Annelik Sanatı

Tanıtım

Kadın yalnızdır aslında… Eşi olsa da, çocukları bulunsa da… Sevincinde yalnız… Ağlamalarında yalnız… Çocukluğunda yalnız, genç kızlığında yalnız… Çaba içindedir herkes, ondan bir şeyler koparmak için… Kimi sevgisizliğinin doyurucusu gibi tanır onu… Kimi yalnızlığının gidericisi gibi… Ve belki karşılıksızlığından olsa gerek, verdiği "iyi eder" insanı…

Bu kitabın adı her ne kadar Annelik Sanatı olsa da; aslında kadınların eşleri için yazıldı... Annelerin çocukları için… Bir annenin yalnızlığının derinliğini görmek... Ona gerçekten "eşlik" etmek… Ona eşlik ederken, onunla iyi olmak isteyenler için yazıldı… Bir kadının öfkesinin çocuksu zayıflıklarını örtme çabası, kızgınlıklarınınsa artık bunaldığının işareti olduğunu fark etmek isteyenler için yazıldı… Ve belki kendinin nasıl bir anne olduğunu aynada görmek isteyen anneler için yazıldı…

İçindekiler

Önsöz ……………………………….……………………………………………...........13

Birinci Bölüm

ANNELER NEDEN ANNELİK YAPAMAZ? …………………………………….......15
Bir sanattır annelik ……………………………………………………...…......................17
Çocuk terbiyesinde iyi niyet ve şefkat yeterli değil mi? ………………………………... 18
Çocuk terbiye etmek, orkestra şefliği yapmaya benzer ………………………………….18
Annenin taşıma kapasitesi ne kadardır?………………………………………………......19
Sırtında taşıdığı yükler, annenin annelik yapmasına engel olur ……………………….…20
Annenin kendisiyle tanışması……………………………………………………………..21
Peki, anne kendisini nasıl tanıyabilir?…………………………………………………….22
Annenin kendini tanıma rehberi…………………………………………………………..23
    1. Annenin yaşama sevinci var mı?……………………………………………….........23
    2. Anneye, annelik statüsü verilmiş mi?……………………………………………..…27
    3. Anne çocuğunu diledjği gibi terbiye etme özgüllüğüne sahip mi?…………………..28
    4. Anne ilk dört yaşına kadar annesinden uzun süreli ayrı kalmış mı?............................29
    5. Anne inançlı mı?…………………………………………………………………......30
    6. Anne şiddetin hâkim olduğu bir ailede mi yetışti?…………………………………...31
    7. Anne geçmişte herhangi bir taciz veya tecavüz yaşamış mı?………………………...32
    8. Anne, aileden yeterince destek alıyor mu?…………………………………………...33
    9. Anne isteyerek mi çocuk sahibi oldu?………………………………………………..35
   10. Anne, çocuğu benimsemiş mi?……………………………………………………....35
   11. Anne, eşini seviyor mu, benimsemiş mi?………………………………………….....37
   12. Anne, eşi tarafından seviliyor mu, benimsenmiş mi?………………………………...38
   13. Annenin sanal bağımlılığı var mı?……………………………………………………39
   14. Anne sigara, alkol ve uyuşturucu kullanıyor mu?………………………………….....40
   15. Annenin yeterince sosyal yaşantısı var mı?…………………………………………...42
   16. Anne kişisel karakter olarak hırslı ve öfkeli mi?……………………………………...42
   17. Anne çocuk terbiyesinde bilinçli mi?…………………………………………………43
   16. Anne kendi merkezciliğinden çıkabilmiş mi?………………………………………...44
   19. Annenin cinsel yaşantısı normal mi?………………………………………………….45
   20. Annenin EMPATİ yeteneği var mı?……………………………………………………..46
   21. Anne yeterince uykusunu alabiliyor mu?……………………………………………...47
   22. Annenin yemek düzeni var mı?………………………………………………………..49
   23. Annenin gün planlaması var mı?………………………………………………………50
   24. Annenin hâlâ enerjisi var mı?………………………………………………………… 51
   25. Anne yeterince hareket ediyor mu?…………………………………………………....52
   26. Annenin kariyer planı var mı?………………………………………………………....52
   27. Annenin fiziksel bir rahatsızlığı var mı?……………………………………………....54
   28. Anne ekonomik olarak rahat mı?……………………………………………………...54
Üzerinizdeki yük tablosu…………………………………………………………………....56
   Cevaplar nasıl değerlendirilmelidir?………………………………………………………57
   9 puan ve üzeri yük: “Kriz’’……………………………………………………………….57
   7-8 puanlık yük: ‘Kritik dönem”………………………………………………………… .58
   5-6 puanlık yük: ‘Problem”………………………………………………………………..60
   4 puanlık yük: “Anormallik başlangıcı”…………………………………………………...62
   2-3 puanlık yük: “Dikkat, dengeler bozulabilir!”…………………………………………..63
   1 puan ve daha az…………………………………………………………………………...65
Taşıma kapasitesinin üzerinde yük taşımak, kısır döngünün başlangıcıdır………………......66

İkinci Bölüm

ANNENİN ÇOCUĞUNU TANIMA SÜRECİ ………………………………………..........73

Çocuğun tanınması………………………………………………………………………..…..75
Yetişkinlerin üzerindeki çocukluk dönemi izleri………………………………………….......76
Anne kendi “ben”liğinden sıyrılmadıkça çocuğunu tanıyamaz………………………….........81
Bencil anne yoktur; ama…………………………………………………………………….....81
Benmerkezci anne ile bencil anne arasında ne fark vardır?........................................................81
Peki, anne neden çocuğunu yok ederek kendini çocuğunda yaşatır?…………………........….83
Benmerkezci annelerin elinde izzet savaşı veren çocuklar……………………………......…..85
Hayvan terbiye eder gibi insan terbiye edilmez ki!……………………………………............87
Anne çocuğuna verdiği zararı fark etse bile……………………………………………...........90
“Ne derler?” diye çocuk terbiyesi, çocuğu tanımaya engeldir…………………………...........93
“Herkes mi yanlış yapıyor?” yargısı, çocuk tanımaya engeldir………………………….........94
“Gerçek ben” ve “sahte ben”li çocuklar…………………………………………………........95

ÇOCUKLUK DÖNEMİ (0-7 YAŞ)……………………………………………………........98

0-4 yaş çocukluğun gücü    ……………………………………………………………….......98
Doğal annelik yeterli…………………………………………………………………….........99
Bu dönemde çocuğun ihtiyaçları anında giderilmelidir………………………………..........104
0-4 yaş döneminde çocuğun güven duygusuna ihtiyacı………………………………......…105
Çalışan anneler ve çocukluk dönemi ihtiyaçları……………………………………...….......107
İhmal edilmiş çocukluk sendromu……………………………………………………...........110
Davranış kodu nedir?…………………………………………………………………….......112
Çalışan anneler bakıcı tutmasın mı?……………………………………………………........113
0-4 ila 4-7 yaş dönemi arasındaki farklar………………………………………………........114

4-7 YAŞ GRUBU ÇOCUKLAR……………………………………………………….......120

Çocuğa kurallar nasıl öğretilir?………………………………………………………...........121
Kural, çocuk tarafından içselleşmişse kuraldır……………………………………....…........121
    1. Çocuk sadece kendisi için konulmuş kuralları dinlemek istemez……………………...122
    2. Kurallar çocuğun gerçekleriyle uyum içinde olmalıdır………………………………...124
    3. Kurallar rastgele zamanda ve rastgele yerde öğretilemez……………………………....125
    4. Çocuk ikna olmaktan hoşlanmaz………………………………………………………..127
    5. Kurallar gerçekçi ve samimi olmalıdır………………………………………………….128
    6. Bir kurala uyma, başka bir şarta bağlanmamalı………………………………………....129
Sosyalleşme ihtiyacı……………………………………………………………………..........130
“Kal” ile değil, “hal” ile terbiye………………………………………………………............132

7-14 YAŞ DÖNEMİ……………………………………………………………………….....133

Metafizik varlıklara ait sorular ………………………………………………………….........135
Yedi yaş grubu çocuklar artık “efendi” olur……………………………………………..........137
Sosyal çevreye katılım……………………………………………………………….…..........138
7-14 yaş çocukları ve “yalan”……………………………………………………….…...........140
Ahlakî eğitim…………………………………………………………………………….........142
Ön ergenlik……………………………………………………………………….……...........143

14-21 YAŞ ERGENLİK DÖNEMİ………………………………………………..…..........144

Erkek çocuk suçluluk psikolojisine girer………………………………………………..........145
Kız çocuk, anneye ihtiyaç duyar…………………………………………...…………........…145
Ergen çocuk eleştirilere tahammül göstermez…………………………………………..........146
Ergen çocuk her an yoldan çıkmaya hazırdır…………………………………...…….......….147
Ergenlik, bir problem dönemi değildir……………………………………..………….......…148

Üçüncü Bölüm

AİLE İÇİNDEKİ ROL KARMAŞASI VE ÇOCUĞUN ANNE BABA İHTİYACI……………………………………………………………………………….....153

Anne-baba aile içinde hangi rolü oynuyor?…………………………………………….....155
Aile bireyleri rollerini biliyor mu?……………………………………………………...…156
Baba olmadan anne, annelik yapabilir mi?……………………………………………......157
Neden anneler, babalık yapamaz……………………………………………………….....160
Baba, ailede “otorite temsilcisi”dir…………………………………………………...…...162
Anne, ailede “stabilizatör”dür………………………………………………………….....164
Çocuğun dünyası anneden ayrı, babadan ayrı beslenir……………………………..….....167
İyi bir baba olmanın metodu: İstişare………………………………...…………………...170
    1. İstişare, vakti sabit olan bir gün ve saatte yapılır…………………………………....170
    2. İstişare belli bir ciddiyeti gerektirir………………………………………….…........171
    3. İstişarenin bir yöneticisi olmalı……………………………………………………...173
    4. İstişareye katılım belli bir yaşı gerektirir………………………………………….....174
    5. İstişarede kararlar oy birliğiyle alınır………………………………………………...175
    6. İstişare aile sorunlarının çözüm adresi olarak bilinmelidir………………………...…175
    7. İstişare, çocukların statü kazandığı yerdir………………………………………….....176
    8. İstişare masası, kavga edilecek yer delildir………………………………………...…177
    9. İstişarede alınan kararlar bir deftere yazılmalıdır…………………………………......177

Dördüncü Bölüm

ÇOCUK TERBİYESİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİ?…………………............179
Çocuk terbiyesi nedir?……………………………………………………………................181
İyi eğitim almak, iyi terbiye olmak demek değildir    ………………………………….......183
Çocuk terbiyesinde hedef nedir?…………………………………………………….….......183
Terbiye ve eğitimdeki temel fark nedir?………………………………………………........184
Referans aldığınız değerler nelerdir?……………………………………………….…........185
Normal mi anormal mi?……………………………………………………………….........186
Kime göre normal, kime göre anormal?……………………………………………..…......187
Çocuklar neden aile içindeki normlarla çatışırlar?……………………………………........190
Çocuğunuz küçükken neredeydiniz?…………………………………………………….....191
Anormal davranışlar, çocuğun dünyasına giren yeni “birileri”yle gün yüzüne çıkar………………………………………………………………………............................192
Çocuğun, ailenin değerlerini terk ediş süreci nasıl yaşanır?………………………..............194
    1. Çocuğun aile içinde Kendi yerini bulamaması……………………………………......194
    2. Çocuğa aile içinde statüsünün verilmemesi………………………………………...…196
    3. Çocuğun anne babayı samimi ve güvenilir bulmaması…………………………….....197
    4. Çocuk ile anne-babanın beklentilerinin çatışması…………………………………......199
       a. Gerçekçi olmayan beklentiler……………………………………………………..…200
       b. Hayallere ve uhdelere çocuğun alet edilmesi………………………………………..201
       c. Çocuktan onayı alınmamış beklentiler……………………………………………….201
       d. Çocuğun beklentilerine ailenin ilgisiz kalması……………………………………....202
    5. Anne babanın ebeveynlik statüsünü kaybetmesi…………………………………….....203
    6. Çocuğun yaşından büyük olaylarla erken yaşta tanışması……………………………..204
    7. Aile ile çocuk arasındaki ergenlik dönemi doku uyuşmazlığına
vaktinde çözüm üretilememesi……………………………………………………………....204
    8. Aile içindeki iletişimin sağlıksız yürümesi…………………………………………….205

Önsöz

Annelik, hiçbir şeye benzemez; ne baba ne amca ne de teyze olmaya… Yorucu, yıpratıcı ve kendini yaşamaktan vazgeçirici bir tercihtir anneliktir…

Bir bahçıvan sabrıyla gül dikmek ve dikilen o gülün başında yılmadan, yorulmadan beklemektir “annelik sanatı”… Onu yağmurdan korumak… Doludan sakınmak… İlkbaharda budamak… Yaz sıcağında sulamak… Kışın “Solacak mı acaba?” diye endişe etmektir…

Böylesi hassas bir işin başındaki anne ne kadar rahat ve huzur içindeyse o anneden yetişen güller de o denli güzel ve huzur verici olacaktır. Eğer anne, rahat ve huzurlu bir ortamda değilse, bir çocuk gibi tersleniyor ve azarlanıyorsa, eşiyle bir türlü bitmeyen sorunlar içinde, boğulacak gibi oluyorsa, bir yandan kayınvalide bir yandan görümceler bir yandan da tam olarak güven duyamadığı dost ve akrabalar arasında varlık mücadelesi veriyorsa, ötesinde “Acaba bir teselli olur mu?” diye beklediği eşini de yanında hissedemiyorsa tabii ki onun elinde yetişen güllerin rengi solgun, çiçeklerin boynu bükük olacaktır; tıpkı kendisi gibi…

Ve gariptir annelerden hep “anne gibi anne olma”ları beklenir ve anneye verilen her bir nasihatte, “Anne dediğin fedakâr olmalıdır” denir ve ilave edilir: “Anne dediğin kendi hayatını yaşamamalıdır. Eşinin ailesine saygıda kusur etmemelidir. Evini çekip çevirmelidir. Çocuklarına gözü gibi bakmalıdır.”

Peki; anne insan değil mi? Bunca şeyi tek başına mı yapmalıdır yoksa annenin yanında ona “eş”lik edecek bir de baba mı olmalıdır? Anneye, bir anne şefkatiyle sahip çıkıp “kızım” diyerek kanatlarının altına alacak bir kayınvalide gerekli değil midir?

Annenin sığındığı dualar başına yıkılıyorken, teselli beklediği simalar kendine kaş çatıyorken, parmak sallıyorken o anne ne kadar annelik yapabilir ki?

İşte bu kitap, bir yandan “Annelik Sanatı” nın nasıl olacağını, bir gül fidanının nasıl çapalanıp, nasıl sulanacağını anlatırken bir yandan da annenin annelik yapmasına tesir eden tüm faktörleri ele alıyor…

Bu kitap sadece anneler için değil, annelere “eş” lik etmek isteyen babalara yönelik olarak da hazırlandı…Umarız; hem anneler hem de annelerin yanında bulunan herkes için faydalı olur…Bir annenin dünyasına doğru iyi seyirler dileğiyle…

1.ANNELER NEDEN ANNELİK YAPAMAZ?

Hiçbir anne "Acaba ben iyi bir anne miyim?" diye tereddüt etmemelidir. Bütün anneler, bir anne kadar şefkatli, bir anne kadar koruyucu, bir anne kadar sevgi doludur... Yeryüzünde hiçbir anne, çocukları için kendini feda etmekten bir an bile tereddüt etmez. Korkak bir anne tavuk bile civcivlerinin tehlikede olduğunu hissettiğinde, ölümü göze alıp yavrularına göz diken tehlikeye karşı baş kaldırmıyor mu? Korkak bir tavuk bile yavrusuna karşı şefkat taşıyorsa ve taşıdığı şefkat onu kahramanca yavrusunu korumaya itiyorsa bu satırları okuyan bir anne nasıl olurda çocuğuna karşı "Ben iyi bir anne miyim?" diye tereddüt taşır ki?

Peki, anneler çocuklarına karşı, bu kadar iyi niyetli ve şefkatli oldukları halde, çocuk terbiyesi neden çok defa hayal kırıklıklarıyla sonuçlanıyor? Terbiyede iyi niyet ve şefkat yeterli değil mi? Bal kokulu şefkat ağacı annelerden nasıl oluyor da zehirli meyveler yetişiyor? Acaba nerede hata yapılıyor da bir zamanların mis kokulu bebekleri, anne babasına kan kusturacak kadar vicdansız olabiliyor?

-Annenin çok iyi niyetli bir anne olması çocuğun iyi yetişmiş bir çocuk olması için yeterli değildir.

-Çocuk terbiyesinin en önemli faktörlerinden biri annenin kendi içine doğru derinleşmiş ve kendisi ile tanışmış olmasıdır.

-Birçok anne, sırtında taşıdığı yüklerin verdiği sıkıntıdan dolayı çocuğuna karşı hoşgörüsüz davranmaktadır.

-Babanın doğumdan hemen sonra duygusal olarak annenin yanında bulunması bir anne için oldukça önemlidir.

-Çocuk terbiyesinin en önemli unsuru yaşama sevincidir.

-Anne çocuğuna fena muamelede bulunurken çoğu defa “hak etmese dövmem” diye kendisini savunur. Halbuki…

-Hayatı olduğu gibi kabul etmek, annenin yaşama sevincini artırır.

-Bir anneye yapılacak en büyük eziyet, ona annelik statüsünün verilmemiş olmasıdır.

-Bir annenin, annelikten en hoşlandığı durumlardan biri de çocuğuna karşı kendini sorumlu hissettiği anlardır.

-Çocuklarını yetiştirmeye çalışan bir anneye, aşırı müdahalede bulunmak, annenin annelik yapma becerisini zedeler.

-Çocukluk yıllarında şiddet görerek yetişmiş anneler, maalesef kendi çocuklarına karşı şiddet uygulamaktadır. Çünkü şiddet, psikolojik bulaşıcılık taşır.

-Çocuğa yönelen psikolojik ve duygusal şiddet, çocuğun ruhunda en az fiziksel şiddet kadar derin izler bırakmaktadır.

-Geçmişte yaşanılan hiçbir şeyden dolayı, bütün bir ömür harap edilmemelidir.

-Annenin çocuk sahibi olmaya hazır olması, annelik yapabilmesi açısından çok önemlidir.

-Anne, kendisini anne olduğuna inandırmakta zorluk çekiyorsa çocuğunu benimsemesi zordur.

-Bütün anneler, eşleri tarafından bir eş olarak sevilmek ve kabul görülmek ister.

-İnternetteki sanal sohbetler ve arkadaşlıklar, günümüz anneleri için en sinsi tehlikelerden biridir.

-Annelik, zayıf refleksle yapılabilecek bir görev değildir.

-Anne, genç kızlık dönemindeki gibi sosyal hayatını devam ettirmekte ısrar ederse kendisine ve çocuğuna zarar verebilir.

-Anne adım adım bilinçlendikçe adım adım üzerindeki yükten kurtulur.

-Anne “ben” merkezcilikten çıkamamışsa büyük bir ihtimalle, çocuğunu kendi hayatını zorlaştıran bir etken olarak görüyordur.

-Bir çocuğun duygularını en iyi şekilde hissedebilen kişi anne, bir çocuğu en iyi şekilde anlayabilen kişi de çok defa babadır.

-Uykusuzluğun verdiği psikolojik baskı altında gününü devam ettiren bir anneden, sağlıklı kararlar ve davranışlar beklenemez.

-Bilinçsiz rejim yapan bir annenin saldırgan ve daha olumsuz olması kaçınılmazdır.

-Düzensiz bir hayat, annenin istediği gibi bir annelik yapmasına engel teşkil edecektir.

-Düzenli spor yapan bir annenin psikolojisiyle, vücudunu hiç çalıştırmayan bir anneninki arasında ciddi fark vardır.

-Birçok anne kariyer planlamasında çocuklarının negatif tesiri olduğunu düşünmektedir.

-Bireyselci toplumlarda, ailenin maddi durumunun yetersizliği, yaşantıyı doğrudan bozar.

-Annenin gereksiz yere bağırmalarının veya hırçın davranışlarının altında yatan; üzerinde taşıdığı yüklerdir.

-Anne, üzerindeki yüklerle çocuk terbiyesinde başarılı olamaz.

-Annenin kendi iç dünyasına bilinçli gözlemler yapması ve bu gözlemlerde elde ettiği kırık noktaları düzeltmek için çaba sarf etmesi oldukça önemlidir.

-Sahiplenme bağı, anneye çocuğunun üzerinde istediği gibi tasarruf hakkının olduğunu düşündürür.

-Hiçbir anne çocuklarının üzerinde bir “sömürü bağı” kurmamalı ve onları kendi “malı” gibi görmemelidir.

-Annelerin çok defa çocuklarını durdurmak için kullandıkları yöntemin masum(!) adı, “ceza” dır…

-Annenin asıl problemi bulunmadıkça ve asıl problemin çözümünde destek olunmadıkça çocuklarına karşı sergilediği hırçınlık ve şiddet eğilimli davranışların da son bulması oldukça zordur.

-Çocuk, anne babanın vesilesiyle dünyaya gelmiş olsa da ayrı bir yaşam hakkına sahiptir.

2.ANNENİN ÇOCUĞUNU TANIMA SÜRECİ

Peki, annenin kendisini tanıması ve nasıl bir ortamda çocuk yetiştirdiğini fark etmesi yeterli midir? Cevabımız, tabii ki "Hayır" olacaktır. Zira çocuk terbiyesinin ana unsurlarından biri de çocuğun tanınmasıdır. Yani sahip olunan çocuk, tanınmadan "çocuk terbiyesi" olmaz... Kucağında tuttuğu yavrusunun hangi özelliklere sahip olduğunu bilmedikçe, gözlem yapma yeteneğini geliştirmedikçe ve çocuğunun gelişim dönemleri içinde nasıl davranacağını öğrenmedikçe annenin çocuk terbiyesinde başarılı olması oldukça zordur. Bu nedenle çocuk terbiyesinin üç önemli unsurundan bahsetmekte fayda var. Bunlardan biri annenin bilinçlenmesi, diğeri çocuğun tanınması ve üçüncüsü de çocuk terbiyesinde kullanılan metotların doğru olmasıdır.

Her bir yetişkin bir zamanlar çocuktur. Yaşanan o çocukluk dönemi, artık hatırlanması imkansız hatıralar arasında, bilinçaltındaki çelik kasanın içinde, sır gibi saklıdır. İşte o sır dolu çelik kasanın içindeki bilgilerden dolayı bugün yetişkinler böyledir. Nasıl ki her bir insanın kaşı, gözü DNA’sında gizlidir; o minicik DNA’lar koca bir insanın bütün şifrelerini barındırmaktadır; çocukluk yıllarında yaşanan bütün olaylar da DNA şifreleri gibi insan davranışlarının temel kodlarını oluşturmaktadır…

-Çocuk terbiyesinin üç önemli unsuru vardır. Bunlardan biri annenin bilinçlenmesi, diğeri çocuğun tanınması ve üçüncüsü de çocuk terbiyesinde kullanılan metotların doğru olmasıdır.

-İnsan şuan üzerinde taşıdığı anlamsız davranışlarının birçoğunu daha çocukluğunun o güçsüz ve çaresiz dönemlerinde yediği darbelerin acısı ile kazanmıştır.

-Her anne yanı başında büyüyen çocuklarının çocukluk dönemini, bir baykuş ciddiyetiyle takip etmeli ve önemsemelidir.

-Anneyi çocuğuna karşı “kör” eden şey, annenin kendi “ben” liğidir.

-Benmerkezci bir anne çocuğuna çok tutkundur. Çocuğunu çok sever. O yüzden farkında olmadan her şeyi çocuğunun adına düşünür. Onun adına karar verir.

-Benmerkezci anne, çocuğunun kendisinden habersiz adım atmamasını sağlar.

-Çocuklarına tarafsız gözle bakamayan bir anne, çocuklarını tanıyamaz.

-Günümüz annelerinin en büyük yanılgısı, “farkında olmadan” çocuk terbiyesinde hayvan terbiye usullerini kullanmalarıdır.

-Çocuk cezayla değil; vicdani kabulle ve ruhuyla terbiye olur.

-Hayvan terbiye eder gibi insan terbiye etme usulleri uygulanan evin içinde gün boyunca anne yorgun ve çaresiz, çocuk hırçın ve arsız olur.

-Annenin üzerindeki yükler, tadıyla annelik yapmaya engeldir.

-Birçok anne, dikkat etse çocuğuna karşı kullandığı pek çok yöntemin aslında annesinden kendisine miras kaldığını fark edecektir.

-Anne farkında olmasa da çocuklarına kendi annesinin gözüyle bakmaktadır.

-Günümüzde anneler, fıtri bir anne-çocuk ilişkisi yaşamak yerine “Etraf ne der?” diye suni bir anneliğe mecbur bırakılmaktadır.

-Bir annenin çocuğunu tanıyabilmesi için kendi hallerinin farkına varması gerekir.

-Çocuk, kendi ruhuna bir saldırı hissederse kendi dünyasını çevresine sergilemekten vazgeçer.

-Çocuk 0-4 yaş arasında karşı konulmaz bir öğrenme arzusuyla, hedefine doğru yönelir.

-Anne, çocuğunun ruhen sağlıklı olmasını istiyorsa onun içinden gelen öğrenme isteğinin önüne geçmemelidir.

-Bir çocuğun dört yaşına kadar en önemli işi, eşyalarla olaylar arasındaki ilişkileri kavramaya çalışmaktır.

-Çocuk öğrenmeye yönelmişken annenin engelleyici veya yasak koyucu tutumu çocuğu hırçınlaştırır ve öfkelendirir.

-0-4 yaş dönemi evresinde annenin en önemli görevi, çocuğunun ihtiyaçlarını anında gidermek ve onun öğrenme sürecinin önüne asla geçmemektir.

-Anne, gereksiz korkulara kapılmadan, çocuğunun tüm ihtiyaçlarını anında hissetmeli ve bu ihtiyaçları koşulsuz bir sevgiyle yerine getirmelidir.

-Çocukluk döneminde güven bunalımı yaşayan çocuk, yetişkinlik döneminde de her an tedirgin ve çevresine karşı güvensizdir.

-Çalışan bir anne her ne kadar çocuğunun kendisine ihtiyaç duymadığına kendisini inandırsa da vicdanı rahat değildir.

-İhmal edilmiş çocukluk sendromu geçiren çocuk, genellikle içe kapanır.

-Bakıcı kadın sendromu bir aileyle çocuk arasında sözel olmayan iletişimin darbe yemesine sebep olur.

-Bir annenin ilk dört yılda bebeğini terk etmemesi gerekir.

-0-4 yaş döneminde çocuklar, önlerine engel çıkartıldıkça “mızmız” ve “inatçı” olur…

-Çocuk 0-4 yaş döneminde kendi ruhunu doyasıya yaşamalıdır.

-“Yapma” ikazı çocuğa bir şeylerin yolunda gitmediğini gösterir.

-Anne kalabalık cümlelerle, anlaşılması zor ifadelerle çocuğun zihnini yormamalıdır.

-Bir annenin en korktuğu şey “söz dinlemeyen çocuk” tur.

-Çocuklar dört yaşına kadar kuralları anlamaz ve gereksiz bulur.

-Çocuk terbiyesinde ana unsur, çocukla çatışmadan çocuk terbiyesidir.

-Çocuğuna sosyal yaşam kurallarını öğretmeye çalışan bir anne, aceleci olmamalıdır.

-Çocuktan yapabildiğinin ötesinde bir şeyler beklemek gerçekçi olmaz.

-Çocuğunun gerçeklerinden uzak beklentiler kuran anne, her zaman hüsran içindedir.

-Çocuk, yaşam kurallarını hissederek öğrenmelidir.

-Hiçbir çocuk, kendisinin konuya ikna edilmesinden hoşlanmaz.

-Annelik ve sevgi hiçbir şarta bağlanmamalı, çocuklardan beklenilen davranışlar hiçbir şarta bağlanarak istenmemelidir.

-Çocuk; aile içinde kendisi gibi düşünen, kendisi gibi şımaran bir kardeşe ihtiyaç duymaya başlar.

-Çocuk, kardeşleri varsa sosyal hayatta kendisini güçlü hisseder.

-Bir annenin asla yapmaması gereken davranışlardan biri, başkalarının arkasından konuşmaktır.

-Yedi yaş grubu çocuklar, artık neyin somut neyin soyut olduğunu kavrama aralığındadır.

-Anne, çocuğun sorduğu sorulunun cevabını bilmiyorsa cevabı biliyormuş gibi yapmamalıdır.

-Yedi yaş, çocuk gelişimi açısından oldukça önemlidir. Çünkü bu yaşta artık çocuklar minik yetişkindir.

-Çocuğun sosyal çevrede olup bitenlere ilgiyle yaklaşması, anne baba tarafından çok ciddiye alınmalıdır.

-Anne, çocuğun hata yapmasına fırsat verebilecek olgunluğa sahip olmalıdır.

-Ergenlik, çocuktaki yetişkin ruhun ortaya çıkış aşamasıdır.

-Ergen çocuk, anne babasıyla anlaşamaz değil de genelde anne babalar, ergen çocuklarıyla anlaşamazlar.

-Ergen çocuğu olanları bekleyen en önemli tehlike “kötü örnek olan insan” dır.

-Ergenin bir teselliciye her zamankinden daha çok ihtiyacı vardır.

-Ergene illaki bir şey öğretilmesi gerekiyorsa bu, tartışma ortamından uzak bir atmosferde olmalıdır.

3.AİLE İÇİNDEKİ ROL KARMAŞASI VE ÇOCUĞUN ANNE BABA İHTİYACI

Annenin kendisini tanıması ve kendi davranışlarını bilinçli bir şekilde sergiliyor olması, çocuk terbiyesinde yeterli midir? Tabii ki hayır. Her ne kadar anne, sırtında geçmişten kaynaklanan yükleri indirse de çocuğuna davranışları çok olumlu ve bilinçli olsa da çocuk terbiyesi, sadece anneyle bitecek bir konu değildir. Aile içinde çocuk terbiyesinin iki başrol oyuncusu vardır. Biri anne, diğeri de babadır.

Anne çok sağlıklı ve bilinçli olmasına karşın baba, annenin yaptığı her şeyi yıkıp geçiyorsa ne olacak? Ya da annenin çocuğuna aktardığı, kendi değerlerini, ahlak kurallarını ve düzenli davranış kalıplarını bir çırpıda yerle bir ediyorsa ne olacak?

-Günümüz hayat şartları anneyi, hem annelik hem de babalık rolünü yapmaya zorlamaktadır.

-Babanın ihmalinden boşalan babalık görevini de anne yapmaya kalkarsa o evin içi “kaos” a döner.

-Baba olmadan annenin annelik yapması oldukça zordur.

