4’er dakikalık sure okuyuşlarını sürekli dinlerse, bir süre sonra o okunuşu taklit edeyim derken, farkına bile varmadan ve tasavvufi derinliği kaybetmeden Kur’an ezberini gerçekleştirebilir, hem de o hafızın kıraati ile…

Sadece Kur’an ezberlemede değil hatalar… Kur’an harfleri öğretilirken de çocuğa eziyet ediliyor maalesef…

Örneğin, ‘elif’ harfi öğretilirken, elmanın ‘e’si diye tanıtılıyor. Elif harfi, elif sembolü ile gösterilmelidir, elma ile değil. Çünkü elif, elma değil, eliftir. Bir harfin kendi ismi varken, onu bir başka isimle anlatmak, kulağı tersten göstermekten başka bir şey değildir.

Yerimiz olsa da ülkemiz çocuklarının din eğitiminde nasıl da zarara uğratıldığını tek tek yazsam.

Son bir tane daha yazayım…

Kur’an harflerini öğrenmiş çocuklar bir sonraki aşamaya geçtiğinde, bu harfleri birbirine bağlamayı öğreniyorlar. Ancak görüyoruz ki harfler birbirine bağlanırken, güncel yaşamda hiç kullanılmayan ve çocuğun hiç duymadığı harf grupları tercih ediliyor elif cüzlerinde.  Örneğin, EBEDE, EDEBE, VECEDE, BEDELE… Bu harf grupları belki Kur’an’da geçen kelimeler olsa da çocuk için henüz bir bilinmezlik ifade eden bu kelimelerle Kur’an öğrenmek, hem sıkıcıdır hem zordur… Hâlbuki Kur’an harfleri ile çocuğun zaten günlük yaşamda kullandığı kelimeler yazılsa, çocuk bildiği kelimeleri okusa öğrenme daha heyecan verici ve kolay olur. Örneğin: ARABA, ŞEMSİYE, BEBEK, ANNE, BABA…

Bu yöntem Osmanlı’da ne de güzel şekil almış…

Osmanlı, Kur’an harfleri ile güncel yaşamda geçen kelimeleri yazmış, çizmiş, okumuş… Çocuk harfleri öğrenirken zorlanmamış, zaten doğduğundan beri duyduğu kelimeleri yazı dili ile kolayca öğrenmiş gitmiş…

Şu an kullanılan klasik elif cüzleri belki yetişkin eğitimi için kullanılabilir, ancak çocuklar için ‘pedagojik elif cüzlerine ihtiyaç var ülkemizde…

Dedik ya, eğitim uygulamaları içinde en sorunlu olanı maalesef din eğitimi...

Yazarın 08 Şubat 2016 tarihli köşe yazısıdır.

Kardeş çatışmaları ve birkaç çözüm önerisi (1)

Anne babaların baş etmekte zorluk çektiği en belirgin sorun, kardeş çatışmalarıdır.

Büyük çocuk OYUN oynarken küçüğün onun yanına gitmesi... Sanki evde başka OYUNcak yokmuş gibi, aynı OYUNcakla oynamak istemesi... Önce ‘o benim, bırak OYUNcağımı’ sesleri, hafif hafif itiş kakış... Ardından ne olduğu belirsiz bir ağlama ve ‘anneeeee’ çığlığı...

Odaya hışımla giren anne, baba...

İtiş kakış içinde çocuklar...

Ve cinnet nöbetleri: ‘Ne oldu yine, ne yaptın bu çocuğa!’

‘OYUNcağımı aldı vermiyor...’

‘Sen ne biçim ablasın, versen ne olur elindekini kardeşine...’

‘Ama o benim, kendinin de var, onu alsın...’

Laflar... sözler... öfkeler...

Hemen her evde yaşanan kardeş çatışmalarında birçok anne baba çaresizdir. Çocuklar da çaresiz kalan anne babaların altında çaresiz kalır.

Pedagojik olarak bakıldığında, sorun, çatışmanın bizzat kendisi değil, bu çatışma sırasında ebeveynin öfkesini yönetememesidir.

Hâlbuki, kardeş olan evde çatışma olmamasını beklemek çocukluk gerçeğine aykırıdır. Kardeş çatışmaları gelişimin bir parçasıdır ve doğru yönetilirse her çatışma gelişime katkı sağlar.

