“Öğrenci merkezci” üniversiteler için

Üniversitelerde özgürlükler denince, düşündüğünü söyleyebilen öğrenciler, sorgulayıcı akademisyenler, kendisi gibi davranabilmenin keyfini çıkartan bilim insanları akla geliyor hep. Ama nedense “Bu özgürlükler nasıl kazanılır?” diye “reformist” formüller geliştirilmiyor.

Hangi başkan gelirse gelsin Yükseköğretim Kurulu’nun başına, bu ‘pembe panjurlu üniversite hayalimizi’ bir türlü gerçekleştiremiyor…

Ya sistem çok yapış yapış, vıcık vıcık, kim dokunsa elinde kalıyor ya da bilim üretme merkezleri olan üniversiteler sisteminde değişiklik yapılmıyor…

Ben yine de en iyi ihtimalle diyeyim ki ülkemiz akademisyenleri öylesine akademik çalışmalarla meşguller ki dünyada neler olup bittiğine vakit ayıramıyorlar.

Aslında şöyle bir yukarı, bir de aşağı bakılacak olunursa, bu göz kamaştıran özgürlük okyanusunda bizim de küçük bir gemimiz olabilir…

Örneğin ben, gençliğimin en güzel yıllarını geçirdiğim Hollanda’da kendi öğrencilik günlerimi hatırlıyorum. Rotterdam Üniversitesi’ne kayıt olacağım o ilk günü hiç unutamıyorum…

Üniversite hakkında bilgi edinmek için kapıdan içeri girdiğimde beni güler yüzlü kişiler karşılamıştı (Sonradan öğrendim, beni karşılayanlar öğretim görevlisi hocalarımız imiş)…

Bana “Arzu ederseniz üniversitemizin tanıtımında size eşlik edebiliriz.” diyerek öğrenci olmanın nasıl bir keyif olduğunu daha o dakikadan itibaren hissettirmişlerdi…

O gün, okulun bütün yaşam alanlarını gezdik. Hatta ben bir Türk olduğum için, okulumuzun Türkçe konuşabilen öğrencilerini de bizlerle buluşturmuşlardı. Tam bir özgür ortam içinde bizden önceki öğrenciler, okulun negatif ve pozitif yanlarından bahsettiler…

Hiç unutmuyorum, bir öğrenci arkadaş “Bu üniversiteye gelirseniz, çay ve kahveler çok kalitesiz, haberiniz olsun!” demişti. Ve dediği gibi de çıktı!

Bir başka öğrenci, “Okuldaki bazı öğretmenler yabancı milletten öğrencilerden hoşlanmaz, belki bilmek istersiniz.” uyarısında bulunmuştu.

Bir diğeri ise “Rotterdam Üniversitesi pedagoji sahasında Avrupa’nın en köklü üniversitelerinden biridir. Bazı hocalar sizin dünyanızı değiştirecek, değişime hazır olun.” demişti…

Bütün bu konuşmalar o sırada hazır bulunan öğretim görevlilerinin önünde yapılıyor ve onlar da bu ortamın keyfini çıkarırcasına kahvelerini yudumlayarak konuşmaları dinliyorlardı…

Dinliyorlardı, çünkü üniversiteler gençlere arzu ettikleri kaliteli bir ortam sunabilmek için ciddi bir yarış hâlindeydi.

E şimdi diyeceğiz ki “Ülkemizde de üniversiteler kaliteli olabilmek için birbiri ile yarışıyor…”

Hah, işte tam da işin fay hattı burası…

Nasıl yani?

Şöyle ki: Eğer ben Hollanda’da bir üniversiteyi beğenir ve kayıt yaptırırsam, o zaman, o üniversite benim adıma devletten on binlerce euro para alma hakkı kazanıyor…

Hollanda’da bir üniversitenin devletten ne kadar ödenek alacağı, o üniversitenin öğrenciler tarafından ne kadar tercih edildiği ile bağlantılıdır…

Bir başka deyişle devlet üniversitesi-özel üniversite diye bir bütçelendirme ayrımı yok… Öğrenci kimi tercih ederse, bütçe o üniversiteye aktarılıyor…

Şimdi dönüp ülkemiz üniversitelerine bakıyorum. Falanca üniversite “devlet üniversitesi” olduğu için bir kamyon para o üniversite kapısına yıkılıyor… Ne öğrenci memnuniyetine ne akademik başarıya bakılmadan o üniversiteye “devlet üniversitesi” unvanı taşıdığı için kaynak aktarılıyor…

O zaman da yönetim, tabii olarak bazen öğrencilerin saçını beğenmiyor bazen de kıyafetini… Azıcık itiraz edilecek olsa, “Beğenmiyorsan kaydını sildirebilirsin” diye öğrenciler kapı dışarı edilebiliyor…

“Öğrenci merkezli” bir üniversite yapılanması sağlanmadıkça, üniversitelerde özgürlükler yüce bir değer olamaz… Yükseköğretim bütçeleri, her yıl kayıtsız şartsız devlet üniversitelerine aktarılmak yerine, devlet üniversitesi-vakıf üniversitesi ayrımı yapılmadan, serbest pazar ekonomisi ile öğrenciler hangi üniversiteyi tercih ediyor ise o üniversiteye kendisini tercih eden öğrenci adedince aktarılmalıdır…

İşte o zaman üniversiteler, “öğrenci merkezci” düşünceyi kendilerinde bir YETENEK hâline getireceklerdir.

 

Her çocuk özeldir

Osmanlı Devleti’nin eğitim sistemi oldukça ilginçtir. Her çocuğun sahip olduğu potansiyeli ortaya çıkarmak ve o potansiyeli geliştirmek, Osmanlı eğitim sisteminin en önemli özelliğiydi.

Bu anlayışa göre her çocuk özeldir ve her çocuğun kendine has YETENEKleri vardır. Önemli olan, eğiticinin, bu YETENEKleri bulup geliştirmeye çalışmayı becerebilmesidir.

Bir hocanın, talebesinin YETENEKlerine hitap edemeyeceğini fark ettiğinde, “Falanca semtteki filanca hocayı bulmalı ve ondan ders almalısın.” diyerek öğrencisini sahip olduğu YETENEK türüne göre başka hocalara yönlendirmesi çok bildik bir uygulamadır. Günümüzde Howard Gardner ile temsil edilen “çoklu zekâ kuramı”, Osmanlı’da asırlarca uygulanmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde eğitimde uygulanan “çoklu zekâ kuramı”na göre her çocuk, başka çocuklardan farklı zekâ türüne ve yeteneğe sahiptir.

Buna göre, bazı çocuklar matematik zekâsına, bazı çocuklar sosyal zekâya sahiptir. Ya da bazıları resim, müzik veya sanat zekâsına…

Sahip oldukları YETENEKleri hesaba katmadan her çocuğu aynı eğitime tabi tutmak ve her çocuktan aynı sonuçları beklemek, bir “çocuk katliamı”dır. Böylesi bir uygulama, hem ülkenin geleceğini berbat eder hem de insanlardaki mutluluk duygusunu ortadan kaldırır.

Bir çocuk düşünün, duygu dünyası sıcacık. Gitarın tellerine dokunduğunda ne kadar da mutlu oluyor. Dudaklarındaki ince tebessüm, gözlerindeki ışıltı, vücut dilinin her hâli sizi bile kendinizden geçiriyor.

Bir başka çocuk, renkleri ve desenleri öyle güzel görüp hissediyor ki eline aldığı bir kâğıda çizdiği resimlerle kendisini izleyenleri hayretler içinde bırakabiliyor.

Bir diğer çocuk, öylesine candan ve öylesine sosyal ki girdiği arkadaşlık grupları içinde hep göz dolduruyor, aranan kişi oluveriyor…

Ve böyle onlarca farklı yeteneği kendi ruhunda barındıran çocuklar, maalesef ülkemizdeki klasik eğitim sistemi içinde heba olup gidiyor.

Geleceğin sanatçıları, ressamları, müzisyenleri, fizikçileri, edebiyatçıları kör olası bir inat uğruna yok olup duruyor. Ne anne babalar mutlu ne de çocuklar…

Ne kadar trajik bir durum değil mi, müzik ruhuna sahip çocuğa matematikte “logaritma cetveli” ezberletmek…

Ya da yazdığı hikâyelerle Nobel Edebiyat Ödülü’nü alabilecek bir çocuğa “trigonometri” hesabı yaptırmak ve onu canından bezdirmek…

Veya kendi yeteneği dışındaki alanlarda kendisine zoraki sunulan bu eğitimi başarmakta zorlanan çocuklara “dikkat dağınıklığı” veya “konsantrasyon bozukluğu” teşhisi koymak…

Çocuklarımıza yazık oluyor.

Kendi yeteneğinin dışında sunulan eğitimi başarabilmek için çırpınan, her çırpınışta daha da dibe batan ve battıkça da eğitimden ve insanlardan soğuyan çocuklar, ülkemizin temel problemi, ama heyhat kimsecikler bu trajik tabloya bakmıyor. Ve bu çocuklar bir süre sonra toplumun sorunlu kesimini oluşturuyor.

Kendisine hitap etmeyen eğitim sisteminde başarısız kabul edilip bir “baş belası” ilan edilen bu çocuklar, çete kurup o çetenin liderliğini mükemmel bir şekilde yapabiliyorlar, uyuşturucu satışında üstün başarı sağlayabiliyorlar, internet dolandırıcılığında inanılmaz YETENEKler sergileyebiliyorlar, kız çocuklarını tuzağa düşürüp onlardan istedikleri gibi istifade edebiliyorlar!

Ve bu çocuklar bizim çocuklarımız…

Matematik sınavından kötü not aldı diye anne babasından azar işiten ince ruhlu çocuklarımız…

Fen ödevini yapmadı diye öğretmeninden ceza alan sanatçı ruhlu çocuklarımız…

Bir yandan öğretmenler diğer yandan anne babalar, ille de eğiteceğiz diye çocuklara haksızlık ediyorlar. Kızmayın çocuklarınıza! İnanın arıza çocuklarınızda değil, her çocuğu aynı şekilde eğiteceğini zanneden eğitim sistemimizde!

 

Annenizi seyreder gibi

Çocuk ile anne arasındaki ilk yıllar oldukça önemlidir. Bir bebek, henüz tanımadığı sesler ve görüntüler arasında aslında korku ve endişe içindedir ve bir teselliciye ihtiyacı vardır. Endişelerini giderecek bir tesellici bulursa kişilik ve karakterini keyiflice şekillendirir, etrafa gülücükler saçar, ruhu ‘sükûn’ içinde güçlü bir benlik yapısına doğru adım adım ilerler ve çocuk kendisi gibi olur.

Eğer bir çocuk bu dönemde güven içerisinde bağlanacak bir kişi bulamazsa huzursuz ve agresif olur, şiddete meyleder. Ne kendisi gibi olabilir ne de kendisinden beklendiği gibi…

Ve aslında bu bir kısır döngüdür. Zira çocuğunda huzursuz ve agresif bir hâl sezinleyen birçok anne, kucağını açıp ona teselli vereceği yere, maalesef bu “mızmız” ve “ağlamaklı” hâlden rahatsız olup böylesi bir hâli cezalandırarak yok etmeye çalışmayı bir marifet zanneder.

Ve insanın dramı işte burada başlar.

Bir güven duygusuna ihtiyaç duyan çocuk, bulamadığı tesellinin huzursuzluğu ile daha çok hırçınlaşır ve annesini daha çok rahatsız eder. Anne ile çocuk arasında yaşanan bu kısır döngünün adı “kaygılı bağlanma”dır. Böylesi bir çocuk, annesinin varlığı içinde anne yoksunluğu ile büyür. İçinde adını koyamadığı bu yoksunluk hep yeni yeni problemler oluşmasına sebep olur. Anaokulunda okula alışamaz, ilköğretimde arkadaşları ile kavgasız günü geçmez, liseye geldiğinde kız ise erkeklerin, erkek ise kızların peşinde koşmaktan bıkmaz. Aradığını bulsa da ruhu sekineye ulaşamaz. Zira aradığı şey, bulduğu şey değildir. Boşluğunu hissettiği şey, bir dönem annesinden nedense hiç kana kana içemediği anne sevgisidir.

Annesine kaygılı bağlanan çocukluklar, sadece çocukluk ve gençlik döneminde değil, neredeyse yaşamlarının her döneminde güvensiz, iç huzurdan yoksun, çevresi ile çatışan, şiddete meyilli bir kişiliği barındırırlar bünyelerinde. Ve böylesi kişiler genelde problem çözme yöntemi olarak şiddeti tercih ederler.

Sevgi ifadeleri bile şiddet içerir. Çocuğunu severken döverek sever. Şaka olsun diye ensesine vurur, tekme atar, durduk yere güreş yapar, küçük düşürücü şakalarla sever. Böylesi kişiler, doymak bilmez bir sevgiye muhtaçtır ama kendileri sevebilme yeteneğine sahip değildir.

Ne kadar severseniz sevin, hep kendisini sevilmiyor gibi hisseder. Kendisinden sevgi isteseniz doyasıya sevemez, kendisini sevdiklerine “güven” içinde bırakamaz.

Zira sevebilmek bir YETENEK ister ve kişi ancak çocukluk yıllarında sevildiği kadar sevebilir.

Sorun karşınızdaki asık suratlı bir kişiye, çocukluk yıllarında ne kadar sevilmiş?