-Otoriter olmak, asla zor kullanmak, asık suratlı ve sert yapılı anlamına gelmemelidir.

-Babanın aile içindeki otoritesini kullanamaması sorunlu bir aile yapısının oluşmasına neden olur.

-Babanın “doğal otorite” olmasının onayını “anne” vermektedir.

-Sevgi, bir ihtiyaçtır. Çocuk, annesinin esirgediği sevgiyi, dış dünyada aramaya başlayacaktır.

-Çocuk babadan kaçtığında, anne sevgi dolu kucağını açmalıdır.

-Baba ilgisinden mahrum kalan erkek çocuklarda kararsızlık, kuralsızlık ve iradesizlik gözlenir.

-Baba ilgisinden mahrum kalan kız çocuklarda huzursuzluk, hırçınlık ve sığınma ihtiyacındaki doyumsuzluk gözlenir.

-İstişaresiz aile, aile olmanın en önemli özelliğini taşımıyor demektir.

-Aile içindeki istişarenin gün ve saati, her fert tarafından bilinmeli, gün ve saat sabit olmalıdır.

-İstişareyle çocuklar, seviyeli bir şekilde fikir alışverişinde bulunmayı yaşayarak öğrenir.

-İstişare masası, ailede herkesin kendi değerini en iyi gördüğü yer olmalıdır.

-Aile istişareleri, ailenin en ciddi mekanizması olarak görülmelidir.

4. ÇOCUK TERBİYESİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Bir anne “Ben çocuğumu saygılı, ahlaklı ve dürüst olarak eğitmek istiyorum” diyorsa bu annenin çocuk eğitimi diye kastettiği şey aslında çocuk terbiyesidir. Anneler çok defa farkında olmadan “çocuk terbiyesi” yerine “çocuk eğitimi” kelimesini kullanmaktadır.

Peki çocuk eğitimi ile çocuk terbiyesi arasında ne fark vardır? Çocuk eğitiminde, genellikle ahlaki kural ve değerler ön planda değildir. Halbuki çocuk terbiyesinde, çocuğu eğitmek için kullanılan yol ve yöntemlerde, sosyal kabul görmüş değerlerden, ahlak, din, kültür gibi değerlerden referans alınır.

-Eğitim, belirli bir konuda bilgi, beceri ve tecrübe kazandırmaya denilir.

-İyi eğitim almış çocuk, iyi terbiye almış demek değildir.

-Birçok aile, normlara kaynak olarak kendi dini değerlerini veya mahalli kültürlerini esas almaktadır.

-Çocuklarıyla çatışma yaşamak istemeyen bir ailenin normları, dünyanın her yerinde değişmeyecek karakterde olmalıdır.

-Normal denilen şey, din, ahlak, evrensel kabul görmüş değerler içinde yerini alır.

-Çocuğun öğrenmeye çalıştığı konuyla, ailenin öğretmeye çalıştığı konu çelişirse aile kendi normlarını aktarırken sorunlar yaşar.

-Çocuk, başka bir grubun içinde kendini daha iyi ifade edebiliyorsa yavaş yavaş o grubun “norm” larını kabul edecektir.

-Çocuk, biyolojik ve psikolojik olarak anne ve babadan bağımsız bir bireydirÇocuk, ailenin içinde kendi duygularını tam bulamadığı için çok defa, kendisini anlayan birilerine ihtiyaç duyar.

-Çocuğa hak ettiği dönemde, hak ettiği statünün verilmemesi, onu evden ve evin sahip olduğu değerlerden uzaklaştırır.

-Çocuklarının vicdanında yalancı, çıkarcı ve samimi olmayan kişilerin yer edinmesi çok zordur; bunlar anne baba bile olsa.

-Çocuk, vicdanındaki normları, normlar değerli olduğu için değil, anne baba değerli olduğu için kutsal kabul eder.

-Çocuklar, anne babalarınkini değil, kendi hayallerini gerçekleştirmeye çalışırken daha mutludurlar.

-Anne babaların beklentileri çocuk tarafından onaylanmamış ve kabul görmemişse bu, anne babaları hayal kırıklığına uğratabilir.

-Anne babanın statü kaybı çocuğun anormalleşme sürecini hızlandırır.

-Ergenlik döneminde yaşanan sorunlar, çocuğun anormalleşme sürecine katkı sağlar.

Çocuk Eğitiminde Doğru Bilinen Yanlışlar

Tanıtım

Çocuk eğitimi, çocuğu ceza ve mükâfat ile "adam etmek" değil, onun dostluğunu kazanabilme becerisidir... Bu beceriyi elde edebilen yetişkinlerdir çocuklarını eğitebilenler...

Çocuk, baskı ve zorlamalar ile sindirildikçe değil, ebeveynine güvenle tutunabildikçe kişiliğini geliştirir.

Çıktığı günden bu yana 100 binin üzerinde okura ulaşan bu kitap, "korkmayın çocuk iyidir" sözünden cesaret alan yetişkinlerin çocuğa dost olma hikâyesine dönüştü. Birçok anne baba, çocukları ile dost olmanın verdiği keyifle birbirlerine, "gel sen de çocukla çocuk ol" diye seslendi...

Bir "çocuk dostu" hikâyesi yayıldı ülkemizde…

Bu eserde Pedagog Dr. Adem Güneş, çocuğun anne karnında başlayan yaşam serüvenini ergenlik sonuna kadar ele alıyor, çocuk eğitimine dair "doğru bilinen yanlışlar"ı gözler önüne seriyor…

İçindekiler 

Teşekkür 9

Önsöz 11

Embriyo Psikolojisi 15

Genetik karakter nedir? 15

Psikolojik karakter 16

Embriyo psikolojisi 16

Anne-Çocuk Arasındaki Sır 19

İlk saatlerin önemi… 21

Çocuğun özellikleri bilinçaltına kaydediliyor 21

Ten, göz, koku… 22

Anne Sütü Gereksiz mi? 25

Anne sütü 25

Anne sütü, bebeğin her şeyi 27

Anne sütü, kanseri önler 29

Anne sütünün ağız sağlığıyla bağlantısı 29

Emzirme ve uyum süreci 30

Çocuk İhtiyaç Duyduğu An Sevgi Alabilmeli 33

İhtiyaç duyulduğu an sevgi 34

Ofisle kreş arasına sıkışan anneler 35

Duygusal yakından ayrılma 36

Kreş mi, büyükanne mi? 36

O Yüzden Bazıları “Şıpsevdi” 39

“Sevme engelli” olma 40

Anne sevgisinin yokluğu, çocuklarını sevememeye de yol açar 40

Kişi kendiyle yüzleşebilmeli 41

İlgisiz Çocuk Sendromu 43

Bazı anneleri bekleyen risk 43

Ne yapılmalı? 44

“Evlatkolik” Anne-Babalar 47

Bağımlılık mı, sosyal hayata hazırlanamama mı? 48

Çocuk hata yaptıkça tecrübe kazanır 49

Bağımlı ebeveynin çocuğunu bekleyen birkaç tehlike 50

“Bağımlılık” kaos, “bağlılık” huzur getirir 51

Pembe Babalar, Hırçın Anneler 53

Anne gibi anne, baba gibi baba olmak 53

Baba, ailede otorite temsilcisidir 54

Anne şefkat temsilcisi, denge unsurudur 55

“Arkadaş” Değil; “Baba” Gibi Baba 59

Babalar artık nerede? 60

Çok yoğun baba modası! 62

Babasız çocuklarda davranış bozuklukları görülür 62

Çocuk Eğitimi ile Çocuk Terbiyesi aynı mıdır? 65

İyi eğitilmiş çocuk, iyi terbiye edilmiş midir? 65

O halde “çocuk terbiyesi” nedir? 66

Tanımadan “Çocuk Terbiyesi” Olmaz 69

Şahin’in korkak bir kargaya dönüşme hikâyesi 69

Çocuğunuzu yeniden keşfedin 71

Başarı mı başarısızlık mı ölçü olmalı? 73

Çocuğu en iyi anne tanır 74

Akıllı Uslu Çocuk, Terbiyeli Çocuk mudur? 77

Çocuğun Çocuk Olduğunu Unutmayın! 81

Çocuk İçin Oyun Önemli bir “İş”tir 87

Oyun, oyun değildir 88

“Haydi, git biraz oyna!” 89

Oyalamak mı, oynamak mı? 90

Çocukla oyun oynamak, beceri ister 90

Çocuk oynadığı oyunun hâkimidir 91

Oyun amaçsızdır 91

Modaya değil, çocuğa uygun oyuncak 92

6 aydan küçüklere 93

2 yaşa kadar 93

3 yaşından sonra 93

3-5 yaş arası 94

6-8 yaş arası 94

9-11 yaş arası 95

12 yaş ve üzeri 95

Asıl Tehlike Oyuncak Silah Değildir 97

Anormal davranışlar çabuk bulaşır 98

Çocuğun dünyasındaki kırık noktaların işareti... 99

Çocuk oyuncak silahlardan nasıl uzak tutulmalı? 100

Sanal Oyunlar Şiddete Yönlendiriyor 103

“Hepinizi öldüreceğim!” 104

Sanal sorumlulukla “yarı gerçek” yaşam 105

Sanal Yolla Ruhsal Hastalık Bulaşıyor 109

İnternet teknolojisi masum değildir 110

Anne-babalar dikkat 111

Çocuğunuzun Öfkesini Söndürmeyin 113

Öfke, sosyal hayatı düzenler 114

Öfke, çocukları tacizden korur 114

Öfkenin önüne geçilmezse zararlı olmaz mı? 115

Öfke zehir, vicdan panzehirdir 116

Vicdan ve öfke dengesi 117

Çocuk anne-babanın yankısıdır 119

Ebeveynlerin vicdanı, çocukların vicdan tohumudur 120

Bahane, vicdanı öldürür 121

Duyarlılık vicdanı besler 123

Yalan, Vicdan Zehirlenmesidir 125

Yalan, kişiliği koruma ihtiyacından kaynaklanır 125

Yalan, öğrenilen bir davranıştır 128

Çocuk dünyası ve yalan 129

Yalan söyleyen çocuk için ne yapılmalı? 130

Çocuklarda Korku ve Hayata Hazırlanma 133

Korku doğal bir süreçtir 134

Korku provaları 134

Cinsel Eğitim mi, Mahremiyet Eğitimi mi? 139

İstenmeyen gebelik ve bulaşıcı hastalık korkusu 141

Cinsel eğitimle mahremiyet eğitimi arasında ne fark var? 142

Mahremiyet Eğitimi 147

Temel Davranış Refleksi hangi yaşta ve nasıl kazandırılmalıdır? 148

Kardeş, Kardeşin “Kuma”sıdır 153

Kıskançlık onun kanında var 153

Tahrip edilen duygular kıskançlığı başlatır 154

Çocuklara eşit davranmak, kıskançlığı körükler 154

Adaletsizlik, kıskançlığı doğurur 156

Adaletsizlik, güvensizliği;
güvensizlik de kıskançlığı tetikler 156

Statü kaybı ve kıskançlık 157

Çocuklar arası yaş farkı kıskançlıkta rol oynar 157

“Tıpkı babası gibi gözleri var” 158

Çocuğum Hareketli mi, Hiperaktif mi? 161

DEHB nedir? 161

DEHB’nin belirgin özellikleri nedir? 162

DEHB nasıl oluşur? 163

DEHB’nin tedavisi var mıdır? 164

Son bir tavsiye 165

Anne, Allah Nerede? 167

Bilinçaltında büyüyen öcü 168

Her kalpte Allah varsa “O” kaç tane? 169

Çocuğunuzu Allah İle Korkutmayın 171

Zorlu Süreç: Tuvalet Eğitimi 175

Tuvalet eğitimi, anneyle çocuğu yakınlaştırır 177

Tuvalet alışkanlığı çok defa psikolojiktir 179

Pratikte neler yapılabilir? 179

Önsöz

Hani derler ya ilk göz ağrım diye… İşte, elinizde tuttuğunuz bu kitap benim yazarlık serüvenimin ilk kitaplarımdan biri.

Yıllar önceydi... Paylaşacak çok şeyim vardı, çocuk eğitimine dair... 

İçimdeki bir ses, “Yazmalısın, paylaşmalısın çocuğa dair bildiklerini.” diyor, bir diğeri ise “Yazsan ne olacak, kim okur ki?” diye itiraz ediyordu... 

Üniversite yıllarımdan beri aldığım notlar vardı, yazık olmaz mıydı onlara, ne de özenerek biriktirmiştim onları anne-babalar ile paylaşmak için... Uzunca yıllar Avrupa’da edindiğim gözlemlerim vardı, söylenecek, kritik edilecek şeyler birikiyordu zihnimde... Dahası, kendi kültürel kaynaklarımızdan edindiğim heyecan verici bilgiler vardı... Mevlânâlar, Yunuslar, Hacı Bektaşlar, Itriler, Haime Analar... İstanbul beyefendisinin nasıl yetiştirildiğine dair yöntemlerimiz vardı... Şefkat, merhamet, mahcubiyet, tevazuu gibi insanın en kıymetli hazineleri vardı, bugün unutulmaya yüz tutmuş... Okuduğum bilimsel makaleler, araştırmalar, kitaplar vardı... Dahası ben bir babaydım; çocuk yetiştirmeye dair hatalarım, yanlışlarımın acıları, doğrularımın sevinci vardı paylaşacak... 

Belki de farkında olmadan çocuğu tanımaya başlamıştım ben... Çocuk hiç de zannedildiği gibi bir “baş belası” değil, insan olma mücadelesi veren zayıf biriydi… Tek dayanağı anne-babası, içinde yaşayacağı yetişkinler topluluğu idi... 

Ama gel gör ki, çocuğa dair yanlış imajlar, onun bir “kedi gibi” terbiye edileceği yanılgısını oluşturuyordu... 

Onun bir duygu dünyası olduğu unutulmuştu. Aşağılanıyordu mesela çocuk... Azarlanıyordu yanlış yaptığı bir işte, yanlışın ve doğrunun ne olduğunu henüz bilmeden üstelik... Çocuğun bir duygu dünyası olabileceğine çok dikkat çekilmiyordu. 

Onu “adam etmek” için gerektiğinde cezalar veriyor, “akıllansın” diye şiddet uyguluyordu yetişkinler. Ve ben çocuğu işte bu gürültü içinde, sersemlemiş bir halde, sağa sola bakarken buldum. İçim acıdı... 

Çocuğa yardım etmeliydim, ama nasıl... 

Çocuğun bu kadar yanlış tanınmasını nasıl değiştirebilirdim ki... Utanıyordu anne babalar kendi arkadaşlarının yanında, çocuklarının çocuksu davranışlarından... Toplum da anne-babaları utandırıyordu “Nasıl çocuk yetiştirmiş, şuna bak...” diye. Çocuğun utanılacak biri olmadığını, onun acemi, küçük bir insan olduğunu anlatmayı denemeliydim... 

Kim dinlerdi beni bilmiyorum... Çocuğu ceza ile eğitmeye çalışmanın bir utanç değil, gelenek halini aldığı günümüzde ne söyleyebilirdim yetişkinlere?  Olsun... Yazmalıydım... ve işte elinizde tuttuğunuz bu kitabı acemice kaleme aldım. 

Önce çok yadırgandım, “Ne diyor bu adam?” diye…Eleştirildim… Koca bir toplumun karşısında kendimi yapayalnız hissettim... 

Ama gün geçtikçe, “Korkmayın, çocuk iyidir.” sözüne inanlar, çocukla dost olmaya başladıklarında kendilerini de çocukla iyi ettiler... Çocukla çocuk olmanın keyfi başkaydı. Bunu tadanlarsa başka anne-babalara da “gel sen de çocuk ol” diye el uzattılar...  Bir “çocuk dostu” hikâyesi başladı ülkemizde... 

Geri dönüp baktığımda, şu küçük bilgi kaynağı kitap 100.000’in üzerinde satış yaptığını; daha da önemlisi ardından yazdığım kitapların cesaretini oluşturduğunu görüyorum. 

Bugün artık çocuğun “ceza ile adam edilmeye çalışılmasının” tek ve geçerli bir eğitim metodu olmadığının konuşulması heyecan verici... 

Çocuk aziz bir misafirdir, anne-babaların evinde “bir süre” kalmak üzere... O süreç bitince misafirler evden ayrılır. Ebeveynler geri dönüp aziz misafirlerine nasıl davrandığını hatırladığında mahcup olmamalı, utanıp pişmanlık yaşamamalılar… 

Kim ki aziz misafirine saygı gösterir, onun dünyayı öğrenmesine gönüllü rehberlik ederse, o çocuğunu kazanır... 

Kazanılmış çocukların var olduğu bir dünyada yaşama arzusu ile... 

EMBRİYO PSİKOLOJİSİ

Anne karnında dokuz ay geçiren çocuğun tıpkı fiziksel görünümü gibi psikolojik ve ruhi gelişiminin de temelleri usulca atılır. 

Anne kendini huzurlu, mutlu hissettiğinde ya da kaygılanıp üzüldüğünde karnındaki bebek tüm bunlardan acaba nasıl etkilenir?

Örneğin, “Bizim çocuk çok çekingen. Kalabalıkta kendini ifade edemiyor, iki kelimeyi yan yana getiremiyor.” diye dert yanarken bu sonucun çocuğun anne karnında yaşadığı psikolojiyle bağlantısı olup olmadığı aklınıza geliyor mu? 

“Genetik karakter” anne-babadan alınan genlerin tesiriyle anne karnında oluşuyorsa; ‘psikolojik karakter’in temelleri de yine anne karnında atılır.

ANNE ÇOCUK ARASINDAKİ SIR 

Pedagoji bilimi, anne ve çocuk arasındaki bağı araştırırken büyük bir hakikatin perdesini farkında olmadan araladı. Böylece aralarındaki o müthiş bağın gizemli sırrı birazcık daha anlaşılır duruma geldi.

Çocuk yetiştirmek büyük yüktür. Bir çocuğun doğumundan ölümüne kadar tüm sorumluluğunu taşımak hiç de kolay değildir. Bundan dolayı da her insan bu fedakârlığı kaldıramaz. 

Çocuğun doğduğu andan itibaren tiksinmeden altını değiştirmek, henüz yürüyemezken onu her gidilen yere kucakta götürmek, gece uykusuz kalmak, gündüz onca yorgunluğa katlanmak sıradan ve kolay bir yaşam değildir. Bu süreci bile bile kabul etmek, ruhen çok güçlü olmayı gerektirir. 

“Çocukla anne arasındaki uyum süreci”nde ise anne ruhen güçlenir ve çocuğuna yoğun şekilde bağlanır. Eğer anne çocuğuyla bu ruh bağlanmasını gerçekleştiremezse bu yükün altından kalkamaz. Çocuğun her yaramazlığı veya hırçınlığı annenin bam teline dokunur, aşırı derecede sinirlendirir onu. Hatta bazen de sıradan birçok olay öfke nöbetleriyle bile sonlanabilir.

Anneyle çocuk arasındaki bağlanmanın ne anlama geldiğini netleştirebilmek için çocukla teyze arasındaki ilişkiye göz atmak gerekir. 

ANNE SÜTÜ GEREKSİZ Mİ?

Genellikle anne sütünün biyolojik beslenmeye etkileri üzerinde durulur. Oysa ki emzirme dönemi bebeği ruhen besler, anneyle çocuk arasında büyük ve çok önemli bir ilişkinin tesis edilmesini sağlar. 

Süt içen çocuğun ruhi beslenmesini hesaba katmadan, sadece beden gelişimini önemseyerek “ilk altı aydan sonra anne sütünün besleyiciliği azalıyor” demek, anneye ve bebeğe yapılabilecek en büyük haksızlıktır. Kaldı ki bilimsel araştırmalar, anne sütünün ilk altı aydan sonra da besleyicilik özelliği taşıdığını ortaya koyuyor. 

ÇOCUK İHTİYAÇ DUYDUĞU AN SEVGİ ALABİLMELİ

Her birimiz sevilmeye muhtaç; ama (maalesef) her birimizin kaşları sevgi isteyene çatık...

Meşhur Psikiyatr Alice Miller, Yetenekli Çocuğun Dramı isimli eserinde, çocukluk yıllarında anne-babalarından yeterli sevgiyi alamamış kişilerin ömürleri boyunca o doyamadıkları sevgiyi başkalarında arayacağından bahseder. Ama bu sevgi arayışı tamamen boşunadır. Çocukluk yıllarında anne-babalarından doyasıya sevgi alamayanların karşısına asla duygusal ihtiyaçlarını karşılayabilecek birileri çıkmaz. Çünkü o sevgi “zaman” itibarıyla özeldir. Karşılıksız verilmiş olması, ihtiyaç duyulduğu an giderilmesi sebebiyle de çok kıymetlidir… 

O YÜZDEN BAZILARI "ŞIPSEVDİ"

Kız ya da erkek fark etmez, anne sevgisi çocukluğun ilk yıllarında hayati önem taşır. Çocuk; özellikle ilk yedi yılda “doya doya” anne sevgi ve ilgisini aldıysa hayatının geri kalan kısmında emin adımlarla ilerleyebilir, neyi, neden istediğini daha iyi değerlendirebilir.

Şefkat hissiyle örülü, karşılıksız anne sevgisinden mahrum yetişen gençler; özellikle ergenlik çağından itibaren içlerindeki bu boşluğu doldurabilmek için o adresten diğer adrese koşma ihtiyacı hisseder. 

Anne sevgisinin önemi bu kadarla da kalmaz. Çocukluk yıllarında annesinden yeterince ilgi ve sevgi görememiş gençler, yetişkinlik yıllarında “sevme engelli” olma riski taşır.

İLGİSİZ ÇOCUK SENDROMU

İlgisiz Çocuk Sendromu; insan yaşamında ruhsal gelişimin en hızlı olduğu ilk dört yaş döneminde görülür. Çocukla sosyal çevre arasında sözel ve duygusal iletişimin sağlıklı yürümemesi sonucunda da oluşur. Bilhassa çalışan annelerin, çocuk gelişimi konusunda yeterli donanıma sahip olmayan bakıcı kadınlara emanet ettiği çocuklarda bu sendrom sıklıkla görülebilir.

EVLATKOLİK ANNE BABALAR 

Aşırı korumacı ve evlatkolik aile içindeki çocuk, kendini ve kendi kabiliyetlerini tanıyamaz, hata yapmaktan korkar. Yanlış hareket ederek risk almadıkça da atacağı her adımda tereddüt ve kararsızlık yaşar. 

Biz, sosyal hayata hazırlanamamış çocukları “anne-baba bağımlısı” diye nitelendirmiyoruz. Çünkü böyle biri, çocukluk döneminde anne-babasına bağımlı olsa da; yetişkinlik yıllarında okuldaki grup liderine, evlendiğinde de eşine bağımlılık riski taşır. Farklı kişilere yapışma ihtiyacı ise bir “davranış sapması”dır.

PEMBE ANNELER- HIRÇIN BABALAR 

Sağlıklı aile modellerinde, anne annedir, baba da baba. Çocuk da zaten anne gibi anne, baba gibi baba görmek ister karşısında. Ne yazık ki günümüz sosyal yaşantısı, anne-babaların aile içindeki rollerini altüst etti. Bu duruma çocukların da anlam veremediği kesin. Artık kapısını araladığımız evlerin birçoğunda “pembe babalar” ile “hırçın anneler”e rastlamak oldukça sıradan. Halbuki sağlıklı aile yapısında anne şefkat ve sevgiyi, baba da otoriteyi temsil eder.

ARKADAŞ DEĞİL "BABA" GİBİ BABA

Çeşitli bahanelere sığınarak çocuklarını ihmal eden babaların çocuklarında genellikle aynı davranış sapmalarına rastlıyoruz. Babası olduğu halde babasız büyüyen çocuklar, genelde istikamet tutturmakta zorluk çekerler. Güçsüz ve dirayetsiz olurlar. Aldıkları bir kararı, kırk kez gözden geçirir, başarısızlık karşısında hemen hayal kırıklığına uğrarlar. Sözlerine genelde güven olmaz. Bir gün şöyle, bir gün böyle görünürler.

ÇOCUK EĞİTİMİ İLE ÇOCUK TERBİYESİ AYNI MIDIR?

Çocuk terbiyesinde ise hedeften önce, başlangıç noktası önemlidir. Bunu “referans noktası” olarak isimlendiririz. Çocuk terbiyesinde referans noktaları olarak normlar (evrensel kabul görmüş değerler, örf,adet, kültür, din) alınıyorsa artık bu çocuk eğitimi değil, çocuk terbiyesi olarak tanımlanır.

TANIMADAN ÇOCUK TERBİYESİ OLMAZ

Hiçkimse, bir çocuğun kabiliyetini keşfetme konusunda anne-baba kadar bilgiye sahip olamaz. Özellikle anneler, çocuklarının doğduğu ilk günden itibaren hangi alanlarda kabiliyetli olduğunu anlayabilecek özel bir donanıma sahiptir. Yeter ki bu kabiliyetlerini “EMPATİ” kanallarını tıkamadan kullanabilsinler. Tabii ki her anne-baba iyi niyetlidir ve çocuklarının geleceğinin en uygun biçimde şekillenmesini ister. Ancak iyi niyet, her zaman iyi netice vermez.

ÇOCUĞUN ÇOCUK OLDUĞUNU UNUTMAYIN

Örneğin, nezaket ve hürmetle kabul edildiğiniz bir aile dostunuza misafirliğe gittiniz. Çocuğunuzun dikkatini karşınızdaki müzik seti çekiyor, yanına gidiyor ve sesini bir açıp bir kapatarak “akustik keşfe” çıkıyor. Ancak bu ses, misafirlikteki ortama rahatsızlık veriyor. Eğer çocuğunuzun bu tecrübeyi kendi evinde yaşamasına izin vermemiş, onu tatmin olma noktasına kadar özgür bırakmamışsanız; misafirlikte ne derseniz deyin fayda etmez. ‘Dur’, ‘çek elini’, ‘bozarsın yapma’ diye uyarsanız da çocuk için bunlar pek bir şey ifade etmez.

ÇOCUK İÇİN OYUN ÖNEMLİ BİR İŞTİR

Çocuk, kendi hayal gücü ölçüsünde, oyun oynadığı bölgeyi tamamen kontrol altına alır. Çocuğun o anda elinde tuttuğu sadece küçük bir bebek olsa da onun görünmeyen annesi, markete gitmiş çocuklarına süt alıyordur. Yine hastalanmış bebeği babası doktora götürmek için bir kenarda bekliyordur. Hasılı, çocuğun oyun esnasında hayal gücü sınırsız şekilde çalışır.

SANAL YOLLA RUHSAL HASTALIK BULAŞIYOR

nternetle ilgili bilinen en büyük sorun “sanal bağımlılık” olsa gerek. Psikoloji literatürüne de giren sanal bağımlılıkla mücadele, zorlu psikolojik sorunların başında geliyor. Bu nedenle uzmanlar internet kullanıcılarına bilinçli olmalarının yanı sıra interneti iradeli kullanmalarını tavsiye ediyor. Ne var ki internet kullanıcıları her zaman iradeli kişilerden oluşmuyor.

Örneğin, henüz yetişkinlik çağına gelmemiş çocuklar ya da psikolojik rahatsızlığı bulunanlar; bir travma veya depresyon geçirmiş ve kendini sanal dünyaya atmış olabilir. Bu tarz kişilerin tam anlamıyla irade sahibi olacağından emin olamayız. Dolayısıyla kapıları her türlü insana açık olan internetin mevcut haliyle özellikle gençler için tehlike saçtığını açık şekilde söyleyebiliriz.

ÇOCUĞUNUZUN ÖFKE DUYGUSUNU SÖNDÜRMEYİN

Günümüz çocuk terbiyesinde doğrularla yanlışlar iç içe girdiği için anne-babalar çocuklarını terbiye ederken sağlıklı bir insanda bulunması gereken birçok özelliği de bilinçsizce köreltiyor. Bunların başında da çocuklarda yok edilmeye çalışılan “öfke” duygusu var.

-Öfke sosyal hayatı düzenler.

-Öfke çocukları tacizden korur.

Öfke terbiyesinde, ‘vicdan’ duygusunun kullanılması hayati önem taşır. Anne-babalar, 4 yaşından itibaren çocuklarındaki vicdan mekanizmasını çalıştıracak terbiye metotlarını hayata geçirmelidir. Sadece bununla da kalmamalı, zaman zaman onları vicdan testine tâbi tutup vicdan mekanizmalarının doğru çalışıp çalışmadığını da kontrol etmelidir. 

-Öfke gelişir, vicdan terbiyesi unutulursa; o çocuğun ileride problemlerin merkezi olma olasılığı yüksek olur.

-Çocuklar anne-babanın yankısıdır. Ebeveynler çocuklarına nasıl seslenirse çocuklar da onlara aynı karşılığı verirler.

-Ebeveynlerin vicdanı, çocukların vicdan tohumudur.

-Bahane, vicdanı öldürür.

-Duyarlılık vicdanı besler.

YALAN VİCDAN ZEHİRLENMESİDİR

-Yalan, kişiliği koruma ihtiyacından kaynaklanır.

-Yalan, öğrenilen bir davranıştır.

Çocukların 6 yaşına kadar söyledikleri birtakım gerçek dışı beyanlara “yalan” diyemeyiz. Zira 6 yaşından küçük çocuklar henüz hayal dünyasıyla gerçekleri tam ve net şekilde ayıramadıkları için bazen hayal dünyasında canlandırdıkları bir şeye kendileri de inanır ve sanki gerçekmiş gibi etrafındakilerle paylaşır. Böylesi bir durumda ebeveynlerin paniğe kapılmalarına gerek yoktur. Zira çocuğun buradaki sözleri, bizim anladığımız manada yalan değildir.

Çocuklarda 6-7 yaşından sonra yalan söyleme alışkanlığı devam ediyorsa işte o zaman anne-baba önce kendini, sonra çocuğun çevresini, daha sonra da çocuğu bir kere daha gözden geçirmelidir. Zira yalan alışkanlığı başlamış çocuğun mutlaka bu kötü alışkanlığı kaptığı bir yer vardır. Bu, bazen bir televizyon dizisi, okul arkadaşı, bazen de ebeveynin bizzat kendisi ya da evde gereksiz yere yükselmiş gerilim olabilir.

ÇOCUKLARDA KORKU VE HAYATA HAZIRLANMA 

Özellikle 6 yaş grubu çocuklarda çok sık görülen korkular, birçok anne-baba tarafından “abartılı” bulunur, gerektiği gibi müdahale edilmez. Ancak çocukluk yıllarındaki bu korkular, ilerleyen yıllarda birtakım ruhsal kırılmalara neden olabilir. 