Basit bir mantıkla bakıldığında, aslında kardeş çatışmalarının sebebi, çocukların o an yaşadıkları problemi çözememiş olmalarıdır ve o an ihtiyaçları olan şey, yeni bir bağırtı çağırtı değil, mevcut problemin nasıl çözülebileceğine dair bilgidir.

Bundandır ki anne babalar, duydukları gürültü patırtıdan hemen etkilenip kendilerini de problemin bir parçası hâline getirmemelidirler. Eğer böyle davranırlarsa,  çocuklarına problem çözmede ‘şiddeti’ kullanmayı öğretmiş olurlar. Bundandır ki öfkesine hâkim olamayan anne babaların çocukları sokakta, okulda karşılaştıkları problemleri bağırtı-çağırtı, kavga-dövüşle çözmeye çalışırlar. Böylesi çocuklar büyüyüp kendileri de eş olduklarında, evliliklerinde karşılaştıkları sorunları kavga ederek çözecekleri yanılgısı içindedirler. Onlar, sükûnet ve sakinliğin problemleri nasıl çözdüğüne dair tecrübeleri edinmemişlerdir.

Bundandır ki çatışma sırasında bir ebeveynin en önemli tutumu, sükûnet ve sakinliğidir. Kavga ve gürültü ne kadar şiddetli olursa olsun, ebeveynler sükûnetini bozmadan ve çatışmanın bir eğitim fırsatı olduğu bilinci ile önemli olanın problemin kendisi değil, nasıl çözüleceği konusunda çocukların bilgilendirilmesi olduğunu fark ederek hareket etmelidir.

Böylesi durumlarda ebeveynler genellikle, kısa sürede pratik çözüme erişip yarım bıraktıkları işlerinin başına dönmek isterler. Bundan dolayı, adaletli bir çözüm fırsatını kaybederler.

Ve genellikle adaletsiz çözümlerdeki en büyük yanılgı fedakârlığın büyük çocuktan beklenmesidir. Hâlbuki, kardeş çatışmalarının birçoğunda mağdur, zaten büyük çocuğun bizzat kendisidir. Mağdurdan fedakârlık beklemek, mağdur edene mağduru ezdirmek demektir.

Kardeş çatışmalarının en güçlü çözüm yönetimi, çocuklara zaman planlamasını öğretmektir.

Bunun ne olduğuna ve pratikte nasıl uygulanacağına haftaya değinmeye çalışacağım...

 

Kardeş çatışmaları ve birkaç çözüm önerisi (2)

Kıskançlığın temel özellikleri şunlardır:

1-) Kıskançlığın kökeni “kaybetme korkusu”dur. Kişi, sahiplendiği bir “değeri” kaybedeceği hissine kapıldığında davranışları anormalleşir. Kimi zaman ortamı terörize edip bağırır çağırır, kendine ya da başkalarına zarar verir. Kimi zaman da tam tersi içe kapanır, küser, çekilir bir kenara sessizleşir. Ortaya konulan anormal davranışların amacı, kaybı önlemektir.

2-) Kıskançlık “aklın” değil, “duygunun” ürünüdür. Çözüm “mantıkta” değil, “duyguda” gizlidir. Akıl ikna edildikçe değil, kişi kendini güvende hissettikçe kıskançlık azalır.

3-) Kıskançlık her insanda var olan “pasif duygudur”, uyarıldığında aktifleşir.

Bu bilgilerden yola çıkılarak kardeş kıskançlıklarının çözümünde şu üç sorunun cevabı aranmalıdır:

-Hangi davranış kıskançlığı uyandırdı?

-Neyi kaybetme korkusu yaşıyor?

-Yeniden güven için ne yapılmalı?

Bir örnek verelim:

4 yaşındaki kızlarının yeni doğan kardeşini aşırı kıskandığı için yardım almaya gelmişti bir anne baba. Zaten doğumdan önce böylesi bir şeyin başlarına geleceğini düşündükleri için oldukça kaygılılarmış. Ve korktukları başlarına gelmiş. Kıskançlık göstermesin diye kardeşinin ona bir OYUNcak getirdiğini söylemişler ama ne çare. Daha ilk gün, anormallikler başlamış kızlarında. Vurup kaçmalar… Yılışık davranışlar ve sonunda “istemiyorum ben onu” diyerek ortalığı velveleye vermeler…