Ya da gidin sorun patronunuza, şefinize, amirinize, müdürünüze, neden tebessüm edemiyor, neden hep bağırıp çağırıyor, neden iş arkadaşlarına coşku ile gülemiyor? “Beceremiyorum. Suiistimal edilir diye endişe duyuyorum.” olacaktır cevabı, eğer size güven duyabiliyorsa...

Bir kişinin yüzünün gülebilmesi, yüzü gülen bir anneye bağlıdır. Hadi o hâlde, gelecekte tebessüm edebilen, kendisi olmanın keyfini çıkartan, aslan gibi çocuklar istiyorsanız, eşinizin yüzünü güldürün. Çok zor değil. Alın bir çiçek, uzatın, bakın nasıl tebessüm edecek, hem size hem çiçeğe… Ve belki de sarılıp ağlayacak “çok ihtiyacım vardı” diyecek. Tabii becerebilirseniz…

Beceremiyorsanız, bugün saçlarınızı taramış olarak eve girin. Ya da ıslık çalın, bir şarkı mırıldanın. “Hayırdır!” dese de eşiniz, aldırmayın. “Sana yeniden âşık olmak istiyorum.” deyin, çekinmeyin. Uyandırın eşinizdeki annelik hissini. Göreceksiniz siz de bir çocuk gibi şenleneceksiniz onun annelik hissini hissettikçe…

Bu toplumda, işte bu ülkede, güzel günler görmek istiyorsanız kadına saygı gösterin. Asansöre binerken kapısını açın, önce o binsin. Otobüste, metrobüste, minibüste, metroda yer verin, belki çocuğuna sevgi taşıyordur, izin verin, azıcık dinlensin. Kapayın gözlerinizi azıcık görmeyin, bırakın iş yerinden yarım saat önce çıksın, koşarak çocuğuna gitsin ve siz saygı ile seyredin annelik sevincini…

Tıpkı yokluğunu hissettiğiniz annenizi seyreder gibi...
 

4+4+4 ve çocuk gelinler riski

Bizim zamanımızda ilkokul 5 yıldı. Sonra ortaokul geliyordu 3 yıl. Ve ardından 3 yıl da lise… Sonra üniversite sınavına giriliyordu.

Bu durumda eğitim 5+3+3 idi… Bunun ilk 5 yılı mecburi, geri kalanlar ise anne babanın insafına terk edilmişti…

Aileler devlet ile yaka paça olmamak için çocuklarına ilk 5 yıllık eğitimi aldırdıktan sonra bir ara karar alarak “Tamam mı, devam mı?” sorusuna cevap vererek çocuklarının geleceğini şekillendiriyorlardı.

Kendi dönemimden çok iyi hatırlıyorum ki kırsal kesimde birçok çocuk ilkokuldan sonra “kurbanlık koyun” gibi kendileri hakkında ailelerinin alacağı kararı bekliyordu. Hele kız çocukları, ilkokuldan sonra okutulmama riskinin stresini çeken en belirgin kitleyi oluşturuyordu…

Eğitimin sadece 5 yılının mecburi tutulması, bizim gibi çocuk ruh sağlığının aile ve devlet bazında “ne anlama geldiğini” henüz yeterince kavrayamamış toplumlarda, çocukluk yıllarının yok edilmesi demektir…

Belki bu kadar ince bir ruh ile değil ama başka gerekçeler ile 28 Şubat döneminde mecburi eğitim 8 yıla çıkartıldı. Aslında “mecburi” eğitimin 8 yıla çıkartılması pedagojik açıdan oldukça olumlu bir karar olmasına rağmen, bunun “kesintisiz” olarak uygulanmaya kalkılması ise tam bir fecaat… Ve maalesef o dönemin Türkiye’sinde bir aklı başında uzmanlar heyeti çıkıp da “Bu bir cinayettir” diyemedi…

Evet, bu bir cinayetti. Zira aynı okul binası içinde 7 yaşındaki bir çocuk ile 15 yaşındaki bir çocuğun eğitim almaya zorlanması, özellikle çocuk tacizlerinin bir hayalet sorun olarak ortaya çıkmasına neden oldu. Ve bu can acıtıcı durum, mağdur ailelerin dışında kimsenin kapsama alanına giremedi…

Okul yöneticileri bir süre sonra tehlikenin farkına vardı ve küçük çocukları, büyük yaş grubu çocuklardan koruyabilmek için kendilerince “sabahçı-öğlenci” ayrımı yaparak veya birbirlerinin katlarına, tuvaletlerine gitmelerini yasaklayarak tedbirler almaya çalıştılar ama “kesintisiz” eğitim mantığı maalesef bu dönemin çocuklarında sinsi bir yara bıraktı…

Şu an üzerinde tartışılan 4+4+4 eğitim modeli ise mecburi eğitimi 12 yıla çıkartmayı hedefliyor… Evet, mecburi eğitimin 8 yıldan 12 yıla çıkartılması oldukça önemli belki, ancak bundan daha önemlisi, bu 12 yılın 4’er yıllık bölümlere ayrılmış olması…

Ancak konu hakkındaki tartışmalara bakıldığında çok dramatik bir sağırlar diyaloğunu görüyoruz ülkemiz aydınları arasında… Ve bu körler dövüşü ile ülkemiz çocuklarına haksızlık ediliyor… Eğitimde reform niteliğindeki bu yeni yapılanmaya ideolojilerin dar kalıpları içinde değil, çocukların kazancı açısından bakmalı…

Eğer böyle bakarsak, mesela, 4’er yıllık dönemlerden oluşan 12 yıllık mecburi eğitim ile çocuklar kendi yaş grubundaki arkadaşları ile birlikte olacaklar ve böylece daha büyük yaş grubundaki öğrencilerin şiddet ve tacizinden arınmış olacaklar…

Ya da böylesi bir değişiklikle çocukların YETENEKlerinin keşfedilmesi ve YETENEK gruplarına göre farklı okullara yerleştirilmesinin önü de açılacaktır… Böylece her çocuk, mesela, matematikte başarılı olmak için “delice” bir koşturmacaya girmesine gerek kalmadan, matematik dışındaki diğer başarılı olduğu sahalarda, bir sonraki eğitim sürecini başlatacaktır…

Ancak burada can alıcı bir ayrıntı gözden kaçtığı için oldukça endişe duymaktayım.

Zira ülkemizde çocukların “YETENEK” gruplarına göre ayrılması demek, onların “sanayiye ara eleman” olarak yerleştirilmesi anlamına geliyor maalesef…

Bu nedenle bazı “meslek liseleri” başarısız ve sorunlu öğrencilerin “toplama kampına” dönüşmüş durumda…

Derslerinde başarısız olan bir çocuğu mevcut olan “çağ dışı” sınav sistemi eleyerek “Fen Lisesi” yerine ya düz liseye veya bir meslek türüne ait liseye itiyor…

Böylece, matematikte ve fizikte başarısız olan bir çocuğa, eğer el becerisine hâkim ise iyi bir “tornacı” olur gözü ile bakılıyor… Hâlbuki böylesi bir çocuk, ünlü bir fotoğraf sanatçısı olabilir… Dünya çapında öyle başarılı eserlere imza atabilir ki siz de ben de şaşıp kalabiliriz… Ancak mevcut sistem bu türden YETENEKlerin ortaya çıkmasına kapı aralamıyor… Hatta böylesi bir ihtimal ebeveynleri korkutuyor bile…

Ya da sayısal ve sözel alanda başarısız olan bir çocuğa, “Hiçbir yeteneği yok, bari gitsin mobilyacı olsun” demek yerine, diğer YETENEK alanlarını gözlemleyerek ve belki de ülkemizin iftihar edeceği bir müzisyen olmasına kapı aralayacak olan bir sonraki kurumu da oluşturmak gerekir…

Eğer eğitimdeki bu reformist yaklaşımlar bir bütüncül kavrayış içinde planlanmaz, oluşturulan 4’er yıllık kesintiler ile YETENEKlerine göre bir sonraki eğitim kurumlarına yönlendirmeler yapılamaz ise yeni yeni sorunların ortaya çıkması kaçınılmaz olur…

İşte o zaman “çocuk gelinler”in sayısının artması kimseyi hayrete düşürmemelidir...

 

Çocuğa karşı mahcubiyet hissi yitirilirse

Önceki gün bir arkadaş telefon etti: “Hocam, biliyorsunuz bizim kız 3 yaşında. Kızımızın araç koltuğuna oturması yasal bir mecburiyet. Ancak koltuğa oturtacağımız sırada ciyak ciyak bağırıyor, tepiniyor… Baş edemiyoruz… Bize bir yol gösterin.”

Sordum: “Araca bindiğinizde siz emniyet kemeri takıyor musunuz?”

Arkadaş biraz mahcup vaziyette cevap verdi: “Öyle bir alışkanlık edinemedim hocam.”

Tebessüm ederek çocuk dünyasını anlatmaya başladım: “Bu yaşlardaki bir çocuğun davranış kazanması, anlatarak, ikna ederek değil, görerek olur… Çocuk neyi görüyorsa öyle biri olur… Yetişkinlerin yapmadığı bir davranış çocuktan istenirse çocuk korkar, kaygılanır ve güvensizlik hissetmeye başlar… O yüzden siz emniyet kemerini takmadan çocuğunuzdan emniyet kemerini takmasını istemek pedagojik olarak oldukça yanlış bir ebeveyn tutumudur.”

Biz yetişkinler nedense yapmadığımız şeyleri çocuklardan istemekten çekinmiyoruz…  Çocuğun karşısında mahcubiyet hissetmiyoruz…

Çok yakın bir arkadaşımla çay içip sohbet ediyoruz… Bir ara arkadaşım günümüz çocuklarının ders yapma konusundaki eksikliklerinden bahseder oldu… Ve kendi çocuğundan örnek verdi: “Hocam, bizim oğlanı oturtup bir saat ders yaptıramıyoruz. Bıraksak akşama kadar televizyon izleyecek, sabaha kadar internette oyun oynayacak. Bir kenara oturup şöyle sakin sakin bir kitap okumuyor.”

Merak edip sordum: “Evinizin içinde belirli bir kitap okuma saati var mı? Koltuğun bir kenarına siz, diğer kenarına da eşiniz oturup belli saatlerde kitap okuyor musunuz?”

Arkadaş ne demek istediğimi anladı ve sustu. Sonra kafasını kaldırıp “İyi de hocam, biz akşama kadar çalışıp çabalıyoruz, kafamız beynimiz bir kelime dahi götürmüyor artık eve vardığımızda.” dedi.

Azıcık dikkat etse, kendi çocuğunun da sabah erkenden evden çıktığını düşünür, akşama kadar okulda zihnen yorulmuş olabileceğini çok rahatlıkla kavrayabilirdi…

Çocuk eğitimi böyle bir şey değil…

Galiba biz, çocuğa karşı “mahcup olma” hissini kaybettik…

Sadece yapmadığımız bir şeyi çocuktan istemek değil, örneğin çocuğa psikolojik şiddet uygulamak da utanç verici bir şey… Ama birçok yetişkin, hâlâ, sokak ortasında çocuğunun kulağından tutup eve doğru götürüyor olmayı bir marifet zannediyor…

Ne garip değil mi?

Birçok anne babaya bakıyorum, hiç mahcup olmadan çocuklarına bağırabiliyor, hakaret edebiliyor… Hâlbuki bu, çok kötü bir çocuk yetiştirme yöntemi… İnsan çocuğuna şiddet uygularken utanmalı…

Utanma ne zaman biter? Kişinin duygu dünyasını hissetme yeteneğini kaybettiğinde…

Eğer bir yetişkinin duyarlılığı yok olursa oturup hep beraber ağlamak gerekir…

Zira duyarlılığı kaybolmuş olan yetişkinin yanında yetişen çocuk da duyarlılığını kaybeder… Duyarlılığını kaybeden kişi, mahcubiyet hissini de kaybeder…

Ve böylesi biri, acınacak kişi olur...

Çocuk dostu valiler

Geçen hafta Çorum’daydık. Çorum Valisi Nurullah Çakır’ın konutunda misafir olduk. Ordu Valisi Orhan Düzgün’ü tanıma fırsatım oldu. Kısacık bir sohbet esnasında kendilerinden birçok şey öğrendim.

Onlar, “Türkiye Çocuk Zirvesi” tarafından çocuklar adına yaptıkları çalışmalar nedeniyle ödüllendirilen valiler.

Sıradanlığın içinde barındırdıkları güçlü yöneticilik YETENEKlerini nasıl da doğal olarak kullanıyor olduklarını görmek çok keyif verici idi.

Daha da ötesi, onca yıllık yöneticilik tecrübelerine rağmen, mütevazı kişilikleri ayrı bir hayranlık uyandırdı bende.

Çay içerken samimi bir sohbet oluştu.

Nurullah Bey sohbetin bir yerinde, “Aslında her bir yöneticiye, kendi idaresi altındaki kişilerle nasıl bir iletişim içinde olduklarını gözlemleyip hatalı davranışlarını kendisine gösterecek bir psikolog desteği lazım. Hatta, ve belki de bu hatalı davranışları düzeltmek için yöneticilere ‘drama’ eğitimleri oluşturmak ne güzel olurdu.” dedi.

Onca yıllık yöneticilik tecrübesine rağmen büyüklük taslamadan sunduğu bu teklif, öyle her yöneticinin “ha deyince” söyleyebileceği bir teklif değil.

Kendisine özendim.

Çorumlular adına da sevindim.

Böylesi içten yöneticilerle o şehirde neler yapılmaz ki…

Hatta kimbilir, Çorum ve Ordu’da da Montessori Okulları açılabilir… Tıpkı İstanbul Bahçelievler’de olduğu gibi...
 