Korku olmazsa insan da olmaz. Bütün korkulardan arınmış biri, toplum için potansiyel bir tehlikedir. Korku, insanın topluma uyum sağlamasını, eş dost ve arkadaşıyla belli sınırlar içinde yaşamasını sağlayan en önemli insani reflekstir. İnsan bu refleksin nasıl kullanılacağını belli yaşlarda, belli provalar yaparak öğrenir ve bu şekilde yetişkinliğe doğru ilerler.

CİNSEL EĞİTİM Mİ MAHREMİYET EĞİTİMİ Mİ?

Bir grup çocuğa aynı ortamda cinsel bilgi vermek, ne taciz olaylarının önlenmesinde ne de çocukların cinsel kimliklerinin sağlıklı şekilde oluşmasında doğru bir yöntemdir.

Zira çocukta cinsel öğrenimin tedricen ve adım adım gerçekleşmesi gerekir. Cinsel kimlik oluşumunda en kritik nokta, çocuğun ruhi ve zihnî gelişimi ölçüsünde “çok hassas” ve “bilinmesi gerektiği kadar bilgi” prensibiyle eğitim verilmesidir. 

Cinsel eğitim, bir grup çocuğa topluca verilir. Bu durumun (yukarıda da izah edildiği gibi) çocukların ruh sağlığını zedeleme riski vardır. Halbuki “mahremiyet eğitimi” kişiye özeldir. Her çocuk ayrı ayrı eğitilir. Çocuğu eğitecek olan şahıs ise öncelikli olarak çocuğun birinci derecede yakınlarından biridir. Eğer onlar uygun değilse mutlaka konunun uzmanı bir kişi yardımcı olur. Mesela kız çocuklarının mahremiyet eğitiminde birinci derece yakını annedir.

MAHREMİYET EĞİTİMİ 

Çocukların mahremiyet eğitimi asla sadece nasihatle veya korkutmalarla tamamlanamaz. Çocukların kendi bedenlerine yönelecek tehlikelerden kurtulabilmeleri ve korunabilmeleri için verilmesi gereken mahremiyet eğitimine “Temel Davranış Refleksi” denir. 

“Temel Davranış Refleksi”ni eskiler “utanma-haya duygusu” olarak da tanımlarlar. Ancak üzülerek belirtmek gerekirse günümüz anne-babaları kendi çocukları açısından hayati önem taşıyan Temel Davranış Refleksi’nin nasıl kazandırılacağı konusunda yeterince bilgi sahibi değiller.

“Bedenim bana aittir” bilinci: Daha bebekliğinden itibaren kendini rahatlıkla yetişkinlerin eline bırakan bebeğin ilerleyen yıllarda bedeninin farkına varması ve çevresindeki yetişkinlerden ayrı bir birey olduğunu hissetmesi gerekir.

Bedeninin kendisine ait olduğu hissini kazanamamış ve vücudu üzerinde başkalarının bir şeyler yapabileceğini düşünen çocuk, rahatlıkla taciz tuzağına düşer. 

“İzin verirsem dokunabilirsin” bilinci: Bu bilincin oluşturulması için anne-baba, çocuğunun vücudunu hoyratça kullanmaktan kaçınmalıdır. Ebeveynlerin çocuklarını öperken “Seni öpebilir miyim?” diye izin istemeleri bu bilincin oluşmasında etkilidir. Çocuğun güçsüz bedeninin herkes tarafından izinsiz kullanılması, çocukların kendi bedenlerini koruma refleksini kırar.

KARDEŞ, KARDEŞİN "KUMA" SIDIR

Kıskançlık insan fıtratında hazır bulunan bir mayadır. İnsanın hayatını devam ettirebilmesi için bu duyguya ihtiyacı vardır ki kendi elindeki değerlere sahip çıkabilsin...

-Tahrip edilen duygular kıskançlığı başlatır.

-Çocuklara eşit davranmak kıskançlığı körükler.

-Adaletsizlik, kıskançlığı doğurur.

-Adaletsizlik, güvensizliği; güvensizlik de kıskançlığı tetikler.

-Çocuklar arası yaş farkı kıskançlıkta rol oynar.

ANNE ALLAH NEREDE?

Yedi yaşa kadar olan çocukların, “Allah nerede?” sorusundaki kastı, ismini duyduğu eşyaların zihinde şekillendirme çabası, isteğidir. Çocuk en iyi bildiği kavramla yeni duyduğu kelime arasında kıyas yaparak çevreyi tanımaya çalışır. Örneğin, “Bir hafta sonra teyzene gideceğiz.” dediğinizde, çocuk “bir hafta”nın ne demek olduğunu henüz bilmiyorsa, “Yedi kere akşam olacak, ondan sonra gideceğiz.” gibi bir açıklama yapmalıdır ebeveyn. Yani çocuk, bir önceki tanıdığıyla daha sonra tanıyacağı şey arasında ilişki kurarak hayatı algılamaya çalışır.

On dört yaşa kadar olan  çocuklara verilecek cevapta, akıl ve mantık ön planda olmalı veya soruya, soruyla karşılık verilmelidir. Çocuğa kendi zihnî kapasitesi ölçüsünde ufuk ve düşünce boyutu açacak yaklaşımlar sergilenmelidir.

Yirmi bir yaşa kadar olan  gençlere ise yazının başındaki tasavvufi açıklamalar yapılabilir. Gençlerle, şu anlayışta bir iletişim kurulmalıdır: “Allah kalbimizde. Eğer kendimizi ve kalbimizi keşfedebilirsek onun bize şah damarımızdan daha yakın olduğunu göreceğiz.” ya da “Allah ötelerde. Kürsüsünde. Arşında. O, kâinatı kuşatmışlığıyla her an, her zerrenin hâkimi ve sahibi.”

Bütün bunların ötesinde bazı anne-babalar da yanlış davranış sergileyen çocuklarını cehennemde yanmakla tehdit eder. Bu şekilde çocuk terbiyesi kesinlikle olmaz. Zira 12 yaşından küçük çocuklara her ne sebeple olursa olsun; Allah’ın gazabı, cehennemin azabı gibi cezayı gerektiren konulardan bahsedilmemelidir. Zihinsel gelişimini henüz tamamlamamış çocuk, bunun gibi tehdit içeren anlatım ve nasihatlerden ürker, korkar ve ilerleyen zamanlarda da nefret eder hale gelir. 

ZORLU SÜREÇ: TUVALET EĞİTİMİ 

Çocuklar için altını ıslatmak oldukça keyif verici bir eylemdir. Çocuk tuvaletini yaparken haz alır. Dikkat etmişsinizdir, birçoğu altını ıslatacağı zaman duraksar, ebeveynin karşısına geçer, gözlerine masumca bakarak tuvaletini usulca yapar. Yüzündeki memnuniyetten de anlaşıldığı gibi çocuk tuvaletini yaparken haz alır, sakinleşir ve mutlu olur. Çocuğa tuvalet alışkanlığı kazandırmak ise onu bu olumlu duyguları yaşamaktan vazgeçirmektir. 

-Tuvalet eğitimine önce büyük tuvaletten başlanmalıdır. Ardından gündüz küçük tuvalet ve son olarak da gece alışkanlığı kazandırılmalıdır.

-Tuvalet eğitimine başlandığı andan itibaren çocuğun ıslaklığı hissetmesini engelleyecek kaliteli bezler kullanılmamalıdır. 

-Tuvalet alışkanlığı kazandırılmış çocuğa tutarlı davranılmalıdır. Bazen bez bağlayıp bazen bağlanmayan çocukların tuvalet eğitim süreci oldukça uzar. 

-Çocuk gündüz altını ıslattığında (hava soğuk değilse ve sosyal ortam müsaitse) birkaç dakika ıslak altla bırakılmalıdır. Bu süre çok uzatılmadan temiz bir iç çamaşırla çocuğun üstü değiştirilmelidir.

-Çocuğun altı değiştirilirken psikolojik, duygusal, fiziksel şiddet uygulanmamalıdır. Çocuk ilk defa karşılaştığı bu ıslaklık ve utanma hissini kendi iç dünyasındaki dinamiklerle dengeleyip çözmeye çalışmalıdır. Yalnız “Offf bıktım ya!”, “Yine mi altına yaptın?” gibi cümlelerin, çocuğun oluşturmaya çalıştığı bu iç dinamikleri altüst ettiği akıldan çıkarılmamalıdır. 

-2 yaşını geçmiş hiçbir çocuk altı ıslak olarak dolaşmaktan hoşlanmaz. Sizin ayrıca bir şey söylemenize gerek yoktur. Söyleyeceğiniz her ezici söz, süreci uzatacağı gibi çocuğunuzda farklı davranış bozukluklarının görülmesine de yol açabilir. O yüzden anne-babalar oldukça dikkatli olmalıdır.

-Gece kazandırılacak tuvalet alışkanlığında çocuk gündüz bol su ve sıvı içecekler tüketmeli. Ancak yatmadan en az bir saat önce artık vücuduna sıvı almamalıdır. Susamaya neden olacak yağlı, tuzlu ve tatlı yiyecekler çocuğa yedirilmemelidir.

-Gece kazandırılacak tuvalet alışkanlığında, çocuğun altını ıslattığı saatler bir çizelgeyle tespit edilmeli ve çocuk o saatlere denk gelecek şekilde tuvalete götürülmelidir.

-Çocuk gece kaldırıldığında tuvalet ihtiyacını giderirken uykulu olmamalıdır. Önce uykusu ve bilinci açık hale getirilmeli, daha sonra ihtiyacını gidermesi istenmelidir.

-Çocuğuna tuvalet alışkanlığı kazandırmaya çalışan bir anne, bol bol yedek çarşaf, nevresim, yedek iç-dış çamaşır bulundurmalıdır. Bu konuda sıkıntı yaşanmak anneyi agresifleştirir. Çocuk da bu durumdan olumsuz etkilenir.   

-Çocuk gece altını ıslatmış ise asla örselenerek veya hırpalanarak yatağından kaldırılmamalıdır. Bu tarz davranışlar çocuğun akıl sağlığı açısından oldukça tehlikelidir.

-Uykusu ağır çocuklara gece tuvalet alışkanlığı kazandırılması zor olabilir. Böyle durumlarda daha fazla gayret gösterilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

-Erkek çocuklar sünnet ettirildikten sonra daha kolay tuvalet alışkanlığı kazanır.

-Uzun süreli uğraşlar neticesinde kazandırılamayan (özellikle) gündüz tuvalet alışkanlıklarında psikolojik veya fizyolojik sorunlar olabileceğiunutulmamalıdır.

-Çocuk her ne kadar iki yaşından itibaren mesane yollarını kendi iradesiyle kontrol altında tutabilme becerisine sahip olsa da bu kazanımı nasıl kullanacağını öğrenmesi gerekir. Bu itibarla bakıldığında; iki yaşına gelen çocuk psikolojik açıdan hazır değilse tuvalet eğitiminin kazandırılması da oldukça zor olur.

Doğal Ebeveynlik

Tanıtım   

Bugün çocuklarda karşılaşılan problemlerin çoğunun temelinde, çocuğun kendi gibi olmasına izin verilmemesi yatar. Çocuk içinde hissettiği coşkuyla sağa sola koşacak olsa “Bu çocuk hiperaktif mi ne, bir türlü yerinde durmuyor” ikazlarının, bir şeyleri merak edip birkaç soru sorsa “Amma meraklısın sen de yani…” diye alaya almaların, kendisi için seçilen bir kıyafetin rengini beğenmediğini söylese “Sana elbise alanda suç zaten” şeklindeki bastırmaların, bir yemeğin damak tadına uymadığını ifade edecek olsa “Sende de hiç zevk yokmuş” gibi aşağılamaların normal kabul edildiği bir toplumda, çocuğun kişiliğini koruma mücadelesi her anne babanın insanlık görevidir.

Bu kitapta çocukların davranışları “öğrenme”sinin değil “edinmesi”nin, bir başkasını taklit ederek değil kendi “irade”sini ortaya koyarak istenen davranışları kazanmasının yolları üzerine ufuk açıcı bir anlayışla karşılaşacaksınız.

Adem Güneş, çocukları ceza ve mükâfat kıskacına almadan, onlara insan olmanın değeri yaşatarak ebeveynlik etmenin mümkün ve değerli olduğunu dolu dolu bir içerikle aktarıyor. Doğal Ebeveynlik, duygularındaki özgürlüğü davranışlarında disipline dönüştürebilen, “kendisi olabilen” çocukların anne babalarının yeni yol arkadaşı…

İçindekiler

ÖNSÖZ………………………………………………………………………………………..9
EDİTÖRDEN NOTLAR……………………………………………………………………11
Davranış Eğitimi mi İrade Eğilimi mi?……………………………………………………15
    Bizim Çocuğun içinden Hiçbir Şey Yapmak Gelmiyor…………………………………...17
   “Merak” Anlayabilme Çabasıdır…………………………………………………………...24
    Merak Duygusu Heyecan Oluşturur……………………………………………………….25
    İtici Bir Güç Olarak “Taklit” Hevesi………………………………………………………27
    Fıtrat Tetiklenmesi Nedir?…………………………………………………………………30
İnsan Olabilme Gücü: “İrade”……………………………………………………………..33
   “Bilinçsiz irade” Kullanımından “Tercih Edici İradeye” Geçiş……………………………35
    Davranışın öğrenilmesi mi Edinilmesi mi?………………………………………………..38
    İrade Nedir?………………………………………………………………………………..41
    Bağımlılık Halleri ve İrade………………………………………………………………...47
Sahte Benlik( İki yüzlülük Hali)…………………………………………………………....57
İnşan Olma Mayası: “Duyarlılık”………………………………………………………….63
Duyarsızlığın Belirtileri……………………………………………………………………..73
Doğal Olabilmek: “Kendi Gibi Olabilmek”……………………………………………….77
Fıtri Halin Bozulmaması……………………………………………………………………83
Ebeveynlik Sınırı……………………………………………………………………………95
    Kaygılı Bağlanma………………………………………………………………………...100
    Güvensiz Bağlanma………………………………………………………………………102
İkinci Doğum……………………………………………………………………………….105
Fıtratın Yaşanabileceği Özgür Bir Ortam………………………………………………..107
Yetişkinin Ürküten Bakışları……………………………………………………………...121
Hızlılık Duyarsızlaştırır……………………………………………………………………129
Duyguda Özgürlük Davranışta Disiplin………………………………………………….133
    Güçlü Benlik Yapısı Neden Önemli?.................................................................................134
Koşulsuz Saygınlık İlkesi……………………………………………………………….….141
    Değer Vermek Ne Demektir?…………………………………………………………….145
    Merak Duygusu Yeniden Kazanılabilir mi?...................................................................…151
Ödül Yerine Hediye………………………………………………………………………..155
Sosyal Benlik Algısı Nedir?………………………………………………………………..159
    1.Suçluluk Hissi…………………………………………………………………………..166
    2.Değersizlik Hissi………………………………………………………………………..170
    3.Yetersizlik Hissi………………………………………………………………………...172
Duyuların işlevselliği……………………………………………………………………….177
    1.Soyut Düşünebilme……………………………………………………………………..176
        Ne Yapmalı?…………………………………... ……………………………………...184
    2.Sembol Kullanabilme…………………………………………………………………...188
        Ne Yapmalı?...................................................................................................................191
        Alışkanlık Bozukluğu Nedir?…………………………………………………………..193
        Empatik Drama Oyunları Nedir?………………………………………………………195
    3.Eşyaya Nüfuz Edebilme………………………………………………………………...197
        Ne Yapmalı?…………………………………………………………………………...202
    4.Algısal Hız, Ön Görü; Feraset……………………………………………………….…203
        Eşya ile Hadiseler Arasındaki İlintiyi Görebilmek Nedir?…………………………….204
    5.Bellek Gücü…………………………………………………………………………..…206

Önsöz

Bir insanın en büyük kazancı kendi gibi olabilecek güce erişmiş olmasıdır.

Günümüz anne babalarına “Kendi gibi olan değil, beklendiği gibi dan çocuk daha İyi çocuktur” telkininde bulunulsa da bir ebeveynin asıl başarısı çocuğunu fıtra­tını bozmadan, var olduğu hali ile yetişkinliğe taşımayı becerebilmesidir.

Bugün çocuklarda karşılaşılan neredeyse bütün prob­lemlerin temelinde çocuğun kendi gibi olmasına izin verilmemesi yatmaktadır.

Çocuk içindeki coşku dolu hali İle sağa sola koşacak olsa “Bu çocuk hiperaktif mi ne, bir türlü yerinde durmu­yor” gibi ikaziann, azıcık merak edip öğretmenine birkaç soru soracak olsa “Amma meraklısın sen de yani…” diye alaya almaların, kendisine alınacak bir kıyafetin rengini beğenmediğini söyleyecek olsa “Sana elbise alanda suç zaten…” şeklindeki bastırmaların, damak tadına uymayan bir yemeği ifade edecek olsa “Senin de hiç zevkin yokmuş” benzeri aşağılamaların normal kabul edildiği bir toplumda çocuğun kişiliğini koruma mücadelesi her anne babanın insanlık görevidir.

Çocuktan yetişkin olgunluğu beklemek çocuğa ya­pılacak en büyük haksızlıktır. Çocuk, çocuk olabildiği kadar kişilikli bir insan olabilir.

Çocukluğu engellemeler ve aşağılamalar içinde geç­miş kişiler yetişkinlik yıllarında maalesef agresif. huzursuz, duyarsız, asık suratlı, mutluluğu bir türlü beceremeyen ve kimi zaman zayıf kişilikli halleri ile hem kendilerine hem de çevresindekilere acı veren insanlara dönüşüyorlar.

Bu kitapta çocuklara “davranış öğretmek” için onların nasıl da ceza ve mükâfat kıskacına alınacağını değil, insana insan olmanın değeri yaşatılırsa her şeyin doğal seyri içinde nasıl da adım adım gerçekleştiğini bulacaksınız. Umarım toplumsal duyarlılığın oluşmasına katkı sağ­layacak bir eser olur…

1.DAVRANIŞ EĞİTİMİ Mİ İRADE EĞİTİMİ Mİ?

Pek çok ebeveyn "çocuk eğitimi" nin çocuğa "davranış öğretmek" olduğu yanılgısına düşüyor. Bu nedenle birçok evde "düzgün dur", "düzgün otur", "dişlerini fırçala", "erken yat", "misafirlikte beni rezil etme" sesleri eksik olmuyor. Halbuki çocuk terbiyesi çocuğa "davranış öğretmek" değil "duyarlılık" ve "irade" kazandırmaktır.

Anne babalar her ne kadar "bizim çocuk ödevlerini yapmıyor" şeklinde bazı "davranışlardan" şikayetçi olsalar da bir çocuğun ödevinin başına bir türlü oturamaması çoğunlukla onun iradesi ile ilgilidir. Çocuk yarım saat dersin başında oturabilecek kadar kendine güç yetiremiyor yani iradesini kullanamıyorsa buradaki sorun davranış sorunu değil, kendini "yönetememe" sorunu-dur. Bir başka deyişle irade kullanamama sorunudur. Ebeveynler çoğu defa baskı ve zorlama ile çocuklarına davranış öğretmeye çalışırken onların duyarlılıklarını ve iradelerini kırdıklarını fark edemiyorlar. "Alışkanlık kazansın" diye zorla yataktan kaldırılan, söylene söylene okul servisine bindirilen, odasını toplamadığı için aşağılanan, ödevler yüzünden her an azar işitmeyi bekleyen bir çocuk kendisinden beklenen davranışları yerine getirse de aslında “duyarlılığını ve iradesini” kaybetmektedir.

-İçselleşmemiş bir davranışın kalıcı olması mümkün değildir.

-Tükenmiş bir çocuğa gelecek hazırlamak kadar zor bir ebeveynlik yoktur.

-Bir yetişkin kendini çocuk adına geliştirmedikçe kaba bir eğitimciden başka bir şey olamaz.

-Ebeveynler genellikle güçlerinin ötesinde bir hız ile karşılaştıklarında çocuklarına “hiperaktif” etiketini yapıştırırlar. Bu, çocuğa yapılacak büyük bir haksızlıktır.

-Erken çocukluk döneminde çocuk terbiyesi taklitlerden ibarettir.

2. İNSAN OLABİLME GÜCÜ: “İRADE”

İlk çocukluk dönemindeki "merak duygusu" ve "taklit yeteneği" belli bir yaşa kadar itici rol oynayabilir. Çocuk gerek eğitimde gerek birtakım davranışlar kazanmada üstün bir rol sahibi olabilir. Ancak yaratılıştan zaten var olan bu hazır içsel güçler bir süre sonra azalarak tükenecektir.

Ebeveynler çocukluk döneminin bu en masum iki içsel gücünü bir basamak yaparak kişilik ve karakter eğitiminin bir üst basmağı olan "irade" kullanımını çocuklarında geliştirmelidir. Bir önceki dönemde ebeveynler sadece kendi örnek yaşamlarını çocuklarına sunarak onlara birtakım davranışlar kazandırsa da, kişilik kazanımının asıl kökeni çocuğun sahip olduğu iradeyi kendisinin kullanabilir duruma gelmesidir. Belki de çocuk terbiyesinin en kritik aşaması işte burasıdır.

-İlerleyen yaşlarda irade sadece merak duygusunun yönlendirilmesini değil, merak ettiği halde çocuğun bazı yerlerden uza durmasını da kapsamalıdır.

-Edinmek ruhun öğrenmesidir ve kişinin karakterini oluşturur. Edinilen bilgi unutulmaz.

-Bir insan aşağılanarak ve baskı ile kendisinden istenilen davranışı sergiliyorsa kişilik kaybına uğrar. Bu, çocuk için de böyledir.

-Başlarına inat kendi başarısını kazanmaya çalışan kişilerin elde ettiği başarı değil, kendisini “sunma” başkalarına kendini kabul ettirme çabasıdır.

-Çocuk ancak yapabildiği işlerle iradesini geliştirir.

-Vazgeçmemek iradesizliktir.

-Çocuk ne kadar yapabiliyorsa yetişkin o kadarına razı olmalıdır.

-Mütevazılığını kaybetmiş kişiler genellikle “irade” sahibi değil “hırs” sahibidirler.

3. SAHTE BENLİK (İKİ YÜZLÜLÜK HALİ)

Sahte benlik kişinin olduğu gibi değil etrafındaki insanların kendisini görmek istediği gibi davranmaya çalışmasıdır.

Sahte benlik iki şekilde oluşur. Birincisi şiddetten kaynaklanan sahte benlik oluşumudur. Çocuk içindeki coşku ile var olmaya çalışırken zarara uğratılırsa uğradığı zarardan kurtulmak için kendisinden istenilen davranışları sergilemeye başlar. Örneğin, küçük kardeşi ile girdiği çatışmalarda ebeveyni tarafından hep "Sen onun ağabeyisin ne istiyorsa versen ne olur?" diye hitap edilen bir çocuk, kardeşinin haksız davranışlarına "problem çıkmasın diye" boyun eğmeye başlamışsa kardeşi ile girdiği ilişkide kendi gibi değil kendinden beklendiği gibi davranmaya başlamış demektir. Bu durumdaki çocuklarda genellikle küçük kardeşe karşı kıskançlık, öfke, nefret duyguları oluşur. Halbuki kardeşler arasındaki ilişkide kavga çıkmasın diye büyük çocuğa sorumluluk yüklemek ve ondan "ağabeylik/ablalık yapmasını istemek" yerine iki çocuk arasında adaleti tesis etmek gerekir. Haklıyı veya haksızı savunmak çocukta suçluluk hissi uyandırır.

-Çocuğuna aşırı düşkün ebeveynler çocuklarının benliklerini yaşamasına engel olurlar.

-Duygusal gelişimi zayıf olan kişiler ahlak zafiyeti taşımaya adaydır.

4. İNSAN OLMAK MAYASI “DUYARLILIK”

Çocuklarda irade kazanımı devam ederken “duyarlılık gelişim süreci” de ihmal edilmemelidir. Zira duyarlılık olmadan elde edilmiş bir irade bir hiçtir hatta yıkıcıdır. Bütün zarar vericiler irade sahibi oldukları halde duyarlı olmayanlardır.

-Güçlü iradeye sahip olması istenen çocukların çevreyi tanıma girişimleri desteklenmelidir.

-Duyguları engellenen çocuklar yetişkinlik yıllarında öfke kontrol bozuklukları, duygu durum bozuklukları ve panik atak gibi rahatsızlıklara doğru adım adım yol alırlar.

5. DUYARSIZLIĞIN BELİRTİLERİ

Bir gün Anadolu'da bir seminerde, "Duyarsız çocuklar duymazlar" diye bir söz söylemiştim. Programın çıkışında bir anne yanıma yaklaştı ve ıslak gözlerle "Hocam, bizim çocuğun da duyarsızlaştığını düşünüyorum" dedi. Ben "Nereden anladınız?" diye sorduğumda "Ben ona sesleniyorum, beni duymuyor, daldığı oyundan ayrı1ıp beni dinlemiyor?" cevabını verdi. Halbuki benim tarif ettiğim "duyamama hali" kulaktan duymak değildi.

İçsel bir sızıdır duyabilmek. Gözler kapandığında sanki kalbin üzerinde bir ince sızı hissettirir duyabilme hali. Ancak bu "duyamama" hali son noktadır. Peki, bu aşamaya gelirken çocuklarda hangi durumlar göze batar?

-Duyarsızlık sürecindeki çocuk internet ve televizyona karşı aşırı bağımlılık taşır.

-Duyarsızlık dönemine giren çocuk hızlanır.

-Duyarsızlaşan çocuk mahcubiyet ve utanma hissini de kaybetmeye başlar.

-Duyarsızlaşan çocuklar çok sık yalan söyler, sıklıkla bahaneler üretir.

-Duyarsızlığın ilk evresi “edilgen” kişilik yapısıdır.

6. DOĞAL OLABİLMEK: “KENDİ GİBİ OLABİLMEK”

Aslında çocukluğun ilk yılları çocuğun iradesinin en güçlü olduğu yıllardır. Düşünürseniz, iki-üç yaşındaki bir çocuk ne istediğini bilir ve o istediğini sonuna kadar direnç göstererek elde etmeye gayret eder. Gerekirse ağlar, hırçınlık gösterir veya kendini yerlere atar.Çocukluk döneminin bu güçlü iradesi yıkılmadan, ezilmeden ve pişman edilmeden ileriki yıllara taşınırsa çelik gibi güçlü iradeye sahip çocuklar yetiştirilebilir. 

Ancak ebeveynler küçük hesaplar nedeniyle, “Bu çocuk daha bu yaşta bizi dinlemiyor, büyüyünce hiç dinlemez, ezelim başını” derken aslında çocuğun başını değil çelik gibi güçlü iradesini eziyor. Birçok çocuk ebeveyni ile girdiği bu izzet savaşından şaşkın, çaresiz ve perişan bir halde çıkar. Birçok çocuk bu savaşın sonunda heyecanı sönmüş olarak yaşama tutunmaya çalışır. İradesini kullanamaz, zira iradesini kullandığına ve kullanacağına pişman edilmiştir. Böylesi çocuklar toplum içinde daha çok “özgüveni yok” diye tanımlanır. Halbuki çocukta olmayan şey özgüven değil iradedir. Bir başka deyişle yapabilme becerisidir yok edilen şey. Şimdi çocuk korkak, sinmiş ve çekingen bir halde bir güçlüye dayanarak yaşamaya çalışmaktadır.

-Doğal ebeveyn modelinde anne ağırlıklı olarak “şefkat ve sevgiyi” sağlarken baba daha çok “kararlılık ve otorite”yi sağlayacak bir rol üstlenir.

7.FITRİ HALİN BOZULMAMASI

Çocuğun güçlü bir iradesi olabilmesi için o çocuğun doğal, fıtri olması gerekir. Zira irade doğal yaşamdan beslenir. Çocuk ne kadar suni ve başkalarına benzeyen bir yaşam sürerse çocuğun iradesi de o kadar zayıf olur. Çocuk ne kadar kendisi olabilirse o kadar güçlü bir iradeye sahip olur. Bir insanın kendisi olabilmesi haline de “doğal” veya “fıtri” olması diyoruz.

Ancak bir çocuğun kendi fıtratını ortaya koyabilmesi için üç temel şart lazım. Çocuğa bu üç temel şart sağlanabilirse o çocuk kendi çekirdeğini çınara çevirebilir. Yoksa çocuğun özü, çekirdeği toprak altında kalır.

Çocuğun kendi özündeki fıtratını ortaya çıkarabilmesi için gerekli şartlar: duygusal destek, yeterince özgür bir ortam, koşulsuz saygı…

-Bir annenin tükenmişliği genellikle çok yorulmasından değil, eşinden yeterince duygusal destek alamamasından kaynaklanır.

-Çocuk duygu dünyası ile çocuktur. İlk yılların çocuksu coşkusu engellenmemeli ki çocuk ne ise o olabilsin ve öyle de kalabilsin.

-Çocuğun insan olmaktan kaynaklanan kıymeti vardır. Ona Yaratan’dan ötürü saygı duyulması gerekir.

8.EBEVEYNLİK SINIRI

Birçok ebeveyn, çocuklarının sorumluluklarını öylesine üstlenirler ki neredeyse onları sahiplenmişlerdir. 

Onların yemesini, içmesini, uyumasını kendilerinin düzene koyacaklarına inanırlar. Ancak ebeveynlik bir çizgiye kadardır. O çizginin ötesine geçmek çocuğun gelişimine zarar verir. Çünkü insanı mükemmel surette yaratan Allah onun gelişim çizgisini de kendisi tayin etmiştir. Çocukların edindiği birçok yeteneğin ebeveyn ile ilgisi yoktur. Çocuğun bebeklikten başlayarak yetişkinliğe kadar devam eden gelişim sürecinde ebeveynlerinden bağımsız bir plan, program ve düzen vardır. Çocuklarıyla problem yaşayan birçok ebeveyn işte bu düzene uygun hareket etmeyen ebeveynlerdir.

-Çocuğun ruhsal gücünün kaynağı bağlanmalardır.

-Çocuğun annesine bağlanmasında sorun oluşuyorsa annenin de çocuğuna bağlanmasında sorun olur.

9.İKİNCİ DOĞUM

Çocuk aslında dört yaşında doğar. Evet, belki çocuk fizyolojik olarak dört yıldır bizimle beraberdir ancak dört yaş öncesi ruhen henüz doğmamıştır. 

Çocuğun anne karnında geçirdiği zaman dilimi fizyolojik doğumuna hazırlandığı süredir. Doğumdan dört yaşına kadar geçen zaman ise ruhsal doğumuna hazırlandığı süreçtir. Nasıl ki dokuz ay fizyolojik olgunlaşma için gerekli ise dört yıl da çocuğun ruhsal olgunlaşması ve yaşama gözlerini açabilmesi için gerekli olan süreçtir. Bundan dolayıdır ki çocuklar üç buçuk-dört yaş civarında kardeş, arkadaş isterler; okula gitmek, dışarıda oynamak isterler. Tıpkı anne karnındaki çocuğun vakti gelince dışarı çıkmak istemesi gibi, ruhsal olgunluğa ulaşan çocuk da artık evden dışarı çıkmak ister. Çocuk bu dönemde sanki uykudan uyanmış gibi gözlerini açar ve çevresini ilk defa görmeye başlar.