Bu aile ile görüşürken, yukarıdaki üç sorunun cevabını aradık…

1-) Hangi davranış kıskançlığı uyarmıştı? Doğum öncesinde anne baba sürekli konuşarak aslında kaygı uyandırmışlardı kızlarında… Çocuk, ikna edici konuşmaların ne anlama geldiğini tam anlamlandıramamış ve fakat anormal bir şeyler olacağını sezinlemişti. Kardeşi dünyaya geldiğinde ise anne babasının hastaneden bir hediye ile dönmesi ve kızlarına “bak kardeşin sana bu hediyeyi aldı” demesi kıskançlığı pekiştirmişti. Zira 4 yaşındaki bir çocuk, henüz ayağa kalkamayacak kadar hareketleri kısıtlı olan bir bebeğin kendisine hediye alamayacağını iyi bilir. Ebeveynin söylediği bu “yalan” çocuğun kaygısını artırmıştı.  İlerleyen günlerde annesinin sürekli bebekle meşgul olması, çocuğun kaygılarını haklı çıkarmıştı, anne sevgisi yön değiştiriyordu…

2-) Çocuk neyi kaybetme korkusu yaşıyordu? Cevabı basitti, anne kaybı.. İlgi ve sevgi kaybı… Bu kaybı önlemek için çocuk “istemiyorum ben bunu” diyerek ortamı terörize ediyordu.

3-) Yeniden güven kazanabilmesi için anne babanın atması gereken üç adım vardı:

a- Ebeveyn geçmiş yanlışlarını “itiraf edip” çocuktan özür dilemeliydi. Bunun için, bebeğin kendisine “hediye gönderdi” yalanını düzeltmek, doğum öncesi aşırı ilginin ve ikna edici konuşmaların neden yapıldığını izah etmek, kendilerinin kaygılı olduğu için bu konuşmaları yaptıklarını anlatmak gerekiyordu.

b- Çocuğun doğum öncesi “statüsünü korumak”. Kardeşi dünyaya gelmeden önce anne baba ile birlikte yaşarken şimdi kardeşi ile birlikte anılıyor olması çocuk için bir statü kaybıydı. Doğum öncesi düzenin devam etmesi için, çocuğun anne baba ile birlikteliği devam etmeli ve kardeşe bu üç kişi birlikte bakım vermeliydi…

c- Çocuğun güven duygusu kazanabilmesi için ebeveynin bütün “suni” davranışlardan sıyrılıp “doğal” olmaya gayret etmeleri gerekirdi… Ne kardeşini gizli emzirmek ne de o yokken sevmek doğaldı… Çocuğun, kardeşinin sevilmesinden de keyif alabilmesi için, sevgilerin açıklıkla sergilenmesi gerekirdi…

Haftaya kardeş kıskançlığını farklı örneklerle analiz etmeye devam edeceğiz...

 

Moba OYUNları Tehlike Saçıyor!

MOBA NEDİR?

MOBA‘nın açılımı Multiplayer Online Battle Arena‘dır. 

Türkçesi; Çevrim İçi Çok OYUNculu Savaş Arenası (CICOSA). 

MOBA tek bir OYUN değildir, şuana kadar tesbit edilmiş 200’ün üzerinde MOBA OYUNu vardır. 

MOBA OYUNLARI NASIL OYNANIR?

MOBA OYUNları, sanal bir harita üzerinde 5 kişilik gruplar halinde oynanır. Çocuk, bu gruplardan birinin üyesi olur ve başka gruplarla savaşır. OYUNcular genellikle çevrim içi sohbet aracılığı ile birbirlerini tanır.

MOBA OYUNLARI ZARARLI MIDIR? 

Birçok anne baba için ‘zararlı OYUN’denildiğinde ‘şiddet ve kan’içeren OYUNlar akla gelir. MOBA OYUNlarında genellikle şiddet içermez, oldukça masum görünümlüdür. 

Bu nedenle anne babalar MOBA OYUNlarının zararsız olduğunu düşünür. 

MOBA OYUNları (pedagojik olarak kesinlikle doğru olmadığı halde) ısrarla ‘strateji’ OYUNları olarak tanıtıldığı için, çocukların düşünme yeteneğine katkı sağladığı yanılgısı oluşturulmaktadır.

Halbuki MOBA OYUNlarının zararının zararı ‘şiddet’ içeriği ile ilgili değil “gerçek yaşam algısını bozması” ile ilgildir.

GERÇEK YAŞAM ALGISININ BOZULMASI NEDİR?

1-   MOBA OYUNları aşağıda adım adım tarif edildiği şekilde OYUNcuyu “farklı bilinç haline”taşır…

2-   OYUN oynanmaya devam edildikçe “OYUN içindeki kişilik”ile “gerçek yaşam kişiliği”iç içe geçmeye başlar. 