Ceza ile çocuk eğitimi olmaz

Eğitim, mekanik bir işleyiş değildir. Duyusal yanı vardır. Hatta kalıcı öğrenme “zihinsel” olarak değil, “duyusal” olarak gerçekleşir. Bunun içindir ki Batı’daki eğitim ekollerinden en başarılı olanları “ruhsal gelişmeciler”dir.

Mesela, Waldorf Eğitim Modeli ve Montessori Eğitim Sistemi, insanın duyuları ile öğrendiğini bilimsel olarak ispatlamış ve bu sahada dünyanın en gözde eğitim modelini ortaya koymuştur.

Çocukları “ceza” ile sindirmeden ve “mükâfat” ile kandırmadan, YETENEK ve kabiliyetleri ne ise onları o sahada keşfedip kendilerini başarılı oldukları alanda geliştirmek için “rehberlik yapılan” eğitim modellerini artık ülkemiz Millî Eğitim’i artık keşfetmelidir.

İşte görüyorsunuz, daha 30’lu yaşlara ayak basmadan “Google” isimli projeyi ortaya koyarak dünyanın en büyük servet sahipleri arasına giren iki genç Sergey Brin ve Larry Page, böylesi bir eğitim sisteminin içinden geçmiştir…

Çok mu zekiydi Larry? Ya da Sergey çok mu hırslı idi? Kendilerini takip ederseniz göreceksiniz, öylesine “sıradan” ve en doğal hâlleri ile var olmayı becerebilmiş iki genç işte. Başkalarının beklentilerine cevap vermek için “kırk türlü numara” yapmıyorlar. Elde ettikleri bir güç var: Kendileri gibi olabilme gücü…

Kendilerine ‘Başarınızın sırrı nedir?’ diye soran bir gazeteciye, büyük bir sükûnet içinde tebessüm ederek, çocukluk dönemlerinde aldıkları bu eğitime vurgu yapıyorlar.

Yani ceza ile sindirilmemiş olmanın, mükâfat ile yönlendirilmemiş olmanın gücüne. Kendilerinin oldukları gibi kabul edilmiş olmalarının gücüne. İnsan olmanın keyfini çıkartarak aldıkları eğitimin gücüne.

Bu bir tesadüf mü?

Bence hayır. Sadece “Google”ın kurucularının değil, araştırın bakın, dünyanın en başarılı insanlarının ardında “cezasız” bir eğitimin yattığını görürsünüz.

Mesela, dünyanın en büyük internet satış şirketi olan Amazon’un sahibi Jeff Bezons da yine böylesi bir eğitim modelinden geçmiş biri… Dünya siyasetine yön veren Washington Post’un sahibi Katharine Graham, Prens William ve Prens Harry de öyle.  Sadece bu kadar mı? Hayır. Bill ve Hillary Clinton’un çocukları da şu an cezasız ve mükafatsız bir eğitimin içinde yer almanın keyfini çıkartıyorlar. Bu eğitim sisteminin oluşmasına gönülden destek veren Thomas Edison, Jean Piaget,  Alexander Graham Bell’den de bahsetmek gerek ayrıca.

Hâlbuki klasik eğitimde öyle bir müfredat var ki içler acısı. Öğretmenler, insan yetiştirme adına, karşısındaki çocuklar kim olursa olsun, hepsini aynı kalıbın içine sokmak için sinir bozucu bir harbe giriyor.

Mesela, illa da matematiği öğreneceksin…

- Yahu çocukta matematik öğrenecek YETENEK yok, niye zorluyorsun?

- Zorlarım, çünkü matematiği öğrenmek zekâyı açıyormuş!

E, bu çocuk dünya çapında büyük projeleri ortaya koyabilecek sosyal zekâya sahip. Belki de dünya barışını tesis edecek insan!

- Umurumda değil bu özellikleri! Matematik ve fiziği yapamazsa, onun eğitim hayatına son veririm. Üniversite sınavında ortada bırakırım.

Geçenlerde, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın karne notlarına baktım. Notları hep düşük.

Düşünüyorum da, acaba bir de ülkemizdeki çocuklar daha okul yıllarında keşfedilse ne olur diye… İçim heyecanla doluyor. Ki bizim tarihimiz, dünyaya örnek insanlar yetiştirmiş bir “insan fabrikası” gibi özelliğe sahip. Ama günümüzde maalesef bu fabrika kapanmış!

Çocukların ceza ile sindirildiği, mükâfat ile yönlendirildiği, belli bir kalıba göre yetiştirildiği ülkemiz, çocukların kendileri gibi olmalarının önüne geçen bir eğitim modelinde ısrar ediyor hâlâ.

Hâlbuki insan “ceza ile eğitilemez”…

Çünkü ceza bir “şiddettir”.

Toplumsal kabul görmüş şiddetin adıdır “ceza”.

İnsanın ceza ile eğitileceğini zanneden toplumlara bir bakın, hepsi “şiddet” girdabında kıvranıp duruyorlar. Canlı bombalardan tutun da terör olaylarına kadar, acı içinde toplumsal cinnet geçiriyorlar.

Ankara Üniversitesi ile TÜBİTAK’ın ortaklaşa yaptığı “Akran Şiddeti” isimli çalışmaya rast geldiniz mi bilmem. 10 bin lise öğrencisi ile yapılan bu çalışmaya göre, liselerde okuyan her 10 öğrenciden dokuzu şiddet mağduru.

Bu rakam ürkütücü ama şaşırmadım.

Ne zaman ki eğitim anlayışımız “ceza” ve “mükâfat”tan arındırılır ve kişinin özündeki YETENEKleri bulmak ve onları geliştirmek için oluşturulan metodolojik yaklaşımlara geçilir, belki o zaman eğitimde çağı yakalayabiliriz.

Yoksa internette tıklanma rekoru kıran “Oğlum bak git!” videosunu izleye izleye “Bu çocukları bu hâle kim getirdi?” diye “Allah Allaaah!” çeker dururuz...

 

Hiperaktif çocukların dramı

Sanırım okul yılları en dramatik geçen çocukların başında, Albert Einstein gelir. Bilim dünyasının en zeki insanı olarak kabul edilen Einsten’in eğitim yaşamı tam bir dramdır.

Hiperaktif bir öğrencidir Albert. Kıpır kıpırdır, bir türlü yerinde duramaz. Öğretmeni ders anlatmaya başladığında canı sıkılır, onu bir türlü takip edemez. Hocası sosyal bilgiler, coğrafya anlatırken Albert bu konulara dikkatini veremez. Zira onun aklı sosyal bilgilere değil, fiziğe ermektedir. Matematik onun için bir haz kaynağıdır. Ama öğretmeni kafayı takmış ya, sırf onun iyiliği için ve öğrensin diye devamlı ceza vermekte, aşağılamakta, küçük düşürmektedir…

Sonunda babasını çağırır ve “Çocuğunuzda ‘dikkat eksikliği ve hiperaktivite’ bozukluğu var. Dersleri öğrenemiyor. Diğer öğrencilerin öğrenmesine de engel oluyor. Onu daha basit bir okula yazdırsanız iyi olur.” diyerek Albert’i okuldan uzaklaştırır.

Oğlu için üzülen baba, onu askerî okula verir. O dönemde askerî okullar, işe yaramayan çocukların ‘Hiç olmazsa asker olsun’ diye gönderildikleri yerlerdir.

Askerî okulda derslere başlayan Albert’i yeni öğretmeni keşfeder. Albert normal bir çocuk değildir, üstün zekalıdır. Hiperaktivitesi de üstün zekasının bir sonucudur. Zira üstün zekalı çocukların birçoğu zaten hızlıdır, hiperaktiftir. Ve bu çocuklara öğretilmeye çalışılan konular ilgi çekici değilse “dikkat eksikliği” zannedilen bir ilgisizlik de görülmektedir…

Batı dünyası geçmişte üstün zekalı çocuklara “zihinsel engelli” muamelesi yaparken aynı dönemde Osmanlı’da “Enderun mektepleri” vardır. Ender çocukların, yani üstün YETENEKli çocukların gittikleri okullardı bu okullar…

Bu okulların en önemli özelliği, çocukların bir türlü yerlerinde duramıyor oluşları idi. Hatta enteresandır, eğitimciler üstün YETENEKli çocukları bulabilmek için köy ve kasabaları gezer, çocukların saçlarını sıfır numara ile traş ederlerdi. Çünkü kafasında kırık, yarık olan çocukların üstün YETENEKli olma ihtimali vardı da onun için. Zira bu kırık ve yarıklar, onların hareketli olup sağa sola koşup çarpmalarından kaynaklanmıştır diye düşünülmekteydi.

Tarihte ne kadar önemli kişi varsa her birisinde hiperaktif bir hâl görmek mümkündür. Mesela, İstiklal Marşımızın şairi merhum Mehmet Akif Ersoy bir türlü yerinde duramayan ve mahalleliyi canından bezdirmiş bir çocuktur. Necip Fazıl Kısakürek de büyük bir enerji deposu gibi bir türlü dur durak bilmezdi. Atatürk de üstün YETENEKleri daha çocukluk yıllarında keşfedilmiş hiperaktif bir çocuktu. Aynı dönemde yaşamış olan Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri de hiperaktif bir çocuktu. Öyle ki kendisini durduramadığı için, bırakın yerleri, minarelerin tepesinde yürüyordu…

Ama bu çocuklar çevresi tarafından yeterince anlaşılamadığı için genellikle şımarık, yaramaz, beceriksiz olarak tanınırlar.

Halbuki hiperaktif bir çocuğunuz varsa dünyalar sizin olması gerekir. Ondan ne olmaz ki… Belki bir dünya lideri… Kimi zaman bir bilim adamı… Kimi zaman da gelmiş geçmiş zamanların en büyük sporcusu… Tıpkı Londra Olimpiyatları’nda 15 altın madalya kazanan, 39 dünya rekoru kıran ve olimpiyat tarihine ‘’tüm zamanların en iyi yüzücüsü’’ olarak geçen Amerikalı Michael Phelps gibi…

Biz ülke olarak olimpiyatlardan 1 tek altın alsak zil takıp oynayacağız ama 27 yaşındaki bir delikanlı tek başına 15 altın madalya aldı…

Ancak Michael’in de eğitim yaşamı her hiperaktif çocuk gibi acıklı bir dram içeriyor…

Daha 7 yaşındayken yerinde oturmuyor, dersleri dinlemiyor. Sonunda öğretmeni “beni anlamıyor” diye Michael’in annesini okula davet ederek şu utanç dolu sözcüğü kullanıyor: ‘’Üzgünüm ama Michael hayatında hiçbir işe yoğunlaşamayacak kadar başarısız bir çocuk.”

Batıda böylesi trajedilere tek tük rastlanırken, ülkemizdeki durum içler acısı. Zira Türkiye üstün YETENEKli çocuklar açısından bulunmaz bir altın madeni gibi.Maalesef çocuğu tanıma yeteneği olmayan öğretmenler, beş dakikalık psikiyatr görüşmeleri ve ilaç sektörünün teşvikleri ile koca bir milletin üstün YETENEKli çocukları “Bundan hiçbir şey olmaz” denilerek harcanıyor, ilaçlanıyor…

Sizi bilmem ama bu çocukların düşürüldükleri durum benim çok zoruma gidiyor...

 

Montessori eğitimi Türkiye’de de başladı

Son zamanlarda Montessori eğitimini sıklıkla duyuyorsunuzdur sanırım.

Belki ilk defa duyanlar için söyleyecek olursak, İtalyalı bir kadın profesörün yüz yıl kadar önce ortaya koyduğu eğitim şekli. Bu eğitim modelini sistematik hâle getiren kişinin ismi “Maria Montessori” olduğu için o isimle anılıyor.

Özünde “insana saygı” var… “Sükûnet” var… “Yavaşlık” var… Çocuğa tepeden inme müfredat ile değil de kendi YETENEKlerine göre rehberlik etme var…

Montessori eğitimi yaklaşık yüz yıldır dünyanın hemen hemen tüm ülkelerinde kullanılıyor. Ve bu eğitimi almış kişilerin nasıl da farklı durduklarını görüyorsunuz.

Kimler mi, örneğin dijital dünyayı parmakları ucunda oynatan “Google”ın kurucuları Sergey Brin ve Larry Page, Montessori eğitim sisteminden geçmiş iki kafadardır. Ya da dünyanın en büyük elektronik ticaretini yürüten www.amazon.com şirketinin sahibi Jeff Bezos da bu eğitim sistemi ile kendi gibi kalabilmiş bir kişidir. Veya dünyanın en etkin gazetelerinden olan The Washington Post’un sahibi ve editörü Katherine Graham da bu eğitim sisteminin içinden geçerek kendi fıtratından aldığı gücü ortaya koyabilmiş biridir.

Bu kişileri “Kendi gibi kalmayı başarabilmiş” diye tarif ettim, zira “klasik eğitimin” çocuktan aldığı en önemli şey “çocuğun kendisi”dir. “Çocuğu eğiteceğiz” diye onun fıtratının bütün özelliklerini kaybettiriyoruz, sonra da “Bu niye hiçbir şey yapmıyor?” diye ruhu ölmüş çocuk cesetlerinin başında ağıtlar yakıyoruz.

Klasik eğitimin bize gerçek gibi sunduğu anormalliklerden kurtulmalıyız ülke olarak.