10.FITRATIN YAŞANABİLECEĞİ ÖZGÜR BİR ORTAM

Çocuğun birinci bağını emniyete alıp ikinci bağlanma dönemine girmesi için özgür bir ortama ihtiyacı vardır. Çocuk yetişkinlerin kendisine sunduğu özgür ortamı “duyabilir” ve “hissedebilirse” ikinci doğum gerçekleşecektir.

Bu dönem çocuğun fıtratının, mizacının ortaya çıkmaya başladığı dönemdir. Ancak çocuk birinci bağlanmadan ayrılıp ikinci bağlanmaya geçtiği bu dönemde kendini engellenmiş hissederse kendi gibi olmaktan çekinir. Çocuğun bu dönemde engellenmesi, onu agresif ve huzursuz yapacağı gibi onun “zihinsel” ve “fiziksel” gelişimini engeller, duygusal gelişimini geriletir.

-Çocuk yetişkinlerin kendisine sunduğu özgür bir ortamı “duyabilir” ve “hissedebilirse” ikinci doğum gerçekleşecektir.

-Ebeveyn çocuğuna “baskı ve zorlamalar” yaparak onu istediği “kıvama” getirmeye çalışmak yerine “çocuk kimdir” ve “hangi yaşta ne yaşıyor?” sorularının farkındalığını kazanmalıdır.

-Akşam erken yatmak, sabah erken kalkmak, güne ailece başlayabilmek kaliteli yaşam süren bir ailenin en temel özelliğidir.

11. YETİŞKİNİN ÜRKÜTEN BAKIŞLARI

Çocuğu kendini ifade edebileceği saygın bir ortamdan alıkoyan en temel etkenlerden biri ebeveynin çocuğa yönelttiği aşağılayıcı ve ürkütücü bakışlardır. Aşağılamalar içinde en derin iz bırakanı, bakışlarla yapılan aşağılamadır. 

Aslında kişinin kendisinde üstünlük vasfı varmış gibi birini aşağılayarak ona bakması, toplumumuza sızmış hastalıklı bir haldir. Çünkü bizim insan ilişkilerindeki en temel çizgimiz, “tevazu”dur. Tevazu sahibi olmayan biri için Anadolu’da, “Firavun ahlakı var.” denilir. Başkasını hor gören, aşağılayan insanlar için, “Allah onun şerrinden korusun.” denilir. 

-Birçok ailede çocuk, yetişkin bakışlarıyla ezilir.

-Ebeveynler çocuklarını gözleriyle, sözleriyle ezmemelidir.

12. HIZLILIK DUYARSIZLAŞTIRIR

Her çocuğun kendine ait dinginliği, yavaşlığı vardır. 

Bir ebeveynin çocuğuna yapacağı en büyük iyilik onun dinginliğini bozmamaktır. 

Ancak yetişkinler çoğu defa “Hadi, çabuk ol.”, “Giy ayakkabılarını.”, “Oyalanma, çabuk yap dersini.”, “Çabuk bitir yemeğini.”, “Hızlı oku.”, “Hızlı yaz.” diyerek çocuğun içsel ahengi ile uyumlu bir şekilde geliştirdiği dinginliği bozduklarının farkında değildir. 

Çocuk kendi ritmi içerisinde yavaşça resim yaparken o yaptığı resimden büyük haz alır. Yeni yeni yazı yazmaya başlayan bir çocuk kalem tutarken, sayfanın üzerinde bir harfi eğerek, bükerek ve büyük bir dikkatle yaparken birçok yeteneğini geliştirir. Bu esnada çocuk dikkat toplama gücü elde etmekte, algı gücünü yükseltmektedir. Zira algı gücü, yavaşlıkla direkt ilgilidir. Kişi hızlı hareketle kendini duyarsızlaştırmayı bilinç altı bir dürtü olarak alır.

13.DUYGUDA ÖZGÜRLÜK DAVRANIŞTA DİSİPLİN

Çocuk ilk dört yaş döneminde mümkün olduğunca serbest bırakılmalı, onun eşyayı tanımasına izin verilmelidir. Sadece eşyayı tanıma değil, eşyanın işlevini öğrenme gayretindeki çocuk da engellenmemelidir.

Bir çocuğun duygu dünyasının özgür olmasından, o çocuğun var olduğu haliyle kendisini ortaya çıkartabilmesi için anne babanın doğal bir zemin hazırlaması anlaşılmalıdır. Çocukluk yıllarına ait her türlü duygular masumdur. Çocuk bu masum döneminde duygu dünyasını ne kadar özgürce yaşayabilirse, o kadar güçlü bir benlik yapısına sahip olur. 

Burada bir noktanın da altını çizmekte fayda var. Maalesef günümüzdeki övünme üzerine kurulu yaşam tarzı, anne babaların çocuklarını “el aleme göre yetiştirme” çabası, çocuğun doğal olmasının yani duygularını özgürce ifade etmesinin önüne geçiyor.

Eğer bir çocuk duygularını olduğu gibi ifade edebilecek bir aile ortamı içindeyse, gerektiğinde öfkesini yaşayabiliyorsa, kızgınlığını, kıskançlığını ifade edebiliyorsa, bu durum anne babalar için bir sorun değil, kârlılık halidir. 

Erken dönemde eşyaları tanıyan ve eşyaya hükmedebilmeyi başaran çocuğun ilerleyen yıllarında güçlü bir benlik yapısı ile nefsine hâkim olması kolaylaşır.  Zira erken çocukluk döneminde çocuğun iradesini kırabilecek güçte dürtüleri henüz uyanmamıştır. Çocuk duygularını tanıma fırsatı bulur ve bunları kontrol etmeyi başarırsa, ergenlik döneminin en güçlü duygusu olan cinselliğe karşı güçlü bir duruş sergileyebilir. Aksi halde hazza esir olan çocuğun kişiliği de, kendine saygınlığı da yavaş yavaş kaybolur. Çünkü ancak kendine gücü yeten kişi kendine saygı duyar. 

14.KOŞULSUZ SAYGINLIK İLKESİ

Kişinin en kıymetli yanı insan olmasıdır. İnsan bir başkasının kabul etmesi ile değil, insan olduğu için insandır. İnsan, insan olduğu için saygı görür; birtakım koşulları yerine getirdiği için değil. Kişiye saygın bir şekilde davranılmıyorsa, saygı görmeyen kişinin saygınlığını değil, o kişiye saygı göstermeyen kişinin saygın bir kişi olup olmadığını düşünmek gerekir. Zira kendisine saygısı olan kişi, başkalarına da saygı gösterir. Kendini değersiz bulan kişiler ise başkalarına değer veremez. 

Çocukluk yıllarında çok hırpalanmış, aşağılanmış, küçük düşürülmüş ve böylece kendi saygınlığını oluşturamamış bir kişinin kendi çocuklarına saygıdeğer davranması ancak bu kişinin kendi trajik durumunu fark etmesi ve değiştirmesi ile mümkündür.

-Çocuğunun çocuksu davranışlarını tebessümle karşılayabilmek bir ebeveynlik zaferidir.

-İç düzeni olmayan çocukların en belirgin sorunu dikkat dağınıklığıdır.

-Bir yetişkin için çocuğa saygın davranmak ona bir lütuf değil zaten hakkı olan şeyi sunmaktır.

15.ÖDÜL YERİNE HEDİYE

Ebeveynler çocuklarına birtakım davranışlar kazandırmak için onları ödüllendirmeyi tercih ediyorlar. Beklenen davranışı gerçekleştiren ve bunun için ödüllendirilen çocuğun o davranışının pekişeceğini düşüyorlar. Ancak çocuk dünyasını yakından gözlemlediğimizde durumun hiç de düşünüldüğü gibi basit olmadığını görüyoruz.

Bir davranışın karşılığının verilmeye çalışılması o davranışın kıymetinin ancak verilen ödül kadar olduğu izlenimini uyandırır.  Halbuki hediyeleşmenin, herhangi bir davranış karşılığında olmadığını, kişiye hiçbir koşul olmadan duyulan sevgiden kaynaklandığını görüyoruz. Karşılığı olmayan, sadece “aklıma geldiği için” veya “seni düşündüğüm için alıyorum, veriyorum” denilen bir şeydir hediyeleşme. Bir karşılık beklendiğinde ise zaten hediye hediye olmaktan çıkar. 

Bir kişinin kendisine çevresi tarafından nasıl davranıldığı o kişinin benlik saygısını veya sosyal benlik algısını oluşturur. Kendisine koşullar öne sürülerek muamelede bulunulmuş çocukların “benliği” kaygılıdır.

16. SOSYAL BENLİK ALGISI NEDİR?

Aslında insanlar kendilerinin başkaları tarafından nasıl görüldüğünü bilinç altından sezerler. Başkalarının kendilerine bakışlarından, konuşmalarından, koşullandırmalarından, ne kadar değer verip vermediklerini hissederler.

Çocuklar için de bu böyledir. Çocuk ebeveynin kendisi ile geçirdiği vakitlerde ne kadar mutlu olduğunu ya da olmadığını görür. Bu da çocuğun kendisinin ebeveynin gözünde kıymetli olup olmadığının veya ne derece kıymetli olduğunun algısını oluşturur. Çocuk, yetişkinlerin olaylar karşısındaki tepkilerine göre onların gözündeki değerini hissetmeye çalışır. Böylece çocuk kendi “sosyal benlik algısını” oluşturur. “Ben insanların gözünde böyle biriyim.” der. Çocuğun kendine nasıl baktığıyla ilgili kendisinde oluşan bu algı çocuğa değersizlik hissi hissettiren bir nitelikteyse bu, “sosyal benlik kaygısı”na dönüşür. Böylece kişi kendisini başkalarının yanında yetersiz, güvensiz, ezik hisseder. Çocukluk yıllarında edinilen bu hissediş kalıcıdır.

-Ebeveyni tarafından aşağılanan çocuk, aşağılandığına değil, kendisinin aşağılık biri olduğuna üzülür. Çünkü çocuk inanır, ebeveyninin kendisini aşağılamasını haklı görür. 

-Sosyal benlik algısı başkalarının kişiye bakışı ile oluşur. Kişi kendisini değerli görse de, başkalarının gözünde hâlâ değersiz olduğunu zannettiği için hakettiği değeri kendine vermekte zorluk çeker. 

-Günümüzde “özgüven eksikliği” diye tanımlanan çocukların temelinde yatan his “yetersizlik” hissidir.

17. DUYULARIN İŞLEVSELLİĞİ

“Saygıdeğer” bir ortamda “duygusal yakınına bağlanarak” “güven” içinde bir çocukluk dönemi geçiren çocukların temel insani yeteneklerinin işlevsel olduğunu görüyoruz. Bu özellikler, çocuğun kendini var olduğu hali ile ortaya koyabilmesinin doğal sonucudur. Bunlar; soyut düşünebilme becerisi, sembol kullanma becerisi, eşyaya nüfuz edebilme becerisi, Algısal hız (eşya ile olaylar arasındaki bağlantıyı çözebilme), yüksek bellek gücüdür.

- Soyut düşünebilme yeteneği, “gerçekçi” hayal kurabilmekten tutun, geleceğe ait bütün planlamaların yapılabileceği bir alandır.

-Soyut düşünebilme sadece duygu dünyasına ait bir yetenek değildir; aynı zamanda zekânın da bir işlevidir. 

- Maalesef, incitilen ve aşağılanan çocukların soyut düşünebilme yeteneği körelir.

- Hem kendisinde hem de çocuğunda soyut düşünme yeteneğini körelten ebeveynin yapması gereken, yukarıdaki örneklerde olduğu gibi “detaylara yoğunlaşmak” olmalıdır. 

- İnsanların bir kısmı doğayı seyrederken gördüğü her bir eşyadan farklı anlamlar çıkartabilirken, bazıları ise eşyanın kendi görünüşünün dışına çıkamaz. 

- Semboller bir anlam taşır ve çocuk hangi davranışın hangi anlama geldiğini, hangi ses tonunun ne olduğunu ailesiyle olduğu süre içinde anlar.

- Alışkanlık bozukluğu, bir problemin çocuk üzerinde alışkanlık olarak kalması durumudur.

-Çocuk daha en erken çocukluk döneminden itibaren “önce eşyayı tanımaya” sonra “tanıdığı eşyaya hâkim olmaya”, “hâkimiyetinin sınırlarını çizmeye” ve sonra da o eşya üzerinde “kendisini var etmeye” çabalar.

- Eşyayı tanıyamamış, ona nüfuz edememiş bir çocuk eşyaya kötü davranır, zarar verir.

- Eşyayla bütünleşememiş çocuk eşyadan korkar. Böyle çocukların bir çoğunda gece korkuları vardır.

- Kalbine ilham gelen, ruhunun derinlerinde insanı hissedebilen, hissetme yeteneği olan, bir insanın canını yakabilir mi?

- Duyma yeteneğinin bir sonucu da kişinin “feraset” sahibi olmasıdır.

- Olayları dar bir gözlükle gören, olaylar arasındaki ilişkiyi göremeyen bir ebeveyn, çocukta doğal bir yetenek olan ferasetin kullanılmasının önüne geçer.

- Problem çözme yeteneği olmayan, olayları kaba kuvvet, zor kullanma ve şiddet ile çözmeye çalışan bir öğretmenin de çocuklara aktardığı şey “şiddet”tir. 

Güvenli Bağlanma

Tanıtım

Hayat bağlanmalardan ibarettir.

Hayat bağlanmalardan ibarettir. Önce anneye… Sonra babaya… Aileye… Ardından "yaşama" ve "yaşamaya" bağlanma… Yaşama sevincini kaybetmiş kişiler bağlanamayanlardır. Birçok psikolojik sorunun kökeninde bağlanamamak ya da bağlanmanın şiddetini ayarlayamamak vardır. Ve bu duygusal kazanım ancak çocukluk yıllarında edinilir.

Bebeğin, kendisini tümüyle bebeğine bırakmış annesinin kucağında huzur bulmasıyla başlayan, yetişkinlik yıllarında romantik bağlanmalara kadar devam eden hayatın ana çizgisidir bağlanma.

Pedagog Adem Güneş yeni kitabı Güvenli Bağlanma'da insanın olmanın, kişilik gelişiminin, hayatın her döneminde sağlıklı ve doyum veren ilişkiler kurmanın esası olan "bağlanma" konusunu ele alıyor.

Emzirmeden birlikte uyumaya, aidiyet ilişkisinden ayrılmaya, süt annelikten tuvalet eğitimine, farkında olmadan bebeğe hissettirilen duygusal ve psikolojik şiddetten baba-bebek ilişkisinin sınırlarına varıncaya kadar pek çok konuyu "bağlanma" çerçevesinde değerlendiriyor.

İçindekiler
 

Başlarken       11

Önsöz  13

Hayat Bağlanmalardan İbarettir        15

Bağlanabilme 17

“Güven Duygusu” Bağlanmanın Özüdür      25

Hisleri Hissedememek          28

Bağlanma ve Bağlanmaya Karşı Koyabilme            30

Bağlanma ve İrade İlişkisi     32

Düşünce Gücü            35

3 Temas İle Bağlanma           36

Ten ile temas    37

Göz ile temas    38

Ses ile temas     39

Bağlanmanın Temeli: Anne ile Yatma         40

Anne ile Yatan Bebekler Daha Huzurlu Oluyor         44

Birlikte Yatarken Bebeğime Zarar Verirsem…          46

Bebekle Birlikte Yatmak Onun Mahremiyet Duygusuna
Zarar Verir mi? 48

Anne-Çocuk Arasındaki Büyülü Bağ: Emme           49

Sütannelik ile Güvenli Bağlanma İlişkisi     51

Hangi Şartlar Altında Emzik Kullanılmalı? 55

Bağlanma İçin Gündelik Fırsatlar     57

Güvenli Bağlanma ve Hastalık         58

Güvenli Bağlanma Döneminde Babanın Rolü          59

Anneden Koparken    63

Birinci Aşama: Sütten Kesme  64

İkinci Aşama: Tuvalet Alışkanlığı      66

Üçüncü Aşama: Yataktan Ayırma       67

Dördüncü Aşama: Odadan Ayırma     71

“Vaktinde ve Yeterince”       75

     Annenin  Güçlüğü 76

     Modern Yaşam ve Annelik          76

     Dakik Bebekler!    80

     İhtiyacın “Yeterince” Karşılanması         82

     İhmal, Suiistimal ve Şiddet          83

Bir Anne Çocuğuna Neden Şiddet Uygular?            90

Yetersizlik Duygusu…             90

Annenin Çocukluk Yılları…    90

Benmerkezci Olmak…             91

Yaşama Sevinci Yoksa…        92

Anne Yeterli Miktarda Uyumalı…      92

İleri Yaşlarda Çocuk Sahibi Olma…   93

Psikolojik Şiddet, Duygusal Şiddet   93

“Sığınacak Bir Liman” Arayışı         97

Mizacı-Fıtratı Bozmak          105

Suiistimal ile İhmaller Fıtratı Bozar         108

Asıl Amaç Davranış Öğretmek Değil      110

Mizaç İhtiyaçları Ortaya Çıkarır  111

Dengeli Yaşam İçin Feraset ve Basiret         115

Feraset Nedir?       115

Ferasetin Basiretle İlişkisi 119

Eşyaya Nüfuz Edebilme, Feraset ve Basiret        122

     Duyguda Özgürlük, Davranışta Disiplin 124

Uyum         125

Feraseti Olmayanlar Sabırsızdır   127

Ebeveynler Çocukların Ferasetini Kapatmamalı 130

Karşıdakini Duymak                                     135

Empati                                                      135

Empati ile Değersizlik-Suçluluk Hissi Bağlantısı           137

Auralar ve Kişilik İhlalleri                       140

 “Atmosfer”                                                   147

Evde Dedikodu Yapılıyorsa…             147

“Evet, Annem Haksızlık Yapmış”       149

“Bu Kıyafet Sana Hiç Yakışmamış”   150

Ebeveyn Küsmemelidir                       150

“Bana Kötü Davransan da Seni Çok Seviyorum”       151

Duygusal Bağı Kesmek                        151

Çocukluk Hisleri Peşini Bırakmaz…   152

Atmosferin Kabuklaşması: Aidiyet          153

“Kaybetmek”                                                 161

Güven Duygusu Sonuç Değil Süreçtir     161

Annelik Cesareti                                      164

Güven Duygusuyla Bağlanma İlişkisi      168

Bağlanma ile Aidiyet İlişkisi                    172

Kazanılmış Güven Duygusu Kaybı          173

Güven Duygusu Kaybedilince                  176

Davranışla Kişilik Birbirinden Ayrılmalı 180

Son Söz: Her Şey İçin Geç mi Kaldım?   183

      Notlar                                                      186

Önsöz

İlk çocuğumuzu kucağımıza aldığımızda anne-babalığın bu kadar mesuliyetli olduğunu hiç düşünmemiştik. Oysa dokuz yüz yıl önce Epictetos “Bir insanın anavatanı çocukluğudur” diyerek hepimiz için son noktayı koymuş. Açıkçası bu gerçeği kavramak bizim zamanımızı aldı. Pedagog Adem Güneş Bey’in kitapları, radyo programları bu zorlu yolda bize hep yoldaşlık etti. Eşim de ben de okuduklarımız, dinlediklerimiz sayesinde çok şey öğrendik. Düşe kalka ama iştiyakla mesafe katederken tek amacımız çocuğumuzun güven duygusunu zedelememekti. Ama her sorumuza cevap, her hatamıza ikaz, her problemimize çözüm bulmakta zorlandığımız zamanlar çok oldu. Şu an elinizde tuttuğunuz gibi bir eserin kütüphanemizde yokluğunu her zaman hissettik. Neyse ki ikinci kızımızın dünyaya geldiği şu günlerde bütün sorularımıza cevap bulabileceğimiz bir başucu kitabımız var artık.

Bence bu eser sadece kendini yetiştirmek isteyen anne babalara değil, aynı zamanda her şeye yeniden başlama cesaretini kendinde bulan yetişkinlere de hitap ediyor. Özü itibariyle de mükemmel şekilde yaratılmış insana nasıl kıymet verileceğini; dünyaya dupduru gelmiş bir bebeğin yavaş yavaş annesine, babasına, ailesine, çevresine sonra da hayata nasıl bağlandığını anlatıyor.

Umarım Güvenli Bağlanma hayatınızda yeni yeni kapılar aralar, anne-babalık kıvamınıza katkı sağlar.

Herkese verimli okumalar dilerim…

Tuba Kabacaoğlu

HAYAT BAĞLANMALARDAN İBARETTİR

Hayat bağlanmalardan ibarettir. Önce anneye. Sonra babaya ve aileye. Ardından da yaşama… Yaşama sevinci olmayan kişiler bağlanamayanlardır. Birçok psikolojik sorunun kökeninde ya bağlanamamak ya da bağlanmanın şiddetini ayarlayamamak vardır. 

Bağlanma derin, duygusal bir beceridir ve çocukluk yıllarında edinilir. Bağlanamamak bir sorun olduğu gibi kime ne kadar bağlanacağını bilememek de ayrı bir sorundur. 

Çocukluk yıllarını “güven” duygusu ile geçirememiş kişiler yetişkinlik yıllarında bağlanmaktan kaçınır. Bunlar “bağlanamayanlar”dır.

Bir çocuğun en belirgin davranışı “bağlanma çabası”dır.

Bebek kendisini henüz dünyaya getiren annesine tutunma gayretindedir. 

Bağlanmayla alakalı psikolojide farklı farklı tanımlar yapılsa da bağlanmaya en basit hâliyle “Çocuğun güven içinde kendini bir duygusal yakına bırakabilmesidir” diyebiliriz.

Bağlanma bir sonuçtur, başlangıç ise güven duygusudur.

Kaygı varsa duygular özgürce yaşanamaz. Kaygı bağlanamamanın verdiği tedirginliktir, kişinin kendini emniyette hissedememesi hâlidir. 

Çocukluk döneminde güvenli bağlanma süreci yaşamamış kişiler yetişkinlik yıllarında iç dürtülerinin esiri olur, bağlanmaması gereken kişilere ve durumlara bağlanır. Örneğin lise çağındaki çocukların yoğun duygusal bağlanmalar yaşaması ve bunlara karşı koyamamalarının altında yatan temel etken erken dönemde çocuk ile ebeveyn arasındaki bağlanma problemidir. Bu nedenledir ki uzmanlar, babaları ile duygusal doyuma erişmemiş kız çocuklarının daha fazla erkek arkadaş arayışına girdiğini söyler. 

Ten ile temas 

Bağlanmanın en etkin yolu tensel temastır. Çocuk ilk iki yıl yoğun bir şekilde tensel temas açlığı çeker. Sükûnet içinde dokundukça rahatlar, gevşer, kendini emniyet içinde anneye bırakır. Bu bırakmışlık hali, anne-çocuk bağlanmasının en önemli bağlanma noktasıdır. 

Göz ile temas

Bağlanmanın en güçlü ikinci kanalı “göz ile temas”tır. Göz, duygu dünyasının dışa açılan kanalıdır. Kişi duygularında ne yaşarsa göz içteki duyguyu dışa yansıtır. Sevinçli anlarda göz hafif kısılır ve bakışlar sıcaklaşır… Korku, öfke ve kızgınlıkta göz bebekleri büyür… Mutluluk ve sevinç anlarında “göz suyu” göze ışıltı vererek onu ıslatır, hissizlik ve duyarsızlık anlarındaysa gözler ölü gibi cansızlaşır… Gözün duyguyu dile getiren bütün bu istemsiz hareketleri bebek tarafından oldukça net algılanır. Çocuk kendisine öfke duyan birini, gözlerinden anlar. Hissizce bakan göze karşı kendini kapatır. Duyarsızlığa karşı ağlayarak kendini korumaya çalışır. 

Ses ile temas

Ses ile çocuğa temas etmek, bağlanmanın “güven” eksenli kısmını oluşturur. Çocuğu ile bağlanmaya çalışan bir anne, ses tonunu “sıcak” ve “içten” kullanmalıdır. Sert, ince, sesle emredici ve kararlı bir duyarsızlık içinde bir konuşma biçimi, çocuk ile bağlanmayı zarara uğratır. Sesin okşayıcı, kulağa hitap edici, kendi içinde melodik bir yapıya sahip olması gerekir. 

“VAKTİNDE VE YETERİNCE”

Güven duygusunun oluşmasındaki temel faktör ihtiyaçların “vaktinde ve yeterince” karşılanmasıdır. 

Duyusal gelişim dönemindeki bir çocuğun güven duygusunu zedeleyen en önemli unsur çocuğun ihtiyaç duyduğu an ihtiyacının giderilmemesidir. İhtiyaç olarak fizyolojik, ruhsal, duygusal çalkantılar, korkular, anlamsız sevgi ihtiyacı, mahcubiyet anı, uykuya dalma sırasında çocuğun yaşadığı hâller gibi birçok durum sıralanabilir. 

Çocuğu ihtiyaç hâline sokan durum giderilmiyorsa çocukta içsel direnç, tepkisellik ve kendini ebeveyninden ayrı tutma çabası görürüz. Bu durum bağlanmanın zarara uğradığının sinyalidir. Dolayısıyla özellikle ilk iki yıl ve dört yıla kadar azalan bir süreçte çocuğun duygusal ihtiyaçları koşulsuz, uyum içinde giderilmelidir. 

Birçok yetişkin, çocuğa çok yüz vermemeyi eğitim tarzı olarak benimsemiştir. Hâlbuki bu tutum çocuğun benlik yapısını zarara uğratır. Bazı yetişkinler ise çocuğun isteklerini annenin gidermesini çocuğun anneyi kullanması, kandırması gibi görür. Bu yanlıştır. Çünkü çocuğun içinde ilk dört yaş döneminde anneyi çağırarak kandırma, oyun oynama, suiistimal etme gibi anormal duygular yoktur. Sadece bu dönem “ihtiyaç” dönemidir, ihtiyacı kim karşılarsa çocuk ona bağlanır. 

“SIĞINACAK BİR LİMAN” ARAYIŞI

Güven duygusu emniyet hissini oluşturur. Emniyet hissi ile var olan biri, kişiliğine zarar verilmeyecek olmasının keyfini yaşar. Aksi takdirde oldukça kasılır, kendini tehlikelerden koruma çabası içine girer, gerginleşir. 

Çocuğun ilk tadacağı duygu aile içinde “güven” duygusudur. Çocuk “Annem babam zarar veren, zorlayan, baskı yapan insanlar değil, beni olduğum hâlimle kabul ediyor, incitmiyor. Çevremiz de tıpkı onlar gibi” diye hissetmelidir. 

Emniyet hissinin oluşmasında aslında iki temel faktör vardır. Birincisi kişinin kendini var olduğu hâliyle ortaya koyabilmesi, ikincisi de bu hâl ile çevresi tarafından kabul edilmesidir. 

Evet, günümüz anne babaları çocuklarını seviyor, onlarla ilgileniyor. Fakat çok önemli bir şey eksik kalıyor. Çocuğu “o hâli” ile kabul etme… Çünkü çocuğun doğal bir şekilde var olması ayrı, ebeveynin bunu kabul etmesi apayrıdır. 

Ebeveynin çocuğun içinden geldiği gibi davranmasına tepki vermemesi, çoğu kez özgür bırakması onu olduğu şekilde kabul ettiği anlamına gelmez. Burada kilit nokta çocuğun duygularına, hislerine, düşüncelerine, hayallerine “eşlik etmek”, “eşduyum” gerçekleştirebilmektir. 

Mesela çocuk hayal kurar, bir yere gitmiş gelmiş gibi anlatır. Ebeveyn anlatımı “etkin” şekilde dinler, oğluyla-kızıyla aynı heyecanı iç dünyasında yaşarsa çocuğunu var olduğu hâliyle kabul etmiş olur. Çocuğun hayal ve anlatımlarına duygularıyla eşlik etmez, jest ve mimiklerini onunla eşgüdüm hâline getiremezse çocuğuna özgür bir ortam sunsa bile onunla bütünleşemez. 

Bunun ötesinde, ebeveyn çocuğun coşku dolu anlatımlarını eleştirel göz ve dudak hareketleriyle takip ediyor, duygusuz ve ruhsuz vaziyette ona sadece bakıyorsa anne baba açısından bu utanç verici bir durumdur. 

Bu şekilde sürekli engellenen, hayallerine itiraz edilen çocuklar bir süre sonra ebeveynle bir şey paylaşmamaya başlar ve her duyguyu kendi içinde yaşar. 

Çocuklar rol modeller aracılığıyla gelişimlerini tamamlamak ister. Bu esnada kendisinin anne, annesinin de kızı olmasını planlar. Kız çocuğu baba olmak istediği zaman bu da çok anormal değildir. Çünkü çocuk yaşamların her birini etraftan görerek öğrenir. 

Bu açıdan bakıldığında çocuk ile ebeveyn arasındaki uyuşmazlığın en problemli alanı burasıdır. Çocuk kendini doğal hâliyle ortaya koymaya çalışırken ebeveyn “Hayır, öyle değil, böyle olacak” diye yönlendirmeye başlarsa çatışma ve uyumsuzluk ortaya çıkar. Bu gibi tavırlara ebeveynlerin yakasını bir türlü bırakmayan gerçeklik saplantısı neden olur. Oysa çocuğun gelişim dönemlerini hesaba katmadan, onu eleştirel bir gözle değerlendirmek, çocuğu hayal kırıklığına uğratmaktır. 

MİZACI-FITRATI BOZMAK

Çocuğun “kim” olduğunu, ruhsal yapısının neye uygun olduğunu bilmeden ona yaklaşmak onun gelişimi için risk oluşturur. Yani Fatih Sultan Mehmet olacak bir çocuk Mevlana’ya dönüştürülmeye çalışılıyorsa problemler başlar. Bundan dolayı ebeveynler, kişiliğin sorunsuzca nasıl geliştiğini ya da hangi yanlış tutumlarla zarara uğratıldığını bilmelidir. Konuyu biraz daha netleştirebilmek için önce “Fıtrat, mizaç nedir?” sorularına cevap verilmelidir.

Fıtrat “bir varlığın kendine ait türünün özelliğini barındırmasına” denir. 

Örneğin insan fıtratından bahsediyorsak, “insan türünün” özelliklerine “insan fıtratı” denilir. Ya da “kuşların fıtratı” denildiğinde, “kuşların ortak özellikleri kastedilmiştir; onların uçmaları, gagalarının olması, ötmeleri o canlı türünün genel özellikleridir. Veya “kadın fıtratı” denildiğinde insanlar içindeki bir grup olan “kadınların” ortak özellikleri kast edilir. 

Mizaç ise; bireyin kendine has özellikleridir. 