3-   OYUN içindeki kişilik bir süre sonra gerçek yaşam kişiliğine baskın çıkar.

4-   Bir süre sonra gerçek yaşam ve insan ilişkileri “sıkılıcı”gelmeye başlar.

5-   Çocuğun kişiliği bölünmeye başlar… 

KİŞİLİĞİN BÖLÜNMESİ NEDİR?

Çocuğun OYUN içinde farklı bir ‘kişilikle’, gerçek yaşamda farklı bir ‘kişilikle’ yaşamak zorunda kalması halidir. 

MOBA OYUNları ile kişiliğinin bölünmesi, şu evrelerden geçerek gerçekleşir… 

1-   OYUNcu, kendisine bir karakter seçerek OYUNa başlar.

2-   Seçilen karakter başlangıçta OYUNun en basit kişiliğidir. 

3-   Gruplar oluşturulurken bu ‘değersiz kişilikle’ kimse ilgilenmez, OYUN içinde sıradan bir yaşamı vardır.

4-   OYUN ne kadar çok oynanırsa, bu değersiz kişilik güçlenir, ünvan kazanır, ‘asil kıyafetler’ ve ‘savaş aletleri’ ile ödüllenir.

5-   OYUN içinde güçlenen (özel görünüm ve yetenekler kazanan) OYUNcunun kişiliği diğer OYUNcular tarafından ilgi ile karşılanır. 

6-   Üstün özellikli OYUNcular OYUNa bağlandığında diğer OYUNcularda hayranlık izlenir. 

7-   MOBA OYUNlarını oynayan OYUNcular, genellikle OYUN içinde birbirleri ile çevrim içi sohbet alanında tanışıp arkadaş oldukları için, OYUNda elde ettikleri kişilik özellikleri ile bu sohbetlere de yansır… Basit kişilikte birisi ile hiçbir OYUNcu çevrim içi sohbetten keyif almaz, OYUNun gizli detaylarını öğrenmek için çaba harcamaz…

8-   MOBA OYUNlarında elde edilen her kişiliğin sürekli bir üst kişiliğinin olması, OYUNcuyu sürekli bir kişilik kazanma sürecine ve ‘kendisinden üstün!’ kişilerle dostluk kurmaya iter… 

9-   Aynı sokakta, okulda, mahallede oturan ve aynı MOBA OYUNunu oynayan çocuklar, OYUNda elde ettikleri üstün kişilikle değer bulur… 

10- Çocuğun OYUN içinde sürekli artan değeri onun gerçek yaşamdan kopup OYUN içinde yaşamaya yatkın hale getirir… 

11-Böylece çocuk gerçek yaşamda (örneğin ödevlerini yapmadığı için öğretmeni ve anne babasının gözünde) değersizce davranılan biri iken, OYUN içinde oldukça değerli bir kişi olarak yaşar… 

12-Çocuğun sahip olduğu bu 2 kişilik, bir süre sonra gerçek yaşamdan kopmasına, OYUN ile mutlu olmaya kendini iter… 

MOBA OYUNLARI ÜCRETLİ Mİ?

MOBA OYUNları başlangıçta ücretsizdir… Ancak OYUNun ilerleyen evrelerinde birçok çocuk daha güçlü karaktere dönüşmek için savaş aletleri ve kostümler almak zorunda kalır… 

MOBA OYUNLARINDAN NASIL KURTULUNUR?

Eğer çocuk yüksek düzeyde bir bağımlığa erişti ise, OYUNun direkt kaldırılması oldukça zordur, çocuk itiraz eder… Direkt OYUNu yasaklamak aynı çocuğun gerçek yaşamla uyumsuzluk yaşamasına neden olur… Bu nedenle MOBA OYUNlarından kurtulmak için anne babalar çocuklarına daha cazip ancak ‘off-line’ oynanan OYUNlara yönlendirmeldir… Çocuğun sevdiği, araba yarışları, spor OYUNları ile yer değiştirmeye çalışılmalıdır…

Çocuk yüksek düzeyde bir bağımlılığa sahip değilse, OYUNun direkt kaldırılması en doğru karardır…

EN ZARARLI MOBA OYUNLARI HANGİLERİDİR?

·      Awesomenauts. 

·      Battlerite. 

·      Dota 2. 

·      Heroes of Newerth. 

·      Heroes of the Storm. 

·      League of Legends.

·      Paragon.

·      Smite.