Hani İngilizler Hindistan’ı işgal ettiği dönemde “Hintli çocukların zekâsı açılacak(!)” diye onlara “Logaritma Cetveli” ezberlemelerini tavsiye etmişlerdi… Ve zavallı Hintli anne-babalar da zekâsı açılacak diye çocuklarına logaritma cetveli ezberlettiriyorken, İngiliz çocuklar elektronik hesap makinalarında “nanoteknoloji”nin temellerini atıyorlardı…

Bugün ne farkımız var ki Allah aşkına bir bakın okullara… Çocukların zekâsı açılacak diye matematik dersi ile canlarına okunmuyor mu? Ya da bilmem ne fiziğinin bilmem ne kanununun daha ortaokul yıllarında çocuklara “zoraki” öğretilmesindeki amaç nedir? Çocuğu kendi fıtratı üzerine bıraksanız, soysal sahada öyle göz kamaştıracak yeteneği var ama “illa logaritma cetveli ezberletip zekânı açacağım” iyiliğinin ülkemiz çocuklarını ruhen hasta ettiğini görmüyor muyuz?

Sadece zoraki müfredat ve ders dayatmaları değil klasik eğitimin çocukları serseme çevirdiği noktalar… Eğitilen ile eğiten arasındaki “gizli şiddet” de bu ülke çocuklarını çok incitiyor anlayın beni. Çocuklar üzerinde kabadayılık yapmayı, gür ve buyurucu öğretmen sesi ile çocukları neredeyse altını ıslatacak vaziyete getirmeyi bir marifet zannediyoruz.

Koca bir millet olarak bunun hesabını nasıl vereceğiz bilmiyorum. “Dayak cennetten çıkmadır” diyenler, “kızını dövmeyen dizini döver” diye ebeveynlere tavsiyede bulunanlar ve ebeveyn ile çocuklarının arasını açanlar nasıl hesap verecek bilemiyorum…

Dün böyle değildik…

Aslında özümüzden uzaklaştık. Dün çocuk “aziz bir misafir” gibi evlerde barındırılırken… İnsan yetiştirmek üzere bir devlet sistemi oluşturulmuşken, düştüğümüz durum içler acısı. Okul koridorlarından gelen bağırtı içindeki öğretmen sesleri içler acısı… Banyolara kapatılıp cinnet geçirtircesine ağlatılan çocukların apartman boşluklarında yankılanan çığlıkları içler acısı… Ve bütün bunlara duyarsızca seyirci kalan bütün bir toplumun ruh hâli içler acısı…

Neden bütün bunları söyledim… Çünkü modern eğitim yöntemlerinde bunlar yok. Montessori eğitim sisteminde çocuğu “fıtratı” üzerine yetiştirmek var. Ne yanlış yaptı diye “ceza” ne de doğru yaptı diye “mükafat” var. Yani insan olmanın keyfi var.

Bu eğitimin ilk adımları, İstanbul Bahçelievler’deki devlet okullarının bir kısmında, çocuğa karşı duyarlılığı ile bölgesinde çok sevilen Bahçelievler Kaymakamı Şevket Cinbir yönetiminde bir pilot proje olarak başlatıldı. Umarım olumlu sonuçlar alınır ve dünyanın yüz yıl önce başlattığı çocuğa karşı duyarlı eğitim modelleri ülkemiz geneline “Anadolu Pedagojisi” hassasiyeti ile hızla yayılır.

 

Kaygının ilacı, emniyet ve güven duygusudur

Kaygı, bir tetikçidir… Kimin ruhunda var olursa, o ruhun kimyasını bozar.  Anormal davranışlara yol açar. Mesela, aslında hiçbir çocuk “yalancı” değildir. Yalan söylemek insanın özünde yoktur, çünkü insan “iyidir.” Ancak, çocuğu azıcık kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” yalana başvurabilir. Sınavdan zayıf alan bir çocuk, anne babasının üzüleceği “kaygısı” ile, sınav notunun yüksek olduğu yalanını söyleyebilir. Burada, çocuğun bizzat kendisine ve onun yalan davranışına odaklanmak yerine, onun yalan söylemesine neden olan “kaygı” ortadan kaldırılırsa, yalan söyleme eğilimi de ortadan kalkacaktır…

Veya aslında hiçbir çocuk “saldırgan” değildir. Ancak çocuğu kaygılandırırsanız, çocuk “kendini korumak için” saldırgan bir davranış sergileyebilir. Mesela, yeni bir kardeşi dünyaya gelen çocuk, annesinin kardeşi ile daha çok ilgilendiğini ve kendisinin artık daha az sevildiğini zannederse “kaygılanır. Böylesi bir kaygı hâli, bu çocuğun küçük kardeşine yönelik “şiddet”,  “kıskançlık” ve “zarara uğratma” eğilimini artırır. Burada, çocuğun saldırgan davranışından daha önemli olan şey,  çocuğun anne sevgisini kaybediyor olduğu kaygısıdır. Böylesi bir çocuğun tekrar “normalleşebilmesi” ancak onun duyduğu kaygıdan arınması ile mümkündür…

Kaygı, bugüne ait düşüncelerle oluşmaz, geleceğe ait belirsizliktir kaygıya sebep olan şey… Sınavından zayıf alan bir çocuğun kaygısı, zayıf aldığı dakikalara ait değildir, sonrası ile ilgilidir. “Biraz sonra anne babama ne diyeceğim?” düşüncesi kaygıyı oluşturur…

Kaygının iki ilacı vardır. Birincisi “anı yaşamak” prensibidir. “Sonuca” odaklanmak değil, “süreci” yaşamak üzere kişi YETENEK geliştirirse, kaygının ilk panzehirini almış olur. Ancak bu yeterli değildir. Kişinin kaygıdan arınması için kendini “emniyette” hissetmesi gerekir.

Ne antidepresanlar, ne de sakinleştiriciler… Kaygının en etkin ilacı “emniyet” ve “güven” duygusudur.

Yazılıdan zayıf alan bir çocuk, ebeveynine karşı kendini hâlâ emniyette hissederse, kendisinin zarara uğramayacağının “emniyetini” ruhunda duyuyorsa, böylesi bir çocuğun yalan söylemesi ihtimal dahilinde değildir… Veya annesinin sevgisini kaybetmeyeceğinden emin olan çocuk, kardeşini kıskanmayacak, ona karşı saldırgan davranışlar sergilemeyecektir…

Çocuk davranışlarının normalleşmesi için, pedagojinin uyguladığı en temel prensip “çocuğun kendini emniyet ve güven içinde hissetmesi” prensibidir…

Koşulsuz bir sevgi içinde çocuğa, “sen beni sevmesen de ben seni seviyorum” güveni verildiği sürece çocuk kaygılarından arınır, davranışları normalleşir…

Günümüz ebeveynleri, çocuklarında gördükleri anormal davranışlarla mücadele etmek için çoğu defa, zaten kaygılarından dolayı anormal davranmaya başlamış olan çocuğun üzerine baskı ve zorlamalarla giderek yeni yeni kaygı alanları oluşturuyorlar… Böylesi bir durum ise çocukta yeni yeni anormal davranışlara yol açıyor…

Önümüzdeki hafta çocuklar karneleriyle evlere gelecekler… Karneleri ellerine geçtiğinde, kim bilir kalpleri ne kadar da pır pır atacak, “Acaba annem babam ne diyecek?” diye akşamı bekleyecekler…

Eğer çocuğunuzun başka başka anormal davranışlar edinmesini istemiyorsanız, elinize aldığınız karneye şöyle bir göz ucu ile bakın, düşük notlarını görseniz bile, onu incitmeyin, üzmeyin. “Bu ne biçim karne!” diyerek kaygılandırmayın. Ona “Bunlar hep gelip geçici şeyler oğlum/kızım” diyerek karneyi bir kenara koyun, çocuğunuza coşku ile sarılın… Korkmayın, “Çocuğum bunu suiistimal edebilir” kaygısından siz de kurtulun.

Unutmayın, siz de kaygılarınızdan arınabildiğiniz kadar normal bir ebeveyn olacaksınız.

Hem unutmayın, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, sadece çocuğunuza ait değil. Eğer çocuğunuzun zihinsel bir sorunu yoksa karnedeki notlar aynı zamanda o dersi anlatan öğretmenin notudur… Öğretmenin, öğretmeyi ne kadar başarabildiğinin notudur… Bunun da ötesinde, çocuğunuzun elinde tuttuğu karne, aynı zamanda bir ebeveyn olarak sizin de karnenizdir… Bütün bir yarı yıl boyunca, çocuğunuzla ne kadar ilgilenip ilgilenemediğinizi çocuğunuzun karnesine bakarak görebilirsiniz...

Yazarın 21 Ocak 2013 tarihli yazısıdır

Öğrenmenin üç sihirli anahtarı

İnsanın yaşayabilmesi, öğrenmesine bağlıdır.

Bireyin öğrenmesinin önüne geçer, bilgi akışını durdurursanız, o kişi önce çıldırır, sonra ölür.

Bilgiye bu kadar zorunlu yaratılmış insan için her yeni duyumsadığı bilgi keyif vericidir. Buna “öğrenmekten kaynaklanan haz” diyebiliriz.

Çocuklar da öğrenmekten haz alırlar. Ancak çocuğun bir bilgiyi edinmesinde 3 temel şart vardır. Bu şartlar yerine gelmediği takdirde öğrenmeler geçici olur ve bir süre sonra unutulur. Bu şartlar, “güven, hoşgörü, tevazu”dur.

Çocuk ile yetişkin arasında güven bağı oluşmamış ise orada eğitimden söz etmek mümkün değildir. Zira “güven” yoksa “kaygı” vardır. Kaygı varsa eğitim yoktur. Çocuğu kaygı altında tutarak, inciterek, kızarak, cezalandırarak, belki bazı bilgiler zorla “ezber” ettirilse de böylesi bir eğitim ortamında bilginin içselleşmiş hali olan “edinme” oluşamaz. Çocuk bugün öğrendiğini yarın, ilkokulda öğrendiğini ortaokulda unutur.

Bu açıdan bakıldığında bir eğiticinin en önemli yeteneği, iyi ders anlatıyor olması değil, öğrencisi ile “güven” bağını kurabiliyor olmasıdır. Güven bağının kurulabilmesinin temel şartı ise “hoşgörü” dür.

Çocuk, yanlış, hatalı ve eksik yaptığında öğretmeninin “Olsun, ben de yanlış yapıyordum önceden” diyen sesini işitiyorsa, duyduğu bu “hoş gören” sesin çocukta oluşturduğu duygunun adı güven duygusudur.

Çocuklar yetişkinler kadar YETENEKli değildir. Onlar kadar kasları gelişmiş de değildir. Bu yüzden yetişkinlerden daha çok hata içindedirler.

Amerikalı mucit Profesör Henri Jinott, kendisini diğer insanlardan farklı kılan şeyi soranlara şu hatırasını anlatıyor: “Başarımın sırrı annemin 6 yaşımdayken bana takındığı bir tavırdır. 6 yaşımdayken buzdolabından süt alırken, süt şişesini düşürüp kırdım. Annem olayı görünce bana kızmadı. ‘Aaaa Henri, sütten ne güzel bir göl oluşturmuşsun. Bu gölde benimle biraz oynamak ister misin?’ dedi. Bir süre oynadıktan sonra annem ‘Biliyor musun Henri, herkes kendi yaptığı şeyleri kendisi toplamalıdır. Şimdi bu süt gölünü temizlemek için benden sünger mi istersin, havlu mu?’ diye sorduğunda kendimi çok değerli hissetmiştim. Elimden geldiğince dökülen sütü temizledikten sonra annemle dışarı çıktık. Annem bana bahçede, süt şişesinin düşürmeden nasıl taşınacağını gösterdi. Bu olay benim diğer insanlardan farklı olmamı sağlayan en önemli olaydır.”

Bazı yetişkinler, çocuğun hatasını bulup yüzüne vurmayı bir marifet zanneder. Böylece çocuğun daha az hata yapacağına inanırlar. Hâlbuki çocuklar hatalarını ortaya çıkartan yetişkinlerle değil, hoşgörü sahibi yetişkinlerle olmaktan mutludurlar.

Bir çocukta güven duygusunun oluşumunun ikinci şartı, tevazudur. Tevazu, “bildiğini bildirmemektir”, bildiğini hissettirmemek.

Çocuklar büyüklük tutkunluğu olan yetişkinlerden bilgi edinirken kaygılanırlar, ezilirler. Onlar, ancak alçak gönüllü ve kendisini “bilgisi ile ezmeyen” yetişkinlerle olmayı tercihe ederler.

6 yaşında bir erkek çocuğu ile konuşuyorduk. İlkokul birinci sınıfa gidiyordu. Okulda yazmayı öğrenip öğrenmediğini anlamak için, “Gel istersen ikimiz de ismimizi yazalım” diye önüne bir kâğıt ve bir kalem koydum. Çocuk eline kalemi aldı ama yazmadı. Önce bana baktı. Ben de mahcup olmasın diye onu seyretmeyi bırakıp kendi önümdeki kâğıda yavaş ve özenerek ismimi yazmaya başladım. Yazıp bitirdiğimde çocuk elindeki kalemi bıraktı, “Ben yazmayacağım” diyerek omuzlarını kaldırdı. Şaşırdım, ama neden yazmak istemediğini anlamıştım. Çünkü ben bir yetişkin olarak kalemi çok güzel kullanıyor ve güzel yazıyordum. Çocuk “Bu çok bilmiş!” yetişkinin karşısında kendisini mahcup hissetmemek için yazmaktan vazgeçmişti. Onu utandırdığım için utandım. Az sonra “Biliyor musun ben bu elimle de yazabiliyorum” diyerek durumu düzeltmeye çalıştım. Kalemi sol elime alıp yazmaya başladığımda yazım önceki gibi düzgün olmadı, çizgiler eğri büğrü idi… Çocuk, benim eğri büğrü çizgilerime baktı, önce tebessüm etti, sonra o da kalemi eline alarak yazmaya başladı.