Her bir bireyin, sadece kendisine has özelliği o kişinin mizacını ifade eder. 

Dünyada yaratılmış insan kadar farklı mizaç özelliği bulunur. Fakat fıtrat birdir. Fıtrat genel özellikler, mizaç ise bir fıtrata sahip şahsın sadece kendisine has özellikleridir. 

Fıtrat ve mizaç doğuştandır. İnsanın özünü oluşturur. 

Mizaç fıtratla asla çelişmez. Çeliştiğinde kişilik bozukluğu riski başlar. Bu çelişki doğuştan değil, kişinin sonradan edindiği alışkanlıklardan kaynaklanır. 

DENGELİ YAŞAM İÇİN FERASET VE BASİRET

Feraset Nedir?

Ferasetin kelime anlamı öngörüdür. Aynı zamanda farkına vararak yaşama, bir süre sonrasını tahmin edip hissedebilmektir. Duyuların işlevselliğiyle hayatı yudum yudum tatmaktır, bir bardak su içerken onu zerresine kadar hissedebilmektir. 

Alışkanlık kazanmadan yaşamaktır. Çünkü bu insanda iki şeyi ortadan kaldırır; biri hissedebilme diğeri de irade. 

İradede uyanıklık mecburidir. İrade yoksa “Bir kişinin sürekli ve iradi davranışları” şeklinde tanımlanan karakter de ortadan kalkar. Mesela alışkanlıklarıyla namaz kılan birine “namaz karakteridir” denilemez. Orada irade ve uyanıklık hâli ortadan kalkmıştır zira. 

Ferasetin Basiretle İlişkisi

Feraset aynı zamanda fark etmektir. Bunun için de “görebilmek” gerekir. İşte “görebilme yeteneği” olarak tanımladığımız basiretle feraset bundan dolayı birbiriyle ilintilidir. 

Ne feraset basiretsiz, ne de basiret ferasetsiz olabilir. Kişi olayları, kâinatı basiretle görür sonra da olaylar arasındaki ilişkiyi-ilintiyi ferasetle yakalayabilir. 

Konuyu biraz daha ayrıntılandıralım. Eşyayı ya da olayı tek başına görebilmeye “yalın görebilme” diyoruz. Örneğin kişi sandalyeyi, masayı, kütüphaneyi direkt görür ama birbiriyle ilişkisini çözemez. “Bu parçaların devamında hangisi gelmelidir?” diye sorduğumuzda cevap “Araba” olabilir. 

Yalın görebilme eşyalar arasındaki ilişkiyi fark edebilecek hâle getirildiyse ancak o zaman basiretten söz edebiliriz. Eşyalar arasındaki ilintiyi görebilmekse eşyaya nüfuz etmenin sonucudur. Üstelik enerji de gerektirir. 

Halk arasında “tembel” diye tarif edilen kişilerin yeteneklerinin sınırlı kalmasının sebebi eşya ve olaylar arasındaki ilişkiyi-ilintiyi görememeleridir. Bireyin gücü bunları algılamaya ne yazık ki yetmez. 

Aslında modern psikoloji feraset ile basiretin birleşimine “zekâ” diyor ve bunu “olaylar arasındaki ilişkiyi en hızlı şekilde kavrayabilme yeteneği” olarak tanımlıyor. O yüzden zekâ ölçüm testlerinde birbiriyle ilişkili üç resim verilir, dördüncünün bulunması istenir. Orada kişinin basireti ölçülür. Bellek gücü ne kadar yüksek çıkarsa zekâsı da o kadar fazladır, gözüyle bakılır. 

KARŞIDAKİNİ DUYMAK

Empati

Benlik, kendini emniyette hissederse güzel kokulu çiçekler gibi etrafa ruhsal salınım yapar. Bir de kendini annelik hissiyatına bırakmış, duru bir kadının duygularıyla buluşursa bağlanma gerçekleşir. Böylece ilk ruhsal temas başlar. Ondan sonra çocuk buradan elde ettiği yetenek, başarı ve beceriyle karşısındakinin duygu dünyasına temas edebilecek EMPATİ gücünü kendi içinde geliştirir. Aslında bizim duygusal gelişim dediğimiz olgunun özünde de EMPATİ vardır.

Auralar ve Kişilik İhlalleri

Eşyaya nüfuz edebilme eşyayla özgürce meşgul olmanın, onu kavramanın bir neticesidir. Bunu başarabilmiş kişiler asla eşyayı cansız-değersiz göremez, ona zarar veremez, her zerresinin kıymetini bilir, varlık sebebini en iyi şekilde anlamaya çalışır. İnsanla k da aslında böyle bir şeydir. 

Empatisizlik kişinin hak ve auralarına saygısızlığı da beraberinde getirir. Kişilik ise fiziksel, duygusal ve zihinsel auraların birleşiminden oluşur.

Uzmanlar çocuk eğitimini “Çocuğa kişilik ve karakter kazandırma” olarak tanımlar. Yani çocuk yetiştirmek kızınızın-oğlunuzun dişlerini fırçalaması, erken uyuması, çok kitap okuması değildir. 

Kişilik ise çocuğun kendi aurasını (sınır-alan) oluşturabilmesidir. Bunu “Çemberin içine alınmış biri” gibi de hayal edebilirsiniz. Eğer bir ebeveyn çocuğunun kişilik sınırına bodoslama girip onu ihlal ediyor, umursamıyor, bu sınıra istediği gibi girip çıkıyorsa çocukta kişilik oluşumu engellenir. 

“ATMOSFER”

Atmosfer oluşturma, kültürümüzde, çocuk terbiyesinde ve insani ilişkilerde oldukça önemli yer tutar. “Kızım sana söylüyorum gelinim sen anla” göndermesi atmosfer oluşturmaktır mesela. Karşı tarafa direkt değil indirekt nüfuz etmektir. 

Atmosfer oluşturmayı modern pedagoji de sıklıkla kullanır. Çocuğun bazı davranışlarını değiştirmesi isteniyorsa ona hikâyeler anlatılır. Çocuğun baş kahramanla sı sağlanır. Kahramanın davranışlarının nasıl değiştiği anlatılır, bu yolla çocuğa nüfuz etmeye çalışılır. Bazı aileler bu yöntemi bilinçli şekilde kullansa da çoğu aile evdeki atmosferi direkt çocuğa yansıtır.

“KAYBETMEK”

Çoğu ebeveyn çocuklarına kazandırdıkları güven hissinin devamının nasıl olacağını, ilerleyen yıllarda nelere dikkat etmesi gerektiğini merak ediyor. Yanlış birtakım tutum ve davranışa düşmemek için kaygılanıyor, bir çuval inciri mahvetmekten korkuyor.

Öncelikle güven duygusunun temel fonksiyonunu tekrar hatırlamak gerekir. Güven duygusu veya emniyet hissi çocuğun kabuğundan çıkıp mizacını ortaya koyabilmesi için gereklidir. Yalnız burada geçen “güven duygusu” çocuğun annesine, babasına ya da kendine güvenmesi değil içinin, benliğinin kendini güvende hissetmesi hâlidir. Bir başka deyişle çocuğun içinde bulunduğu ortamdan güven duymasıdır.

Aile İle Bağlanma Aidiyet

Tanıtım

Aidiyet ihtiyacı insanın en karmaşık duygusudur. Bir yandan özgürlüğe düşkündür insan ruhu, diğer yandan tutunacak dal arar. Tutunabildiği kadar kendini emniyette hisseder.
İnsan bir yandan “ellerimi bırak hür olmak istiyorum” derken, diğer yandan “yanımdan ayrılma ait olmak istiyorum” der.
Çocuk da böyledir…
Çocuğun elleri tamamen bırakılırsa, bireyselleşme; kendi olmasına izin verilmezse bağımlılık oluşur.
Kişilik gelişimi sağlıklı olan çocuklar, daha küçük yaştan itibaren bu karmaşık duygu durumuna, doğru rehberlik edilmiş çocuklardır...
Çocukluk döneminin en önemli kazanımlarından biri olan aidiyet duygusu zarara uğradığında bütün bir yaşamı etkileyecek duygusal çalkantıların oluşmaması işten bile değildir.
Dolayısıyla, temeli “Güvenli Bağlanma” olan aidiyet duygusunun oluşumunu ve gelişimini anne babaların dikkatine sunmanın oldukça önemli olduğunu düşünüyorum.
Sadece ebeveyn-çocuk değil, öğretmen-öğrenci, karı-koca, işveren-işçi ilişkisi... Ve komşuluk, memleket, vatan, etik ve ahlaki değerler bağı aidiyet duygusunun şekle bürünmüş halidir.
Kişi, yaşama aidiyet duygusu ile tutunur.
Yaşamdan tat alamayanların en belirgin özelliği tutunacak bir yerleri olmamasıdır.
Bu kitapta çocukluk döneminden itibaren aidiyet duygusunun oluşumu adım adım ele alındı. Aidiyeti bozan durumlar ve aidiyet yanılgılarına değinildi. Kitabın son bölümünde ise kırılmış aidiyet duygularının nasıl yeniden yapılanacağı izah edildi.
Umarım faydalı olur...

İçindekiler 
AİDİYET    15
AİDİYET OLUŞUMUNUN TEMELLERİ    23
DEĞER GÖRME, OLDUĞU GİBİ KABUL EDİLME     23
KORUNAKLI BULMA     26
SEVME İHTİYACI    26
VARLIĞIN ONAYLANMASI    28
Ben Algısı    33
Sosyal Ben Algısı     35
YETERLİ BULMA     36
Ebeveyn Karşında Kendini Yeterli Bulma     38
ENGELLENME    40
İLETİŞİM KURMA     42
Açık İletişim     48
Kapalı İletişim     48
Kendini Paylaşma: Duyusal İletişim    50
Ergenlerle İletişim     58
Çocuğun Çocukla İletişimi    59
MANTIKLI BULMA    59
EMPATİ BULMA     61
PAYLAŞMA (Kendini, acıyı, hüznü, sevinci...)     64
AİDİYETİ KIRAN SEBEPLER    69
DEĞERSİZLİK HİSSİ     69
KOŞULLANDIRMA     75
SUÇLULUK     77
Suçluluğun İnşası    80
“Ben almadım, ben yapmadım, ben görmedim!”     84
Örtebilmek     84
“Ne yapacağım ben?”    85
YETERSİZLİK HİSSİ    88
EMNİYETSİZLİK    101
ULAŞAMAMAK    107
ÖN YARGI    109
“Ben hak ettim zaten...”    112
YAŞINDAN BÜYÜK BEKLENTİ     114
Geçmişle Bağlantı    116
Küçük Adam, Hanım Hanımcık Kız    119
KIYASLANMAK    122
Kıyas Benliği Zayıflatır    123
Davranış Bozukluklarının Özünde Kıyas Vardır    127
MÜKEMMELİYETÇİLİK    129
Mükemmeliyetçilik Bulaşır    131
GÜVENSİZLİK    133
Sizin Değil, Oranın Çocuğu    136
Yalansızlık Tesiri Artırır    138
GERÇEKÇİLİK - GERÇEKÇİ OLMAYAN BEKLENTİ    141
BAĞLANMAMIŞ OLMAK     147
VARLIĞIN ONAYLANMASI    150
AİDİYET AŞAMALARI    155
AİLEYLE AİDİYET     157
SOSYAL HAYATLA AİDİYET    161
SOYUT AİDİYET    172
AİDİYET YANILGISI    183
Sahiplenme    183
Minnet Oluşturma    186
PASİF AİDİYET     187
YAPAY AİDİYET    189
AİDİYET SAPMALARI    193
AİDİYETİN KENDİNDENLİĞİ     193
SAPLANTILI AİDİYET    194
AİDİYET KARMAŞASI    197
AİDİYET YOKSUNLUĞU    199
AİDİYET-KİŞİLİK BOZUKLUĞU İLİŞKİSİ    202
DOYUMSUZ AİDİYET    204
YENİDEN AİDİYET    209
1. Bastırılan aidiyetin yeniden uyarılması    210
2. Aidiyetin aile dışında başka yerlerde giderilmeye 
çalışılması    218

Önsöz

Aidiyet ihtiyacı insanın en karmaşık duygusudur. Bir yandan özgürlüğe düşkündür insan ruhu, diğer yandan tutunacak dal arar. Tutunabildiği kadar kendini emniyette hisseder.

İnsan bir yandan “ellerimi bırak hür olmak istiyorum” derken, diğer yandan “yanımdan ayrılma ait olmak istiyorum” der.

Çocuk da böyledir…

Çocuğun elleri tamamen bırakılırsa, bireyselleşme; kendi olmasına izin verilmezse bağımlılık oluşur.

Kişilik gelişimi sağlıklı olan çocuklar, daha küçük yaştan itibaren bu karmaşık duygu durumuna doğru rehberlik edilmiş çocuklardır...

Çocukluk döneminin en önemli kazanımlarından biri olan aidiyet duygusu zarara uğradığında bütün bir yaşamı etkileyecek duygusal çalkantıların oluşmaması işten bile değildir.

Dolayısıyla, temeli “Güvenli Bağlanma” olan aidiyet duygusunun oluşumu ve gelişimini anne babaların dikkatine sunmanın oldukça önemli olduğunu düşünüyorum.

Sadece ebeveyn-çocuk değil, öğretmen-öğrenci, karı-koca, işveren-işçi ilişkisi... Ve komşuluk, memleket, vatan, etik ve ahlaki değerler bağı aidiyet duygusunun şekle bürünmüş halidir.

Kişi, yaşama aidiyet duygusu ile tutunur.

Yaşamdan tat alamayanların en belirgin özelliği tutunacak bir yerleri olmamasıdır.

Bu kitapta çocukluk döneminden itibaren aidiyet duygusunun oluşumu adım adım ele alındı. Aidiyeti bozan durumlar ve aidiyet yanılgılarına değinildi. Kitabın son bölümünde ise kırılmış aidiyet duygularının nasıl yeniden yapılanacağı izah edildi.

Umarım faydalı olur...

Adem Güneş

0-6 Yaş Dönemi Çocuk Eğitiminde 100 Temel Kural

Tanıtım

Bir Hint atasözü; "Çocuklarınızı 6 yaşına kadar bana verin, 60 yaşına kadar sizin olsun…" der… Pedagojik açıdan doğrudur bu söz… Zira çocukluk dönemi, his edinim dönemidir… Ve hangi his yerleşirse 6 yaşına kadar çocuğa; o, huya dönüşür… İncecik sızı bırakır duyguda, sökülüp atılması kolay olmayan…

Kiminde, uğursuz bir iç ses gibi fısıldar durur, bütün bir ömür değersizlik hissettirir insana iliklerine kadar… Kiminde ise cıvıl cıvıl bir iç kıpırtısı verir, dinmek bilmez yaşama sevinci… Ve en zor anlarda çocukluğun tebessümü koşar gelir yardıma... Her insanın sadece bir kez çocuk olma hakkı vardır… O da anne babasının çocukluğunu yaşamasına izin verdiği kadardır…

İçindekiler 
TEŞEKKÜR 11
YAYINA HAZIRLAYANIN NOTU 13
GİRİŞ 15
1-Bebeğin odaya ihtiyacı yoktur, en güzel oda dahi anne yatağından güven verici değildir 16
2-Yenidoğan ya anne yanında ya da anneyle temas edebilecek yakınlıktaki bir beşikte yatmalıdır 18
3-Bebek yatağı hapishane parmaklıkları gibi engelleyici bir biçimde değil, anneye kolayca erişilebilecek kolaylıkta olmalıdır 20
4-Altı temiz, karnı tok; ağlaya ağlaya uyur' diye çocuğu yalnızlığa terk etmek, anne ile bebek arasındaki bağı zedeler 22
5-Çocuk anneden süt değil güven emer 24
6-Çocuk anne sütünden birdenbire kesilmez 26
7-Duygusal ihtiyaçlar 'vaktinde ve yeterince' giderildiğinde güven duygusu gelişir 28
8-Çocuğun gerçek kişiliğinin ortaya çıkabilmesi ancak kendini güvende hissetmesiyle mümkündür 30
9-Çocuk ancak 3,5 yaşından sonra anneden ayrılabilir 32
10-Ebeveynlerin en büyük yanılgısı 'küçükken söz geçiremezsem, büyüdüğünde beni hiç dinlemez' düşüncesidir34
11-Baskıcı ebeveynlerin edilgen çocukları olur 36
12-Çocukluk dönemi 'his edinim' dönemidir 38
13-Güvenle bağlanan çocuk, güvenle ayrılabilir 40
14-Çocuk eğitiminin özü 'güvenli bağlanma'dır 42
15-Kaygılı annelerin, kendine bağımlı çocukları olur 44
16-Güvenli bağlanma 0-4 yaş arasında ve 'bir kişi'  ile gerçekleşirse çocuk ruhen dingin olur 46
17-Bağlanma problemi olan çocuklar gece ansızın uyanıp sebepsiz yere ağlayabilirler 48
18-Anne kendini çocuğa bırakmazsa çocuk da anneyi bırakmaz 50
19-Okul öncesi dönemde hırçınlık, genellikle bağlanamama probleminin dışa vurumudur 52
20-Çocuk annesiyle 'güvenli bağ' kurabildiği kadar 'duyarlı', babasıyla birlikte olabildiği kadar 'iradeli' olur 54
21-Söz dinlemeyen çocuk yoktur, bağlanamamış çocuk vardır 56
22-Bağlanmanın üç temas noktası; 'göz, ten ve ses'tir 58
23-Çalışan anne, 4 yaş öncesi çocuğunu kreşe vermek yerine bakıcı tercih etmelidir 60
24-Bebeğin bakıcıya bırakılması birdenbire değil, 6 haftalık süreç içerisinde gerçekleşmelidlr 62
25-Anne çocuğundan vedalaşarak ayrılmalıdır. Habersizce gitmeler çocukta kaygı uyandırır 64
26-6 yaşına kadar çocuklar 'buyurucu bir iç kılavuzla' gelişimlerini sürdürürler 66
27-Çocuk aslında 4 yaşında doğar 68
28-Çocuk çok acıkırsa hızlı hızlı yer, çok susarsa üstüne döke döke içer; bunda ne ayıp vardır ne utanç 70
29-Bir anne babanın en iyi psikoloğu, kendi çocuğudur 72
30-Tuvalet alışkanlığı, çocuk zihinsel ve fiziksel açıdan hazır olduğu zaman başlamalıdır 74
31-Çocukla iletişimde en güçlü kelime 'Evet', en zarar verici kelime Hayır'dır 76
32-Oyun ve oyuncak ancak bir araçtır, marifet çocukla aracısız iletişim kurmaktır 78
33-Eşyaya nüfuz edebilen' çocuk güven duygusu edinir 80
34-Okul öncesi dönemde çocuklarla iletişimde 'eylem dili' kullanılmalıdır 82
35-Yeme bozukluğu, çocuğun üzerindeki baskının yemeye tepki ile dışa vurumudur 84
36-Çocuk için' kural koymak ona kendini dışlanmış hissettirir 86
37-Kardeşler arası ideal yaş farkı dörttür 88
38-6 yaş öncesi çocuklara ölüm anlatılırken 'müsebbibe' değil 'sebebe' vurgu yapılmalıdır 90
39-Anne babadan keyif alamayan çocuklar, kendilerini TV, telefon, bilgisayar gibi araçlarla meşgul ederler 92
40-4 yaş öncesinde televizyon izlemek çocukta EMPATİ duygusunu zayıflatır....94
41-Uykuya direnç, yaşama sevinci olan çocukların davranışıdır 96
42-Okul öncesi çocuğunun en belirgin özelliği yavaşlıktır 98
43-2 yaş öncesi çocuğu uyutmak için sallamak, onu sersemleştirir 100
44-Yetişkinler yoruldukça yavaşlar, çocuklar yoruldukça hızlanır 102
45-Bağlanma dönemi sağlıklı geçmiş çocuklar için anaokulu yaşı dörttür 104
46-Çocuğu, alışacak diye ağlaya ağlaya okula göndermek, ebeveyn çocuk bağına zarar verir 106
47-Anaokulundaki çocuğa 'grup' halinde değil, varlığını onaylamak için ismiyle hitap edilmelidir 108
48-Çocuk okula ağlayarak alışmaz 110
49-Anaokulunun çocuk için en büyük kazanımı zamana karşı duyarlılık
oluşturmasıdır 112
50-Okul öncesi eğitimde öğretmen disiplinli ve otoriter değil, anne gibi
şefkatli olmalıdır 114
51-Bilgi ile değil, içsel duyuşların yol göstericiliğiyle anne olunur 116
52-Katı disiplinli bir annenin çocuğu 'şeklen' düzen içinde görünse de 'ruhen' duygusal yoksunluklar içindedir 118
53-Çocuk aşağılandıkça iki insani hissini yitirir; mahcubiyet ve utanma 120
54-Çocuklarda bağımlılık bir 'doyamama' halidir 122
55-İhtiyaçları karşılanan değil, kendisine ihtiyacı olmayan şeyler sunulan çocuklarda bağımlılık olur 124
56-Yaşam, kendine güvenle bağlananlara huzur verir 126
57-Bir kişinin cezalandırılabilmesi için, 'irade, kasıt ve ehliyet' olması şarttır ki bunlar çocukta yoktur 128
58-Hiçbir çocuk şiddete eğilimli değildir; çocuk için saldırganlık bir savunma eylemidir 130
59-Negatif sözlerle pozitif kişilik oluşmaz 132
60-Üzerinde baskı olan çocuk hiperaktif davranışlar sergiler 134
61-Çocuğu ceza ve mükâfatla eğitme çabası, onu edilgenleştirmekten başka bir şey değildir 136
62-Bağ kuramayan ebeveynler baskı kurar 138
63-Ebeveynin baskıcı tutumu karşısında ağlayan çocuğa bir de ağlamaması
için baskı yapmak, öfkeye sebep olur 140
64-Çocukluk dönemi, benliğin inşa dönemidir, tamamlanmamış bir benliğe ceza vermek, benlik inşasını zarara uğratır 142
65-Ne talihsizdir o anne babalar ki dünyada çocuklarını değil kendilerini gezdirirler 144
66-Çocuklar 3-4 yaşlarında bellek yitimine uğrar 146
67-Okul öncesi çocukların en büyük ihtiyacı özgürlüktür 148
68-Çocuk, yetişkinin oyuncağı değil, yaşama hazırlanan bir aziz misafirdir 150
69-Çocuk ebeveynlere bir süre misafir olarak emanet edilmiş bir aziz misafirdir 152
70-Pedagojide çocuğun üç dünyası vardır; gerçek, hayal ve rüya. Okul öncesinde bunları ayırt etmek zordur 154
71-Her kim çocuk eğitmeyi göze alırsa çocuklaşmayı da göze almalıdır 156
72-Davranışlar kendi başına bir anlam taşımaz, zira her davranış bir duygunun dışa vurumudur 158
73-Duyarsızca söylenen sözlerle değerler eğitimi olmaz 160
74-Çocuk ikna edildikçe değil, ikna oldukça gelişir 162
75-Konuşurken dinlenen çocuk kendini değerli hisseder 164
76-Aile içinde değer gören çocukların en belirgin özellikleri 'kaygısız tebessümleri'dir 166
77-Kişiliği 'değersizlik hissi' ile oluşan çocuk, değersiz işlere değer kazandırma eğilimine girer 168
78-Hatırlanmayan geçmiş, yaşanan değersizlik hissindendir 170
79-Çocukluğun en belirgin özelliği dikkat dağınıklığıdır 172
80-Okul öncesi çocuklara peygamber sevgisi, peygamber çileleri anlatılarak kazandırılmaz 174
81-Erdemli davranışlar öğrenilmez, 'edinilir' 176
82-Çocuk yetiştirmek tek başına kendi çocuğunu yetiştirmek değildir, toplumsal bir duyarlılık halidir 178
83-Çocuk terbiyesinin ana amacı çocuğa 'davranış' değil, 'duyarlılık ve irade' kazandırmaktır 180
84-Çocuk hatası yüzüne vuruldukça duyarsızlaşır 182
85-Bir ebeveynin çocuğuna 'Artık senin annen/baban olmayacağım' demesi duygusal şiddettir 184
86-Duygusal yoksunluk içinde olan bir çocuk ihtiyacını duymamak için algısını düşürüp hızlı hareket etmeye başlar 186
87-Çocuğun duygusal ihtiyaçlarının karşılanması fiziksel ihtiyaçlarından çok daha önemlidir 188
88-Duygusal yoksunluk yaşayan çocuklar, sürekli hareket halindedirler 190
89-Çocuğun ağlamasının sebebi duygusal yoksunluk ise hemen giderilmeli;
iktidar mücadelesi ise ağlamasına izin verilmelidir 192
90-Her gün yarım saat sessizlik oyunu, çocuğun dürtüselliğini azaltmada etkilidir 194
91-Çocuklarda 'alan' kavramı oluşmadan 'düzen' alışkanlığı oluşturulmaz 196
92-Ne yaparsam yapayım çocuğum beni sever' sözü doğrudur ama eksiktir,
zira çocuğun başka alternatifi yoktur 198
93-Çocuğa sabredilerek yapılan ebeveynlik, hem çocuğu hem ebeveyni
yıpratır 200
94-Çocukluk dönemindeki' anormal davranışların terki kolaydır; ebeveyn
değiştikçe çocuk da değişir 202
95-Çocuk bir yakınlık içinde özgürlük arar 204
96-Kendiyle problemi olmayan anne babanın çocuğuyla problemi olmaz 206
97-Tesir sahibi olmayan ebeveyn, çocuk eğitiminde rol oynayamaz 208
98-Çocukluk yıllarından kalan en köklü his, ürküntüdür 210
99-Çocukla iletişimde 've', 'fakat', 'ama' pedagojik olarak sakıncalı kelimelerdir 212
100-Babanın kararlılığı, annenin duyarlılığını kolaylaştırır 214

Önsöz 

Ebeveynlerin, "Acaba öyle mi yapsam, böyle mi?" diye tereddütte kaldıkları en belirgin dönem; çocuklarının 0-6 yaş dönemidir... Öyle ya, çocuk anne yanından ne zaman ayrılacak; erken ayrılsa anneyle duygusal bağı zedelenir, geç ayrılsa bağımlılık oluşur... Emmeden nasıl kesilecek; tiksindirerek mi, hiçbir tiksinti oluşturmadan mı?
Kreşe ne zaman başlayacak; evde anne baba bunaldığı zaman mı, çocuk ruhsal olarak hazır olduğu zaman mı?
Bakıcıya nasıl bırakılacak; çocuk uyurken sessizce giderek mi, evden çıkarken vedalaşarak mı?
Kurallar nasıl konulacak; çocuk için özel kurallar mı, aile için genel kurallar mı?
Bütün bu soruların cevaplarını tek cümle ve birkaç satırlık anlatımla bulmak her zaman kolay olmuyor...
İşte "ıoo Temel Kural" serisinin bu ikinci kitabında da az söze çok bilgi sığdırmaya çalıştık... Kitabı akılda kalıcı, küçük notlarla hazırladık...
Onlarca pedagoji kitabının özetini bu küçük eserde toparladık. ..
Her an her yerde okunabilsin diye, konuları birbirinden bağımsız tuttuk...
Umarız, o-6 yaş döneminin temel bilgilerini barındıran bu eser, çocukla dostça yakınlık kurmak isteyen yetişkinlere yeni bir bakış açısı kazandırır...
Adem Güneş İstanbul, 2015

Bebeğin odaya ihtiyacı yoktur, en güzel oda dahi anne yatağından güven verici değildir

Ebeveynler çok defa çocuk odalarını süsleyerek; ayıcıklar, pandalar koyarak çocuğu da o odada yatırırlar. Halbuki çocuğun süslü bir odaya değil, anne yanında güven duygusunu solumaya ihtiyacı vardır.

Yenidoğan ya anne yanında ya da anneyle temas edebilecek yakınlıktaki bir beşikte yatmalıdır 

Anne babanın yatağında, anne tarafına dönük olarak yatan çocuk anne sıcaklığı, anne nefesinin ritmi ve anne teninin dokunsallığıyla güven içindedir. 

Bebek yatağı hapishane parmaklıkları gibi engelleyici bir biçimde değil, anneye kolayca erişilebilecek kolaylıkta olmalıdır 

Çocuk beşiği, anne yatağı seviyesinde ve önü açık olmalıdır ki çocuğun içinde özgür bir ruh gelişsin… 

Altı temiz, karnı tok; ağlaya ağlaya uyur' diye çocuğu yalnızlığa terk etmek, anne ile bebek arasındaki bağı zedeler 

Çocuk tok da olsa, duygusal yoksunluk yaşadığında, korktuğunda, annesini özlediğinde ve kendini yalnız hissettiğinde ağlayabilir. 

“Altı temiz, karnı tok; varsın biraz ağlasın” demek, en zayıf dönemde çocuğun duygusal ihtiyaçlarını görmezden gelmek demektir.

Çocuk anneden süt değil güven emer

Anne sütü sadece mucizevi bir besin kaynağı değildir. Bundan daha büyük mucize, anneyle bebek arasındaki bağlanmanın temel kaynaklarından biri olmasıdır. Çocuğun anne göğsüne tutunup tensel temas kurması, anne bebek bağlanmasına büyük katkı sağlar. 

 Çocuk anne sütünden birdenbire kesilmez 

Alışkanlıklar birdenbire terk edilirse çocukta korkuya ve travmaya sebep olur. Bu nedenle çocuğun anne sütünden ayrılması adım adım gerçekleşmelidir. Sık sık emen çocuğun emmelerinin arası açılarak ayrılma süreci tamamlanabilir. 

Duygusal ihtiyaçlar 'vaktinde ve yeterince' giderildiğinde güven duygusu gelişir 

Çocuk, ihtiyacı vaktinde giderilmedikçe huzursuz, yeterince giderilmedikçe de hırçın olur… Eksik kalan ihtiyacını gidermek için başka arayışlara girer… Bazen arkadaş bağımlısı, bazen oyuncak tutkunu olur… Bundandır ki 0-4 yaş, çocuğun terbiye edildiği değil, ihtiyaçlarının koşulsuzca giderildiği dönemdir… 

Çocuğun gerçek kişiliğinin ortaya çıkabilmesi ancak kendini güvende hissetmesiyle mümkündür 

Her çocuğun mizacı diğer çocuklardan farklıdır.Çocuk yetiştirmenin en önemli tarafı, çocuğu mizacını bozmadan yetişkinlik yıllarına eriştirmektir. Mizacının bozulmaması ise çocuğun kendini güvende hissettiği bir ortamda bulunmasıyla mümkündür. Sürekli engellenen ve çocukluğu eleştirel bir ortamda geçen kişinin mizacını ortaya koyabilmesi imkânsızdır… 

Çocuk ancak 3,5 yaşından sonra anneden ayrılabilir 

Annesiyle güvenli bağlanamamış çocuk, ondan ayrılırken kaygı yaşar… Zira böylesi çocuklar ihtiyaç duydukları güven duygusunu yeterince tatmamışlardır. Başlarına bir şey geleceği, annesinin kendisini bırakıp gideceği kaygısıyla yaşarlar.