Çocuk eğitimi, yetişkin eğitimi gibi değildir. Onlara, güven, hoşgörü ve tevazu içinde yaklaşmayan yetişkin, eğitici değil, zarar verici olur.

Yetişkin nevrozlarının tamamına yakınında, çocukluk döneminde eğitimde yapılan hataların yer aldığı unutulmamalıdır.

Yazarın 22 Nisan 2013 tarihli yazısıdır

Çağın hastalığı: Narsisizm

Kişilik bozuklukları içinde en sinsi olanı ‘narsist kişilik bozukluğu’dur.

Zira kişi, narsist olduğunu bilmez. O kendini beğenerek değil, insanları yetersiz bularak kendini yüceltir.

Nedir narsist kişilik bozukluğu? Kişinin kendini ‘bir şey’ zannetmesi hâlidir. Kendini beğenme, başkalarını yetersiz bulma hastalığına yakalanmasıdır.

Araştırmalara göre, toplumların yüzde 1’inin narsist kişilik bozukluğu taşıdığını biliyoruz.

Yüzde 1 az gelmesin sakın, zira böylesi kişiler duyarsızlıklarından elde ettikleri güç ile toplumda kolay yer edinir. Etraflarında zayıf kişilere tesir eder ve onları istediği gibi kullanırlar ve genelde başarılıdırlar. Ancak bu, başkalarını ezmek ve duyarsızca yaşamaktan kaynaklandığı için, gerçek bir başarı değildir.

Gerçek başarı, kişinin, başkalarını ezerek değil, işbirliği ile elde ettiği başarıdır.

Bu sebeple daha okul öncesi dönemden itibaren çocukta ‘bireysellik’ değil, ‘kolektif’ hayat becerisi YETENEK hâline getirilmelidir. Çocuğa yalnız kendi değil, arkadaşı başarılı olduğunda onun adına da mutlu olmayı ve onu tebrik etmeyi  bilecek şekilde telkinler verilmelidir.

Ebeveynler tek başına başarabilen çocukları ile gurur duysa da, böylesi bir ruh edinen çocuk bir süre sonra anne babasını bile beğenmez. Zira narsist kişide ‘acıma’, ‘sadakat’ yoktur, ‘vefalı’ değildirler, kimseye ‘bağlanamaz’, ‘âşık’ olamaz. Zira o kendisine âşıktır.

Narsist kişiler kırılgandır, eleştirilmeye tahammülü yoktur, kendisini eleştirene öfke duyar.

Kişi nasıl oluyor da böyle oluyor, insan böylesi bir ruha nasıl dönüşüyor? Araştırmalar gösteriyor ki, bu hastalığın temeli çocukluk yıllarında atılıyor, fakat yetişkinlik döneminde tetikleyici faktörler oluştukça bu hâl ortaya çıkıyor.

1- Çocukluk yıllarında, annesi ile ‘bağlanmasında’ problem yaşamış çocukların yetişkinlikte narsist kişilik bozukluğuna daha ‘yatkın’ olduğu biliniyor. Reddedici, otoriter ve baskıcı annelerin çocukları önce içlerindeki anne yoksunluğunu ‘bastırmayı’, kendi iç dünyalarına ‘derinleşmemeyi’, fazla ‘duygusal olmamayı’, kimseye ‘bağlanmamayı’, ‘güvenmemeyi’ öğreniyorlar. Annesine güvenle bağlanamayan kişi, hayata güvenle bakamıyor.

2- Çocukluk yıllarında ‘aşağılanmış’ kişiler narsisizme yatkın oluyor. Kişi aşağılandıkça kendini güçlendirmeyi, kendini güçlendirdikçe başkalarını hissetmemeyi, onları ezmeyi bir tarz hâline getiriyor. Ebeveynler çocuklarını şu ya da bu sebeple aşağılarken aslında duyarsızlaştırdıklarını görmelidir. Duyarsızlık ruhsal ölümdür. En basitinden söylenecek olursa, kardeşi ile kıyaslanan çocuk, aşağılanan çocuktur. Ödevini yapmadığı için sınıfta alay konusu edilen çocuk adım adım duyarsızlaşan bir çocuktur.

3- Yine çocukluk yıllarında, ebeveynleri tarafından devamlı ‘övülmüş’ çocuklar da potansiyel bir narsisttir. Örneğin bir ebeveyn ‘Benim kara gözlü kızım, senin eşin benzerin yok’  diyerek kızını sevmişse veya ‘Benim oğlum gibisi yok bu dünyada’ denilerek çocuğa bu övüngen ruh edindirilmişse, böylesi çocuklar potansiyel narsisttir.

Narsist bir kişiye anne babalık yapmak kadar zor ebeveynlik yoktur. Zira narsist kişinin duygularına erişmek, ona hitap edebilmek zordur. Böylesi bir kişi hem çevresine hem de içinde bulunduğu topluma zarar vericidir.

Nedir tedavisi bu durumun peki?

Belki her kişilik bozukluğunun tedavisi kolaydır, ama narsist kişilik bozukluğu, tedavisi en zor olanlarından  biridir.

Zira narsist kişi, kendisinde bir rahatsızlık olduğunu düşünmez. O kendisinin anlaşılmadığını zanneder. Bundan dolayı psikolojik tedavi sürecine dâhil olması zordur. Böylesi bir sürece girse bile kendisini yeniden yapılandıracak olan psikologdan kendini üstün görür. Ona güvenemez, kendini tedaviye teslim edemez.

Ama her ne kadar zor da olsa yine bir psikolojik tedavi süreci vardır narsist kişilik bozukluğunun.

Ebeveynler böyle bir çocuk sahibi olmak istemiyorsa, onlara ‘övüngen’ değil, ‘mütevazı’ bir ruh edindirmelidir. Övgü ile ayaklarını yerden kesmek yerine onlara ayakları yere basan sevgiler sunmalıdır. Kendini bir şey sanmak yerine, insanlarla uyum içinde olmayı üstün meziyet olarak tanıtmalıdır.

Yoksa evde bir narsist yetişirse, o sadece o aileyi değil, içinde bulunduğu toplumu da yok eder ve kimsecikler farkına bile varamaz.

Yazarın 13 Mayıs 2013 tarihli yazısıdır

“Öğrenci merkezci” üniversiteler için

Üniversitelerde özgürlükler denince, düşündüğünü söyleyebilen öğrenciler, sorgulayıcı akademisyenler, kendisi gibi davranabilmenin keyfini çıkartan bilim insanları akla geliyor hep. Ama nedense “Bu özgürlükler nasıl kazanılır?” diye “reformist” formüller geliştirilmiyor.

Hangi başkan gelirse gelsin Yükseköğretim Kurulu’nun başına, bu ‘pembe panjurlu üniversite hayalimizi’ bir türlü gerçekleştiremiyor…

Ya sistem çok yapış yapış, vıcık vıcık, kim dokunsa elinde kalıyor ya da bilim üretme merkezleri olan üniversiteler sisteminde değişiklik yapmaya kimsenin “iktidarı” yetmiyor…

Ben yine de en iyi ihtimalle diyeyim ki ülkemiz akademisyenleri öylesine akademik çalışmalarla meşguller ki dünyada neler olup bittiğine vakit ayıramıyorlar(!).

Amerika’nın yeniden keşfedilmesine gerek yok. Şöyle bir yukarı, bir de aşağı bakılacak olunursa, bu göz kamaştıran özgürlük okyanusunda bizim de küçük bir gemimiz olabilir…

Örneğin ben, gençliğimin en güzel yıllarını geçirdiğim Hollanda’da kendi öğrencilik günlerimi hatırlıyorum. Rotterdam Üniversitesi’ne kayıt olacağım o ilk günü hiç unutamıyorum…

Üniversite hakkında bilgi edinmek için kapıdan içeri girdiğimde beni güler yüzlü kişiler karşılamıştı (Sonradan öğrendim, beni karşılayanlar öğretim görevlisi hocalarımız imiş)…

Bana “Arzu ederseniz üniversitemizin tanıtımında size eşlik edebiliriz.” diyerek öğrenci olmanın nasıl bir keyif olduğunu daha o dakikadan itibaren hissettirmişlerdi…

O gün, okulun bütün yaşam alanlarını gezdik. Hatta ben bir Türk olduğum için, okulumuzun Türkçe konuşabilen öğrencilerini de bizlerle buluşturmuşlardı. Tam bir özgür ortam içinde bizden önceki öğrenciler, okulun negatif ve pozitif yanlarından bahsettiler…

Hiç unutmuyorum, bir öğrenci arkadaş “Bu üniversiteye gelirseniz, çay ve kahveler çok kalitesiz, haberiniz olsun!” demişti. Ve dediği gibi de çıktı!

Bir başka öğrenci, “Okuldaki bazı öğretmenler yabancı milletten öğrencilerden hoşlanmaz, belki bilmek istersiniz.” uyarısında bulunmuştu.

Bir diğeri ise “Rotterdam Üniversitesi pedagoji sahasında Avrupa’nın en köklü üniversitelerinden biridir. Bazı hocalar sizin dünyanızı değiştirecek, değişime hazır olun.” demişti…

Bütün bu konuşmalar o sırada hazır bulunan öğretim görevlilerinin önünde yapılıyor ve onlar da bu ortamın keyfini çıkarırcasına kahvelerini yudumlayarak konuşmaları dinliyorlardı…

Dinliyorlardı, çünkü üniversiteler gençlere arzu ettikleri kaliteli bir ortam sunabilmek için ciddi bir yarış hâlindeydi.

E şimdi diyeceğiz ki “Ülkemizde de üniversiteler kaliteli olabilmek için birbiri ile yarışıyor…”

Hah, işte tam da işin fay hattı burası…

Nasıl yani?

Şöyle ki: Eğer ben Hollanda’da bir üniversiteyi beğenir ve kayıt yaptırırsam, o zaman, o üniversite benim adıma devletten on binlerce avro para alma hakkı kazanıyor…

Hollanda’da bir üniversitenin devletten ne kadar ödenek alacağı, o üniversitenin öğrenciler tarafından ne kadar tercih edildiği ile bağlantılıdır…

Bir başka deyişle devlet üniversitesi-özel üniversite diye bir bütçelendirme ayrımı yok… Öğrenci kimi tercih ederse, bütçe o üniversiteye aktarılıyor…

Şimdi dönüp ülkemiz üniversitelerine bakıyorum. Falanca üniversite “devlet üniversitesi” olduğu için bir kamyon para hoop o üniversite kapısına yıkılıyor… Ne öğrenci memnuniyetine ne akademik başarıya bakılmadan o üniversiteye “devlet üniversitesi” ünvanı taşıdığı için kaynak aktarılıyor…

O zaman da yönetim, tabii olarak bazen öğrencilerin saçını beğenmiyor bazen de kıyafetini… Azıcık itiraz edilecek olsa, “Beğenmiyorsan kaydını sildirebilirsin” diye öğrenciler kapı dışarı edilebiliyor…

“Öğrenci merkezli” bir üniversite yapılanması sağlanmadıkça, üniversitelerde özgürlükler yüce bir değer olamaz… Yükseköğretim bütçeleri, her yıl kayıtsız şartsız devlet üniversitelerine aktarılmak yerine, devlet üniversitesi-vakıf üniversitesi ayrımı yapılmadan, serbest pazar ekonomisi ile öğrenciler hangi üniversiteyi tercih ediyor ise o üniversiteye kendisini tercih eden öğrenci adedince aktarılmalıdır…

İşte o zaman üniversiteler, “öğrenci merkezci” düşünceyi kendilerinde bir YETENEK hâline getireceklerdir.
 

Hitap edilemeyen çocukların dramı

Her çocuğun öğrenme şekli farklıdır. Fakat öğrenmenin özelliği tektir: Konsantrasyon.

Konsantrasyon iki şekilde oluşur: Kaygı ve merak duygusu.

Kaygı, bir savunma halidir ve geçici bir süre konsantrasyonu artırır. Şöyle ki: Benlik kendini tehdit altında hissettiğinde, hayati birçok fonksiyonunu askıya alır ve tehditten kurtulmak için kaygı duyduğu noktaya odaklanır. Ancak kaygı süresi uzadıkça, yeni savunma mekanizmaları devreye girer: “Unutkanlık” veya “zihinsel körlük”…

Mesela, sert ve baskıcı bir öğretmen, derslerine çalışmayan öğrencilerini sınıfta bırakacağına dair kaygı oluşturuyorsa, bu durum, belki öğrencilerin belli bir süre derslere odaklanmasını sağlayabilir. Ancak günler geçtiği halde tehdit devam ediyorsa, öğrenciler, öğrendikleri konuları “unutmaya”, öğretmenin anlattığı detayları artık “algılayamamaya” başlar.

Bu, sadece okulda değil, çocuğun yaşadığı bütün ortamlarda böyledir.

Çocuk, kendini ceza, baskı, zorlama, aşağılama gibi tehdit altında hissettiğinde belki istenilen davranışı bir yaşa kadar sergileyebilir, ancak zaman geçtiği halde tehditlerden kurtulamıyorsa bir süre sonra “yılışmaya” ve “şımarıklık” yapmak sureti ile “dikkatini dağıtmaya”, kendisinden istenilen davranışları “yok kabul etmeye” çabalar.

Günümüzde başarısız olduğu “zannedilen” birçok çocuğa yaşatılan trajedi aslında bundan farklı değildir.

Hâlbuki doğal öğrenmenin bitmek tükenmek bilmeyen gücü “merak” duygusudur. Merak, Allah’ın insanlara bir lütfudur ve kişinin içinde yaşadığı kâinatı kavrayabilmesi için garip bir enerji halidir…

Bir çocuğa yapılabilecek en büyük haksızlık, onun merak duygusunu yok etmektir ve en başarısız eğitici, çocuğun yaşı itibari ile yöneldiği merak alanından bir kanal bulup kendi anlatacağı konuya bağlayamayan eğiticidir.

Çocuk her yaş döneminde farklı konulara merak duyar… ve yine her çocuk mizacındaki farklılığı ile merak duyduğu alanlarda diğer yaşıtlarından ayrılır.

Bir yetişkinin kendisinde geliştireceği en önemli özellik, çocuğun merak duygusunu keşfedebilecek derinlikte duyarlılığa sahip olmaktır. Merakına hitap edici bir derinlikte rehberi olan çocuğun kendinde geliştirdiği YETENEK “konsantrasyonudur”.

Konsantrasyon, bir “engel duyusu” oluşturur.

Engel duyusu, bir duyunun daha yoğun çalışabilmesi için, diğer duyuların işlevini geçici olarak yavaşlatması veya bilinç dışına itmesi halidir.

Mesela, öğretmenini dinleyen bir çocuğun gözlerini kırpmadan tavana bakması, aslında o çocuğun farkında olmadan kendisinde bir engel duyusu oluşturması halidir. Çocuk, görmek duyusunu geçici olarak askıya alarak zihinsel yoğunluğu artırma çabasındadır. Bazı çocukların gözlerini kapatıp sıraya başını koyması da bundan farkı bir şey değildir.

Veya öğretmenini dinlerken ağzı açık kalan bir öğrencinin durumu bundan farklı değildir. Zihin, konsantrasyon gücünü artırabilmek için vücudun birtakım organlarının kontrolünü devre dışı bıraktığında çocuğun ağzı açık kalmış olabilir.

Tıpkı bunun gibi, ebeveynini yoğun bir konsantrasyon içinde dinleyen çocuk, koltuğun üzerinden baş aşağı sarkıyor olabilir. Bu durum çocuğun yetişkine karşı lakaytlığı değil, aksine, anlatılan konuyu daha yoğun bir konsantrasyon ile dinlerken bazı vücut fonksiyonlarının kontrolünü bırakması hâlidir.

Bütün bunları neden söylüyorum? Çünkü geçen hafta bayramda karşılaştığım onlarca çocuğun kendi ebeveynleri tarafından anlaşılmıyor olduğunu gördükçe içime tuhaf bir zehir aktı durdu hep.

Hâlbuki konsantrasyonu olmayan çocuktan değil, merakı yok edilmiş çocuktan bahsetmek gerek.

Şımarık çocuktan değil, şımartılmış çocuktan bahsetmek gerek.

Başarısız çocuktan değil, hitap edilememiş çocuktan bahsetmek gerek.

Ve söz dinlemeyen çocuktan değil, itibarını kaybetmiş ebeveynden bahsetmek gerek.

 

Üniversiteye sınavsız giriş olur mu?

En son söyleyeceğimi başta söyleyeyim de vakti olmayanlar bütün bir yazıyı okuma zahmetinde kalmasın. Evet, üniversiteye sınavsız giriş sistemi oluşturmak mümkün…

Nasıl mı?

İzah etmeden önce bir şaşkınlığımı da ifade edeyim. Bir gün gelip kendi ülkemde böylesi basit bir konunun izah edicisinin ben olacağımı hiç düşünmemiştim.

Öncelikle bu satırları “Birisinin aklına bir şey gelmiş de onu yazmış” diye değil, ömrünün yarısına yakınını yurtdışında geçirmiş bir uzmanın satırları olarak değerlendirin lütfen.

Konuya, pratik bir soru ile başlayayım: Ülkemizde neden üniversitelere giriş sınavı yapılıyor? Çünkü liselerden mezun olan öğrenci sayısı üniversitelerin kontenjanlarından daha fazla da ondan…

Bunun çözümü için nereye odaklanılmış durumda?

Üniversite sayısı artırılmaya çalışılıyor…

Bu doğru bir yöntem midir? Hayır, tek başına doğru bir yöntem değil…

Peki, ne yapılabilir? Üniversite sayısını artırmakla birlikte, o yıl “mezun öğrenci sayısını azaltmak” daha iyi bir eğitim sistemini doğurur.

Nasıl mı?

Şöyle ki: Şu anki “klasik eğitim”e göre her öğrenci 4 yıl lise okuyor. Eşit öğrenme şartları taşımayan öğrenciler aynı müfredatla karşı karşıya kalıyorlar…

Hâlbuki bu hem bir haksızlık hem de üniversite önlerinde yığılmalar oluşturur. Bunun yerine, bazı liseler 3 yıl, bazıları 4, bazıları da 5 yıl olmak üzere üç ayrı öğrenme yöntemi takip edilecek olursa, her yıl üniversite sınavına giren mezun öğrenci sayısı 3’te 2 oranında azalır. Böylece, çocuğum koşu atı gibi hemencecik okusun, “hızlı bir müfredatla üniversiteye hazırlansın” diyen veliler, okul idaresi ile çocuğun durumunu gözden geçirerek “3 yıllık lise”yi tercih eder… “Hayır, ben çocuğumun hızlı bir eğitim almasını değil, yavaş ve ezilmeden lise hayatı geçirmesini istiyorum” diyen veliler de 5 yıllık liselere çocuklarını kaydettirirler…

Bu okulların kalite yönünden bir farkı olmaz, sadece “hedef öğrenime ulaşmada zaman farklı” olur.

Her okul türünden bir diğerine geçiş de serbest olursa, yani 3 yıllık lisede zorlanan bir öğrenci 4 yıllık liseye geçebilirse veya 5 yıllık lise kendisine hafif gelen bir öğrenci 4 yıllık liseye geçebilirse öğrenciler kendilerine uygun türde bir lise ile üniversite yaşamına adım atmış olurlar…

Bu sistem ne kazandıracak?

1-   Öğrenciler “kendi öğrenme hızlarına göre” keyifli bir lise hayatı geçirecekler… Her öğrenci kendi mizacına uygun öğrenme süreçleri ile eğitim yaşamını kesintiye uğratmadan üniversiteye erişecektir.

2-   Bu sayede, “sanat ile eğitim”, “doğa ile eğitim” ve “spor ile eğitim” imkânları oluşacaktır. Çünkü zamanı geniş olan okullar çocuklara kendi sahip oldukları YETENEKlerinin yardımı ile eğitim kazanımlarını verebilme şansı elde edecektir. Örneğin, bir çocuk müzik yeteneği sayesinde kullandığı baterinin ritmi ile matematik becerileri elde edebilir, bir diğer çocuk doğaya merakı nedeni ile bir kırkayak böceğinin ayaklarını sayarken yaşam içinde matematiği keyifle öğrenir de farkına bile varmaz…

3-   Farklı sürelerde bitirme yılı bulunan okullar sayesinde üniversite önlerindeki yığılmada zaman kazanılmış olur. Her yıl yaklaşık 1 milyon öğrencinin aynı anda mezun olup üniversiteye girmesi ertelenmiş olur.

4-   Liseden üniversiteye geçişte uygulanacak bu sistem, aynı şekli ile ortaokuldan liseye geçişte de “çocukların YETENEKlerine göre lise” anlayışına uygun olarak hazırlanırsa, ülkemiz diğer eğitim reformlarını gerçekleştirebilmesi için 5-6 yıllık bir zaman kazanmış olacaktır.

Şu an, okullar “kaliteli” ve “kalitesiz” diye bir ayrıma tabi tutulduğu için, doğal olarak öğrenciler daha ortaokul yıllarından itibaren fen lisesine girebilmek için çaba harcıyorlar. Hâlbuki bu sistemde okullar kaliteli ya da kalitesiz diye değil, “çocuğun öğrenme şekline uygun ya da değil” diye tercih edilecektir.

Bunun bir örneğini merak edenler, Hollanda eğitim sistemine bakabilirler...

 

Bonzai tehlikesi

Uyuşturucu kullanma yaşı 10’a kadar indi deniliyor ya hani, zannetmeyin ki bunlar ilgisiz ailelerin zaten sorunlu çocuklarıdır. Hayır, aksine, küçük yaşta uyuşturucu kullanmaya başlayan bu çocukların birçoğu kendi halinde mütevazı bir yaşam süren, ilgili ailelerin çocuklarından oluşuyor.

Zira uyuşturucu madde satıcıları bir süredir hedef edindikleri çocuk grubunu değiştirdiler. Artık sadece sorunlu çocuklarla değil, düzenli bir yaşam süren, mütevazı ailelerin çocukları ile de ilgileniyorlar.

Peki neden?

Bunun iki geçerli nedeni var:

Birincisi, ailesi ile sorunlu çocuklara uyuşturucu temin etmek satıcılar için bir riskti. Bu çocuklar, zaten kılık-kıyafet ve davranışları ile potansiyel suçlu gibi dikkat çektikleri için, polisin küçük bir kontrolü ile de madde bağımlısı oldukları ortaya çıkıyordu. Bu satıcıları zora sokuyordu. Hem müşterilerini çarçabuk kaybediyorlar hem de yakalanan her kişi kendilerini ele verecek potansiyel bir tehlike gibi duruyordu. Hâlbuki düzenli ailelerin çocukları daha az risk içeriyordu. Onların yakalanma tehlikesi zayıftı. Hatta öyle ki çocuğun ailesi, madde kullandığını fark etse bile, bu durumu dışa yansıtamıyor, itibar kaybı yaşamamak için suç duyurusunda bulunmuyordu.

İkinci sebep, düzenli aile çocuklarının internet kullanımındaki YETENEKleri idi. Satıcılar, sokak aralarında, ellerinde torba ve her an yakalanma riski ile müşterilere satış yapmak yerine, bu çocuklara uyuşturucu maddeleri internet üzerinden çok kolay satabiliyordu.

Bundandır ki satıcılar yaşı kaç olursa olsun bütün çocukları potansiyel müşteri kabul edip bonzai haplarının satışını yaygınlaştırmaya çalışıyorlar.

Bonzai haplarının görünümü bütün çocukların ilgisini çekecek nitelikte hazırlanıyor. Renkli bir şeker görünümünde bu haplar, vanilya tadında. Üzerinde gülen yüzleri bile düşünmüşler. Fiyatı tam da bir çocuğun günlük harçlığı kadar, tanesi 2 TL.

İşte bundan dolayı, bonzai çocuklar arasında şekerli leblebi gibi hızla yayılıyor. Ne öğretmen fark ediyor ne de anne babalar. Hani sigaraya sarılan esrar gibi bir ot olsa, kokusundan anlarsınız. Ya da damardan verilen bir uyuşturucu olsa kollardaki delikler dikkatinizi çeker. Hâlbuki bu hapları çocuğun cebinde bulsanız bile onlara uyuşturucu hap diyemeyeceğiniz kadar masum görünümlüler.

Uzunca bir süre önce genç bir delikanlıyı getirmişti ailesi.

Son günlerdeki sinirli hallerine çözüm arıyorlardı çocuklarının.

Eli yüzü tertemiz, saçları güzelce taranmış, pırlanta gibi bir çocuktu, henüz 13’ünde.

Oturduk, konuştuk… Görünürde hiçbir sorun yoktu. Okul, eh işte… Arkadaşları ile arası, şöyle böyle... Anne babası sevecen, ilgili bir aile… İlk görüşmemizde herhangi bir problem göremedim. Öylece gittiler. İkinci görüşmeye geldiklerinde çocuğun siması değişmişti. Yüzü kararmış, kocaman iki tane sivilce çıkmıştı. Babası, “İşte böyle oluyor hocam sinirlenince” diye kulağıma fısıldadı. Üzüldüm, çünkü bu simayı tanıyordum, bu bir “bonzai” hap kullanıcısının simasıydı…

Sordum kendisine, “Nasıl başladın?” diye…

“Arkadaşım, falan” dedi… “Görünüşü şeker gibi olduğu için, kötü bir şey olacağını düşünmedim içtim ama artık bırakamıyorum.”

Anne babasının haberi yoktu çocuklarının bir hap kullanıcısı olduğundan.

Tedavisi en zor madde bağımlılığı bonzaidir.

O da sıradan bir tedavi değil, aylar süren psikiyatr ve nörolog gözetiminde yapılacak tedaviyi içerir.

Ülkem adına endişeliyim…

Çocukları hedef alan bu uyuşturucunun serbestçe internetten satılabilmesi, anne babaların böylesi hapları görseler dahi tanımayacak olması, tehlikenin büyüklüğünü gözler önüne seriyor…

Hükümet vakit kaybetmeden bu konuda bir eylem planı hazırlamaz, ciddi tedbirleri hayata geçirmezse, yarın geç olabilir. Zira bu gün 10 yaşındaki çocuklara kadar inmiş bu hapların kullanımının, yarın okullar açıldığında daha küçük yaşlardaki çocuklara inebileceğinin endişesini taşıyorum...

Yazarın 21 Temmuz 2014 tarihli yazısıdır

Varoluş izni

Çocuklarının çok sinirli olduğundan şikâyet eden bir anne baba ile karşılaştım. Dokuz yaşında genç bir delikanlı.