Ebeveynlerin en büyük yanılgısı 'küçükken söz geçiremezsem, büyüdüğünde beni hiç dinlemez' düşüncesidir

Çocuklar, duygularında ne kadar özgür olurlarsa, o kadar davranışlarını düzene sokabilecek güce erişirler… İçsel bir genişlik ancak özgür bir çocukla elde edilir… Kendilerini kontrol edebilenler duygu dünyası geniş olan kişilerdir... Bu da çocukluk yıllarında elde edilecek bir kazançtır. Zira yetişkinlikte duyguların genişlemesi hayli zordur.

Kaygılı annelerin, kendine bağımlı çocukları olur

Çocukluk döneminde ruhsal doyumsamaya erişmemiş kişiler, yetişkinlik yıllarında bu açlığı gidermek için yoğun çaba gösterirler. Bağlandıkları kişilere, ya aşırı bağlanır, bir bağımlılık oluşturur… Ya da yaşadıkları güvensizlik tecrübeleriyle bir türlü bağlanamazlar… Kaygı bulaşıcıdır… Kaygılı ebeveyn çocuğuna kaygı aşılar… 

Çocuk annesiyle 'güvenli bağ' kurabildiği kadar 'duyarlı', babasıyla birlikte olabildiği kadar 'iradeli' olur

Çocuk babasıyla kurduğu güvenli ilişkiyle iradesini geliştirir… İrade kazandıkça, kendini yönetmeyi, duygularını yönetmeyi becerir… Sürekli ve kararlı iş yapabilme gücünü edinir… Anne ile bağlanmış çocuk, baba ile iradesini geliştiremezse, duygularını kontrol etmekte zorlanır, sürekli ve kararlı işler yapmakta yetersiz kalır…

Anne çocuğundan vedalaşarak ayrılmalıdır. Habersizce gitmeler çocukta kaygı uyandırır

Kaygılı ruh hali, çocukluk yılları için en tehlikeli ruh halidir… Bundandır ki çocuk uykudayken veya başka bir alandayken gizlice ayrılmak, oldukça sakıncalı bir ebeveyn tutumudur…Böylesi çocuklar, kaybetme korkusuyla anneye daha çok bağımlı hale gelir, gece uykusundan kaygıyla uyanır, yetişkinlik yıllarına da yansıyan ayrılma kaygısı yaşarlar…

Tuvalet alışkanlığı, çocuk zihinsel ve fiziksel açıdan hazır olduğu zaman başlamalıdır

Birçok çocuğun tuvalet alışkanlığı elde edememesinin temel sebebi, rahatça altına yapmak varken “neden tuvalete yapmalıyım” sorusunun cevabını algılayabilecek olgunluğa erişmeden bu alışkanlığın kazandırılmaya çalışılmasıdır… 

Yeme bozukluğu, çocuğun üzerindeki baskının yemeye tepki ile dışa vurumudur

Eğer çocuğun üzerinde baskı ve zorlama varsa… Ya da annesiyle bağlanma problemi yaşıyorsa… Çocuk bu huzursuzluk hali ile yemeği reddedebilir… Acıkmadan yemeye zorlamak, sevmediği yemek için baskı yapmak çocuğu yemeye karşı tepkiselleştirir. 

4 yaş öncesinde televizyon izlemek çocukta EMPATİ duygusunu zayıflatır....

Televizyon her ne kadar cıvıl cıvıl, renkli dünyalar barındırıyor olsa da canlı değildir… Canlı olmayan bir varlıkla saatlerce meşgul olmak çocuğun ruhsal gelişimini engeller…

Bağlanma dönemi sağlıklı geçmiş çocuklar için anaokulu yaşı dörttür

Anaokulunun işlevi sanıldığı gibi eğitim ihtiyacı değildir aslında. Çocuğun anne babasının haricinde yeni kişilerle duygusal etkileşimde bulunmasının ve bu etkileşimle duygularını, zihnini yönetebilme becerisinin ilk adımıdır… Çocuğun sosyal yaşama geç başlaması, sürekli evde bulunması, duygusal gelişime engeldir… Duygusal gelişimi zayıf olan çocukların sosyal gelişimi de zayıf olur…

Okul öncesi eğitimde öğretmen disiplinli ve otoriter değil, anne gibi şefkatli olmalıdır

Çocuğa erişmek isteyen bir öğretmen mutlaka şefkatli bir yaklaşım sergilemelidir, çocuğun içini tedirgin etmeden, içinin inşasına dokunmadan…Anne gibi şefkatli bir öğretmenin yanındaki çocuk, iç inşa sürecini kaygısızca devam ettirebilir.

İhtiyaçları karşılanan değil, kendisine ihtiyacı olmayan şeyler sunulan çocuklarda bağımlılık olur

Birçok ebeveyn, duydukları sevgiden dolayı, çocuk için ihtiyacı olmayan şeyleri de ona sunmaya çalışır… 

Örneğin hiçbir çocuğun cips yemeye ihtiyacı yoktur… Ancak çocuğuna cips alan ebeveyn bir süre sonra çocukta bir tür cips bağımlılığı oluştuğunu görecektir… Çocukların televizyon seyretme ihtiyacı yoktur, onlar doğal yaşamdan daha çok keyif alırlar… Ancak çocuğu televizyonla tanıştırmak onun bir süre sonra televizyona bağımlı olmasını da beraberinde getirir…

Üzerinde baskı olan çocuk hiperaktif davranışlar sergiler

Eğer bir hiperaktif bozukluğu içermiyorsa, çocuğun hareketliliği çoğunlukla yaşadığı olumsuz duygulardan kaynaklanır.Çünkü normal bir çocuğun aşırı hareketliliği acıyı duymamak için kendisini oyalama davranışıdır.Eğer şiddet uygulanıyorsa ve duygusal acı veriliyorsa hareketlenmeye başlar çocuk…Kendi hislerini duymamak için… Acıyı duymamak için… Algısını düşürmek için…Böylesi bir çocuğun duygusal onarıma ihtiyacı vardır. 

Ne talihsizdir o anne babalar ki dünyada çocuklarını değil kendilerini gezdirirler

Çocuk merkezli bir hayatı olan anne babalar hem çocuklarının kişiliğini geliştirir hem çocukla yaşamanın keyfine varırlar.Çocukla birlikte yaşama becerisi, bir yetişkinin elde edebileceği en üstün yeteneklerden biridir…

Evin kırık döküklerini tamirle meşgul bir babanın, yanına oturan çocukla konuşarak iş yapabilmesi üstün bir yetenektir…

Çamaşırları katlayan bir annenin çocuğuna fırsat vermesi, ona çamaşır katlamayı öğretmesi üstün bir beceridir…Parka, bahçeye çıkıldığında hayata çocuk gözüyle bakabilmek, onun dünya hakkında sorduğu soruları cevaplamak için çaba harcamak da bir üstünlüktür…

Bir yetişkinin en büyük talihsizliği çocuğunun ihtiyaçlarını göremeyip kendi yaşamına devam etmesidir...

Pedagojide çocuğun üç dünyası vardır; gerçek, hayal ve rüya. Okul öncesinde bunları ayırt etmek zordur

İnsanın üç dünyası vardır; gerçek dünyası, hayal ve rüya… Yetişkinler hayal ile gerçek arasındaki farkı bilirler, rüyanın gerçek olmadığının farkındadırlar…

Ancak çocuk değil…

Çünkü çocuk aklıyla değil duygularıyla yaşar… Duyguları hangi âlemde ne hissederse, hissettiği şeydir çocuğun yaşadığı dünya…Rüyada mutlu olan çocuk, mutludur… Hayalindeki işlerin peşinde giderken sevinçlidir… Üç dünyanın hissi, tek bir ruhta karşılık bulur… Yıllar geçtikçe, rüyalar gerçeklerden, gerçekler hayallerden ayrılır… Ve bu ayrılış adım adım hayal kırıklıklarını ve hüznü de beraberinde getirir… Bundandır ki, çocukluk yılları yaşanabildiği kadar özgürce yaşanmalıdır…Zira yetişkinlikte en özlenilen yıllar, çocukluk saflığındaki yıllardır… 

Konuşurken dinlenen çocuk kendisini değerli hisseder

Konuşurken dinlenilmek, o sesin sahibinin varlığını kabul etmektir…

Düşünceleri “çocukça” da olsa ciddiye alınmak, düşüncelerine yankı bulmak, kendini değerli hissettirir insana…

Düşüncesinin konuşulmaya değer olduğunu görmek, insana kendini iyi hissettirir.

Değerli olma hissini verir insana…Konuşurken bakılmayan, göz teması kurulmayan, sözleri sürekli kesilen ve eleştirilen çocukların en temel hissi ise “değersizlik hissidir.”

Cezasız Eğitim

Tanıtım

Birçok yetişkin cezasız çocuk eğitimi olamayacağına inanır...
 
Çocuğun neyin doğru, neyin yanlış olduğunu öğrenebilmesi için ceza ve mükâfatın iyi bir eğitim yöntemi olduğunu düşünür.
 
“Ceza kötü bir şey olsaydı, çocukken cezalandırılan bizler de kötü insanlar olurduk” der.
 
Ceza insanı kötü biri yapmaz belki… Ama hiperaktif yapar… Şımarık yapar… Yılışıklaştırır… Öfkeli hale getirir… Eşi ile bağ kuramaz, çocuğu ile oynayamaz biri yapar…
 
Ceza bir eğitim aracı değil, bir aşağılama davranışıdır... Çocuk aşağılanarak değil, ancak değerlilik hissiyle kişiliğini geliştirir…
 
Pedagog Adem Güneş, Cezasız Eğitim’de çocukluktan yetişkinliğe kişilik gelişimini inceliyor. Baskı, zorlama ve cezanın çocuğun kişiliğine nasıl yansıdığını gözler önüne seriyor.
 
Cezasız Eğitim, çocuk eğitimine bakış açınızı kökten değiştirecek bir eser…

İçindekiler 

BİRİNCİ BÖLÜM / ÇOCUK EĞİTİMİNDE CEZA ..........................................…....11

Çocuk Eğitiminde Ceza................................................................................................13

İhtiyaç.......................................................................................................................... 29

İhtiyaçların Koşullu Giderilmesi.................................................................................. 35

Çocuğun Özgürlük İhtiyacı ......................................................................................... 45

His ve Duygu .............................................................................................................. 61

Edilgenlik Hisleri ........................................................................................................ 71

Duyguların Yönetimi .................................................................................................. 77

His Bozukluğu............................................................................................................. 81

1. Gerçeklik ................................................................................................................. 85

2. Kendilik.................................................................................................................... 95

3. Dürtüsüzlük ........................................................................................................... 109

İç Genişliği ................................................................................................................ 117

Sevk Hisleri................................................................................................................ 123

İKİNCİ BÖLÜM / BENLİK ..................................................................................... 135

Benlik......................................................................................................................... 137

Kişilik Bozukluğu ..................................................................................................... 151

1. Evre: Tepkisellik ................................................................................................... 152

2. Evre: Sessizlik ....................................................................................................... 153

3. Evre: Sahte Ben...................................................................................................... 155

Benin Yapısı .............................................................................................................. 157

1. İrade....................................................................................................................... 157

2. Duyarlılık .............................................................................................................. 158

1. Etken-Duyarlı Benlik ............................................................................................ 163

1. Merak ve Sığınma (0-2 Yaş).................................................................................. 175

2. Heves ve Savunma (2-4 Yaş) ................................................................................ 193

3. İstek ve Uyum (4-6 Yaş)........................................................................................ 201

2. Etken-Duyarsız Benlik........................................................................................... 221

I. Mimiksizlik ............................................................................................................ 225

II. Tiz Ses .................................................................................................................. 226

III- Oyalanma Davranışları ....................................................................................... 231

1. Hırslanarak Duyarsızlaşma ................................................................................... 238

2. Hissizleşerek Duyarsızlaşma................................................................................. 242

Duyarsızlıkta Çözüm Önerisi..................................................................................... 244

3. Edilgen-Duyarsız Benlik........................................................................................ 251

Onarıcı Unsurlar......................................................................................................... 260

4. Edilgen-Duyarlı Benlik ......................................................................................... 265

ÖZETLE ................................................................................................................... 279

Cezasız Eğitim Nasıl Olur?........................................................................................ 283

1. Çocuk Eğitimi, Ebeveynin Onarımıyla Başlar...................................................... 283

2. Mesafe Koymak Yerine Bağlanmak ..................................................................... 284

3. Baskı Yerine Kararlılık ......................................................................................... 284

4. Sabır Yerine Genişlik ............................................................................................ 284

5. Yönetmek Yerine Eşlik Etmek.............................................................................. 285

6. Mükemmeliyetçilik Yerine Doğallık .................................................................... 285

7. El Âlem Yerine Kendilik....................................................................................... 286

8. Öğrenme Yerine Edinme ...................................................................................... 287

9. İkaz Etmek Yerine Görmezden Gelmek ............................................................... 287

10. Olgunlaştırmak Yerine Çocuklaşmak ................................................................. 288

ÇOCUK EĞİTİMİNDE CEZA 

Ceza veren kişi, bir süre sonra cezayla davranışını düzeltmeye çalıştığı kişiyi sürekli yönetmek, yönlendirmek ve kontrol etmek gibi çılgınca bir kısır döngüye girdiğini fark edemez. Böyle bir kısır döngüye giren kişi bir süre sonra baskı ve kontrolü bıraksa sanki her şey rayından çıkacakmış gibi kaygılanır...

Psikoloji bize öğretti ki, insanoğlunun en anlamsız çabası, “bir başkasını kontrol altında tutma çabası”dır. Çünkü insan, özgürlüğe yatkındır... Kontrol altında tutulmaya çalışıldıkça hırçınlaşır, agresifleşir, kişiliği bozulur, sınır dışı davranışlara yönelir.

Çocuk eğitiminde doğru bakış açısı, çocuğu kontrol altında tutmak, onu yönetmek değil, onun kendisini adım adım yönetebilmesine yardımcı olmaktır. Çocuğunu yönetmek üzere sürekli denetçi bir rol üstlenen anne babalar, bir süre sonra bunun imkânsız olduğunu fark edeceklerdir... Bu fark edişe kadar geçecek zaman, çocuk ile ebeveyn ilişkisini yıpratmakla kalacaktır...

-Çocuğu ceza ile yetiştirmeye çalışmanın sonucu koca bir hayal kırıklığıdır.

-Ceza ile yetiştirilmiş kişilerin yetişkinlik yıllarında cezasız eğitimin mümkün olduğuna inanması neredeyse imkânsızdır.

-Ceza, alanı da vereni de tükenmişliğe düşürür.

-İnsanoğlunun en anlamsız çabası, “bir başkasını kontrol altında tutma çabası”dır.

-Çocuğunu korumak için sürekli kol kanat geren anne babaların çocukları, güçlü gibi görünseler de derin kaygılar edinmiştir.

-Ceza verenin niyeti ne olursa olsun, sonuçta ceza çocuğu incitir ve aşağılar.

-Ceza, aşağılama içerdiği için bir şiddet eylemidir.

-İtaat, iç direncin susması ile oluşan bir “edilgen davranış”tır.

-Ceza, değersizlik hissi üzerine kurgulanmış bir eğitim yöntemidir

İHTİYAÇ 

İhtiyaç, yokluğunda eksikliği duyulan, giderildiğinde rahatlama hissi oluşturan her şeydir. Gelişimin temel itici gücüdür. Çocuğun her gelişim döneminde yeni yeni ihtiyaçları olur. Maria Montessori bunu “duyarlılık dönemleri” diye adlandırmaktadır.

Montessori’ye göre, çocuğun duygu dünyasında belirli zamanlara bağlanmış “iç uyaranlar” vardır. Bu uyaranlar vakti geldiğinde harekete geçer, bir “itici güç” oluşturur. İhtiyaçlar, “vaktinde, yeterince ve koşulsuzca” giderildiğinde ruhsal bir rahatlama, genişlik hali oluşur. Giderilmeyen veya koşula bağlanan ihtiyaçlar çocuğu gerginleştirir, huzursuzlaştırır, ihtiyacını gidermek için saldırgan tavırlar içine sokar.

-İhtiyaç, yokluğunda eksikliği duyulan, giderildiğinde rahatlama hissi oluşturan davranışlardır.

-İhtiyaçlar, “vaktinde, yeterince ve koşulsuzca” giderildiğinde ruhsal bir rahatlama, bir genişlik hali oluşur.

-İhtiyaçlar koşulsuzca giderildiğinde ruhsal rahatlama, ardından da ihtiyacını gideren kişiye karşı bir yakınlık hissi gelişir.

-Yetişkinlerin çocuklardan hissettikleri birçok rahatsızlığın kökeni kendi çocukluk yıllarında gizlidir.

ÇOCUĞUN ÖZGÜRLÜK İHTİYACI 

Birçok ebeveyn çocuklarını ne kadar erken eğitirlerse o kadar iyi olacağını düşünür. Hayatın bir yarış olduğuna inanırlar, öne geçme çabası sergilerler... Başkalarının çocuklarının kaç kelime, kaç hece öğrendiğine dikkat edip kendi çocuklarının onlardan geri kalmaması için yoğun çaba harcarlar...

Halbuki çocuğun ilk 4 yılı eğitim çağı değil, özgürlüklerini doyasıya yaşayarak kendini geliştirdiği çağdır... Bu çağda çocuk, ihtiyaçlarını değişik yollarla haber verir ve bunların giderilmesi için ebeveyninden yardım ister... Bu, kimi zaman ağlamak, kimi zaman da mızırdanmak şeklindedir. Çocuğun ağlamalarına karşılık vermek, ona taviz vermek değil, ihtiyaçlarını gidermektir. Hiçbir çocuk sebepsiz ağlamaz, mızırdanmaz.

-Çocuğun ilk 4 yılı eğitim çağı değil, özgürlüklerini doyasıya yaşayarak kendini geliştirdiği çağıdır.

-Çocukluk yıllarını duygularını bastırarak geçiren kişiler iş hayatında ve sosyal ilişkilerde oldukça başarılı görünürler.

-Birçok çocuk duygu dünyasında yaşadığı olumsuzluklar nedeniyle ‘davranış bozuklukları’ sergiler.

-Çocuk, duygu dünyasında bir iyilik hali yaşıyorsa yemesi düzenlidir, uykusu kalitelidir, fizyolojik gelişimi yerindedir.

-Çocuk duygu dünyasında bir iyilik hali yaşıyorsa, sosyal gelişimi yerindedir.

-Çocuk kendini iyi hissetmiyorsa, sosyal ortamlarda bulunmaktan keyif almaz, insanlarla iletişimi sağlıklı yürümez.

-Gelişimin devamlılığı iç motivasyona bağlıdır

-“Öğrenme” heyecan verici bir iç motivasyonla gerçekleşir

-Çocukluk yıllarında psikolojik şiddet gören kişiler, yetişkin olduklarında bir problemle karşılaştıklarında hemen bıkkınlık yaşarlar.

HİS VE DUYGU 

Psikolojik sorunların kökeni hislerdir. Kişinin yönetmekte zorluk çektiği olumsuz hislerin artmasıdır. Hislerin güçlenip duyguya dönüşmesi ve artık yönetilemez hale gelmesidir.

-Pedagojide his; ötekinin bireyin üzerine bıraktığı “ruhsal hal”dir.

-Hisler yoğunlaştığında duyguyu oluşturur; duygu, his yoğunlaşmasıdır

-Çocukluk çağında akılcı yorumlama devrede değildir.

-Çocuğun kendisiyle ilgili algısına “Ben Algısı”, kendinin dışarıdan nasıl göründüğü ile ilgili algıya da “Sosyal Ben Algısı” denir.

-Çocuğun kişilik gelişimini önemseyen yetişkinler öncelikle kendi duygularını onarmaları gerektiğini bilirler.

-Sevginin eğitim aracı olarak kullanılması “edilgenlik hisleri”nin oluşmasına sebep olur.

-Yetişkinlerde bağımlılık, çocuk yıllarında giderilmemiş ihtiyaçların giderilme çabasıdır.

-Çocukluk yıllarında zarara uğratılmış duyguların onarılması mümkündür.

-Çocuk anne babasının yanında kendini ne kadar değerli hissederse, çevresi ile ilişkileri o denli kaliteli olur.

-Yetişkinin, yaşadığı hisleri objektifiğini bozmadan, sunileştirmeden (üzerinde herhangi bir akılcı işlem yapmadan) çocukla paylaşması gerçekliktir.

-Gerçek duygularla ortaya çıkan davranışlar çocuğun kendini güvende hissetmesini sağlar.

-Suni davranışlarda süreklilik olmaz.

-Yetişkinin çocukla ilişkisinde ‘kendilik hali’ taşıması, çocuğun kişilik gelişiminin temel faktörlerindendir.

-Kendilik, kişinin duygularında başkalarının tesirini değil, kendi hislerini barındırıyor olması halidir.

-Düşünce ve duygularında başkalarının tesirini taşıyan kişi gerçek kendiliğe erişemez.

-Objektifik ve sakinlik ‘gerçek kendiliğin’ en belirgin iki özelliğidir.

-Ebeveynler kendi duygularını onarmadıkça çocuklarını gerçek kendiliğe eriştiremezler.

-Mükemmeliyetçilik, her ne kadar kulağa hoş bir kelime gibi gelse de sorunlu bir kişiliği tanımlar.

-Ne kadar kamçılanırsa kamçılansın hiçbir at doğada özgürce koşan bir atı geçmeyi başaramayacaktır.

-Gerçek kendiliğe erişmek ancak kişinin ‘dürtüsel’ yanlarından kurtulmasıyla mümkündür.

-Gerçek kendilik bireyin başkaları ne der diye kendini sınırlandırması değil, başkaları olmadan da kendi sorumluluğunu taşıma becerisidir.

-Dürtüler, çocukluk yıllarında edinilir, yetişkinlik yıllarında problem haline dönüşür.

-İnsanın geçmişte edindiği olumsuz hisler onu kötü biri yapmaz belki, fakat yetersiz bir ebeveyn yapar.

-Çocuğa karşı sabır bir tür pasif şiddettir; ebeveynler çocuklarına karşı sabırlı olmayı değil, genişlemeyi öğrenmelidir.

-İç genişliği, insan ruhunun çocukluk yıllarında elde edilen en önemli kazanımıdır.

-Çocuk, duygusal ve fiziksel gelişimi için neler yapması gerektiğinin şemasını içinde taşır.

-Bebekler tensel temasa olumlu mimikler sergiler, tebessüm ederler. Bu tatlı mimikler yetişkini dokunmanın devamını getirmeye iter.

-Bir yaşından küçük çocuklar, acıktığı zaman ağlar, ancak bu ağlama acıktığı için değil, korktuğu içindir.

-Sevk hisleri, adım adım çocuğu ‘mizacına’ uygun bir kişilik inşa etmeye yönlendirir.

-Sevk hislerinin birinci görevi, çocuğa insan fıtratının özelliklerini kazandırmaktır.

-Sevk hislerinin ikinci görevi, bir fıtrat üzere yaratılan çocuğun mizacını ortaya çıkarmaktır.

-Çocuk eğer sevk hisleriyle bir ilgi alanına odaklanıyor ve saatlerce sıkılmadan onunla meşgul oluyorsa, muhtemelen o sahada mizacına ait özellikler geliştiriyordur.

BENLİK 

Benlik, bireyin taşıdığı tüm duyguların bir araya gelmesiyle oluşan karmaşık bir yapıdır. Onlarca duygu bir arada bulunarak bu yapıyı oluşturur. Benlik, pozitif ve negatif duyguları aynı yapı içinde barındırır. Kişinin hakim duyguları negatifse, bu kişinin “benliği” sürekli negatif duygulardan beslenir. Hayata karamsar bakar. Her olayın olumsuz yanını görür. Mutlu olsa da içinde derin bir mutsuzluk vardır. Değer görse de kendisinin değersiz olduğunu hisseder... Her şey yolunda gitse de bunun uzun sürmeyeceğini hisseder... Sevilse de sevilmiyormuş gibi hisseder... Güvenli bir yaşamı olsa da güvensizlik hisseder...

-Çocuğu bozan dört negatif his vardır; değersizlik, yetersizlik, suçluluk ve ürküntü.

-Kişilik, bireyin duygusal yanını ifade eden davranışlar bütünüdür.

-Kişinin sahip olduğu duyguların çoğu pozitifse ‘benliğin’ hakim duygusu pozitiftir.

-Sahte ben, çocuğun davranışlarının kendi duygularına ait hislerden değil, çevresinin kendinden istediği davranışlardan oluşmasıdır.

-Taklit ve alışkanlık bozuklukları hariç olmak üzere, duygusal kökeni bulunan bütün davranış bozuklukları kişilik bozukluğunun çocukluktaki parçasıdır.

-İrade; benliğin bir davranışı sürekli ve farkındalıkla yapabilme gücüne erişmesidir.

-Duyarlılık, içsel seziş yeteneğidir; duygu ile zihnin birlikte çalışma becerisidir.

-Gelişimi normal düzeyde devam eden benliğin duyarlılığı yönetebilecek kadar etken bir iradeye sahip olması gerekir.

-Zarara uğratılmamış çocuk beninde daima etkenlik duyarlılıktan öndedir.

-Ağlamalarına karşılık verilmemiş çocuk, bir süre sonra ağlamayı keser, “duyarlılığını bastırır”, sevk hislerini duymamayı öğrenir.

-Ödevini yapmamış bir çocuğun öğretmenine kendini ifade etmek için kurduğu cümleler, iradesinin bir ürünüdür.

-Gelişimsel ihtiyaçlar çocuğun sevk hisleri tarafından oluşturulur.

-Çocuğun iradesini kıran en belirgin yetişkin davranışı, ceza ve mükâfat ile kendi iç motivasyonunun kaybettirilmesidir.

-Çocuk, ancak iradesi duygularını yönetebileceği sırada iradi davranış sergileyebilir.

-Etkenlik, sadece çevredeki insanların yönetsel tutumları karşısında onların güdümüne girmemeyi değil, aynı zamanda kendi iç dürtülerini yönetebilmeyi de beraberinde getirir.

-Benliğin etken bir yapı kazanmasında 0-6 yaş dönemi oldukça önemlidir.

-Çocuğun duyarlılığı sevk hislerinin devamlılığına bağlıdır.

-Duyarlılığın oluşturduğu keşif, çocuğu benzer bir davranış yapmak üzere iradesini kullanmaya yönlendirir.

-Her yeni heyecan, bir sonraki keşfi yapmak için iradeye güç verir.

-Çocuğun merak hisleri ile gerçekleştirdiği öğrenme çabaları engellenmez ve desteklenirse, duyarlılıktan kaynaklanan etkenliği geliştirilmiş olur.

-Çocuk, eşyaya nüfuz ettikçe ve eşyayı dilediği gibi yönetmeyi öğrendikçe derin bir güçlülük ve bu güçlülükle gelişmiş bir irade ortaya koyar.

-Her olumsuz duygu karşısında sığınılabilecek bir limanının olması, merak duygusuyla gelişen iradenin ‘sürekliliğini’ sağlar.

-Kaygı ve korku yaşadığı sırada güvenli bir limanının olması, çocuğa duygusal bir yetenek de kazandırır.

-Yüzme öğretirken en önemli metot çocuğun kendini ‘sığınaklı bir limanın yanında’ hissetmesidir.

-Çocukluk yıllarında sığınma duygusunu tatmamış kişiler yetişkinlik yıllarında bu duyguya yabancılık çeker, kendilerini güvenli bir liman olarak eşlerine bırakamazlar.

-Kaşık tutma hevesi olan çocuğun ağzına kaşık uzatmak, onun iradesini kırdığı gibi savunma davranışının oluşmasına da sebep olur.

-Çocuğun sınırlarına saygı duymamak, onun duyarlılığına saygısızlık olduğu gibi, geliştireceği iradeye de engel olmak demektir.

-Çocuğun denemeler yaptığı alana müdahale etmek onda savunma davranışı oluşturur.

-Akıl, çocuğun duyarlılığı karşısında iradesini güçlendirmek üzere ona destek olur.

-Lezzet alma, çocuğu yemeğe karşı istekli kılan motivasyonlardan biridir.

-Anne babalar çocuklarından ancak onların yapabileceği kadar bir eylem istemeli, çocuğun yapabildiği kadarın onun iradesini de geliştireceğini unutmamalıdırlar.

-Duyarlılık ve etkenlik inşasında zarara uğratılmamış bir çocuktan beklenen şey, duyarlılığını kaybetmeden sağlıklı iletişim kurabilmesi, kendini ifade etmekten de keyif almasıdır.

-6 yaş öncesi çocuklarda dış dünyaya karşı güvensizlik oluşturmak, duyarlılığı zarara uğratır.

-Aile içinde yaşanan sorunlara çocuğu bastırarak değil, eşler arasındaki sorunları çözerek çare bulunmalıdır.

-Çocukluk döneminde oluşan duyarlı benlik yapısı, yetişkinlik döneminde kişinin kendiyle, çevresiyle ve evrenle barışık olmasını sağlar.

-Duyarsızlığın en önemli belirtisi mimiksizliktir.

-Çocukluk yıllarında geliştirilen kaygılar ve savunma ihtiyacı kişinin ses tonunu inceltir.

-Ses, kaygı yaşayan bireyin en güçlü savunma aracı olduğu için duyarsızlık geliştirmeye başlayan çocukların kaybettiği ilk ‘gerçek kendilik’ parçasıdır.

-Duygusal ihtiyaçlarını karşılamakta zorluk çeken çocuklar, oyalanma davranışlarına yönelirler.

-Çocukluk yıllarında duygularını kullanmayı öğrenmemiş birçok yetişkin, evliliğinde sürekli bir oyalanma aracına ihtiyaç duyar.

-Başarılı birçok kişi başarıyı, duygularını bastırmak için bir araç olarak kullandığını fark etmez.

-Sağlıklı kişilik yapısına sahip olan bireyler iş hayatında olduğu kadar duygusal ilişkilerinde de başarılıdırlar.

-Hırslanarak kendini duyarsızlaştıran kişilerin ortak özellikleri hızlanmak ve ellerini sürekli meşgul etmek üzere bir arayışa girişmektir.

-Sağlıklı benlik yapısının en belirgin özelliği, bireyin biyolojik ritminin düzenli olması, sakin bir fizik yapısına sahip olmasıdır.

-Hissizleşerek duyarsızlaşmayı başarmış kişilerin buldukları oyalanma araçları genellikle romantiktir.

-Ceza devam ettikçe, şiddet çocuğu tehdit eden bir unsur olarak kaldıkça, çocuğun duyarlılaşmasını beklemek imkânsızdır.

-Çocuğun baskın ortamdan kurtulduktan sonra sergileyeceği anormal davranışlar artsa da bir süre sonra bunların normal düzeye geleceği bilinmelidir.