Annesi, “Hocam efeliği de kabadayılığı da bize. Evde kardeşine karşı acımasız. Dışarıda tam tersi, pısırık. Kaç defa dayak yemiş halde geldi okuldan ağlayarak, sayısını ben unuttum.”

Babası, “Dışarıda kendini bu kadar savunamadığı için gittim karateye yazdırdım. Orada da sorun çıkarttı. Hocasının gösterdiği teknikleri yapamadığı için ağladı, ‘Ben gitmeyeceğim artık’ diye tutturdu.”

Annesi ilave etti, “Sadece karatede değil, bir işi başaramadığı zaman hemen ağlıyor, sinirleniyor. Eşim sağ olsun çocukları ile çok ilgilenir. Ailecek oyunlar oynarız akşam vakitleri. Oyunda yenileceğini anlayınca, birden sinirlenir, ya kızar bağırır ya da oyunu bozar.  Bir yerlerde hata yaptık ama nerede bilemiyorum.”

Dinledim anne babayı, ilgisiz bir anne baba değildi bu kişiler. Sorunun kökenine erişebilmek için, genç delikanlı ile de konuşmalıydım, davet ettim içeri.

Baktım, gayet terbiyeli bir çocuk gibi görünüyordu aslında. Birçok anne babanın özeneceği, “akıllı uslu” bir çocuk yani. Biraz sohbet ettik. Sıkılgan bir yapısı vardı belli. Konuşmayı da sevmiyordu. Hal dili ile “bir an önce bitse de gitsek” der gibiydi.

Biraz anne babasından bahsettik. Onları çok seviyordu. Hele annesini o kadar seviyordu ki, o olmadan yaşayamayacağını söyledi. Durdum birden… Ne demek istediğini sordum.

Anladım ki, annesi duygusal olarak o kadar yakındı ki kendisine, bir şeye ihtiyacı olduğunu daha o söylemeden hissedebiliyordu. İçeri girerlerken ben de fark etmiştim, çocuğun montunu annesi çıkartmış askıya asmıştı.

Sordum, ayakkabı bağlamasını bilmiyordu bu çocuk henüz, annesi bağlıyordu hâlâ. Montunun fermuarını çekmesini beceremediği için de annesi giydiriyordu montunu da.

Çocuk dışarı çıktığında anne babayı davet ettim…

Anneye sordum, “Oğlunuzu çok mu seviyorsunuz?”

“Çok seviyorum. Biz sevgisiz bir ortamda yetiştik. 5 yaşındayken annem vefat etti. Üvey anne yanında büyüdüm. Ne babamdan, ne de anneliğimden sevgi aldım. Yaşadıklarımı çocuğuma yaşatmamak için elimden geleni yapıyorum. Ömrüm oldukça da onun üzülmesini istemiyorum.”

Aslında bu anne çocuğunu değil, çocukluğundaki kendisini yetiştiriyordu da farkında değildi. Çocuğu mutlu oldukça, mutlu olan kendi içindeki çocukluğu idi. Çocukluğunda yarım kalan duygularını, çocuğu ile aşırı bağlanarak gideriyordu, ne acı…

Aslında ortada çocuk yoktu, yaşanmamış çocukluk vardı ve acısını çocuğunun üzerinde onaran bir annenin YETENEKsiz bıraktığı bir başka çocuk…

Bu aşırı ilgi, çocuğun gelişimini aksatmıştı. Çocuk, kendi yaşının gereklerini yapamıyor olmanın sinirini yaşıyordu aslında.

Hâlbuki çocuk yetiştirmenin özü, çocuğa “kendi eserini ortaya çıkartmasına izin vermektir.”

Bu, çocuğun “varoluş iznidir.”

Dört yaşındaki bir çocuğun uğraşa uğraşa montunun fermuarını çekmeye çalışması, bir varoluş çabasıdır. Boyama kitabını acemi acemi de olsa kendi başına boyaması, annesinin de onu “müdahale etmeden sükûnet ile seyretmesi”, bir varoluş iznidir aslında.

Ve varoluşuna izin verilmiş çocuklardır yaşamda güçlü olanlar.

Çocuk bir iş yapacağı sırada, anne babası çocuktan önce o işi yapmak için adım atıyorsa, bir süre sonra çocukta bir sinirlilik hali oluşur. Bu, kendi eserini ortaya çıkartamamanın öfkesidir. Beceriksizliği kabullenememe öfkesi… Böylesi anne babalar, çocuklarına iyilik ettiklerini zannetseler de, aslında çocuklarını engelli hale getirirler de farkında değildirler.

Parmakları olmayan bir çocuğun montunun fermuarını çekememesi ile çocuğunun her işini yapan bir anne babanın, çocuğunu, fermuarını çekemez hale getirmesi arasında, çocuğun yaşadığı psikolojik zorluk açısından bir fark yoktur.

Yazarın 10 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Bir anne babanın en iyi terapisti kimdir?

Bir çocuğun duygusal gelişiminin ne kadar sağlıklı olduğunu öğrenmek istiyorsanız, o çocuğun anne ve babası ile ne kadar “kaliteli vakit” geçirdiğine bakabilirsiniz…

Birçok uzman, bundandır ki, ebeveynlere “çocuklarınızla kaliteli vakit geçirin” diye tavsiyelerde bulunur.

Çocukları ile problem yaşayan anne babalara zaman zaman, “Çocuğunuzla kaliteli vakit geçiriyor musunuz?” diye soruyorum…

Aldığım cevap genellikle “Elimizden geldiğince bir şeyler yapmaya çalışıyoruz” oluyor.

“Mesela ne yapıyorsunuz?” dediğimde, kimileri “güreşiriz, tekmeleşiriz, karate yaparız, bazen de alıp parka götürüyorum” diyor… Kimileri de “Yapboz yapıyoruz, resim boyuyoruz” diye cevap veriyor…

Hâlbuki kaliteli vakit geçirmek, çocuğu ‘alıp parka götürmek’ değildir. Çocukla tekmeleşmek hiç değildir.

Kaliteli vakit geçirmenin temel şartı, “çocuğun yaşadığı ruhsal boyuta girmektir.”

Çocuk, yetişkinden farklı bir ruhsal boyutta yaşar.

Onun yaşadığı âlemde işler, yetişkinlerin bildiği tarzda ilerlemez.

Çocuklarda görülen davranış bozukluklarının en temel nedeni, ebeveynlerin, çocuğun yaşadığı ruhsal boyuta erişip orada çocuğa hitap etmek yerine, onu, yaşadığı âlemden dışarı çıkartıp, yetişkin dünyasının içine yaka paça sokmak istemesinden başka bir şey değildir…

Örneğin, çocuk, “zamanın içinde” yaşar. Yetişkin, “zamanın dışındadır.”

Çocuk, “eşyaya nüfuz ederek” yaşar. Yetişkin, “eşyaya hükmederek.”

Çocuk, duygularını “içinden geldiği gibi” yaşar. Yetişkin, “kendini kontrol ederek.”

İşte, çocukla kaliteli zaman geçirmek dediğimiz şey, yetişkinin kendi yaşam boyutundan sıyrılıp çocuğun âlemine girdiği sırada akan zamanın adıdır.

Yetişkinin bu âleme girmesini “güçleştiren” üç temel faktör vardır. Bunlar, Zihinsel Kaymalar, Duygusal Bağlar ve Yüzeysel Yaşam Alışkanlığı’dır.

Zihinsel Kaymalar: Çocukla vakit geçiren birçok yetişkinin zihni, farkında olmasa da, biraz sonra yapacağı işlerle meşguldür… Çocuğu ile oynayan bir annenin aklı az sonra yapacağı yemeğe, babanın aklı haberlere kayıyorsa, zihnin bu kayması, çocuğun içinde bulunduğu ruhsal âleme girişe engel olur. Çocuğu ile kaliteli vakit geçirmek isteyen bir anne babanın kazanacağı en üstün beceri, “anı yaşama” becerisidir. Bundandır ki “Ne ile meşgulsen, onunla meşgul ol” prensibi, çocukla kaliteli zaman geçirmenin en temel prensibidir.

Duygusal Bağlar: Çocuklar, yaşadıkları problemleri ertesi güne taşımazlar, geride bırakırlar… Annesinin kızdığı bir çocuk, ertesi gün annesine küs uyanmaz. Olumsuz duygusal bağlara tutunmaz çocuklar.  Yetişkinler ise geçmişte yaşadıkları sorunları bir kambur gibi sırtlarında taşımaya, o sorunları ertesi günde de yaşamaya yatkındırlar… Akşam eşi ile tartışan bir kadının, sabah kendisi ile oyun oynamak isteyen çocuğuna “şimdi değil” diye seslenmesi, olumsuz duygusal bağları üzerinde taşıma yanılgısının bir sonucudur. Kaliteli vakit geçirmek isteyen yetişkin, olumsuz duyguları en azından çocuğu ile birlikte olduğu “o an” sırtından indirmedikçe, çocuğunun duygu dünyasına erişemez.

Yüzeysel Yaşam: Çocukluk döneminde duygusal sorunlar yaşamış bir yetişkin, bu sorunları duymamak, hissetmemek için kendini hızlandırır… Yetişkinler, “derinlerde yaşamak” yerine, “yüzeysel yaşamayı” tercih eder. Bir kere daha acı çekmemek için, duygularını kapatmayı alışkanlık hâline getirirler. Hâlbuki çocuk, yaşamı, yüzeysel değil, derince yaşar. Zamanın dışında değil, içinde yaşar. Çocuğu ile kaliteli vakit geçirmek isteyen bir ebeveynin, hızlanmış bir yüzeysel yaşamdan çıkıp derinliğe erişebilecek bir “yavaşlık” içine girmesi gerekir…

Yetişkinler çocuğa hükmetmeyi bir marifet zannetmekten vazgeçip onların duygularına erişmeyi YETENEK hâline getirdiklerinde görecekler ki çocuk, kendi âleminin içinde yetişkinin ruhunu bir terapist gibi nasıl da onarıyor.

“Kaliteli iletişim” çocuğun duygusal gelişimine katkı sağladığı gibi, yetişkinin kendini onarmasının da altın anahtarıdır.

Bundandır ki pedagoji, “bir anne babanın en iyi terapisti kendi çocuğudur” der…

Yazarın 07 Nisan 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğunuz ile iletişimde hangi seviyedesiniz?

Ebeveynin çocuğa erişebileceği yegâne araç “söz”dür… Çocuğa söylenilen söz, onun duygu dünyasını şekillendiren en güçlü etkendir.

Bir kişiye çocukluk yıllarında nasıl hitap edildi ise yetişkin olduğunda kendisi de öyle hitap eder çevresine. Çünkü söz kişiliğin bir parçasıdır, çocukluk yıllarında edinilir…

Bundandır ki bir kişinin konuşma tarzına bakıp onun çocukluk yıllarında kendisine nasıl hitap edildiğinin ipuçlarını bulabilirsiniz.

Mademki çocukla konuşma tarzı, onun kişiliğini oluşturuyor, o hâlde bir ebeveynin edineceği en önemli YETENEK çocukla iletişim becerisidir.

Çocukla iletişimin 4 farkındalık seviyesi vardır:

1-) Emir Kipi ile İletişim:

Bu düzeyde iletişim alışkanlığına sahip yetişkinler, çocukla “emir cümleleri” kullanarak iletişim içindedir. “Getirsene, götürsene, konuşup durma, yemeğini yesene, geç kaldık giy şu ayakkabılarını hadi, hâlâ yatmadın mı, git odana çabuk yat” diye uzayıp giden “kontrolsüz iletişim” tarzı…

Bu, genellikle baskın bir ortamda çocukluk yılları geçmiş kişilerin, yetişkinlik yıllarında alışık olduğu iletişim tarzını sürdürme çabasıdır.

Böylesi kişiler, rica ederek konuşmayı, çocuğu dahi olsa, onun düşüncelerini de alıp ortak akıl ile karar vermeyi gereksiz görürler. Zira baskın bir ortamda yetişen kişilerin en temel hissi “değersizliktir.” Değersizlik hissi ile çocukluk yılları geçmiş kişiler, kendileri büyüyüp anne baba olduklarında, çocuklarına kullandıkları kelimeler ile nasıl bir değersizlik hissi kazandırdıklarını fark etmezler. Zira bu, onlar için, normaldir, olağandır.

Böylesi kişiler “yakın çevrelerine karşı” buyurucu, emredici, isteği yerine gelmediğinde kızgın, öfkeli ancak “sosyal yaşamda, arkadaşları arasında” konuşkan, sevimli, sempatiktirler…

2-) Olabilirlik Eki ile İletişim:

Bu iletişim tarzında keskin bir dil kullanarak çocuğun benliği üzerinde baskı oluşturmak yerine, “olabilirlik ihtimali” ile konuşarak benliğin rahatlaması amaç edinilir. Örneğin, çocuğu ile bulmaca çözen bir babanın “O, oraya değil, buraya gelebilir… Bu şöyle olabilir… Kalem böyle tutulabilir… Diş şöyle fırçalanabilir...” demesi.

Bu iletişim dili ile hitap, çocuğu başkasının yönetmesine alıştırmak demektir… Böylesi çocuklar, sorumluluk almaktan çekinir, yanlış yapacağı kaygısı taşırlar… İkinci farkındalık seviyesi ile hitap edilmiş çocuklar genellikle, “vererek” dost olmaya veya “sorun çıkartmadan” kenarda bir yerde yaşamaya gayret ederler…

3-) Varlığın Kabulü ile İletişim:

Çocuğun bir kişiliği, düşüncesi ve hisleri olduğu dikkate alınarak gerçekleşen iletişim şeklidir ki 2. farkındalık seviyesi ile yapılan iletişim diline “de” bağlacı ilavesi ile gerçekleşir. Örneğin, yemek kaşığını yanlış tutan bir çocuğa “Aslında kaşık böyle ‘de’ tutulabilir… Su şöyle ‘de’ içilebilir… Ders böyle ‘de’ çalışılabilir…” denmesi.

Bu iletişim tarzında çocuğun yaptığı iş reddedilmez fakat başka bir yol tarifi vardır. “Su böyle ‘de’ içilebilir” sözündeki ‘de’ bağlacı ile onun su içtiği yöntem reddedilmemiş ancak daha farklı bir yol tarif edilmiştir… Böylece çocuğun kendi yaptığı davranış dışlanmadan, doğru olan tarif edilmiş olur…

4-) Fırsat Verici İletişim:

Bu iletişim tarzında çocuğun YETENEKlerinin ortaya çıkması için “çocuk aktif, yetişkin pasif” iletişim dili kullanılır. Yetişkinin iletişimde baskın olmamasıyla çocuğun kendini kaygısızca ortaya koyabilmesine ve böylece mizacın fıtri yapılanmasına fırsat verilmiş olur… Örneğin, bulmaca çözen baba ile çocuğu arasındaki iletişimde “Şu, buraya gelebilir mi acaba? Bunu şuraya koysak nasıl olur? Bir de şöyle denesek mi acaba?” denmesi.

Bu iletişim tarzında yetişkinin soru cümleleri kurarak konuşması, çocuktan izin almaktan ziyade, bir nezaket ve ona kendi yapması için fırsat tanımaktır. Çocukluk yıllarında kendisine fırsat tanınan bir iletişim ortamında yetişmiş kişilerin en belirgin özelliği, problemleri konuşarak çözme becerisidir. Hâlbuki farkındalık seviyesi düşük bir aile içinde yetişen kişilerin problem çözmek için kullandıkları yöntem sözel şiddettir.

İşte bundandır ki söz bir büyüdür ve çocuğa nasıl hitap edilirse çocuk öyle olur...

Yazarın 12 Mayıs 2015 tarihli yazısıdır.

Din eğitimindeki yanlışlar ve birkaç çözüm önerisi

Ülkemiz eğitim uygulamaları içinde en sorunlu olanı “din eğitimi” olsa gerek. Din eğitimi derken, çocuğa Kur’an öğretilirken dayak atılmasını kastetmiyorum. Zira bu, pedagojik değil, insani bir sorundur…

Benim kastettiğim, ‘pedagojik uygunluk’ adına din eğitiminin zarara uğratılması.

Örneğin, çocuk hareket ederken daha kolay öğrenir. Durağanlık öğrenmeyi zorlaştırır. Mesela, çocuğa “Bu gün yağmur yağdı / Ben sokakta sek sek oynadım / Annem bana seslendi / Haydi, oğlum içeri…” şeklinde bir şiirin ezberlenmesine yardımcı olunacaksa, bu sözlerde geçen her bir ‘davranışı’ harekete dönüştürmek, öğrenmeyi kolaylaştırır. Yani, ‘Bugün yağmur yağdı’ derken eller yukarı kaldırılıp aşağı doğru yağmur taklidi yapmak… ‘Sek sek oynadım’ derken, sek sek zıplamak… ‘Annem bana seslendi’ derken seslenme işareti yapmak öğrenmeyi kolaylaştırır.

‘Hareket ile öğrenme’ var olan ve kullanılan bir pedagojik yöntemdir.

Ancak hareket ile öğrenme Kur’an eğitiminde kullanılamaz.

Zira oyuna çevrilmiş hareketlilik ile Kur’an ezberlemek, Kur’an eğitiminden beklenilen “tasavvufi derinliğin” oluşmasını zorlaştırır. Çocuk, şarkılaştırdığı, oyuna dönüştürdüğü Kur’an ile “iç derinliği” elde edemez. Bu yöntemle öğrenilen Kur’an’ın insan için bir huzur kaynağı olmasının önüne geçilmiş olur.

Peki, doğru yöntem nedir? Kur’an, ‘hareket’ ile değil, ‘kıraat’ ile öğrenilir.

Kur’an’ın kendine has bir “melodisi” vardır ve çocuklar melodi taklidinde oldukça başarılıdır. Hatta öyle ki sürekli dinledikleri sanatçıları aynı ses tonu ile taklit edebilecek kadar YETENEKlidir çocuklar. İşte çocuğun bu yeteneğine tutunarak Kur’an öğrenmesini sağlamak doğru bir pedagojik yöntemdir. Çocuk, bir Kur’an hafızının 4’er dakikalık sure okuyuşlarını sürekli dinlerse, bir süre sonra o okunuşu taklit edeyim derken, farkına bile varmadan ve tasavvufi derinliği kaybetmeden Kur’an ezberini gerçekleştirebilir, hem de o hafızın kıraati ile…

Sadece Kur’an ezberlemede değil hatalar… Kur’an harfleri öğretilirken de çocuğa eziyet ediliyor maalesef…

Örneğin, ‘elif’ harfi öğretilirken, elmanın ‘e’si diye tanıtılıyor. Elif harfi, elif sembolü ile gösterilmelidir, elma ile değil. Çünkü elif, elma değil, eliftir. Bir harfin kendi ismi varken, onu bir başka isimle anlatmak, kulağı tersten göstermekten başka bir şey değildir.

Yerimiz olsa da ülkemiz çocuklarının din eğitiminde nasıl da zarara uğratıldığını tek tek yazsam.

Son bir tane daha yazayım…

Kur’an harflerini öğrenmiş çocuklar bir sonraki aşamaya geçtiğinde, bu harfleri birbirine bağlamayı öğreniyorlar. Ancak görüyoruz ki harfler birbirine bağlanırken, güncel yaşamda hiç kullanılmayan ve çocuğun hiç duymadığı harf grupları tercih ediliyor elif cüzlerinde.  Örneğin, EBEDE, EDEBE, VECEDE, BEDELE… Bu harf grupları belki Kur’an’da geçen kelimeler olsa da çocuk için henüz bir bilinmezlik ifade eden bu kelimelerle Kur’an öğrenmek, hem sıkıcıdır hem zordur… Hâlbuki Kur’an harfleri ile çocuğun zaten günlük yaşamda kullandığı kelimeler yazılsa, çocuk bildiği kelimeleri okusa öğrenme daha heyecan verici ve kolay olur. Örneğin: ARABA, ŞEMSİYE, BEBEK, ANNE, BABA…

Bu yöntem Osmanlı’da ne de güzel şekil almış…

Osmanlı, Kur’an harfleri ile güncel yaşamda geçen kelimeleri yazmış, çizmiş, okumuş… Çocuk harfleri öğrenirken zorlanmamış, zaten doğduğundan beri duyduğu kelimeleri yazı dili ile kolayca öğrenmiş gitmiş…

Şu an kullanılan klasik elif cüzleri belki yetişkin eğitimi için kullanılabilir, ancak çocuklar için ‘pedagojik elif cüzlerine ihtiyaç var ülkemizde…

Dedik ya, eğitim uygulamaları içinde en sorunlu olanı maalesef din eğitimi...

Yazarın 08 Şubat 2016 tarihli köşe yazısıdır.

Moba Oyunları Tehlike Saçıyor!

MOBA NEDİR?

MOBA‘nın açılımı Multiplayer Online Battle Arena‘dır. 

Türkçesi; Çevrim İçi Çok Oyunculu Savaş Arenası (CICOSA). 

MOBA tek bir oyun değildir, şuana kadar tesbit edilmiş 200’ün üzerinde MOBA oyunu vardır. 

MOBA OYUNLARI NASIL OYNANIR?

MOBA oyunları, sanal bir harita üzerinde 5 kişilik gruplar halinde oynanır. Çocuk, bu gruplardan birinin üyesi olur ve başka gruplarla savaşır. Oyuncular genellikle çevrim içi sohbet aracılığı ile birbirlerini tanır.

MOBA OYUNLARI ZARARLI MIDIR? 

Birçok anne baba için ‘zararlı oyun’denildiğinde ‘şiddet ve kan’içeren oyunlar akla gelir. MOBA oyunlarında genellikle şiddet içermez, oldukça masum görünümlüdür. 

Bu nedenle anne babalar MOBA oyunlarının zararsız olduğunu düşünür. 

MOBA oyunları (pedagojik olarak kesinlikle doğru olmadığı halde) ısrarla ‘strateji’ oyunları olarak tanıtıldığı için, çocukların düşünme yeteneğine katkı sağladığı yanılgısı oluşturulmaktadır.

Halbuki MOBA oyunlarının zararının zararı ‘şiddet’ içeriği ile ilgili değil “gerçek yaşam algısını bozması” ile ilgildir.

GERÇEK YAŞAM ALGISININ BOZULMASI NEDİR?

1-   MOBA oyunları aşağıda adım adım tarif edildiği şekilde oyuncuyu “farklı bilinç haline”taşır…

2-   Oyun oynanmaya devam edildikçe “oyun içindeki kişilik”ile “gerçek yaşam kişiliği”iç içe geçmeye başlar. 

3-   Oyun içindeki kişilik bir süre sonra gerçek yaşam kişiliğine baskın çıkar.

4-   Bir süre sonra gerçek yaşam ve insan ilişkileri “sıkılıcı”gelmeye başlar.

5-   Çocuğun kişiliği bölünmeye başlar… 

KİŞİLİĞİN BÖLÜNMESİ NEDİR?

Çocuğun oyun içinde farklı bir ‘kişilikle’, gerçek yaşamda farklı bir ‘kişilikle’ yaşamak zorunda kalması halidir. 

MOBA oyunları ile kişiliğinin bölünmesi, şu evrelerden geçerek gerçekleşir… 

1-   Oyuncu, kendisine bir karakter seçerek oyuna başlar.

2-   Seçilen karakter başlangıçta oyunun en basit kişiliğidir. 

3-   Gruplar oluşturulurken bu ‘değersiz kişilikle’ kimse ilgilenmez, oyun içinde sıradan bir yaşamı vardır.

4-   Oyun ne kadar çok oynanırsa, bu değersiz kişilik güçlenir, ünvan kazanır, ‘asil kıyafetler’ ve ‘savaş aletleri’ ile ödüllenir.

5-   Oyun içinde güçlenen (özel görünüm ve YETENEKler kazanan) oyuncunun kişiliği diğer oyuncular tarafından ilgi ile karşılanır. 

6-   Üstün özellikli oyuncular oyuna bağlandığında diğer oyuncularda hayranlık izlenir. 

7-   MOBA oyunlarını oynayan oyuncular, genellikle oyun içinde birbirleri ile çevrim içi sohbet alanında tanışıp arkadaş oldukları için, oyunda elde ettikleri kişilik özellikleri ile bu sohbetlere de yansır… Basit kişilikte birisi ile hiçbir oyuncu çevrim içi sohbetten keyif almaz, oyunun gizli detaylarını öğrenmek için çaba harcamaz…

8-   MOBA oyunlarında elde edilen her kişiliğin sürekli bir üst kişiliğinin olması, oyuncuyu sürekli bir kişilik kazanma sürecine ve ‘kendisinden üstün!’ kişilerle dostluk kurmaya iter… 

9-   Aynı sokakta, okulda, mahallede oturan ve aynı MOBA oyununu oynayan çocuklar, oyunda elde ettikleri üstün kişilikle değer bulur… 

10- Çocuğun oyun içinde sürekli artan değeri onun gerçek yaşamdan kopup oyun içinde yaşamaya yatkın hale getirir… 

11-Böylece çocuk gerçek yaşamda (örneğin ödevlerini yapmadığı için öğretmeni ve anne babasının gözünde) değersizce davranılan biri iken, oyun içinde oldukça değerli bir kişi olarak yaşar… 

12-Çocuğun sahip olduğu bu 2 kişilik, bir süre sonra gerçek yaşamdan kopmasına, oyun ile mutlu olmaya kendini iter… 

MOBA OYUNLARI ÜCRETLİ Mİ?

MOBA oyunları başlangıçta ücretsizdir… Ancak oyunun ilerleyen evrelerinde birçok çocuk daha güçlü karaktere dönüşmek için savaş aletleri ve kostümler almak zorunda kalır… 

MOBA OYUNLARINDAN NASIL KURTULUNUR?

Eğer çocuk yüksek düzeyde bir bağımlığa erişti ise, oyunun direkt kaldırılması oldukça zordur, çocuk itiraz eder… Direkt oyunu yasaklamak aynı çocuğun gerçek yaşamla uyumsuzluk yaşamasına neden olur… Bu nedenle MOBA oyunlarından kurtulmak için anne babalar çocuklarına daha cazip ancak ‘off-line’ oynanan oyunlara yönlendirmeldir… Çocuğun sevdiği, araba yarışları, spor oyunları ile yer değiştirmeye çalışılmalıdır…

Çocuk yüksek düzeyde bir bağımlılığa sahip değilse, oyunun direkt kaldırılması en doğru karardır…

EN ZARARLI MOBA OYUNLARI HANGİLERİDİR?

·      Awesomenauts. 

·      Battlerite. 

·      Dota 2. 

·      Heroes of Newerth. 

·      Heroes of the Storm. 

·      League of Legends.

·      Paragon.

·      Smite.