-Edilgenduyarsız benlik, genellikle ebeveyn ihmaline uğrayan çocukların geliştirdikleri bir benlik yapısıdır.

-Edilgenduyarsız kişiler, his alışverişini duyarsız yanlarıyla kapattıkları için lezzet ve haz almaları normal seviyenin altındadır.

-Edilgen yanları, çevredeki kişilerde onlardan zarar gelmeyeceği izlenimini uyandırır.

-Edilgenduyarsız kişilerin en belirgin özelliği, birlikte hareket ettikleri insanlarla uyum içinde olmalarıdır.

-Edilgen ve korkak yanları kendilerini emniyetsiz hissettireceğinden herkesle iyi geçinmeye çalışırlar.

-Edilgen duyarsız benliğin çocukluk yıllarındaki temel duygusu değersizliktir.

-Bir çocuğun, alacağı cezadan korkarak ödevini yapması, öğretmenin gözüne girebilmek için sürekli el kaldırması, bakışlarıyla öğretmenden ilgi beklemesi öğretmeni memnun etmemeli, aksine üzmelidir.

-Çocuk sadece davranışlarında değil duygularında da mutlak özgürlüğü yaşamalıdır.

-Hırs, kin, öfke, nefret gibi duygular edilgen duyarlı benlik yapısında gözlemlenmeyen duygulardır.

-Edilgenduyarlı çocukların yetişme sürecinde ebeveyn tavrı genellikle kararsızdır.

-Edilgenduyarlı kişiler yüksek duyarlılıkları ve gelişmemiş iradeleriyle çevrelerinde algıladıkları problemler karşısında kendini yönetici bir tavır sergileyemezler.

-Verici yanları, yoğun EMPATİ kuran tavırları, ilişkileri kırmadan yönetmeye çalışma tutumları, edilgenduyarlı kişilerin sevgiyle karşılık bulmasına sebep olur.

-Edilgenduyarlı benlik yapısındaki kişilerin yüksek derecede haz arayışları, heyecan ve coşkuya karşı zaafarı vardır.

-Kuralcılıkları; zayıf kişiliklerinin güven arayışı, kurallar içinde netlik bulmaları ve böylelikle kendilerini emniyette hissetme ihtiyaçlarının sonucudur.

-Kendisine verilen sorumlulukları yerine getirmediğinde zarara uğrayacağına dair hatıralar, bu kişileri farkındalığı düşük bir sorumluluk duygusuna iter.

-Çocuğun bir yandan ailesi tarafından sevildiğini hissetmesi, diğer yandansa o sevildiği ailesi tarafından aşağılanması edilgenduyarlı benlik yapısının oluşmasına neden olur.

İnternet oyunları ve ‘yarasa ruhu’

Onlarca kişinin katil zanlısını mahkemede yargılayan hâkim “Bu kişileri nasıl öldürdün?” diye sorduğunda, zanlı, salonda davayı izleyen mağdur yakınlarına dönüyor ve sanki elinde uzun namlulu bir silah varmış gibi, karşısındaki kişilere doğrultup soğukkanlı bir şekilde “Pam, pam, pam! İşte böyle öldürdüm!” diyerek alaycı bir gülümseme ile hâkimin sorusuna cevap veriyor.

Hâkim bu duygusuz tavırlar karşısında rahatsız oluyor ve “Burada, izleyici sandalyelerinde, öldürdüğün insanların yakınları ve olaydan yaralı kurtulanlar var. Sen alaycı gülümseme ile ateş edişini anlatırken, onların ne hissettiğini düşünebiliyor musun?” dediğinde, zanlı omuzlarını kaldırarak “Sinirleniyorlardır herhâlde” diyerek yine alaycı bir gülümseme ile cevap veriyor.

Bu olay, 22 Temmuz 2011’de Norveç’te 77 kişiyi öldüren Norveçli Anders Breivik’in yargılandığı mahkemede  yaşandı.

Hemen “Bana ne elin Norveç’inden, Danimarka’sından!” demeyin öyle. Çünkü bu adamın vicdan acısı duymadan insan öldürebilecek kıvama gelmesi “Aman bana ne!” denilecek kadar basit bir olay değil. Hele ki çocuğunuz varsa…

Ruhsal yapısı tamamen arızaya uğramış bu kişinin internet ve şiddet oyunları ile ilgili söylediği şeyler hayli dikkat çekici.

32 yaşındaki bu adam mahkemede günde yaklaşık 16 saat internette şiddet oyunları oynadığından bahsediyor… Silah kullanmayı, nişan almayı, ateş ettiğinde karşısındaki kişinin can çekişini tebessümle izlemeyi şiddet oyunları ile yaşamış ilk defa.

Şiddet oyunları oynayan herkes katil mi oluyor? Tabii ki değil. Ama bazı oyunlar var ki oynayan kişiyi “farklı bilinç hâllerine” sokuyor. Sadece şiddet oyunları değil, birçok sEMPATİ oyunları var ki o da oynayan kişiyi farklı bilinç hâllerine sokuyor.

Nedir farklı bilinç hâlleri?

Bilincin, gündelik yaşam akışından kopması ve hayalî paralel bir yaşam içerisine girmesidir.

Ve günümüz teknolojisi ile üretilen oyunların birçoğunun çok tutuluyor olması, oynayan kişiye farklı bilinç hâlleri yaşatıyor ve paralel bir yaşam tarzına sürüklüyor olmasından kaynaklanıyor. Bu türevdeki oyunlar özellikle Norveç katliamından sonra Batı’da adım adım takip ediliyor ve yasaklanıyor. Mesela Norveç, 51 adet oyunun ülkesine girişini ve oynanmasını yasakladı.

Neden yasaklanıyor? Çünkü farklı bilinç hâllerini yaşamaya başlayan kişiyi, oluşturduğu o paralel yaşamdan çıkartmak oldukça zor. “Fizik” olarak bilgisayarın arkasında olmasına rağmen “ruhu” ile oyunun içine giriyor.

Bu oyunlar genelde, FTS (First Person Shooter) tarzında hazırlanıyor. Yani siz oyunu, oyundaki karakterin gözünden bakarak oynuyorsunuz.

Mesela, ekranda yarısı görünen bir silah ve bu silahı tutan iki el görünüyor. Çocuk bu oyunu oynarken, karşıdaki düşmanların kendisini öldürmemesi için yoğun bir şekilde ekrana kendini vermek zorunda kalıyor. Vurulmamak için eli her an ekranda yarısı görünen silahın tetiğinde gergince bekliyor. İşte bu yoğun konsantrasyon hâlinde iken bir süre sonra bir şey fark ediyorsunuz, ekranda yarısı görünen silah ve o silahı tutan el sanki sizin eliniz oluveriyor. Ve siz birden kendinizi ekranın içinde hissetmeye başlıyorsunuz. Siz şu an oyun oynayan değil, oyunun içinde yaşayan birisiniz artık. Hoparlörlerden duyduğunuz ayak sesleri kendi ayak sesleriniz, nefes alıp vermeler sizin korku ile nefes alıp vermeleriniz oluveriyor. Oyunun içindeki merdivenleri çıkarken farkında olmadan ayaklarınız kımıldamaya, oyunda biri sizi vurmasın diye duvar arkasına saklanmaya, oturduğunuz koltukta omuzlarınız yana yatmaya, karşınızdaki insanları vururken yüzünüzde önceleri heyecan ve korku, sonraları ise öldürdüğünüz insanlar adedince bir mutluluk hissi oluşmaya başlıyor, karşı koyamıyorsunuz.

Aslında, anne babaların yeme-içme saatinde bile oyunu bıraktıramadığı çocukları ile yaşadıkları çatışmalar, oyun oynayan bir çocuk ile anne baba arasındaki sıradan çatışmalar değil, farklı bilinç hâlinde ekranın içindeki atmosferi yaşayan çocuğun ekranın dışına çıkamıyor olduğu hâldir.

Hâlbuki çocuğunuzun o minicik kalbini bir takip etseniz… Kendi yanınızda oyun oynadığını zannettiğiniz çocuğunuzun ruhen kim bilir hangi karanlık ve nemli mahzenlerin içinde nasıl da bir yarasa ruhu geliştiriyor olduğunu ürperti ile göreceksiniz.

 

Çocuğunuzun kavgacı ve asosyal olmasını istemiyorsanız

Günümüz çocuklarının en ciddi problemlerinden biri, sosyal becerilerinin olmaması. Aile içinde hiç susmayan, ha bire konuşan, gerekirse yırtıcı, hırçın, ebeveynine “illallah” dedirten birileri iken, arkadaş ve okul ortamlarında kendilerini bir türlü doğru ifade edemez oluşları oldukça dramatik bir çelişki.

Eve bir telefon gelse, telefondaki aile dostu ile birkaç dakika sohbet edip hal hatır sorduktan sonra telefonu anne-babasına uzatamıyor çocuklar. Bayramda, seyranda eve gelen misafire bir “hoş geldiniz” diyemiyor, oturup onlarla şöyle doyasıya içli dışlı konuşamıyor. Komşuya bir fincan tuz almak için gönderseniz, arkasından bir de siz gitmek zorunda kalıyorsunuz.

Eğitim yaşamı da öyle…

Okula ödev yapmadan gitseler, ödevi neden yapamadıklarını öğretmenlerine sakin bir ruh haliyle ifade edemiyor, bu ödevin telafisi için alternatif çözüm önerilerinde bulunamıyorlar. Birlikte oturduğu sıra arkadaşıyla bir sorun yaşasa, erkekse, birbirlerine tekme tokat girişiyorlar. Kızsa, saç başa birbirlerini cırmalıyorlar. Çocuklar, ya bir ezen ya da ezilen olarak anne-babalarını çaresiz bırakıyorlar.

Çocuklar, okul yaşamında sadece ezme-ezilme şikâyetleri ile değil, bir de ders yapamama, derse konsantre olamama problemleriyle ebeveynlere kök söktürüyorlar. Oturup bir yarım saat derse odaklanamıyor çocuklar. Yapacakları işi “iradi bir süreklilik” içinde takip edemiyorlar. Sırf bundan dolayı çocukların en çok kullandığı ilaçlar listesinin en başlarında hiperaktivite, dikkat dağınıklığı ve konsantrasyon bozukluğuyla ilgili olanlar yer alıyor.

Okullarda gördüğünüz her üç-beş çocuktan biri şu veya bu sebepten dolayı “ilaçlanmış” olarak okul koridorlarında ruh gibi geziniyorlar maalesef.

Günümüz çocukları adına çok üzülüyorum, ama bu yazıda, ne oluyor da böyle oluyorlar diye “pedagoji vaazı” vermeyeceğim.

Televizyonun, çocukların nasıl “beyin göçüne” sebep olduğunu izah da etmeyeceğim. Ya da günümüz yetişkinlerinin “o heybetli dik duruşları” ile çocukların benliğine nasıl zarar verdiklerinden de…

Sebep ne olursa olsun, hem böyle sorunlar yaşanmaması hem de yaşayan ailelerin bu sorunlardan keyifle kurtulabilmesi için alternatif bir çıkış kapısından, bir “spor” dalından bahsedeceğim.

Çocuklarda “güven” duygusunu artıran, onlara çevresi ile EMPATİ kurabilme yeteneği kazandıran, kalabalıklar içinde olsalar da konsantrasyonunu bozmadan yoluna devam edebilme becerisi elde ettiren bir spor dalından, “binicilikten” söz edeceğim.

Evet, binicilik, ata binme yani…

Spor dalları içinde bir canlı ile ortaklaşa yapılan tek spordur binicilik. Binicilik eğitimi alan çocukların daha ilk günlerde onlarca kazanımına şahit oluyoruz. Attan düşmemek, atı sevk ve idare edebilmek için dikkatlerini doğal olarak nasıl da yoğunlaştırdıklarını görüyoruz. Ellerinde tuttukları gem ile kendisinden başka bir canlıyı idare edebilmelerine, onu mahmuzlayabilmelerine, onu dörtnala koşturabilmelerine, bir canlıyı hissedebilmelerine ve bir canlı ile etkileşim içine girebilmelerine şahit oluyoruz binicilik sırasında.

Ve belki de daha da ötesi, parkurda atına engelleri tek tek atlatan çocukların nasıl da “güven” duygusu kazandıklarını görüyoruz.

Bu spor dalı ile meşgul olan çocukların okulda arkadaşları ile kavga etmek yerine, güven duygusu ile problemlerin içinden nasıl da tebessüm ile sıyrıldığını görüp mutlu oluyoruz.

Sizi bilmem ama biz uzunca bir süredir ailecek binicilik eğitimi alıyoruz. Ben de biniyorum, çocuklarım da… Çocuklarımı atın sırtında koştururken görmek, attan indiğinde atın yelesini okşarken izlemek, at ile burun buruna verip onunla konuştuğunun şahidi olmak bir ebeveyn olarak insana ayrı bir keyif veriyor.

Çocuğu ile karşılaştığı problemlere alternatif çözümler arayan ailelere veya çocuğu ile kaliteli bir spor dalında var olmak isteyen ebeveynlere tavsiye ederim.

 

Çocuğu örgüte kaptırmak nasıl oluyor?

Önceki gün televizyonlarda çocuğunu bir örgüte kaptırmış babanın feryadı vardı: “Ben Duygu Yücel’in babasıyım. Kızımı İstanbul’a okusun diye gönderdim. Bu faşistler benim kızımı kale yaptı. Hayatını söndürdü.”

Bu sesli feryat gibi daha binlerce sessiz feryatlar var aslında. Kimseciklerin bilmediği, yüzlerin bir türlü gülmediği, cenaze evi gibi evler var çocuklarını “örgüt” e kaptırmış ailelerin…

Peki, nedir bu çocuğunu örgüte kaptırmak meselesi? Kim ki bu örgüt ve çocukları nasıl kapıyor ki bir süre sonra anne babalar “Bu çocuğa ne oldu!” dercesine şaşkınlık yaşıyorlar…

Aslında mesele her anne babayı çok yakından ilgilendiriyor olmasına rağmen bazı ebeveynler “Bizim çocuğun böylesi örgütle-mörgütle işi olamaz.” diyerek tuzlarının kuru olduğuna inanıyorlar…

Hâlbuki bir çocuğun bir örgüte “kapılması” sanıldığı gibi örgütlerin reklamının yapılmasıyla ya da çocukların davul zurnayla üniversite bahçelerinden toplanıp götürülmesi ile olmuyor…

Örgütler, “birey psikolojisini” ve “ihtiyaçları” çok iyi biliyorlar… Bir anne babanın çocukları ile ilgilenmediği kadar gençlerle ilgileniyorlar… Kantinde alışveriş yaparken parası eksik çıkan bir gence, arka sıradaki bir başka genç tebessüm ederek, “Sorun yok, ben hallederim!” diye dost kazanma yollarını arıyor…

Dindar bir ailenin 21 yaşındaki erkek çocuğuyla konuşmuştum geçmiş yıllarda. “Çok sevdim onları hocam” diye başladı söze ve devam etti: “Onlara haksızlık yapılıyor, bir tanısanız, televizyonda göründükleri gibi terörist olmadıklarını siz de anlarsınız!”

Daha sonra örgütle nasıl tanıştığını anlattı: “Bir kızla tanışmıştım, çok şefkatliydi… Benimle annem gibi ilgileniyordu… Kışın üstüme kabanımı almasam bana kızar, üşüteceksin derdi… Derslerden bunalsam, sınav öncesi yardıma koşardı…  Beni var olduğum hâlimle kabul eden belki de tek kişiydi… Bir süre sonra onun hayatımın tamamını kapladığını gördüm.”

Örgütler, bir örgüt olarak gençlerin sEMPATİsini kazanmıyorlar başlangıçta… Birebir dostluklarla gençlere ulaşıyorlar… Bu dostluklara aracılık eden gençler ise sevimli, sEMPATİk ve arkadaş canlısı kişiler… Birlikte ders çalışıyorlar, kantinde çay içiyorlar, olumsuz olaylara karşı birbirlerini kolluyorlar…

Bu aşamada bulunan bir genç, örgütle henüz “ideolojik bağ” oluşturmuş durumda değildir. Ancak bir süre sonra gruptaki kişilerin okudukları kitaplar, dinledikleri müzikler ve seyrettikleri filmler belli bir ideolojik formata bürünmeye başlıyor… (Bir ebeveyn ancak bu aşamada çocuğunun üzerinde birilerinin hâkimiyet kazanmaya çalıştığını fark edebilir, kıyafet değişir, okuduğu kitaplar değişir, dinlediği müzik değişir…)

İdeolojik hazırlık aşamasında bulunan bir kişi bir gün, o çok bağlandığı arkadaşlarına devletin, polisin, mahkemenin haksız(!) bir tutumunu gördüğünde, haksızlığa karşı “mücadele etmek” vefası ile artık örgüt “mensubu” oluyor… Zira gençlerin içindeki en güçlü duygu “adalet” duygusudur. Bir genç gece gündüz birlikte olduğu, türküler söylediği, şarkılarla dans ettiği ve insana karşı bu kadar yardımsever olan bir arkadaşının polis dayağının altındaki aşağılanmış hâlini gördüğünde “isyan” ediyor… İşte bu aşamadaki gence “kuş kafese girdi” gözü ile bakılıyor… Hele ki bu gencin o çok sevdiği dostları bir de ağır bir cezaya çarptırılırsa, artık bu genci ne anne babası ve ne de eski dostları tanıyabilir… O artık bir dava adamıdır(!).

İşte televizyonlarda görünen, elleri arkaya kıvrılmış, başları öne zorla eğilmiş gençlerin “insanlık onuru işkenceyi yenecek” söylemi sizin için “saçma sapan” bir söz olsa da, o söz, o gençler için oldukça anlamlıdır…

Ülkemizde hâlen 12 yasa dışı örgüt ve örgüt niteliği taşımayan onlarca grup var… “Satanist” ve “hedonist” gruplar gibi… Bu örgüt ve grup üyeleri ortalama 14-25 yaşlarındalar ve genelde lise ve üniversite içlerinde konumlanmış durumdalar…

Ülkemizde bu kadar aktif grup varken, hiçbir ebeveyn “benim tuzum kuru” dememelidir… Ve çocuklarıyla, bir örgütün ilgilendiğinden daha çok ilgilenmelidir...

 

Öne geçme çabası

Yaşam, bir düz çizgi üzerinde ve ileri doğru hareket hâlinde midir, yoksa bir çember gibi ilerisi olmayan kısır döngüden mi ibarettir?

Bireyin bu soruya verdiği cevap, onun yaşam kalitesini belirler.

Yaşamı bir düz çizgi gibi görenler, çizginin bir sonraki noktasına erişmek için yoğun çaba içindedirler. Bu, “öne geçme çabasıdır.”

Önde bulunmanın daha kârlı olacağı algısı, kişide sonu gelmez bir öne geçme dürtüsünü beraberinde getirir. Böylesi kişiler, birilerinden geri kaldıklarında rahatsız olur, moralleri bozulur, canları sıkılır.

Bu dürtüsel hâl, çocukluk döneminin kişide bıraktığı bir bozukluk hâlidir.

Birçok ebeveyn çocuklarında bir başarı motivasyonu oluşturmaya çalışırken, onları, bulundukları konumlarından rahatsız ettiklerini ve öne geçmek dürtüsü oluşturduklarını fark etmezler bile. Böylesi ebeveynler, sıraya dizilmiş bir başarı listesinde çocuğunun konumunun bir öncekinin önüne geçtikçe mutluluk duyarlar. Çocuklarını da öyle teşvik ederler.

Hâlbuki öne geçme çabası içine sokulan çocuklar bir süre sonra hiçbir şeyden memnun olmaz bir mızırdanma hâline düşerler. Oyun arkadaşının kendisini yenmesine tahammül edemez, başkalarının başarılarından kendisinin geride kaldığı anlamını çıkarttıkları için, canları sıkılır, içleri daralır. Kıskançlık ve haset, öne geçme çabası ile yetiştirilmiş çocuklardaki en belirgin ruh hâlleridir.

Böylesi kişileri yetişkinlik yıllarında trafikte görürsünüz, bir araç daha öne geçebilmek için tuhafça çırpınış içindedirler. Yol vermeyi, trafik centilmenliği değil, geride kalmanın ezikliği olarak anlamlandırırlar.

Veya böylesi kişileri, markette, kasa önünde ödeme sırasında görürsünüz, bir öncekinin ödeme yapmasını bekleyemeyecek kadar aceleleri vardır onların. Kasiyere “Hemen şunu alır mısınız?” diye ellerinde salladıkları parayı, alelacele, öndekinden önce teslim etme telaşındadırlar.

Onlar, otobüse, tramvaya, asansöre binmek için de bir mücadele içindedirler. Sizin daha önce gelmiş olmanızın bir anlamı yoktur.  Zira bir sonraki işe odaklandıkları için, ne sizi ne de sizin hakkınızı çiğnediklerini düşünecek vakitleri vardır.

Böylesi kişiler, kendilerini yaşamın öznesi, başkalarını da kendi yaşamlarının subjesi zannederler. Bu yüzdendir ki gerek aile içinde ve gerekse sosyal yaşamda bencildirler, saygısızdırlar.

Övüngendir öne geçme çabası içinde olanlar. Başarılarını anlatırken, başkalarının haklarını nasıl da çiğnediklerini ele verir anlattıkları başarı öyküleri de farkında değildirler.

SEMPATİk değil, gergindirler. Her an kendilerini savunmaya “bir ben miyim yani” demeye hazırdırlar.

Yaşamı bir dairesel döngü olarak görenler ise öne geçme çabası içine girmezler. Onlar öne geçme diye bir şeyin olmadığını fark etmişlerdir. Yarış içinde değil, yaşamın içindedirler.

Sakin ve dingindirler. Başarıları, bir sonraki ana erişme çabasından değil, içinde bulundukları anı değerlendirebilmiş olmanın gücünden kaynaklanır.

Bir sonraki günün başarısını, önüne geçtikleri kişilerin sayısında değil, kendilerini bir önceki günün ötesindeki kazanımlara eriştirmekte görürler. Onlar, başkaları ile değil kendileri ile yarış içindedirler.

Böylesi kişiler sadece kendi başarılarının mutluluğu ile değil, başkalarının mutluluğu ile de mutlu olmayı becerebildikleri için, mutluluk hâlleri diğerlerinden daha fazladır.

Çocuğuna güzel bir kişilik kazandırmak isteyen ebeveynler, onlarda, öne geçme çabası oluşturmak yerine, “içinde bulundukları anın kıymetini bilme becerisi” kazandırmalıdır. Kendi konumlarını, başkalarının bulunduğu yere göre değil, kendi bir önceki konumlarına göre ölçmeyi öğretmelidirler.

Zira yaşam, öne geçenlere mutluluk veren bir mücadele alanı değil, bulunduğu yerin keyfini çıkaranlar için keyif verici bir mekândır.

Yazarın 24 Şubat 2014 tarihli yazısıdır

Utanırsan çocuğunun çocuksu davranışından

Çocuk davranışlarının motivasyonu içseldir. Yetişkin davranışları ise genelde dış motivasyonlara dayanır. Bundandır ki, birçok ebeveyn çocukları ile sürekli bir çatışma içinde hissederler kendilerini, ‘bak herkes sana bakıyor....’ ya da ‘misafirlikte beni rezil etme, önündeki tabaktan ye...’ veya ‘yemek yerken şapur şupur yeme, seni görenler de anne babası hiç yemek yedirmiyor zannedecekler’ sözlerini neredeyse işitmemiş çocuk yoktur toplumumuzda.

Çocuğun, bir misafirlik ortamında da olsa, içsel bir eğilimle, canının çektiği yiyeceğe uzanmak istemesi gayet normal bir çocuk davranışı olduğu hâlde, ebeveynlerin o andaki önceliği genellikle çocuğunun canının çektiği yiyeceğe çocuğunu eriştirmek yerine, ‘şimdi bu çocuğu görenler benim hakkımda ne düşünür’ olduğundan dolayı, onu ikaz etmek, engellemek, kimse fark etmeden çimdiklemek yanlış bir ebeveyn tutumudur...

Çocuğu kalabalık içinde küçük düşürmek, uyarmak, sosyal fobiye zemin hazırlar... Çocuğun yanlış davranışları onu ‘sosyal ortamlarda’ mahcup ederek değil, ‘aile içinde’ birebir zamanlarda konuşarak, ‘EMPATİk drama oyunları’ oynanarak düzeltilir...

Kendisi de çevreden çok etkilenen, birisi çocuğunu ikaz edecek diye kaygılanan ebeveynler, çocukları büyüyünceye ve davranış eğitimlerini tamamlayıncaya kadar çocuğa tahammül gösterebilen kişilerle görüşmeyi tercih etmelidir... Çocuğa tahammülsüz, eşyayı çocuktan daha çok önemseyen yetişkinlerin bulunduğu ortamlarda çocuk yetiştirmek çocuğun ebeveyni tarafından zarara uğratılma riskini de beraberinde getirir.

Engellenmiş, sosyal ortamlarda mahcup edilmiş, sürekli denetlenmekten kendi gibi olmayı başaramamış çocuklarda ‘çocuksu cıvıltıyı’ bulmak zordur. Onlar genelde, kenarda bir yerde oturmayı, ses çıkartmamayı, gülmemeyi, hoplamamayı, yemek masasında canının çektiği yiyeceği tatmak yerine önüne konulan ve belki de kendisinin damak tadına uygun olmayan bir yiyeceği zorlana zorlana yutmayı öğrenmişlerdir. Aksi takdirde, ebeveynlerinin nasıl da hışmına uğrayacaklarının tecrübelerini barındırır birçoğu zaten...

Bütün bunları neden söylüyorum?

Çünkü Ramazan geldi...

Misafirlikler başladı... İftar davetlerine çocuklar da gidip geliyor, iftar telaşını onlar da yaşıyorlar...

Evine misafir davet eden bir aile, misafirlerini ağırlama telaşı ile kendi çocuğunu unutuyor... Misafirliğe giden anne babalar ise gözleri ile çocuklarına gardiyanlık yapıyor, sürekli ‘dokunma, yapma, gel buraya’ diye sinir bozucu ikazlar içine giriyorlar...

16 yaşındaki bir kız çocuğunun annesi ile görüştüm önceki gün. ‘Hocam, kızım bir süredir artık bizimle olmaktan hiç hoşlanmıyor. Gittiğimiz yerlere gelmek yerine evde oturmayı tercih ediyor. Babası da bu duruma kızıyor, sinirleniyor, bazen aşırı tepki veriyor ama ne yaptıksa laf dinletemedik.” diye yakınmıştı...

Çocukla konuştum, işte şu yukarıda anlattığım ve hepimizin çocukluğuna da tanıklık eden olayları anlattı “İstemiyorum ya onlarla gitmek!” diyerek.

Belki bu çocuk 16 yaşında ve ‘İstemiyorum artık’ diye tepkisini ortaya koyabiliyor, ya küçükler? Henüz çocuksu cıvıltılarını kaybetmemiş olan 7 yaşındakiler, 10 yaşındakiler... Anne babasının oruç tutması ile telaşlanıp kendi de oruç tutmaya yeltenenler, becerenler, beceremeyenler... Misafir sofralarında iftar ederken açlıktan elleri ayakları birbirine dolaşıp ne yiyeceğini, hangi yiyeceğe saldıracağını şaşıran çocuklar...

Çocuklarınızı böyle görürseniz, utanmayın, sıkılmayın. ‘Sen ne biçim çocuksun beni mahcup ettin misafirlikte!’ diye söylenmeyin... Çocuk budur zira... Çünkü o, acıkınca yemek, susayınca içmek ister... Çok acıkmışsa hızlı yer, çok susamışsa üstlerine döke döke içer... Bunda ne ayıp vardır, ne utanç...

Eğer utanırsan çocuğunun çocuksu davranışlarından, sıkılır o da bir gün seninle birlikte var olmaktan...

Yazarın 07 Temmuz 2014 tarihli yazısıdır.

Kendinlik bozukluğu

Bütün kişilik bozukluklarının temelinde kişinin “kendi gibi” olamaması yatar.

Ünlü Psikolog James Masterson bunu “kendinlik bozukluğu” olarak adlandırmıştır.

Birçok kişi, kendi gibi olmayı, kuralsız, sınırsız, ilkesiz olmak zanneder. Hâlbuki kuralsızlık ve sınırsızlık kendi gibi olmanın değil, kendi gibi olamamanın en belirgin özelliğidir.

Kişi, belirli kurallar içinde var olabiliyorsa ancak o zaman kendi gibi olmayı becerebilir.

Nasıl mı?

İsterseniz baştan başlayalım…

Kendi gibi olmak, kişinin, yaratılıştaki özelliklerini kaybetmemiş olması hâlidir.  Bir başka deyişle, “fıtrat ve mizacına” ait özelliklerle yaşayabilmesidir.

Fıtrat nedir?

Fıtrat, türünün özelliğini barındırmaktır…

Örneğin kuşlar uçar, cik cik eder. Bu, “kuş fıtratının” bir özelliğidir.

Kediler miyavlar, farelerden rahatsız olurlar. Bu da “kedi fıtratının” özelliğidir.

İşte bunun gibi, insana ait ortak özelliklere “insan fıtratı” diyoruz.

Örneğin insan fıtratında, sevme, sevilme ihtiyacı vardır. Mahcubiyet ve utanma duygusu vardır.

Sevdiğinden ayrıldığında kendini kötü hisseder insanlar, sessizleşir, depresyona girerler.

Bir hata yaptıklarında, yüzleri kızarır, mahcup olur, utanırlar.

Fıtrata ait özellikler aynı zamanda o türün “sınırlarını” belirler.

Kediler âşık olamaz, evlenmeyi düşünmezler. Kuşlar bir hata yaptıklarında yüzleri kızarmaz, birbirlerine karşı mahcup hissetmezler örneğin.

İnsan fıtratının en temel özelliklerinden biri de, “insan iyidir…” Hiçbir insan doğuştan kötü değildir, katil olarak dünyaya gelmemiştir örneğin. Hiç kimsenin kanında eşkıyalık yoktur.

İnsanın katil olması, eşkıyalık yapması fıtri değil, “fıtratın bozulmasının” bir sonucudur.

İnsanın, temel insani özellikleri barındırması, bir sınırsızlık, kuralsızlık içinde yaşamayı değil, içten gelen ve oldukça keskin sınırları barındırır.

“Kendi olmayı” tam anlayabilmek için bir de “mizaç”tan bahsedilmesi gerekir.

Fıtrat, “türe ait” ortak özellikler diye tanımlanırken, mizaç, “bireye ait” özelliklerdir.

Örneğin, kiminin mizacı sakindir, kimisi cıvıl cıvıl… Kimi resim yapmayı sever, kimi müzik dinlemeyi… Her insan ayrı bir mizaca sahiptir.

Bütün bu bilgilerden sonra tekrar başa dönecek olursak, “kendi gibi olamama” kişinin fıtrat ve mizaç özellikleri ile yaşamasına izin verilmemiş olması ile oluşan bir “kendinlik bozukluğudur.” Neşeli, sEMPATİk, heyecan dolu bir çocuğu, “Bu çocuk çok şımarıyor” diyerek baskı altına alıp, sessiz, sakin hâle getirmek, o çocuğun terbiye edilmişliğinin değil, mizacının bozulmuş olmasının bir işaretidir.

İşte bundan dolayı, gelişim döneminde aşağılanmaması, kızılmaması, incitilmemesi gerekir ki, çocuk mizacını dışa vurmaktan ürkmesin, utanmasın, sıkılmasın.

Ödevini yapmayan öğrencisini sınıf içinde mahcup etmekten çekinmeyen bir eğitici, belki bir dahaki sefere çocukların ödevini yapmasını sağlasa da, çocuğun içinde, sadece insana has, insan fıtratının çok kutsal bir özelliği olan, “utanma duygusunu” yok eder de farkına bile varmaz.

Çocuğunun kabahatini yüzüne vurmakta sakınca görmeyen, onu, parmak sallayarak cezalandırmayı marifet zanneden anne babalar, belki, çocuklarını daha az kabahat işler hale getirseler de, aşağılanmışlığın insan fıtratında yok ettiği, “mahcubiyet duygusunu” kaybettirdiklerini farkına bile varmazlar.

Yapılan çalışmalar göstermektedir ki, kişilik bozuklukları, çocukluk döneminden itibaren başlayan çocuğun kendi gibi olamama hâlinin, yetişkinlik yıllarında, başka bir kişilik içinde yaşamaya çalışma bunaltısından başka bir şey değildir.

Çocuk, ancak kendi gibi olmasına izin verildiği kadar kişilik sahibi olacak, kendi gibi olmasına izin verilmediği kadar sahte bir kimlik üretecektir…  Kişinin ürettiği bu sahte kişilik ile kendi mizacı arasındaki çelişki kadar da bunaltı yaşayacaktır.

İşte bu, “kendinlik bozukluğu” dur...

Yazarın 24 Mart 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuğunuz ile iletişimde hangi seviyedesiniz?

Ebeveynin çocuğa erişebileceği yegâne araç “söz”dür… Çocuğa söylenilen söz, onun duygu dünyasını şekillendiren en güçlü etkendir.

Bir kişiye çocukluk yıllarında nasıl hitap edildi ise yetişkin olduğunda kendisi de öyle hitap eder çevresine. Çünkü söz kişiliğin bir parçasıdır, çocukluk yıllarında edinilir…

Bundandır ki bir kişinin konuşma tarzına bakıp onun çocukluk yıllarında kendisine nasıl hitap edildiğinin ipuçlarını bulabilirsiniz.

Mademki çocukla konuşma tarzı, onun kişiliğini oluşturuyor, o hâlde bir ebeveynin edineceği en önemli yetenek çocukla iletişim becerisidir.

Çocukla iletişimin 4 farkındalık seviyesi vardır:

1-) Emir Kipi ile İletişim:

Bu düzeyde iletişim alışkanlığına sahip yetişkinler, çocukla “emir cümleleri” kullanarak iletişim içindedir. “Getirsene, götürsene, konuşup durma, yemeğini yesene, geç kaldık giy şu ayakkabılarını hadi, hâlâ yatmadın mı, git odana çabuk yat” diye uzayıp giden “kontrolsüz iletişim” tarzı…

Bu, genellikle baskın bir ortamda çocukluk yılları geçmiş kişilerin, yetişkinlik yıllarında alışık olduğu iletişim tarzını sürdürme çabasıdır.

Böylesi kişiler, rica ederek konuşmayı, çocuğu dahi olsa, onun düşüncelerini de alıp ortak akıl ile karar vermeyi gereksiz görürler. Zira baskın bir ortamda yetişen kişilerin en temel hissi “değersizliktir.” Değersizlik hissi ile çocukluk yılları geçmiş kişiler, kendileri büyüyüp anne baba olduklarında, çocuklarına kullandıkları kelimeler ile nasıl bir değersizlik hissi kazandırdıklarını fark etmezler. Zira bu, onlar için, normaldir, olağandır.

Böylesi kişiler “yakın çevrelerine karşı” buyurucu, emredici, isteği yerine gelmediğinde kızgın, öfkeli ancak “sosyal yaşamda, arkadaşları arasında” konuşkan, sevimli, sEMPATİktirler…

2-) Olabilirlik Eki ile İletişim:

Bu iletişim tarzında keskin bir dil kullanarak çocuğun benliği üzerinde baskı oluşturmak yerine, “olabilirlik ihtimali” ile konuşarak benliğin rahatlaması amaç edinilir. Örneğin, çocuğu ile bulmaca çözen bir babanın “O, oraya değil, buraya gelebilir… Bu şöyle olabilir… Kalem böyle tutulabilir… Diş şöyle fırçalanabilir...” demesi.

Bu iletişim dili ile hitap, çocuğu başkasının yönetmesine alıştırmak demektir… Böylesi çocuklar, sorumluluk almaktan çekinir, yanlış yapacağı kaygısı taşırlar… İkinci farkındalık seviyesi ile hitap edilmiş çocuklar genellikle, “vererek” dost olmaya veya “sorun çıkartmadan” kenarda bir yerde yaşamaya gayret ederler…

3-) Varlığın Kabulü ile İletişim:

Çocuğun bir kişiliği, düşüncesi ve hisleri olduğu dikkate alınarak gerçekleşen iletişim şeklidir ki 2. farkındalık seviyesi ile yapılan iletişim diline “de” bağlacı ilavesi ile gerçekleşir. Örneğin, yemek kaşığını yanlış tutan bir çocuğa “Aslında kaşık böyle ‘de’ tutulabilir… Su şöyle ‘de’ içilebilir… Ders böyle ‘de’ çalışılabilir…” denmesi.

Bu iletişim tarzında çocuğun yaptığı iş reddedilmez fakat başka bir yol tarifi vardır. “Su böyle ‘de’ içilebilir” sözündeki ‘de’ bağlacı ile onun su içtiği yöntem reddedilmemiş ancak daha farklı bir yol tarif edilmiştir… Böylece çocuğun kendi yaptığı davranış dışlanmadan, doğru olan tarif edilmiş olur…

4-) Fırsat Verici İletişim:

Bu iletişim tarzında çocuğun yeteneklerinin ortaya çıkması için “çocuk aktif, yetişkin pasif” iletişim dili kullanılır. Yetişkinin iletişimde baskın olmamasıyla çocuğun kendini kaygısızca ortaya koyabilmesine ve böylece mizacın fıtri yapılanmasına fırsat verilmiş olur… Örneğin, bulmaca çözen baba ile çocuğu arasındaki iletişimde “Şu, buraya gelebilir mi acaba? Bunu şuraya koysak nasıl olur? Bir de şöyle denesek mi acaba?” denmesi.

Bu iletişim tarzında yetişkinin soru cümleleri kurarak konuşması, çocuktan izin almaktan ziyade, bir nezaket ve ona kendi yapması için fırsat tanımaktır. Çocukluk yıllarında kendisine fırsat tanınan bir iletişim ortamında yetişmiş kişilerin en belirgin özelliği, problemleri konuşarak çözme becerisidir. Hâlbuki farkındalık seviyesi düşük bir aile içinde yetişen kişilerin problem çözmek için kullandıkları yöntem sözel şiddettir.

İşte bundandır ki söz bir büyüdür ve çocuğa nasıl hitap edilirse çocuk öyle olur...

Yazarın 12 Mayıs 2015 tarihli yazısıdır.

Çocuk, ebeveyninin inancını ne zaman terk eder?

19 yaşında bir gencin babası ağlamaklı hâlde derdini paylaştı benimle: “Nerede yanlış yaptım bilemedim... Küçükken çok iyi idi, bir dediğimi iki etmezdi. ‘Baba baba’ diye peşimden ayrılmazdı. Evde benimle beraber namaz kılar, benimle beraber camiye gitmek için can atardı. Ramazanda sahura kalktığımızda sesimize uyanır, pijamasıyla, uykulu gözlerini ovuştura ovuştura yanımıza gelirdi. Küçük hâli ile sahuru da yapamaz öylece koltukta uyuyakalırdı…”

Islak kirpiklerini silerken devam etti: “Şimdi ne namaz kaldı ne oruç!”

Göz ucu ile anneye baktım, o da gözlerini siliyordu. Yardıma ihtiyaçları vardı ama ne yapacaklarını da bilemiyorlardı.

Konuşmak için delikanlıyı davet ettim içeri…

Kılık kıyafeti düzgün, aklı başında biri idi.

Önce havadan sudan sohbet ettik. Keyifli birine benziyordu, yüzü güleçti.

Konuştukça dost olduk…

Ne yalan söyleyeyim, uzunca zamandır, benim de, böylesi tebessüm eden simalar görmeye ihtiyacım vardı.

Anne babası ile yaşadığı sorunları konuşmaya başladık. “Hocam o konulara hiç girmeyelim, içim daralıyor.” dedi. Sebebini sordum: “Valla bilmiyorum, o konuları konuşunca kendimi iyi hissetmiyorum. Ama merak ediyorsanız söyleyeyim, ben ateistim. Ailem gibi düşünmediğim için evde her gün ha bire kavga var…”

Uzun uzun konuştuk, ateist olma serüvenini anlattı.

Huzur istediğinden bahsetti, bunu da ateizmde bulduğunu söyledi.

“Nasıl yani?” dedim. “Şöyle söyleyeyim.” dedi, devam etti: “Birçok ateist tanıdığım var, çok insancıl kişiler bunlar. Hatta bırakın insancıllığı, hayvancıllar…” dedi, güldü.

“Hayvanları bile seviyorlar yani. Mutlular, huzurlular… Hâlbuki anne babama baktığım zaman, hep bir kaygı, hep bir telaş, hep bir öfke, kızgınlık var. Çocukluğumdan beri dinî hikâyeler dinliyorum, dinlediğim şeyler içimi daraltıyor, anlatabiliyor muyum?” diye devam etti.

Aslında anlattıklarına çok da yabancı değildim...

Şöyle söyleyeyim, din bir yaşam tarzıdır. Ve yaşamın nasıl anlamlandırılacağına dair bilgi kaynağıdır. Her inanış, kişiye hayatın nasıl yorumlaması gerektiği hakkında bilgi sunar. Bu bilgiler insana huzur verdiği kadar, insan o inanışın yaşam tarzını benimser. Her ne kadar, çocuklar başlangıçta anne babalarının inançlarını devam ettirseler de ailelerinden ayrılıp yaşama kendi gözleri ile bakmaya başladıklarında, çocukluk dönemindeki inanışlarını sorgulayabilirler. Kimse kendisine iç çatışmaları ve huzursuzluk veren bir yaşam tarzını tercih etmez.

Aslında inanç, insana huzur verir… Ve kişi kendini iyi hissettiği kadar da inancına tutunur.

İşte sorun da burada yatıyor, eğer bir inanç kişiye huzur vermiyorsa, o kişi o inanca sEMPATİ değil, antipati duyar. Sadece o inancın içeriği değil, aynı zamanda o inancı anlatan kişinin bireysel tutumu huzursuzluk veriyorsa, korku ve endişe yaşatıyorsa… Öfke ve kızgınlık varsa, bu da o inancın içselleşmemesinde rol oynar. Bir üçüncü faktör de, o inancın toplum içindeki görüntüsüdür, aynı inançtan olan kişilerin yaşam tarzının, o kişilere yaşattığı huzur veya huzursuzluk hâlidir.

Ondandır ki çocukluk döneminde din anlatımı, çocuğun zihninin kavrayabileceği “sadelikte” ve duygularının gücünün yetebileceği “ağırlıkta” olmalıdır.

Çocuğa anlatılan bilgi korku ve endişe uyandırmamalı… Anlatan kişi, öfkeli ve kızgın olmamalı… Ve toplumda o inancın temsilcileri tebessüm eder bir huzur hâlinde olmalıdır ki çocuk ebeveyninin inancını kendi başına kaldığında da devam ettirebilecek gücü kendisinde barındırsın.

Yazarın 30 Haziran 2015 tarihli yazısıdır.

Pedagoji Okulu- Çocuklarda Davranış Bozuklukları ve Çözüm Önerileri

VİDEO İÇERİĞİ:

01.45: Hiperaktif çocuk

09.54: Çocuğun duygu dünyasının bozulması

18.38: Duygu dünyası bozulan çocuğun onarılması

21.10: Çocuklarda davranış bozukluğunun sebepleri

37.07​: Çocuk eğitimi toplumsal duyarlılık işidir

45.12: Sevk hisleri

48.04: Bilişsel çarpıtmalar

01.11.46: Alışkanlık bozukluğu

SORULAR VE CEVAPLAR

01.18.53: 22 aylık ve iki buçuk aylık çocuklarımın uykuları çok hafif hemen uyanıyorlar ne yapmalıyım?

01.19.56: Kardeşler arası hakaret nasıl engellenir?

01.21.43: Çocuklarınızın zeki olmasını istiyorsanız!!!

01.24.05: Üç yaşındaki çocuğun isteklerini bağırarak elde etmesi

01.26.00: Oğlum beş yaşında anaokuluna gitmek istemiyor ne yapmalıyım.

01.26.59: Kızım iki yaşında doğduğundan beri parmağını emiyor ve battaniyesini hep yanında istiyor onsuz uyumuyor

01.27.50: Çocuğumun öz güveni yok korkuları var ne yapmalıyım?

01.29.28: Beş yaşında oğlum gündüzleri hala altına kaçıyor ?

01.31.08: İki yaşında çocuğum konuşamama sorunu var ne yapmalıyım?

Pedagoji Okulu- Duygusal Yoksunluk/İktidar Mücadelesi

VİDEO İÇERİĞİ:

00.25 - 25.52: KENDİ ÇOCUKLUK ÖYKÜMÜZLE YÜZLEŞMEK

26.01 - 37.54: KENDİ GERÇEĞİMİZLE TANIŞMAK

38.00 - 1.01.11: ÇOCUKLUK YILLARINDA İNCİTİLMİŞ KİŞİLER BAŞKALARININ YAŞAMINI YIKMAKTAN ZEVK ALIR

SORULAR VE CEVAPLAR

1.02.57 - 1.05.20: İki, altı ve dört yaşlarında çocuklarım var, öfkemi kontrol edemiyorum,  dövüyorum....

1.02.15: Çocuk anneye iyi gelir. Eğer çocuğunuz size iyi gelmiyor ve dövüyorsanız çocuğunuzu bilin ki içinizde acı var.

1.03.05: Bize negatif duygular aktaran kişilere  nasıl yaklaşmalıyız?

1.05.10 - 1.08.12: Ablamın altı yaşındaki oğlu tuvalete yalnız giremiyor, havalandırmadan hınzır girecek diyor ne yapmalıyız?

1.08.24 - 1.10.44: Sekiz yaşında kızım var yapacağı bir işi ancak kızıp bağırınca yapıyor….

1.11.59-1.13.04: 40 yaşından sonra insan değişebilir mi?

1.13.06-1.17.59: Beş yaşındaki ikizlerimi öz yaşam becerilerine alıştırmakta zorlanıyorum ne yapabilirim?

1.17.13 - 1.18.14: 20 aylık oğlum var paylaşmayı bilmiyor elinden bir şey aldığımızda ağlıyor ne yapmalıyız?

1.18.18 - 1.18.42: Rehber öğretmeni olarak pedagoji alanında uzmanlaşmak istiyorum yardımcı olur musunuz?

1.18.47 - 1.19.37: Kızım 14 yaşında büyük ayı istiyor pahalı olduğu için almak istemiyorum,

1.19.42: Uyku arkadaşı..

1.25.23 - 1.25.46: Toplumsal duyarlılıktan bahsettiniz kendi çocuğumuzu duyarlı yetiştirmekten başka toplumsal duyarlılık için neler yapabiliriz?

1.25.50 - 1.26.34: Hocam merhaba dört yaşında Burak adında bir oğlumuz var aşırı derecede çamaşır makinasına ve elektronik eşyalara ilgisi var...

1.27.10 - 1.28.30:  Mahremiyet eğitimi nedir?

1.29.00 - 1.32.14: Hocam sekiz aylık bebeğim gece saat başı uyanıp emmek istiyor, aslında esas isteği beni görmek, beşinci ayından beri kendi odasında uyuyor...

1.32.16 - 1.32.50: Çocuklar hangi yaşta ne kadar süre uyumalı?

1.33.48 -1.34.12: Çocuk sürekli küsüyor ise ne yapmalıyız?

1.34.17 - 1.34.53: Çocukla yeniden bağlanma nasıl kurulur?

1.34.57 - 1.35.47: Hocam üç yaşındaki kızımın odasını ayırdım ama sürekli bizimle yatmak istiyor ne yapmalıyım?

1.35.50 - 1.37.50: Babam annemi rahat bırakmıyor, yaşları 58 ve 62 yaşlarındalar, annem Alzheimer hastası ve yatalak annemde kalmak istemiyor, her şeye karışır, geçmişi konuşup annemin ailesini suçluyor, bu yüzden kavga ediyorlar, annem de hala iyi davranıyor, psikoloğa gitmek de istemiyor, ben hasta değilim diyor ne yapabiliriz?

1.38.45 - 1.39.37: Hocam 3.5 yaşında oğlum var beni hiç dinlemiyor yapma dediğim şeyi yapıyor,  inadına yapıyor…

1.39.40 - 1.42.12: Çocuk ile baba arasında bağ var mıdır ?

Pedagoji Okulu- Cezasız Çocuk Eğitimi Olur Mu?

VİDEONUN İÇERİĞİ:

CEZASIZ ÇOCUK EĞİTİMİ OLUR MU?

00.56 - 30.20: CEZANIN ÇOCUĞUN YETİŞMESİNE VERDİĞİ ZARARLAR 

30.26.-...: SALDIRGANLIK BİR SAVUNMA HALİDİR

48.05-...: ÇOCUK CEZA ALDIKÇA HİSLERİNİ KAYBEDER

Pedagoji Okulu- Edinerek Öğrenme

VİDEONUN İÇERİĞİ

EDİNEREK ÖĞRENME 

01.03 - 03.48: Çocuğun Eğitilirken Öğütülmesi

03.50 - 14.38: Ayı Terbiyecisi ve Çocuğu Ceza ile Terbiye Etme 

14.40 - 26.32: Öğrenme Çeşitleri

26.33 - 42.00: Öğrenmenin Üç Boyutu

42.02 - 51.40: Eğitimcinin ve Eğitim Ortamının Edinmeye Katkısı

51.42 - 1.06.35: Öğrenmek için Merak - Heves - İstek 

1.06.40 - 1.08.20: Pedagoji Toplumsal Duyarlılık Gerektirir.

1.10.27 - 1.14.07: Sınıf İçerisinde Öğretilmesi Gereken En Önemli Kural '' SINIRLARDIR.''

1.14.11 - 1.15.34: Öğretmenin Çocuğun Ödevini Beğenmediği için Yırtması Bir İnsanlık Kusurudur.

1.15.38 - 1.16.53: Okullarda Küfürlü Konuşan ve Problem Davranış Gösteren Çocuklar var. Ne Yapmalıyım? 

1.16.54 - 1.20.09: Çocukların El Yazısı Yazmaya Zorlanması

1.20.10 - 1.20.45: İçe Kapanık Öğrencim Var. Ne yapmalıyım?

1.20.47 - 1.21.40: Sözlü Not Neye Göre Verilmeli?

1.21.48 - 1.27. 53: Eğiticinin Eğitilmesi

1.28.25 - 1.28.52: Her Çocuğun Öğrenme Hızı ve Şekli Farklıdır. 

1.29.01 - 1.29.50: Yetişkin Edilgen Çocuk

1.29.52 - 1.30.52: Çocuklarda Pazartesi Sendromu

1.31.35 - 1.32.23: Çocuk ve Erganler Neden İnternet Oyunlarına Fazla Zaman Ayırırlar?

1.35.12 - 1.36.15: Disleksi Teşhisi Konulan Çocuğa Nasıl Yaklaşmalıyız?

Pedagoji Okulu- Çocukla İletişimde Jest ve Mimikler 2

VİDEONUN İÇERİĞİ:

ÇOCUKLA İLETİŞİMDE JEST VE MİMİKLER 2

01.31: Pedagoji iyi adam ya da kötü adam olmakla ilgilenmez, çocuğu ile bütünlük sağlayabilen oturup oynayabilen, çocuğu ile yaşadığı sorunu çözen ya da çözemeyen aile ile ilgilenir.

04.06: Çocukla iletişimin 3 ana unsurundan biri sestir.

06.33: Bir çok kişi gergin olmayı asalet sanıyor.

06.48: Çocuk ancak kendisi ile senkron yetişkinle gelişir.

07.40: Çocukla İletişimde kişi ile kurduğunuz sözlü iletişimde ilk kurduğunuz cümlenin anlaşılıp anlaşılmadığının onayını anlamadan ikinci cümle kurmak yanlıştır.

08.44: Dört ana mimik vardır, dudak mimiği samimiyeti ifade eder.

09.32: Yanak mimikleri huzuru ya da huzursuzluğu ifade eder.

10.16: Sabır çocukla iletişimde bir şiddet çeşididir.

10.42: Pasif şiddet aktif şiddetten daha zarar vericidir.

11.45: Bir çok anne baba ürküntüye tutunarak çocuk terbiye etmeye çalışır.

13.18: İki duygu vardır kaygı ve ürküntü bulaştırmayın bu iki duyguyu.

14.16: Burun mimiği sEMPATİ yada tiksintiyi ifade eder.

14.35: Göz mimiği sevgi ya da sevgisizliği ifade eder.

15.14: Mimiksizlik hali çocukta kaygıyı oluşturur. 

18.35: Dört ana jestimiz var, içimizde bulunan birikmiş olan hisler vücudumuza değişik şekiller verir.

19.00: Çocuğun en dikkat ettiği jest omuz jestidir.

19.19: Kişinin duyguları saldırganlık içeriyorsa iki omuzları yukarı kalkıktır.

19.52: İnsandaki tüm saldırganlık duygusunun kökeninde kendini savunma hali vardır. 

23.10: Çocukla iletişimde önemli bir jestte kollardır.

23.30: Bir yetişkin çocukluk yıllarında ne kadar çok aşağılanmış değersizlik, yetersizlik, suçluluk, hissederek ezilmişse yetişkinlik yıllarında en yoğun kullandığı jest kollarını beline koyup açmasıdır.

25.06: Üçüncü önemli jestimiz el jestleridir. Eller en güçlü jestelerdir.

25.17: Söz bir büyüdür, kişinin aklını başından alır.

27.14: Eğer çocukla bir bağ oluşturmak isteniliyorsa eller bir bütünlük içinde olmalı.

27.30: Parmaklar ayrı olarak kullanılırsa çocukta savunmayı oluşturur. Parmaklar tek tek kullanılacak olursa savunma ve saldırganlık mesajı oluşturur çocukta.

29.09: Dördüncü önemli jestimiz bacaklardır. 

30.32: Çocuk eğitimi diye bir şey yok aslında ebeveyn eğitimi diye bir şey vardır.

38.04: Çocuğun kardeşini kıskanması kaygılandığının göstergesidir. Ebeveyn tutumunu gözden geçirmekte fayda var.

41.18: Geçmişte çok hata yaptık çocuğumuzla bağlanamadık diyorsanız yeniden bağlanabilirsiniz.

46.55: Aynı anda iki çocukla yeniden bağlanma olmaz.

47.13: Suçluluk hissi yeniden yeniden hortlayan bir histir.

Pedagoji Okulu - Onarılmaya Olan İhtiyaç 3 & Duyarsızlık ve Oyalanma Davranışları

VİDEONUN İÇERİĞİ:

ONARILMAYA OLAN İHTİYAÇ : DUYARSIZLIK VE OYALANMA DAVRANIŞLARI

1.00 - 23.50: DUYARSIZLIK 

23.51 - 42.30: KALİTELİ YAŞAMIN SIRRI: YAVAŞLIK...

Pedagoji Okulu- Öfke Yönetimi & Kardeş Çatışmaları 2

VİDEONUN İÇERİĞİ

01.11: Hoşnutsuzluk Duyguları ve Duyguların Farkındalığı

07.22: Öfkenin Kökeni ve Değersizlik Duygusu

16.20: Anlamlandırma Bozukluğu ve Öfke Yönetimi

23.31: Duygusal Güç ve Duygu Yönetimi

31.20: Duyguları Pozitif Hale Çevirmek

35.50: Davranış Eğitiminin Başlangıcı

38.04: İncinmişlikleri ve öfkeleri yüksek olan bireyler duyguyu davranış ile ifade ederler.

39.31: Ben Dili, Sen Dili ve Eylem Dili

43.00: Çocukla İletişim ve Eylem Dili

47.54: Çocuklarda Davranış Eğitiminin Temel Prensipleri

  1. Çocuğun her yanlış davranışı bir eğitim fırsatıdır.

  2. Problem, problem anında çözülmez.

  3. Çözüm Yöntemi

1. Sözel ve beden kontrolü
2. Emniyetli oturuş
3. Duygusal Temas
4. Sıralaşmalı Anlatım
5. Alternatif Çözümler
6. Empatik Drama

Sorular

01.08.36: Oğlum 5 yaş 3 aylık. “Bu doğru değil, böyle yapmak yanlış” dediğimde “Hayır doğru değil yanlış değil” diyor. Anaokulu öğretmeni biraz sertti. Bir de kardeşi oldu. Tepkisel olmanın sebebi olabilir mi?

01.09.34: Hocam tek çocuklarda ne gibi davranış bozuklukları olabiliyor?

01.10.33: Hocam oğlum 3 yaşında, 7 gün 24 saat pantolon giyiyor ve günde 3-4 kez kıyafet değiştiriyor. Ne yapmam lazım?

01.11.44: Hocam kızım iki yaşında ve kızdığı zaman vuruyor. Nasıl tepki vermeliyiz?

01.12.24: Merhaba. Hocam 9 yaşında yeğenim var. 3. Sınıfta okumayı çok geç öğrendi. Dikkat dağınıklığı var, adapte olamıyor. Kekelemesi de var. Önerileriniz nelerdir?

01.13.51: Hocam kızım duyduğu argo kelimeleri tekrarlıyor. Ne önerirsiniz?

01.15.56: Görme engelli 10 yaşında kızım var. Çok agresif. Babası bırakıp gitti. Kendim mücadele ediyorum. Ne yapmalıyım?

01.17.10: Benim küçük kızım iki yaşında. Büyük kızım sekiz yaşında. Kıskançlık var. Ne yapmalıyım?

01.17.28: Hocam oğlum 3.5 yaşında ve kardeşi doğduktan sonra beni hiç dinlemiyor. Her şeye ağlıyor. Ne sebeple böyle yapıyor?

01.18.02: Hocam bütün ilişkilerimizin temeli üslup kontrolü değil midir?

01.18.37: Hocam 14 yaşlarında öğrencilerim var ve çok öfkeliler. Hatta bir keresinde birbirlerinin boğazına yapışmışlardı ve zor ayırdık. Ne yapmalıyız?

01.19.24: Montessori okuma-yazmayı dört yaşında öğretmeyi savunuyor. Evde materyallerle öğretmeyi düşünüyorum, ne dersiniz?

01.20.01: Yeğenimin babası öldükten sonrası davranışları değişti. Artık annesini dinlemiyor. Ne yapmamız gerekir?

01.20.14: Hocam 3 yaşındaki kızım kardeşi olduğundan beri herkese vuruyor. Ne yapmamız gerekir?

Pedagoji Okulu- Mutsuz Evlilikte Çocuk Yetiştirmek 2

VİDEO İÇERİĞİ:

00.49 - 18.23: MUTSUZ EVLİLİKTE ÇOCUK YETİŞTİRMEK- 2

18.59 - 30.49: SORU

Hocam, boşanıp tekrar evlendiğim eşim evliliğimin bitmesinden dolaylı olarak etkisi olan bir erkek arkadaşı ve eşi ile görüşmeye devam ediyor. Kendisine eşli ortamlarda bensiz bulunmasından rahatsız olduğumu, arkadaşı ile dışarıda erkek erkeye görüşebileceğini söylüyorum ama halen devam ediyor. Ve eşleri yok diye evlerine maç izlemeye gidiyor. Çok canım sıkkın, çözüm bulamıyorum, toplamda 11 yıllık evliyim bu adam ve kadın hep mi hayatımda olacak.

Pedagoji Okulu- Çocuklarda Duygusal Gelişim Nasıl Olur?

VİDEONUN İÇERİĞİ:

ÇOCUKLARDA DUYGUSAL GELİŞİM NASIL OLUR?

01.29 - 04.31: Pedagojinin ilgilendiği kısım birey duygularını yönetebiliyor mu? Birey kendilik hisleriyle gelişim gösterebilmiş mi?

06.54 - 10.54: Birey zarara uğramış yanına evlilik süreci içerisinde eş ve çocuğuyla fark eder.

12.44 - 14.22: Çocukluk döneminin 3 evresi nedir? Pedagojide şiddetin tanımı?

16:43 - 20.16: Bireyin duygusal olarak gelişmesi içinde bulunan hazırbulunuşluk duygularının    canlandırılmasına bağlıdır.

20.16 - 22.43: Çocuklarda EMPATİ duygusunun geliştiği yaş aralığı nedir? Eşduyum yeteneği ile EMPATİ arasındaki farklılık nedir?

25.05: Yanılsama alanları nedir?

29:03: Duygusal gelişmemişlik nedir?

Pedagoji Okulu- Çocuk Eğitimi Anneye mi Aittir?

VİDEONUN İÇERİĞİ:

ÇOCUK EĞİTİMİ ANNEYE Mİ AİTTİR?

01.05 - 04.05: Çocuk ilk 4 yaş döneminde tamamen serbest mi bırakılamaldır? Çocuk ile yetişkin arasındaki ilişkide babanın rolü nerede?

05.39 - 12.28: Anne kavramı, aslında bir bağlanma figürüdür. Çocuğun ruhsal olarak temas ettiği kişidir. Duygusal yakınlık kurabilecek herhangi bir kişi Babanın rolü anneye ruhsal ve fizyolojik olarak dinlendirmektir. 2 yaş döneminden sonra Çocuk başka bir kişi ile temas kurmazsa duygusal gelişmemişlik

18.05 - 23.55: Duygusal gelişmişlik nelere sebep olur? 

24.24 - 28.25: Çocuğa hiç mi karışmayacağız? Çocuğun iki temas noktası? Çocuğun nesnelere temas etmesindeki önem?

31.14 - 35.00: Çocuğun nesnelerle ilişkisi esnasında ne zaman ve nasıl sınır konulabilir? Davranış eğitiminin zamanı? Davranış eğitiminde kararlılık ve tutarlılığın önemi?